Wat voor mensen nemen aan het Concilie deel?
U
stt'sstx.'te-.m
I Vaders
I komen
I uit 116
I landen I
KERK IN
CONCENTRATIE
A
B
l.
ZATERDAG 6 OKTOBER 1962
PAGINA 13
it alle windstreken komen de Concilievaders
naar Rome. Uit 116 verschillende landen rei
zen zij naar de Heilige Stad om, op uitnodi
ging van de Paus, deel te nemen aan het Tweede
Vaticaanse Concilie. Het wereldepiscopaat is een
rijk geschakeerd gezelschap, en het zou een opwin
dende bezigheid kunnen zijn een sociologische ana
lyse te maken van de samenstelling van de komende
A gemene Kerkvergadering. Een dergelijke studie
zou echter veel tijd vergen. Het Franse^ tijdschrift
„Informations catholiques internationales' heeft nu
althans een uitvoerige schets gegeven van het bonte
c rps van prelaten dat volgende week in Rome bijeen
zal zijn. In deze levendige schildering van de geva
rieerdheid van het wereldepiscopaat is afgezien van
ieder streven naar volledigheid. Gepoogd is stee ts
een beeld te geven van de boeiende verscheiden ei
naar nationaliteiten en maatschappelijke afkoms
naar mentaliteit en karakter, naar huidskleur en cui-
tuur, naar conservatief en progressief denken en
handelen.
Van deze opzienbarende publicatie in „in on
tions catholiques internationales" hebben wij voor
Nederland de exclusieve rechten verworven, tiet is
een verhaal dat stellig de belangstelling 311 011
lezers voor het Concilie zal verhogen, omdat net ae
menselijke kant belicht van de Concilievaders.
Ml
Veriaten paleizen
Nationale
karaktertrekken
Europees stempel
Veelal herders
Prof. drs.
door
F. HAARSMA
fiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiniiiini!
MMuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiimiiiiiiiiiiiimiiimiiiimuiimituiiMi!'
Het WERELDEPISCOPAAT, een rijk
olgens een Romeinse berekening imiimiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiimini"1 uuui
zouden 2778 Concilievaders een
uitnodiging hebben ontvangen.
(Uiteraard zullen een aantal genodig-
den niet op de invitatie kunnen in-
gaan, wegens ziekte of hoge ouder-
dom, omdat de staat waarvan zij on-
derdaan zijn hun geen uitreisvisum
Verleent of om andere redenen).
Als wy een summiere statistische
analyse willen geven van de omvang-
rijke groep genodigden kunnen wij dit
in de volgende cijfers uitdrukken:
Onder de 2778 geïnviteerde Concilie-
vaders zijn 87 kardinalen en patriar-
chen (3,4 1619 residerende aarts-
bisschoppen en bisschoppen (58,2
975 titulaire bisschoppen (35 en
een aantal niet-bisschoppen, waar-
onder generaals van ordes en congre-
gaties en abten en prelaten-nullius.
De samenstelling van het Concilie f
correspondeert niet met die van de
commissies. In het Concilie is Rome
oneindig veel zwakker vertegenwoor-
digd dan in de commissies.
Op grond van de beschikbare ge-
gevens over de Concilievaders zou
toen verscheidene combinaties kun-
nen maken. Men zou de deelnemers
aan het Concilie in diverse catego-
rieën kunnen indelen. Men zou hen
naar hun sociale achtergrond kunnen
groeperen, maar men zou dan bij-
voorbeeld constateren dat uit een fa-
milie van industriëlen een „bis-
Bchoparbeider" voortkomt, als Mgr.
Ancelterwijl de zoon van een haven- t=
arbeider, als kardinaal Siri, zich
heeft ontwikkeld tot een van de minst
progressieve figuren. Een rangschik
king naar maatschappelijke afkomst
zou bijgevolg niet zeer verhelderend
zijn. Men kan ook niet afgaan op de
kerkelijke rang van de Concilie
vaders: er zijn hulpbisschoppen, als
mgr. Kampe, die meer invloed hebben
dan residerende bisschoppen. Het is
evenmin practised af te gaan op an
ciënniteit of op de betekenis van de
bisschopszetel: de eerste bisschoppe
lijke reactie op het monitum van het
Heilig Officie over Teilhard de Char-
din kwam niet uit Parijs maar uit
Pamiers.
Wij zullen ons dus niet bezighou
den met het aanbrengen van etiket
ten, maa r we zullen ons slechts laten
leiden door een grote nieuwsgierig,
heid naar die complexe wereld van
het katholieke episcopaat. Wat voor
mensen zijn het, die aan het Concilie
mi'
geschakeerd
ezelschap
Kardinaal LÉGER,
aartsbisschop van Montreal.
tiiliiillillll
deelnemen. De meeste biografieën die
ons ter beschikking staan bevatten
slechts lofprijzingen, die ons doen
denken aan heiligenlevens, aan per
soonsverheerlijking en aan de toon
van een lijkrede. „Informations ca
tholiques internationales" heeft nu
zelf een grondig onderzoek ingesteld
naar verhelderende bijzonderheden
over de Concilievaders. De correspon
denten van het blad hebben door
middel van gesprekken en aan de
hand van publicaties een vloed van
gegevens verzameld. Uit die gegevens
is een lopend verhaal samengesteld,
dat niet de pretentie heeft van een
studie, maar dat slechts een indruk
wil geven van het gezelschap van
Concilievaders. Aldus zou een denk
beeld kunnen worden gegeven van
de menselijke krachten die in het
Concilie bijeen zijn, en waarvan de
Heilige Geest zich zal bedienen.
naar zijn nieuwe standplaats en prag
matici, zoals de meeste angelsaksische
Kardinaal GRACIAS,
aartsbisschop van Bombay.
T 8 Ar Hl „n® ti!;el van „Graaf- van
Cnfmhraj 1116 de bisschop van
het einde ?raagt, doet denken aan
de intrede fn Vhaaeen wereld, betekent
kleinzoon van de ,,L^uwPvtn ri^be^
gen", mgr. Mabathoana, het begin van
een geheel nieuwe wereld. De klein
zoon van de Basoeto-vorst is „iet de
enige Afrikaanse bisschop van vorste-
lijken bloede. In de bisschoppelijke wa
pens van verscheidene negerbisschoD-
pen vindt men de attributen van hun
vorstelijke afkomst. Zij verkeren even
wel op voet van gelijkheid met de an
dere Afrikaanse bisschoppen van nede
riger kom-af. De jeugd van de Indi
sche kardinaal Gracias kende de miserie
van de volkrijke achterbuurten van Ka
rachi; kardinaal Ottaviani, de zoon
van een Romeinse bakker, bracht z(jn
jeugd door in de stegen van Trastevere;
kardinaal Siri op de kaden van Ge
nua, waar zijn vader een onzeker dag
geld verdiende; mgr. Kominek kende
de dagelijkse angst zijn vader niet te
zien terugkeren uit de mijnen van Si-
lezië. Zij n er dus veel bisschoppen afkom
stig uit arme gezinnen? In Europa en
Amerika zijn het meestal de midden
klassen, die bisschoppen hebben opge
leverd. De zonen van arbeiders worden
nog steeds met de vinger nagewezen
als bijzonderheden.
Hoe arm zijn ouders en zijn kinds
heid ook zijn geweest, toch vertegen
woordig* kardinaal Gracias met kardi
naal Léger van Montréal, wiens vader
handelsman was. het zuiverst het type
van „prins der Kerk", door zijn natuur
lijke waardigheid en „klasse". Daar
kan men tegenover stellen de figuur
van kardinaal Gonfalieri, die, evenals
wijlen kardinaal Tardini, liever zwart
dan purper draagt en die het niet on
passend vindt zelf zijn koffer te dra
gen.
De Libanezen zouden er aanstoot aan
nemen als de Maronitische bisschop
pen zo optraden, het zijn 'chefs, worden
als zodanig geëerbiedigd en gedragen
zich als zodanig; paleizen en limousi
nes staan de hartelijkheid der betrek
kingen niet in de weg. In Vietnam zou
«at evenmin het geval zijn, maar des-
Mgr. KIWANUKA,
aartsbisschop van Rubaga.
aantal Noorse katholieken. Het bisdom
van mgr. D'Souza heeft sinds 1951 twee
nieuwe bisdommen afgesplitst. De bis
schop van Niamey in Nigeria heeft 250
ondanks rijdt de bisschop van Cantho inheemse gedoopten onderzijn hoede. Ver
in een 2-CV en heeft hij er zijn paleis schil in bisdommen, verschil in bisschop-
verlaten. In het land der mandarijnen Pen- zbn jonge en oude, sportlieven-
is dat een even grote revolutie als in de en kunstminnende bisschoppen, stren-
richt als school van arbeiderslevers I1^
en boerenleiders en zelf een beschei
den kwartier betrekt, waar hij arbei
ders aan tafel nodigt. Tien jaar eerder
was mgr. Ancel in een voorstad van
Lyon begonnen in zijn levensonderhoud
te voorzien als wagenmaker. Van enige
Argentijnse bisschoppen zijn het bis-
schopskruis en de kromstaf demonstra
tief van hout. Waarvan de versierse
len gemaakt zijn van mgr. Dammert
Bellido, bisschop van Cajamarca in Pe
ru weten wij niet, maar van hem is een
krasse uitspraak afkomstig, welke de
weelderigheid van de eredienst en van
de processies veroordeelt, zo lang de
armen hongeren. Hoe zal hu op de
praal van het Concilie reageren. De
Duitse mgr. Grüber wil zich met met
Excellentie laten aanspreken. De Syro-
Malankaarse Mar Gregorius maakt van
zijn paleis een karavansarai met vrij
logies voor zijn lagere geestelijkheid.
Ook zijn tafel staat altijd beschikbaar,
een overvloedige tafel, evenwel tussen
Aswoensdag en Pasen zonder vlees. Dan
zijn er nog vele bisschoppen, die het
zonder enige staf van personeel doen:
geen - secretarissen, geen kanunniken.
Men vindt ze in de missielanden, maar
ook in Atrecht. De merkwaardigste fi
guur is wellicht de Braziliaanse bisschop
mgr. Frey van Guara-Mirim. Zijn dio
cees bestaat uit honderdduizend vier
kante kilometer oerwoud, dun bevolkt
met Indianen en Levantijnse kooplieden.
Hij boerde ergens in Frankrijk, een
late roeping. Op zijn 27ste jaar werd hij
priester gewijd, op zijn 30ste was hu
bisschop over 700 zielen (thans 7000).
Dertig jaren zijn verlopen, waarin mgr.
Frey niet veel anders heeft gedaan dan
stenen bakken en metselen: een kathe
draal, een ziekenhuis, een school. Hij
ziet er niet erg episcopaal uit met zijn
verweerd gezicht, waarbij beter een pet
past dan een mijter. Zoveel bisdommen,
zoveel soorten van bisschoppen. Aan de
ene kant het bisdom IJsland van mgr.
Gunnarson met 806 katholieken (twee
parochies, een pastoor, acht zusters,
een seminarist)aan de andere kant het
aartsbisdom Chicago van kardinaal
Meyer met 2.119.000 katholieken, dat
met Parijs en Mechelen tot de groot
ste behoort. In Quinhon^verdrinkt mgr.
Pham ngoe Chi onder de stortvloed
van bekeringen.' Zijn 60.000 doopleerlin
gen zijn meer dan het achtvoud van het
bisschoppen. Al zijn er in het Amerikaan-
ij se episcopaat ook studerende bissehop-
pen, de reputatie van de Amerikaanse
E bisschop is die van een efficiënte ad-
ministrateur, die het in het zakenleven
E ver gebracht zou hebben als hij daar
zijn carrière had gezocht. Geheel opgaan-
de in de zorg voor hun diocees zijn de
E Amerikaanse bisschoppen over het alge-
meen slecht geïnformeerd over de brain-
dende kwesties in de wereld en in de
Kerk en, als zij het Concilie al ernstig
nemen als een „marvellous social af
fair", zullen zij de discussies en de be
slissingen gaarne overlaten aan „ex
perts" of aan woordvoerders als de kar
dinalen Spellman, Molntyre, Cushing of
Meyer, mgr. Wright of mgr. Alter.
Van het Britse episcopaat zegt men,
dat het meer realistisch is dan specula
tie'. Maar meer dan de volksaard speelt
hier de geschiedenis een rol: toen na
ongeveer tweehonderd jaar onderdruk
king de hiërarchie in 1850 werd hersteld
waren er in Groot-Brittannië bijna geen
katholieken die een universitaire oplei
ding hadden genoten. Uit dat middel
matig ontwikkelde milieu moesten de
bisschoppen worden gekozen. Het is be
grijpelijk dat zij er vooral op uit waren
de richtlijnen die zij uit Rome kregen
nauwgezet ten uitvoer te brengen. Thans
valt mgr. Pearson in het oog, omdat hij
breekt met de apologetische mentaliteit
van de 19de eeuw; mgr. Walsh en mgr.
Heenan vallen op door hun oecumeni
sche activiteit, mgr. Petit door zijn ijve
ren voor sociale organisaties, kardinaal
Godfrey door zijn wijsheid en kalme
bedachtzaamheid. Alles bijeen is het een
zeer homogeen gezelschap. Dat laatste
kan ook gezegd worden van het Itali
aanse episcopaat, dat zich te dicht bij
het Romeinse brandpunt bevindt, dan
dat het zich naar persoonlijke verschei
denheid volledig zou kunnen uiten. Ver
spreid over een groot aantal kleine dio
cesen, zien zjj de Curie naar de ogen,
voorzichtig proberend met haar in het
gelid te blijven.
In vergelijking daarmee vormt het In
dische episcopaat een andere, geheel
aparte wereld met enorme verschillen
tussen de diocesen onderling. In
Trichud, van de Syro-Malabaarse ritus,
is een kwart van de totale bevolking ge
doopt; Agra, van de Latijnse ritus heeft
een aantal katholieken van drie pro
mille! Kardinaal Gracias is de woord
voerder van al die herders over „ooster
se" en „latijnse" bisdommen, maar
kardinaal Gracias betekent: Bombay,
en Bombay betekent nog niet: Indië.
Men moet dus wel voorzichtig zijn met
het begrip „nationale episcopaten". Ar
gentinië bijvoorbeeld valt in twee stuk
ken uiteen: in het oosten vindt men een
„nouvelle vague" van jonge bisschop
pen. voortkomstig uit de middenklasse,
vaak soms van immigranten en daarbij
late roepingen; bij de bisschoppen van
het binnenland viert de oude Spaanse
mentaliteit nog hoogtij.
Er zullen ongeveer 900 leden van or
den en congregaties aan het Concilie
deelnemen; dat is een derde van de
hele vergadering. Honderdentwaalf re
ligieuze families blijven de uit hun mid
den gevormde bisschoppen van priesters
voorzien. Nagenoeg alle diocesen in de
missielanden zijn met ontelbare banden
van vriendschap en afhankelijkheid
verbonden met de diverse orden en con
gregaties, die zonder uitzondering van
Europese of Amerikaanse herkomst zijn.
Al die onderlinge banden komen dus
tenslotte in het Westen samen. En al is
het waar, dat voor het eerst in de ge
schiedenis een Concilie bisschoppen van
werkelijk allerlei landaard tezamen
brengt, dit neemt niet weg dat al dezen
een min of meer diep ingedrukt Euro
pees stempel dragen.
In Engeland zegt men wel dat men
aan drie voorwaarden moet voldoen om
bisschop te worden: men moet gedoopt
zijn, minstens dertig jaar oud en in
Rome gestudeerd hebben. Alleen in de
twee eerste voorwaarden zou nog kun
nen worden gedispenseerd. Het is een
boutade welker onjuistheid door de wer-
v,
Kardinaal RUGAMBWA,
aartsbisschop van Rubato.
iimiiHiiMiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii'ji
r 3
Til llll IIIIII III IIIIII lllll II li II III II Mil II llll llllll llllll Mill IIIIIIIIHII
Hall. bisschop van Kisumu schonk hem
het borstkruis.
Maar er zijn nog andere banden dan
de adoptieve. In Latijns-Amerika, in het
verre Oosten en in meerdere delen
van Afrika bestaan er meer of minder
hechte onderlinge betrekkingen tussen
de bisschoppen, soms op institutionele
grondslag. In Europa niets van dat al
les, ook al moet men enig gewicht toe
kennen aan de conferenties over de ziel.
zorg onder de arbeiders, waarvan mgr.
Himmer de centrale figuur is; aan de
bisschoppelijke contacten met mgr. Fel-
tin als internationaal voorzitter van
..Pax Romana" of met mgr. Jachym
als voorstander van een verdeling van
de beschikbare priesters op Europese
schaal. Buiten het organisatorische ver
band zorgen de communicatiemiddelen
er dan nóg voor, dat de verantwoorde
lijkheid van een bisschop verder reikt
dan de grenzen vap zijn diocees. Wat
kardinaal Ruffini in Palermo zegt,
wordt in Amerika gehoord en als een
bisschop van oen nietig diocees iets zegt
over Teilhard de Chardin hoort nage
noeg de hele wereld hem.
Mgr. dr. F. JACHYM,
aartsbisschop-coadjutor van Wenen.
kelijkheid in Engeland zelf duidelijk
weersproken wordt. En al hebben vele
bisschoppen hun vorming gekregen in
Rome of tenminste in Parijs, Lyon,
Leuven of Fribourg, men moet niet
menen dat hun persoonlijkheid zou zijn
te loor gegaan in de latiniteit, welke op
alle seminaries ter wereld is doorge
voerd met een soms des te heviger
nauwgezetheid naarmate men verder
van de latijnse bronnen verwijderd is.
Van de andere kant lopen degenen, die
menen dat dit. wereldwijde Concilie een
definitieve ontkoppeling van de Romein
se traditie en de Europese cultuur te
zien zal geven, de kans te worden
teleurgesteld, want Rome en Europa
blijven de bakermat en van Europa zelf
zal de stoot tot bovenbedoelde ontkoppe
ling moeten uitgaan.
Daarnaast lette men op het sterk ho
mogene karakter van de oosterse
Kerken, die hun eigen tradities en hun
eigen cultuur, ingrijpend verschillend
van die van de latijnse wereld, hebben
bewaard.
Alle Kerken van Azië, Afrika en La
tijns Amerika zijn echter afhankelijk van
de liefdadigheid van de Kerken van
Europa en Noord Amerika, hetgeen voor
deze laatste een zware last en verant
woordelijkheid met zich brengt.
Het Spaanse episcopaat richt zich
sinds lang bijzonder op Latijns-Ameri
ka. De bisschoppen van de Verenigde
Staten en Canada doen dat evenzeer.
Kardinaal Cushing heeft twee jaar gele
den aan de paus gevraagd zijn bis
schoppelijke stoel te mogen verlaten om
deel te- nemen aan de missionerings-
arbeid, die in Peru, Ecuador .en Bo
livia wordt verricht door de priesters
van de door hem gestichte congregatie
van Sint Jacobus. De Franse bisschop
pen richten zich vooral op Afrika en
de Duitse onderhouden speciale contac
ten met die van Azië. De voornaam
ste draden van het netwerk der soli
dariteit, waardoor het wereldepiscopaat
als één grote familie omspannen wordt,
lopen aldus van noord naar zuid. Kar
dinaal Döpfner is de consecrator ge
weest van mgr. Dosseh-Anyron, die op
het concilie de staf zal dragen van kardi
naal Faulhaber; mgr. Otunga, bisschop
van Kisii in Kenya, kreeg zijn bisschops
ring aangeboden door kardinaal Grif
fin en een andere Engelsman, mgr.
Het Concilie moet niet de wereld impone
ren, maar de Kerk representeren. Deze
woorden van Hans Küng in zijn jongste
boek ,,St rukt uren der Kirche" zijn een ge
schikt uitgangspunt voor een gelovige bezin
ning op het wezen van het Concilie dat over
enkele dagen geopend wordt. Het gevaar is
immers niet denkbeeldig, dat men kijkend
voor de televisie, luisterend aan de radio en
lezend in de krant aan de buitenkant blijlt
staan en niet doordringt tot het geloofsmyste
rie dat er achter schuilt; dat men er wel door
geïmponeerd, maar er als mens en gelovige
niet door geïntrigeerd raakt. Toch is dit laat
ste het doel van het Concilie, want het is een
teken, teken van Gods genadige en heilbren
gende bemoeienis met mens en wereld. Hier
in komt het overeen met de Kerk zelf, die
volgens het eerste Vaticaans Concilie „het te
ken geheven onder de volkeren" is „dat uit
nodigt degenen die nog niet tot het geloof ge
komen zijn en haar eigen kinderen de zeker
heid geeft, dat het geloof dat zij belijden steunt
op een zeer vast fundament." Als het Concilie
nu een samentrekking is van het lichaam der
Kerk, een concentratie van haar levenskracht
in een bepaald punt van de tijd, als het wer
kelijk de Kerk representeert, tegenwoordig
stelt, dan mag men ook verwachten, dat de
Kerk als teken des heils hier een bijzonder
sprekende gestalte krijgt. Hiermee is echter
tegelijk gesteld, dat heel het mysterie van cie
Kerk én heel de problematiek die dit mysterie
bij de moderne mens oproept, zich zal toe
spitsen ten aanzien van het Concilie. Slechts
enkele aspecten daarvan kan ik in dit artikel
van het Concilie is daarom door de eeuwen
heen het kerkgebouw gebleven, nu zoals in
1870 de Sint Pieter, door de Pausen zo graag
genoemd de Kerk der gehele christenheid, in
tegenstelling tot de St.-Jan van Lateranen, de
kerk van de bisschop en het volk van Rome.
Daarmee is het Concilie wezenlijk onderschei
den van iedere conferentie, congres, verga
dering of parlement. De liturgische vieringen
ter opening en sluiting, de dagelijks gezamen
lijk gevierde Eucharistie zijn geen vrome om
lijsting van het eigenlijke gebeuren, maar be
palen wezenlijk de zin van al het andere.
Ik heb reeds gezegd, dat het mysterie der
Kerk, maar ook de problematiek van de mo
derne mens ten aanzien daarvan, zich bij ge
legenheid van het Concilie in verhevigde ma
te aandient. Het mysterie omdat men alleen
in geloof het Concilie als eredienst en dee
moedige beleving van de genadegemeenschap
MMMmilllMIIMMIIIMIIIIIHinilinilMIMMIIIIimimiMIIIIIIIIIIIIMIIMIIIHIMMMI
belichten.
Mgr. EKANDEM,
bisschop-coadjutor van Calabar.
Is de Kerk zichzelf concentreert in een
Concilie, dan moet men de meest wezen-
- lijke dimensies van het Kerkmystene in
het Concilie kunnen terugvinden. Van deze
gedachte uitgaande kan men welKllcht.
doordringen in de zin van de gebeurtenissen
en deze tevens vanuit het geloof kritisch toei-
sen Wat de Kerk naar haar wezen is, ze^i
het woord „ecclesia", een latijnse naam, uu
het Grieks ontleend met een hebreeuwse ach
tergrond, dat de Kerk aanduidt als he
God geroepen volk, geroepen om Hem
eredienst als de ene ware God te aa"b^ "p
De Kerk is daarom het meest KeFkjTsom
luisterend naar Gods woord samenkomt om
Hem te aanbidden en zijn heilsgaven te
vangen in de viering van de Eucharistie,
gaat in de Kerk om de gemeenschap met
Vader door de Zoon in de Heilige Geest
deze kan door de mens slechts m deemoedige
aanbidding beleefd worden. In het Concilie als
representatie van de Kerk vinden we dit terug
Het woord Concilium duidt deze say"e"^f
al aan; het bevat dezelfde stam, die w I
ecclesia tegenkomen en die roepen beteke
De oorsprong -van de oudste kerkyergad
gen schijnt men dan ook te moeten zoeke
in de liturgische samenkomst van een of meer
dere christengemeenten. De vergaderplaats
MMMIIIIMMIIIIIIIIIMMIIMIMMMMIIIMMIIIIIIMMMIMMIIMMMMIMMIMMIMIIIIIIIII
met God kan herkennen. De problematiek ten
aanzien daarvan, omdat het een gerechtvaar
digde vraag is, of de gestalte van het Concilie
als liturgie niet te veel door een voorbij tijd
perk is bepaald en daarom voor de moderne
mens te weinig doorzichtig is. Bij de opening
van het Concilie is er wellicht nog gelegenheid
om hier op terug te komen.
Nu wil ik liever op enkele andere conse
quenties wijzen die uit het voorgaande
volgen. Zoals heel de kerkgemeenschap
dagelijks in het Confiteor haar schuld belijdt
voor God, de heiligen en elkander, zo zou
men mogen verwachten dat het Concilie het
zelfde doet, niet alleen bij de viering van de
Eucharistie, maar in een concrete en bij het
eigen karakter van een Concilie passende
schuldbelijdenis. Dit zou voor gelovige en niet-
gelovige duidelijk maken dat het Concilie zich
voor Gods aanschijn, coram Deo, stelt en dat
de Kerk bij haar zoeken naar vernieuwing niet
zichzelf als doel stelt, maar „de lof van Zijn
heerlijkheid" (Ef. 1,14). Vervolgens represen
teert een Concilie in hogere mate de Kerk,
naarmate het duidelijker laat zien dat het bij
eenkomt om te luisteren naar wat God door
de Geest te zeggen heeft. Het door de Geest
geïnspireerde Woord Gods krijgt daarom in
de kerkvergadering een ereplaats. De beteke
nis daarvan werd door de H. Cyrillus van
Alexandrië bij gelegenheid van het derde oecu
menische Concilie van Efese in 431 als volgi
omschreven: „Het Concilie, in de kerk bijeen
gekomen, heeft Christus als lid en voorzitter
aangesteld. Want het eerbiedwaardig Evange
lie werd op een troon geplaatst." In Trente
zowel als op het eerste Vaticanum hebben de
Concilievaders er steeds opnieuw op gewezen,
dat een Concilie er niet is om theologische
geschillen op te lossen, maar om de evange
lische waarheid naar de omstandigheden van
de tijd aan de wereld te verkondigen. Meer
dan eens is een aan de Vaders voorgelegd
schema zelfs niet in behandeling genomen,
omdat het aan deze primaire eis niet voldeed.
Men heeft ervoor gepleit en het Concilie
van Trente is er dikwijls wonderwel in ge
slaagd om tot in de woordkeus toe zo dich!
mogelijk bij de H. Schrift te blijven. Er is ai
eens opgemerkt dat van het merendeel van
de Concilievaders theologisch niet veel meer
te verwachten is dan wat de handboeken van
tussen de beide oorlogen te bieden hebben. Dil
mag juist zijn; het betekent echter nog niet
dat eventuele voorstellen, die met deze theo
logie als richtsnoer de leer der Kerk willen
vastleggen, voetstoots door de bisschoppen zul
len worden aanvaard. Of dergelijke projec
ten inderdaad op het programma voorkomen,
is nog niet te zeggen; ook al zou de theolo
gische commissie in deze richting gewerkt
hebben de samenstelling van de commissie
en bepaalde uitlatingen van sommige van
haar leden doen het ergste vrezen! dan
gaan de resultaten van hun arbeid toch weei
door de handen van de uit en door de Conci
lievaders zelf te vormen nieuwe theologische
commissie, alvorens aan de Vaders ter dis
cussie te worden voorgelegd. -
eschouwt men het Concilie als concen
tratie van de Kerk, dan valt er ooi
nieuw licht op de verhouding hiërarchie-
leken met betrekking tot het Concilie. Hiërar
chie en gelovigen vormen samen de Kerk en
de enige bestaansgrond van het hiërarchisch
ambt is de profetische, priesterlijke en her
derlijke dienst aan het volk Gods. Het Concilie
dient ook deze wezenstrek van de Kerk tot
uitdrukking te brengen. Waar dit (nog) niet
gebeurt door de aanwezigheid van mondige
vertegenwoordigers uit de lekenwereld in de
voorbereidende commissies, laat staan op het
Concilie zelf, daar zal de wezenlijke betrok
kenheid van het verzamelde episcopaat onder
leiding van de Paus op het gelovige volk op
een andere wijze gestalte moeten krijgen. Wij
mogen daar iets van zien in de menigte van
gelovigen die tussen de kolonnades van het
Sint Pietersplein de processie van de bis
schoppen met hun gezang en gebed zullen be
geleiden. Moeilijker wordt het ditzelfde te her
kennen in de regeringsleiders, gevolmachtie
de ministers en andere diplomaten die een
plaats in de stoet zullen krijgen. Wie zich dit
voorstelt, denkt onwillekeurig aan de wem
van de prior van Taizé, Roger Sehutz, „dat
de katholieke Kerk meer en meer gaat ver
schijnen als de Kerk allereerst van de kleinen
van deze wereld van de verdrukten, van de
hongerenden Maar is er niet alle reden om
te vertrouwen dat deze kleinen en geringen
aan wie het Rijk Gods behoort, een grote
plaats innemen in-het hart van de Concilie
vaders en dat het Concilie allereerst aan hen
^11 brengen' P Va" tr°°St en verlossing
Alhoewel het moeilijk is, precies te
zeggen op welke wijze het leraarschap
van de 'bisschop aan den dag treedt,
en alhoewel tal van bisschoppen een
theologie-, filosofie- of kerkelijk recht-
diploma op zak hebben, kan men gerust
zeggen, dat het huidige episcopaat wei
nig leraars doch veel herders in zijn
gelederen telt. Het is alsof de Petrus-
stoel het bisschoppelijke leerambt geheel
aan zich getrokken heeft. Het ongewone
formaat van Pius XII heeft er stellig
niet toe bijgedragen om die tendentie
te keren. Ook al is ten onrechte be
weerd dat Pius XII zich zou hebben
geërgerd aan de magistrale herderlijke
brieven van kardinaal Suhard, in ieder
geval is waar, dat men over een grote
begaafdheid moest beschikken om hem
in het spreken vóór te zijn en dat er
na hem niet veel grote dingen meer
te zeggen waren.
Pius XII en kardinaal Suhard leven
niet meer. Naar menselijk oordeel en
gelet op de ondervonden weerklank,
mag de vermaarde brief van het Ne
derlands episcopaat over het Concilie
(bedoeld wordt de brief van Kerstmis
1960, die in brochure-vorm is uitgege
ven en nadien in meerdere talen is
vertaald - Red.) worden gezien als een
zeldzame uiting op episcopaal niveau
van zuiver theologische bezinning.
(X.C.I. was, toen het blad dit schreef,
niet bekend met de bisschoppelijke
brief van 30 september 1962, waarin
een meer Romeins geluid door
klinkt Red.).
Joannes XXIII heeft zich steeds bij
voorkeur een herder genoemd. En al
zijn uit de zielzorg afkomstige bisschop
pen, mgr. De la Brousse, mgr. Ri-
gaud. mgr. Zoa enz. nog zeldzaam in
vergelijking met hen die stammen uit
het onderwijs of de diocesane admini
stratie, hun aantal is groeiende. Het
instituut van het gezamenlijk herder
lijk schrijven vindt niet alleen aanhan
gers in Frankrijk, maar mgr. Lopes de
Moura voerde het in Portugal in en
mgr. Frenette in Quebec. Kardinaal
Montini organiseerde een volksmissie in
Milaan, kardinaal Caggiano in Buenos
Aires én kardinaal Léger in Montreal.
De Uruguayse mgr. Baccino schijnt het
prototype van een moderne westerse
bisschop. Hij is 57 jaar en rechtstreeks
uit de zielzorg afkomstig. Zijn jongste
herderlijke brief (april 1962) ging over
de aanpassing en uitzuivering van pas
torale methodieken. De zwarte bisschop
mgr. Kiwanuka leidt zelf de retraites
van zijn priesters; mgr. Ambrose, aarts
bisschop van Pondichéry en Cuddalore
in Indië, doet evenzo. Mgr. Raymond
van Allahabad geeft godsdienstlessen
aan middelbare scholen. De catecheten
onder de bisschoppen zijn veelal tevens
liturgisten. Bij mgr. La Ravoire Mor
row worden de missen in het Bengaals
gezongen. Bij mgr. Van Bekkum op
Fiores weerklinkt de volkstaal, het
Manggarais, bij de enorme feestelijke
vormingsplechtigheid, waarbij gedoop
ten en ongedoopten met hun neus de
bisschoppeijke ring „kussen"; na de
mis wordt urenlang gedanst en gezon-
(Vervolg op volgende pagina)
Kardinaal SPELLMAN,
aartsbisschop van New York.