BETEKENIS
VAN TWEEDE
VATICAANSE
CONCILIE
Inwendige
opbouw en
hernieuwing
E
20 Oecumenische Concilies
Eerste Vaticaunse Concilie
Mgr. J. Zwijsen reisde naar Rome
S
Dagboek van
reisgenoot
I
■Ril I
v.i
dij:
1
ZATERDAG 6 OKTOBER 1962
FAGMA 12
De Concilies van het
Westen
Patriarch Joseph van
Constantinopel.
De stukken van Trente in het Archivio Segreto.
-
De Nederlandse Concilievaders, die reeds naar Rome vertrokken zijn of dit dezer
dagen zullen doen om de opening van het tweede Vaticaans Concilie bij te wo
nen, reizen per trein of vliegtuig aanzienlijk sneller en comfortabeler dan hun
illustere voorgangers hébben gedaan, toen dezen in 1869 naar Rome reisden om het
eerste Vaticaans Concilie bij te wonen. Tot de Nederlandse Concilievaders van 1869
behoorde o.a. mgr. J. Zwijsen, bisschop van 's Hertogenbosch, die werd begeleid door
de wéleerwaarde heer M. P. Geene uit Rotterdam. De laatste heeft nauwkeurig aan
tekeningen gehouden van de reis van mgr. Zwijsen naar Rome en zijn verblijf aldaar.
Zijn reisbeschrijving twee dagboekjes, met potlood volgeschreven wordt bewaard
in de bibliotheek van de Fraters van Tilburg. De zeereerwaarde heer F. J. A. Werners,
emeritus pastoor, verblijvend in het St. Lidwina-rusthuis te Tilburg, heeft deze be
schrijving voor ons opgedolven. Wij laten hieronder de letterlijke tekst volgen van de
reisbeschrijving, zoals de heer Geene deze heeft nagelaten.
Mgr. J. Zwijsen.
Ft
.tik
ort
niet
S
'beid
.heer
L en
wel
iki.T
•tie-
in
(et
te,
«rts-
?j>re-
wei-
mor-
'»g
I,- uit Rome ia
I ternfflgekewd, te Tilburg aan-1
iiÖl
Ui4
,V
(Van onze Romeinse correspondent)
De betekenis van het tweede Vati
caanse concilie is spontaan en
intuïtief aangevoeld door miljoe
nen mensen in de Katholieke
Kerk, in de andere christelijke kerken
en daarbuiten. Men herinnere zich de
reacties van letterlijk heel de wereld
in de nu al weer ver lijkende eerste
maanden van 1959. Daarna kwamen te
recht de kritische bezinning en de kri
tiek en bij zeker niet de minsten volgde
na (te) hooggespannen verwachtingen
een terugslag, ook defaitisme. Het is
alles doodgewoon, want natuurlijk. Voor
de gelovige christen blijft daarenboven
het feit, dat hij onverhoeds aan den
lijve geconfronteerd werd met het raad
sel, het mysterie dat de Kerk is: van
goddelijke oorsprong en waarachtig be
stuurd door haar goddelijke stichter.
Binnen een paar dagen zal de bis
schop van Rome de 21ste algemene
kerkvergadering openen. Niemand heeft
de tijd gehad om de betekenis van dit
komend concilie in zich te laten bezin
ken, want het leven is kort en de kunst
lang. Maar het is goed recht om een
fragmentarische poging te wagen.
Dit concilie wil een eigentijdse en
speciale plaats innemen in de rij
der algemene kerkvergaderingen.
De bedoeling van de Paus is,
dat het hoofdaccent komt te vallen op
de inwendige opbouw en hernieuwing
van de Kerk. Het begrip „reformare'',
wat wijdlopig te vertalen door: een
andere, een betere vorm teruggeven,
die met het eigenlijke wezen strookt,
heeft een goede zin en is stevig gefun
deerd in de katholieke traditie (Kung).
Reformare betekent dan tegelijkertijd
vernieuwen. Vele, zo niet alle concilies
hebben hiernaar gestreefd, maar de ge
schiedenis laat zien dat de aanleiding
tot het bijeenroepen van een hoogste
kerkvergadering meestal was om het
hoofd te bieden aan dwalingen of om
breuken te herstellen. Het Vaticanum
H wil echter niet defensief zijn of ge
richt tegen anderen, maar een ernstige
bezinning op de taak van de Kerk, een
zelfkritiek op dat, waarin zij tekort
schoot en een bezinning op haar ver
antwoordelijkheid voor de mensheid
krachtens de opdracht van Onzen Heer.
Joannes XXIII ziet dit handelen verder
in het perspectief van de eenheid al
ler christenen. Dit is een open en ne
derig standpunt van Hem en van de
mensen, die vandaag de leiding in de
Kerk hebben en spreken namens alle
lidmaten. Het is het „begin met je
zelf". Uiteraard zal de Kerk dus be
ginnen met het meest wezenlijke: of
het brood van de leer, dat de gelovi
gen gereikt wordt, van het zuiverste
gehalte is. Maar dan ook ontdaan
om in het beeld te blijven van alle
zemelen: van alle niet-wezenlijke za
ken, die het beeld van Christus' Kerk
versluieren, verder van te menselijke
historische oordelen, van hoogmoed,
hol geworden tradities, verouderde hoe
wel eens juiste en waardevolle regels
en wetten. Hierbij in betekenis aan
sluitende verworvenheden zijn de open
heid en de oecumenische gedachten
van de Kerk. Deze zijn niet sinds 1959
uit de hemel komen vallen. Het zou
onrechtvaardig zijn en vooral dom te
beweren, dat de Kerk zich niets gele
gen heeft laten liggen aan de medej
christenen, anders-gelovigen en de bui
tenwereld. Maar op het concilie zal
men hiervan een nieuwe, uitwendige en
concrete vorm zien. Voor de eerste
maal worden waarnemers der christe
lijke kerkgenootschappen uitgenodigd
om de besprekingen der concilievaders
te volgen. Zij worden bovendien extra
voorgelicht door het secretariaat voor
de eenheid der christenen en via deze
instantie kunnen zij ook hun opmerkin
gen aan het concilie doorgeven. Men
realisere zich, dat de eigenlijke discus
sies in de algemene raadsvergaderin
gen plaats gaan vinden; de commissies
van het concilie zijn geheel gebonden
aan de door de vaders voorgestelde
teksten en zij hebben geen enkel recht.
De status der waarnemers gaat dus ver
uit boven andere niet-concilievaders,
als bnv. de pers. Er is verder een
werkelijk verschil in positie tussen de
waarnemers bij de bijeenkomst van de
Wereldraad der Kerken, de hoge ver
gadering van vele afzonderlijke chris
telijke kerkgenootschappen, en de ob-
servateurs op het Concilie, waar men
het intieme leven van één Kerk met
haar menselijke controversen open en
bloot meemaakt. Joannes XXIII heeft
dit positief zo gewild, niet alleen vanuit
Zijn streven om bij te dragen aan de
eenheid der christenen, maar nog meer
vanuit de visie, dat alle in Onze Heer
gedoopten een zeer werkelijke band heb
ben in de Familia Christi en het goede
recht hebben om te weten wat er in de
Rooms-Katholieke Kerk omgaat. In de
Kerk is dit intussen een historisch unie
ke beslissing geweest.
en volgend aspect zo komt het
ons voor van de betekenis van
Vaticanum II is, dat het ligt in
het gelukkig streven van de Kerk
om bij de tijd te willen zijn in de heden
daagse sociale zorgen en wereldproble
men.
Tijdens het eerste Vaticaanse conci
lie had de Kerk officieel nog slechts
defensief gereageerd op de stromingen
en beweringen van de negentiende
eeuw. Het positieve antwoord van Leo
XHI op Marx' manifest van 1845 bij
voorbeeld kwam pas heel veel jaren
later. Het Magisterium van Pius XII
volgde op de voet de problematiek van
onze tijd. Joannes XXIII vatte veel
daarvan samen in een officiee' docu
ment, de encycliek Mater et Magistra.
De moderniteit daarvan is onweerleg
baar. Dat het kleine part der meest
ontwikkelde landen dit stuk gewoon, dit
is op hun persoonlijk' gevoel voor so
ciale verhoudingen afgestemd, vonden,
is natuurlijk. Maar misschien vergeten
deze „happy few" de impressie, die de
encycliek maakte op landen en wereld
delen, waarin nauwelijks Rerum Nova
rum was doorgedrongen. Daarom be-
fint dit concilie goed. Daarom en om
e openheid, die leeft i" de Kerk en
haar exponent en prikkel vindt in het
pontificaat van Joannes XXIII, staat dit
concilie, ofschoon een zuiver binnenker
kelijke aangelegenheid, in de belang
stelling van heel de gereld en heeft
de sympathie van tallozen.
De betekenis voorts van deze kerk
vergadering ligt in de voorberei
ding. Dank zij het gebruik van
de hedendaagse techniek is nog
nooit een concilie zo geprepareerd ge
weest als het huidige. Voorgeschiede-
(Vervolg van vorige pagina)
en afschuwelijke verwoestingen aan
richtte. Eerst door toedoen van keizerin
Irene heeft het tweede Concilie van
Nicea, het zevende Oecumenische In 787,
definitief de juiste leer over de beelden
verering vastgelegd. Twee legaten van
paus Hadrianus I zaten de vergadering
voor en de rust werd voor goed, met
algemene instemming, hersteld.
Intussen groeiden het Oosten en Wes
ten steeds verder uit elkaar. Tussen
Rome en Constantinopel ontstonden in
toenemende mate conflicten. De Pausen
legden de nadruk op hun primaatschap,
wat de Grieken niet aangenaam was.
Dit alles resulteerde uiteindelijk in het
Oosterse schisma van patriarch Photius,
867. Het achtste Oecumenische Concilie,
het vierde van Constantinopel (869-870),
heeft Photius veroordeeld en afgezet. De
spanningen bleven echter bestaan. Dit
blijkt overtuigend uit het feit, dat Pho
tius later in ere hersteld en weer patri
arch van Constantinopel werd benoemd.
Hij riep toen op eigen gelegenheid een
synode bijeen (880), die de besluiten van
het vierde Concilie van Constantinopel
verwierp. Door de Oosterse Orthodoxen
wordt dit Concilie dan ook niet als Oecu
menisch erkend. Voor hen is de ge
noemde synode het 8e Oecumenische
Concilie. Dit is tot op vandaag hun
opvatting. Alle volgende Concilies zijn
in het westen gehouden, waarvan het
Oosten zich in 1054 definitief afscheidde
in het z.g. Grote Schisma.
De Concilies van de tweede duizend
jaar der Kerkgeschiedenis vertonen een
totaal gewijzigde sfeer. Vooreerst komen
nu vooral de problemen van het Westen
aan de orde. De Paus wordt de hoofd
persoon. Dit blijkt al aanstonds hieruit,
dat de eerste vier Concilies van het
Westen alle bijeenkwamen in het Late-
raan, de residentie van de Paus, die,
mede daardoor, een veel zelfstandiger
positie naar buiten verwierf. In tegen
stelling met de acht eerste Oecumeni
sche Concilies, die van de keizer uit
gingen, schrijft voortaan de Paus een
Kerkvergadering uit. Op de agenda
staan nu niet meer zozeer problemen
van leerstellige aard als vraagstukken,
die de kerkpolitiek en hervormingen van
het christelijk leven betreffen.
Het eerste Lateraans Concilie (1123),
het negende Oecumenische, onder paus
Callistus II, bekrachtigde het Concor-
daa van Worms en maakte een einde
aan de z.g. Investituurstrijd. Verder
werden er bepalingen aangenomen in
verband met de Kruistochten, de Gods
vrede en simonie, terwijl tevens de wij
dingen en het toedienen der Sacramen
ten geregeld werden, evenals de toe
wijzing van kerkelijke ambten.
In 1139 schreef paus Innocentius II
het tweede Lateraans Concilie uit. Er
kwam een einde aan het schisma van
tegenpaus Anacletus II. Bovendien nam
men vele hervormingsmaatregelen,
waaronder vooral de versterking van de
eelibaatsplicht, door de ongeldig-verkla
ring van het huwelijk van monniken en
clerici vanaf het subdiakonaat. Verder
werden er veroordelingen uitgesproken
over enkele dwaalleringen aangaande de
Eucharistie, het priesterschap, het hu
welijk en de kinderdoop, die later in
verhevigde vorm opnieuw de kop op
staken.
Het derde Lateraans Concilie van 1179
(paus Alexander III) is vooral bekend
door zijn bepaling, dat voor de paus
keuze tweederden van de stemmen der
kardinalen vereist zouden zijn, dit met
het doel in de toekomst schisma's door
tegenpausen moeilijker te maken. Dit
is het eerste Concilie, waarvan deel
nemerslijsten bewaard zijn.
Onder paus Innocentius III, die het
vierde Lateraans Concilie in 1215 bijeen
riep. het grootste van de Middeleeuwen,
bereikte de pauselijke macht een hoogte
punt. Onder zijn bestuur begon St. Fran-
ciscus van Assisië met zijn „kerkhervor
ming". De strijd tussen Paus en keizer
was reeds door het vorige Concilie be
slecht, zodat men zich nu geheel aan
binnenkerkelijke hervormingen kon wij
den, zoals door het voorschrift van jaar
lijkse biecht en de Paascommunie, de
Inquisitie, de zielzorg etc. De leer der
Transsubstantiatie werd vastgelegd
tegen de dwalingen van verschillende
ketters.
Een nieuwe uitbarsting van de strijd
tussen Paus en keizer was oorzaak
dat de Pausen bij Frankrijk heul zoch
ten. De drie volgende Concilies wor
den dan ook in dat land gehouden. Op
het eerste Concilie van Lyon in 1245
net dertiende Algemene Concilie, gehou
den onder Innocentius IV, werd keizer
Frederik II von Hohenstaufen afgezet
op grond van zware tegen hem inge
brachte beschuldigingen. De uitvoering
hiervan was echter onmogelijk. Het
tweede Concilie van Lyon van 1274
(Paus Gregorius X), ook wel hereni
gingsconcilie genoemd, bracht inder
daad met de belofte van hulp voor het
H. Land (kruistocht), een tijdelijke her
eniging met het Oosten tot stand. Uit
nodigingen van de Pausen aan de Grie
ken om de Westerse Concilies bij te
wonen, waren tot dan toe niet aan
vaard. De onvoldoende voorbereiding
en het overwicht van politieke motie
ven verhinderden echter, dat deze her
eniging van lange duur was. Voor de
pauskeuze werd het „Conclave" inge
steld om de keuze te bespoedigen. Voor
het Concilie was n.l. de H. Stoel drie
jaar vacant geweest, daar de kardi
nalen het niet eens konden worden over
een candidaat voor het Pausschap. Op
het Concilie van Vienne (13111312)
staat Paus Clemens V geheel onder
invloed van de Franse koning. Tijdens
de daarop volgende Babylonische Ge
vangenschap van Avignon (1304 - 1378)
waren alle Pausen Fransen; zij benoem-
De foto's bij dit artikel zijn ontleend aan
het boek „Het Concilie" van Leonard
von Matt, uitgave Desclee de Brouwer.
tiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiniiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiniii
nis, literatuur, verspreiding der denk
beelden en vergaderingen hebben ge
maakt, dat in werkelijkheid het Conci
lie reeds twee jaar geleden begon, en
niet alleen in theorie. Het „kleine Con
cilie", de raadsvergadering van de Cen
trale Commissie, is daarvan reeds een
bewijs. Verder komen voor het eerst
in de wereldgeschiedenis nu in Rome
gedurende vele maanden bijeen de ker
kelijke leiders en hun raadgevers van
werkelijk alle continenten. Nog nooit
werd de mogelijkheid geschapen, dat
zij allen onderling kennis konden ma
ken en van gedachten wisselen. Wat
zich buiten de plenaire- en de com
missiezittingen zal afspelen, is zeker
zo belangrijk als de vergaderingen. Ge
sprekken tussen individuele bisschoppen
van verschillende kerkprovincies zullen
op familiaire wijze plaats vinden. Daar
naast komt de confrontatie van het we
reldepiscopaat met de kerkelijke be
stuursorganen in Rome, hetgeen naast
het vroeger treffen van de leden der
voorbereidende centrale commissie met
de curie een important feit is. Dan
spreekt temeer de levende stem, voor
bereid door de schriftelijke getuigenis
van alle bisschoppen en kerkelijke over
heden bij de gehouden concilie-enquête.
Zo wordt het Concilie onontkomelijk in
het individuele vlak een uitwisseling
van gedachten en een verruiming van
de blik. De voorstellen en denkbeelden
die officieel ter tafel komen op het
Concilie, vinden hier een geschikte bo
dem. Het is te voorzien, dat verschil
lende onderdelen of zelfs gehele decre
ten en constituties niet de tweederde
meerderheid in het Concilie zullen ha
len. Enerzijds kan dit de idee van grote
decentralisatie bevorderen: laat de ver
antwoordelijke episcopaten meer vrij
om te beslissen wat voor hun kerk
provincie goed is en rijp; van de an
dere kant werken de voorstellen door
als zaad in goede grond en voor allen
op het Concilie is het als met de boer,
die de struik plant, in wiens schaduw
zijn kinderen soelaas kunnen vinden.
Een betekenis van Vaticanum II is
waarschijnlijk niet, dat men er grote
hervormingen, die van vandaag op
morgen ingaan, van kan verwachten.
Zijn zin zal veeleer liggen in de richt
lijnen, die mogelijkheden openen met
een ver verschiet.
Dan blijft tenslotte de hoofdzaak:
een Concilie is eredienst en ver
kondiging. In het centrum der
vergadering staan de kelk en het
boek, de eucharistie en de Schrift, naar
het voorbeeld uit de Apocalyps, waar
op het altaar het Lam ligt op het boek.
Het gehele leven der Ecclesia Refor-
manda is in werkelijkheid één beraad,
één Concilie, dat alleen de eer Gods
zoekt. Het Concilie in engere zin is de
plechtige representatie van de Kerk,
een gemeenschappelijke act van geloof,
van dank en van onderwerping aan
God. Daarom zijn de beraadslagingen
eredienst en de besluiten verkondiging.
Het Concilie komt dan ook in wezen
niet bijeen als een kerkelijk studiecon
gres of een kerkelijk parlement. Svm-
bolisch wordt dit uitgedrukt, doordat het
niet vergadert in een aula major van
een universiteit of in de zaal ener volks
vertegenwoordiging, maar plechtig in
de Aula Dei, het kerkgebouw.
den ook bij voorkeur Franse kardinalen.
Het directe gevolg van Avignon was het
betreurenswaardige Westerse Schisma,
veroorzaakt door de rivaliteit tussen
Fransen en Italianen inzake het paus
schap. Te Vienne werd de Tempeliers
orde opgeheven als tegemoetkoming aan
Philips de Schone, de armoedestrijd on-
ler de Franciscanen beslist en hulp voor
de bevrijding van het H. Land gevraagd.
Het Westerse Schisma heeft het pause
lijk gezag ernstig ondermijnd en het
Protestantisme en Gallicanisme in de
hand gewerkt. Het hield p.m. 40 jaar long
de Westerse christenheid verdeeld.
Paus Gregorius XI keerde uit Avig
non naar Rome terug. Zijn opvolger,
Urbanus VI, maakte zich ele vijanden
door z(jn onbeheerst gedrag, zodat
tenslotte een aantal kardinalen onder
het motief, dat zijn keuze door het volk
van Rome geforceerd was en derhalve
ongeldig, een tegenpaus kozen in Cle
mens VII. Wie moest nu uitmaken waar
de wettige Paus was? Beiden kregen
een opvolger: in Rome zetelde, na Bo-
nafitius IX, Gregorius XII, in Avignon
waarheen Clemens VII gegaan was:
Benedictus XIII. De z.g. Conciliaire
Theorie, volgens welke een Concilie bo
ven de Paus zou staan, leidde ertoe, dat
13 kardinalen besloten te Pisa een Al
gemeen Concilie bijeen te roepen, dat
echter nooit officieel is erkend. Grego
rius XII en Benedictus XIII werden
afgezet, waarna men een nieuwe, dus
een derde Paus koos in de persoon van
Alexander V, die spoedig een opvolger
kreeg in de onbeduidende Joannes
XXIII. Te Pisa wilde men de eenheid
herstellen, maar men had de fout ge
maakt het Concilie buiten de Paus om
bijeen te roepen, wat neer kwam op
opstand tegen het primaatschap van de
Paus. Het Concilie werd een mislukking.
Door toedoen van de Rooms-koning Si-
gismond kwam toen eert nieuw Concilie
bijeen, het 16e Oecumenische Concilie
van Constanz (1414 - 1418), waar de
eenheid hersteld werd. Aanhangers van
de Conciliaire Theorie, waaruit later
de Reformatoren de uiterste consequen
tie trokken, hadden de overhand. Het
begrip van de hiërarchische Kerk raak
te op de achtergrond. H'-t Concilie, zegt
De Jong, leek meer op een volkeren-
parlement. De befaamde ..Decreten van
Constanz" legden de Conciliaire Theorie
vast. Gregorius XII trad vrijwillig af.
Hij noemde het Concilie onwettig, om
dat het door de keizer was bijeen
geroepen, maar voor het vervolg zou
hij het als Algemeen Concilie aanvaar
den. Op die voorstellen ging men in.
zodat van toen af het Conc'lie wettig
was. Joannes XXIII en Benedictus XIII
werden afgezet. Men koos een nieuwe
Paus in Martinus V, die verder het
Concilie voorzat. Dat was het einde van
het Westerse Schisma. Wicleff en Hus
werden veroordeeld en grote plannen
ontworpen voor een hervorming van de
Kerk in hoofd en leden. Speciaal de Ro
meinse Curie moest gezuiverd worden.
De pauselijke macht herstelde zich, zij
het niet zonder veel strijd tegen de con
ciliaire oppositie.
Het 17e Algemeen Concilie is dat van
Bazei-Ferrara-Florence, dat 'de van
1431 - 1442. Begonnen te Bazel werd
het achtereenvolgens verlegd naar Fer-
rara en Florence. De conciliaire ge
dachte overheerst hier. Paus Eugenius
IV verplaatst daarom het Concilie naar
Ferrara. Velen bleven echter in Bazel
en benoemden een tegenpaus, Felix V,
de laatste in de geschiedenis. In 1443
was de bijeenkomst te Bazel, die na de
verplaatsi-g van het Concilie ncr Fer
rara, tegen-concilie was geworden, af
gelopen. Felix V verloor alle invloed,
maar toch heeft het drijven te Bazel de
Kerk veel kwaad gedaan, omdat men
daar de wetenschap stelde boven het
leergezag van de Kerk. Luther heeft
hiervan 80 jaar later ruim gebruik ge
maakt.
Ook Ferrara-Florence wordt hereni
gingsconcilie genoemd. De Grieken
vroegen om hulp aan het Westen te
gen de dreiging der Turken en boden
daarvoor hun hereniging met Rome aan
Ook ditmaal was de eenheid niet van
lange duur. Het vijfde Lateraans Conci
lie (1512-1517), het 18e Algemene Con
cilie, werd uitgeschreven door Julius II
en voortgezet door Leo X. Men had
hier vooral grote hervormingsplannen,
maar er kwam weinig van terecht, om
dat Leo X een te zwakke persoonlijk
heid was. De enige dogmatische uit
spraak betrof de onsterfelijkheid der
menselijke ziel. Men wilde een herzie
ning van het kerkelijk wetboek, meer
uniformiteit in de religieuze orden, nieu
we herenigingspogingen met het Oos
ten, regeling van het missioneringswerk
in het pas ontdekte Amerika. Maar Leo
X was geen hervormingspionier.
Kort na de sluiting van het Concilie
brak de Reformatie van Luther uit. De
roep om hervorming was algemeen.
Zelfs de grote reformator van Witten
berg heeft zich herhaaldelijk op een
Concilie beroepen, ondanks het feit, dat
een dergelijk beroep, waarin immers de
Conciliaire Theorie doorklinkt, door ver
schillende Pausen afgewezen was als on
rechtmatig.
Eindelijk kwam in 1545 het befaamde
Concilie van Trente bijeen. Het duurde
met twee onderbrekingen tot 1563. Het
werd gehouden onder drie Pausen, n.l.
Paulus III, Julius III en Pius IV, en
geldt als het 19e Algemene Concilie.
Men mag het het Concilie van de girote
ommekeer noemen, het gewetensonder
zoek van de Kerk. Maar het kwam he
laas te laat. Er is veel werk verzet te
Trente: uitspraken werden gedaan over
de verhouding van Schrift en Traditie,
de leer der erfzonde en van de recht-
vaardigmaking, over de Sacramenten,
het vagevuur, de heiligenverering en
de aflaten. Op het gebied van Kerkher
vorming behandelde men de residen
tieplicht van bisschoppen en pastoors,
de priesteropleiding, diocesane visita
ties en synoden, het kloosterleven.
Het Concilie van Trente was het ant
woord van de R.K. Kerk op de Refor
matie. Men kan zeggen, dat er bereikt
is, wat lange tjjd als verlangen naar
binnenkerkelijke hervorming in de Kerk
leefde. Deze werd in Trente gemoderni
seerd, zegt Jedin. De volgende Pau
sen hebben alles in het werk gezet om
de besluiten van Trente door te voeren.
Dit Concilie heeft een geheel nieuwe
periode van de Kerkgeschiedenis inge
luid, de z.g. contra-reformatorische,
waarop men drie eeuwen geteerd heeft.
Want het eerstvolgende Concilie, het
twintigste Oecumenische Concilie, werd
pas op 8 december 1869 in het Vaticaan
geopend onder Paus Pius IX. Het werd
lange tijd voorbereid en is vooral be
kend wegens zijn dogmatische uitspraak
over het primaatschap en de onfeilbaar
heid van de Paus. Daarnaast werd veel
aandacht besteed aan geloofskwesties,
zoals het bestaan van God en de moge
lijkheid Hem te kennen, de noodzakelijk
heid der Openbaring en de verhouding
van geloof en wetenschap. De Frans-
Duitse oorlog was oorzaak, dat het Con
cilie voortijdig werd geschorst en ver
schillende belangrijke onderwerpen niet
meer konden behandeld worden, zo b.v.
de plaats van de bisschoppen in de
Kerk. Men mag echter verwachten, dat
dit vraagstuk op het tweede Vaticaans
Concilie, dat volgende week begint, uit
voerig ter sprake zal komen.
Dit zeer summiere overzicht van de
20 Oecumenische Concilies moge enigs
zins verduidelijkt hebben, hoe de Kerk,
hier op aarde op weg naar de eindvol-
tooiing van Gods heilshandelen met we
reld en mensheid, haar taak verstaat
steeds dieper door te dringen in de god
delijke Openbaring. Het menselijke ele
ment is daarbij niet weg te denken.
Maar in vertrouwen op de belofte van
haar Heer, gaat de Kerk moedig op de
aangewezen weg voort in de zekerheid,
dat de leiding van Gods Geest haar zal
sterken en voor dwaling behoeden. In dit
vaste vertrouwen zal ook het 21e Oecu
menische Concilie alles in het werk stel
len om een vruchtbaar keerpunt in de
Kerkgeschiedenis te worden, waardoor
Christus' Bruid nieuwe schoonheid en
luister ontvangt om met recht het „licht
der volkeren" te heten.
L. VAN WERSCH
mede genomen naar 't Hotel „de la grande Bretag-
ne", rue Caumartin 14. zeer goed hotel, betaald
30,15. met In begrip van het rijtuig dat ons bragt.
22 October, Vrtjmig.'s Morgens de H. Mis gelezen
om 7 ure in de St. Louis d'Antirt. Kleine kerk net
geschilderd; groote hostie als het vlak der hand.
J.H.S. er op met stralen. Ik had de H. Mis van
S. Maria de Lacas, doch moest groen lezen ('t was
daar simplex een Conf. PontifOp mnne aanmerking
dat dit met overeenkwam, antw. de Eerw. Vicaire:
„Mgr. de Aartsbisschop had het zoo bepaald.
Er was slechts eene kerk uitgezonderd: N. D.
des Victoires, daar mocht men de andere kleuren
nemen, doch in de andere kerken moesten de vreem
de priesters zich altijd aan de kleur van den dag
houden. Er viel niets te steggelen!
Ik kreeg een Missalc Romanum. Caetardc comp-
ta. Ecclesia mihi non placebat.
Te Parijs niets gezien. Alleen bij het doorrijden
der straten de overmatige pracht der huizen bewon
derd en derzelver eentoonigheid opgemerkt; in 't
voorbijrijden de nieuwe opera en de groep la Dame.
Te elf uur per expres trein naar Dijon 35,30;
elke reiziger heeft 30 Kilos vrij-9 tunnels doorgereden,
in één bij Bary bleven we 5 6 minuten. Vooral in
de nabijheid van Dijon werd de natuur woester. De
bergen werden hooger. Het geheele traject met En-
gelschen gereisd, eerste bullebakken.
Te 5,29 aankomst te Dijon-alzoo 63 uren in 6>/t uur.
Te Dijon eene Dame ontmoet in de omnibus van
20 October 1869. 's Middags 12 u 10 m. de reis
naar Rome aangevangen. Van- Tilburg naar Aer-
schot-Charleroi. Te Alphen zegt de Stationchef dat
hij een telegram uit Tilburg had ontvangen, dat
men ons daar ƒ4,35 te weinig had laten betalen.
Op order van Mgr. bijbetaald. Op de grenzen door
de douane allerminzaamst behandeld. Mgr. liet een
italiaanschen brief zien van Mgr. den Nuntius te
's Hage, waardoor deze verzocht dat de douane der
Pauselijke Staten, Mgr. met alle égards zouden
behandelen. En ziet, den brief had een vooruit
werkende kracht; niets behoefde gedeclareerd noch
onderzocht te worden: ,,Mgr. eest tout bien, ne
vous dérangez pas."'.
Te Aersehot den H. Eerw. Heer Pastoor van
Finistère te Brussel ontmoet (daar ook Mr. Bogaerr
ontmoet). Deze heeft verder met ons van Leuver
tot Wavre gereisd.
Te Ottignies; tot dan toe hadden wij alleen ge
zeten; kregen wij den Com te de Delcamp var
Chimay bij ons, die met ons tot Charleroi door
reisde. Een zeer deftig en naar het scheen goed
katholiek heer, geparanteerd aan Graaf d Alcantara
Te Charleroi, gelijk we besteld hadden; geen voi-
ture; er waren er daar geen te krijgen vertelde
de directeur van 't Hotel: ,,des Pays Bas" waar
wij afstapten. Zeer dicht bij het station, goed bur-
geliik, zeer goed souper, goede kam rs en bedden
déjeuner ook goed. Te Charleroi gelezen te 7 urr
in de parochie der Ville Basse. Charleroi 19.00"
zielen. 2 parochies, in Ville Basse 2 geestelijker
in Ville Haute 3. -In V. B. was dien dag maar
eene H. Mis. Ik kwam onder de H. Mis in de
terk, er waren wel circa 15 a 20 mensen in! Armoe
dige sacristie, geen enkel prie-dieu, leelijke kerk
21 October. Van Charleroi 9,45.- Parijs 5%. Ge
reisd zonder merkelijk ongeval Aan de franschf
grenzen hetzelfde beleefd onthaal van de douane als
aan de Belgische grenzen. Niets gevisiteerd. Mg:
mocht in het rijtuig blijven.
Van Charleroi naar Parijs goed gezelschap gehad
aan een Medic. Doctor Marchiennes met Dame.
die ons op de hoogte bragt van alle plaatsen die
wij op weg voorbij kwamen en wegens de halten,
waar wij den trein konden verlaten. Aan de gare
du Nord aangekomen moesten wij wel een uur
en meer wachten om onze bagage te krijgen.-'t Goed
het Hotel, uit Schiedam doch eene Prot. die naar
Lausanne ging logeeren.
Te Dijon „Hotel de la Cloche"-grandesco, 's avonds
om 6)4 gedineerd „en maigre" geloof ik, aan
een apart tafeltje. Aan de groote table d'hóte, at alles
vleesch, 't was Vrijdag.
(Omstreeks 8 uur de brief van Hilarius ontvangen
waarbij op aanraad van P. de Wilde ons reisplan
voorloopig veranderde, daar Mgr. besloot over Nizza
te gaan, om maar 20 uur op zee te zijn.) Bepaald
dat ik zaterdagsmorgens naar Lijon vertrek, om daar
te 12,35 aan te komen om eenige zaken te regelen.
Mgr. zal om 2,28 vertrekken om te 7,14 in Lijon
te zijn. Te Dijon den 23 October 's morgens de
velden wit gevroren.
23sten Zaterdag van Dijon.
Ik vooruit te 6 uur, de bagage van Mgr. mede
genomen. Onderweg vernomen dat het station Lijon-
Vaire niet goed was, dit getelegrapheerd van Macon
aan Mgr. te Dijon. Fr. 2 voor 17 woorden (Kopie v.
Telegram: Pour Dijon de Macon no. 921 mots 17
Déposé le 23 a 10 h. Recu par fil no 129: „Monseig
neur Zwijsen. Hotel Cloche Dijon. Prenez vos billets
pour Lijon, je l'ai fait aussi" Geene). Gereisd met 'n
P. Dominicaan tot Beaume... Van Beaume tot
Lyon met een deftig heer, zeer goed katholiek. Deze
verhaalde mij dat die landstreek zelfs het platte
land zeer onverschillig, zoo niet vijandig voor den
godsdienst was. Daar in 4 maanden geen regen gehad;
rivieren geheel uitgedroogd.
Te Lijon naar:'t Hotel de Rome" geinformeerd.
't Bestond niet meer. Toen op aanbeveling van
bovengenoemden Heer genomen: „Hotel du Havre
et du Luxembourg". Grandesco.
's Avonds groote brand te Lijon over de Rhone
Mgr. te 2.28 van Dijon vertrokken: Te 7,30 afge
haald.
Bij de Paters Maristen geweest om informaties,
iber... Heerlijk gezigt op Lijon. Ik aldaar vleesch ge
geten bij het souper maar alleen zijnde. Een vi
caire van Lijon met wien ik gereisd had, had mij in
quantum opus fuit permissie gegeven.
—Te Lijon Zondags gelezen in de kerk de la Cha-
ité, Place Louis le Grande- links, donkere kerk,
iets bilzonders.
Te Lijon 3 ritussen. Ik denk Romeinsen. Daar
eest men Dominica de ea R. Ik las wit S.
Raphael.
Te Lijon schoone pleinen, standbeeld te paard van
Niapoleon. Schandaal op zondag: publieke markt,
vleesch, groenten, bloemen hingen aan de lijn. Zeer
veel winkels uitgestald als het ware op marktdag;
't zelfde overal onderweg, fabrieken die werkten, een
metselaar en opperman op een steiger aan een huis.
—Van Lijon naar Valence te 2,30, aankomst te 5,49.
Onderweg regts een aanhoudende bergketen hooge
iunten van Mont Pilat, twee groote tunnels enz.
—Te Valence: hotel du Louvre et de la Port, digt bij
t Station, niet al te best.
Aldaar (Maandag 25 Oct. 's morgen-) te 7.05 aan
het station komende om te vertrekken, vernamen
wij tot onze spijt, dat de trein alleen reizigers op
nam voor de stations au de ié des Arques ('n
plaatsje tusschen Marseille en Nice) Wij moesten
wachten tot 9,56. Een telegram gezonden naar
Marseille om 3 plaatsen. Mgr. las toen zijn getijden.
Ik ben toen Valence eens ingegaan, de Cathedraal
gezien een donker, oud, romaansch of Byzantijnsch
gebouw (S. Appolinaris)daar een marmeren buste
van Pius VI (doch niet gezien) die daar gestorven
is. In de nabijheid een groot plein met een stand
beeld van ik weet niet wie?...
Van Valence naar Marseille, daar aangekomen te
3,45. In 't logement Noailles te circa 4,15. Grandesco!
Ik dadelijk naar rue Cannetiere 16, bureau des mess.
Imp.-plaats genomen 3 maal eerste klas: 268 Fr.
er was 30% reductie, hieronder begrepen fr. 3,50
voor de visa van het paspoort. Toen 't goed laten
halen en registreeren. In „Grand Hotel de Noailles"
gedineerd (zie rekening). Aan het bureau der M.I.
troffen Dorus en ik, P. de Wilde. Hij was niet van
plan om te vertrekken, maar hoorende dat Mgr.
ging, ging hij mede. (Abuis met de goederen voor
de cabine).
(25 October) Vertrokken van Marseille 's avond»
om 8 uur. Passagiers: Le Card. Arch de Rouen
Mgr. Bumestin- 1 Eveque de Moulins Mgr. de
Brésiac, son vic.-gen. Mr. Gilbert consulteur du
Concile - un evêque Chaldien avec son secr. Do-
minicain oriental.- Nog drie Bisschoppen: Coohirtchi-
na, een Brazil en een Griek (Trinos) jong Rtis-
sisch of Oosters priester. (Summa: 7 Bisschop
pen.). Verscheidene jonge fransche Geestelijken voor
net séminaire francais prés de la Minerva; eenige
Zouaven deftige jongelui, die na 2 maanden verlof
retourneerden, ook o.a. een van het legioen van
Antibes uit het dioc. van Chartres. Op de boot
heerlijk weer, tamelijk kalme zee.-Mgr. vroeg naar
bed. Dorus en ik tot ll'/t op het dek. Toen ik wat
gaan slapen, goed gerust, 's Anderdaags weder heer-
luk weer, nochtans vele zeeziek, vooral dames an-
glaises etc. 's Avonds om 9'h begon ten storm, die
duurde tot 's anderdaags. Schrikkelijke zeeziekte on
der de passagiers. Mgr. hield zich goed, bleef maar
in zijn cabine.- Dorus en ik van tijd tot tijd naar
beneden- te 5 of 6 uur .tegenover Civita Vechia.
De kapitein 3 maal geprobeerd, kon niet binnenloo-
pen -toen naar Porticola in de nabijheid van St.
Stefano, daar aangekomen te 10 uur. Voormiddag
gedejeuneerd en 's avonds gedineerd-na ons kwam
een boot van Valery-schilderachtige rots en oud
kasteel. Gebleven tot 's nachts 3 uur. Twee ankers
;eligt, te 7 uur voor Civita Vechia. Apostolisch
elegaat:..kanonschoten.! Mgr. met de 6 Bisschop-
en aan het diner. Wij naar de gare, daar met
Jransche priesters en een Duitsche broeder gedi-
neerd-3 frs. 's Avonds circa 4'/t vertrokken, om 8>/«
te Rome. Mgr. rijdt vooruit met P. de Wilde naar
het hotel. Er waren twee Holl. zouaven, een Janssen
uit Schiedam. Wij achterna met twee paarden. Een
sergeant zorgt, om ons goed te lossen. Mgr. be-
v*r„ z'ch goed, maar wat verkouden geworden.
vrijdag 29 October Rome.! Vertrokken uit Tilburg
20 October.! Ik om 10 uur op route-mijn 'cele-
bret ingeleverd. Te 3 uur thuis.!.
De schrijver v.h. dagboekje, Maria Paulus Geene,
vertrok uit Rome op 4 april en was reizend over
Duitschland op zaterdag 9 april om 10 uur 's avond»
in Tilburg. Mgr. Zwijsen vertrok uit Rome in juni.
Dogma verklaring op 18 juli 1870. Cfr. Analecta den
Bosch, juö. 1962 bladz. 205.
Tlb. F. W.
*>(«-« ct mo» rfroJt.
'.en.
i gekomen. Zijne Hoogwaardigheid, hoewel
anoers van een krachtig gestel, heeft'
moeten wijken voor de steeds stij-
gende hitte, waartegen hy in zijne hooge
i jaren niet meer bestand w.is. üij Is
iocli reeds veel lahger ih Rome gebleven
Mian het voor zijne-gezondheid geraden
j was. Kn gaarne zou hij zijn verblijf *j.
|«iaV nog langer gerekt hebben, om deel
'te nemen aan de stemming over het
hooMstuk, dat thans in het tonoiii» be<
hamteld werd, afe de hitte zijn ornnid-
•deüak. vertrek uit Rome niet noodzake
lijk had gemaakt. Met genoegen ver
nemen wij echter, dat deze'reis ,-,;i
zijne gezondheid niet ongunstig gewerkt
heeft en dat Zjjne Itóogwaat dtehiuJ in
volmaakten wefcutmi In het vaderland is
aangekomen. \vy maken öfcs te» tolk van
velen m herten den grijzen kerkvoogd. m
Zy ne afwezigheid van ongeveer 0 maand,-n.
welkom op den vadorlawteohcn tevlem.
Heden hadden de pïegtiae uitvaart mi
begrafenis plaats van—-..i;(?yr den Zeer-
r**Ka.»" -..
heef]
j ad.ni
!«pr'
In De Tijd" van 28 juni 1870 treffen wij bovenstaand
bericht aan, dat niet alleen de goede thuiskomst van
mgr. Zwijsen bevestigt, maar ook laat zien hoe de
pers 90 jaar geleden gewoon was om berichten ovel
hoogwaardigheidsbekleders in te kleden.
