WAAR LAAT JE DE APPARATUUR?
ARCHITECT G. BAKKER:
Woningbouw blijft sterk
achter bij modernisering
van de hulpmiddelen
elf dagen
vol elektrisch
huishouden
Gooien en
smijten met
dure
apparaten
(Eauknecht
NL SPEELGOED VOOR INGENIEURS
DIE GRAAG EXPERIMENTEREN
Elektronische keuken
nog in ver verschiet
Negen miljoen kg. diepvries
vorig jaar verorberd
Voordeel
Huisvrouw en
haar sl
U MAG EEN
UITWRINGEN
Prefab-maaltijd
niet erg „gezellig'
m
„Kook-kast"
WOENSDAG 10 OKTOBER' 1962
Hmm
Stormloop
Verouderde beginselen
Drie voorbeelden
WASVOLAUTOMAAT
ARCHITECT G. BAKKER: Woningbouw blijft achter.
De architect Le Corbusier
heeft eens gezegd, dat hij
van de keuken een cockpit
van een Constellation zou willen
maken. Alles bij elkaar in een
paar vierkante meter met knop
pen, regelaars en schakelborden.
En waar blijft de menselijkheid
dan, mijnheer Le Corbusier? zou
den wij willen vragen. Maar de
uitspraak zij hem van harte ver
geven al was het alleen maar om
zijn adembenemende schepping
de kapel in Ronchamp. Het zij
hem vergeven ook als man, want
de man blijft in de keuken een
toeschouwer. Hij kent de ervaring
niet van het er rondhummelen
met een moe hoofd en een jenge
lend kind om je heen.
SHE
ah*
Zo sterk is een Enka zeem
dat u hem gerust mag uit
wringen. De soepele, zachte
Enka zeem neemt bovendien
veel vocht op. Zo zeemt u
dus beter en sneller!
ijzersterk
bestand teven alle
wasmiddelen
gegarandeerd door
Enkagoedgekeurd
door de Ned. Ver. van
Huisvrouwen
3 formaten
2,30-3,25-4,75
VOOR UW GEMAK GEMAAKT DOOR
Mechanische huishouding
is thans in volle opmars
In het Rotter
damse Bouw
centrum, con
centratiepunt van
alle nieuwigheden
op het gebied van
de bouwnijverheid,
Was vier jaar ge
leden een model-
Woning te bezich
tigen onder de
Ietwat pretentieu-
se titel „Ieders
huis straks". Het
was een poging
van een groep me
rendeels jonge ar
chitecten enkele
gevestigde opvat
tingen omtrent de
indeling van een
gemiddelde wo
ning te doorbre
ken, en wel op ba
sis van een even
tevoren 'gereedge
komen rapport
„functionele
grondslagen van
de woning". Op
een oppervlakte
van 101 vierkante
meter was daar
volgens strikt we
tenschappelijke
normen leef- en
woonruimte ge
schapen voor een
gezin van vijf per
sonen. Een voor
naam leidend
principe bij de opzet was de scheiding
van drie in de praktijk vaak ineen-
vloeiende functies: de persoonlijke
hygiëne, de gezinswas en de keuken.
Naast de kritiek waaraan de opvattin
een van deze architectengroep werden
blootgesteld, - onvermijdelijk natuurlek
in ons nogal conservatieve vaderland -
bleek er toch unaniem waardering voor
de gedachte, dat de bezigheden in ver
band met de gezinswas een aparte ruim
te vereisen. „Ieders huis straks had
daarmee de bijkeuken in ere hersteld.
Ook op „Idee '62" zal deze modelwoning
present zijn, maar in plaats van de vijf
apparaten waarmee de bijkeuken anno
1958 gevuld was, zal er nog slechts één
aanwezig zijn, namelijk een volautoma
tische was- en droogmachine. Ook de
keuken van „Ieders huis" men heeft
dat „straks" nu maar weggelaten, van
wege het altijd zeer verrassende tempo
waarmee de praktijk de theorie achter
haalt heeft menige verandering onder
gaan. Dit vertrek weerspjegelt de voor
uitgang die er in die paar jaar tijd is
geboekt op het gebied van de culinaire
apparatuur.
Het elektrische fornuis vormt één
geheel met de aanrecht en in een
ruimte daaronder is een afwasma
chine aangebracht. Dit ging welis-
De kleine halfautomatische trommelwasmachine kan onder
de aanrecht worden opgeborgen.
waar ten koste van enige kastruimte,
maar dit verlies heeft men buiten de
keuken kunnen compenseren. Een
nieuw element tenslotte is de elek
trische mixer, ondergebracht in een
apart kastje. De totale opbergruim
te is dezelfde gebleven. Als men ook
de afwasmachine, waarin men im
mers het schoongewassen servies
goed kan laten staan, als bergruimte
beschouwt, zijn de mogelijkheden
zelfs nog toegenomen.
De koelkast, een vanzelfsprekend
onderdeel in de moderne keuken,
heeft nog steeds een inhoud van 110
liter, evenals vier jaar geleden, maar
volgens de in sommige kringen van
deskundigen gehuldigde opvatting zou
voor een gezin van vijf personen
eigenlijk een kast van 180 liter nodig
zijn.
Al met al benaderen we met dit in
drukwekkend arsenaal aan keukenge
reedschap al aardig het ideaal van de
Amerikaanse droomkeuken. Wat is nu
de bedoeling van deze demonstratie?
Een aansporing om laat ons zeggen
vijfduizend gulden neer te tellen ten
einde al dit begeerlijk uitgestalde com
fort tot het onze te maken? Dat kan
nooit de intentie zijn van een archi-
RAI
Morgen zal in het nieuwe RAI-
gebouw te Amsterdam de
tentoonstelling „Idee 62 be
ginnen, die geheel gewijd
is aan de moderne (voornamelijk
elektrische) apparatuur voor het
huishouden. De deelnemers aan toe
op de consument gerichte expositie
zijn fabrikanten en importeurs, dus
géén détaillisten. Op „Idee 6~ is
een vrijwel volledig overzicht te Kry-
gen van het culinaire en huislioude-
lijke instrumentarium zoals dat mo
menteel in <le handel is, en de veel
heid der Inzenders garandeert bo
vendien een ruime keuze uit gelpk-
soortige artikelen. Men kan "P
„Idéé '62" niets kopen of bestel
len, al zullen de deelnemers zich
uiteraard inspannen de bezoekers
voor hun produkten te interesseren.
Wèl kan het publiek zich uitgebreid
laten voorlichten omtrent kwaliteit
en behandeling van de tentoonge
stelde apparatuur, want het gaat op
„Idéé '62" voornamelijk om de in
formatie van het publiek.
Bij deze voorlichting hoort ook de
bezoekers duidelijk te maken welk
apparaat bet meest geëigend is voor
hun gezin of hun woning. Om voor
dit soort vraagstukken meteen maar
enkele aanschouwelijk gepresenteer
de oplossingen te bieden is op „Idéé
'62" een groot modelcentrum ge
bouwd, dat enkele traditionele wo
ningtypen bevat met daarnaast de
gemoderniseerde versies daarvan,
aangepast aan de nieuwe huishoude
lijke apparatuur. Men ziet in dit deel
van de expositie een Amsterdamse,
een Haagse en een Rotterdamse wo
ning met direct aansluitend de ge
moderniseerde indeling op dezelfde
grootte. Een wandelbrug over de mo
dellen heen gunt ieder een blik in
de interieurs, want de daken zjjn
weggelaten, maar men kan via trap
pen de vondsten ook van meer nabij
bekijken. Een ietwat aangepaste ver
sie van de modelwoning „Ieders huis
straks", zoals die vier jaar geleden
in het Rotterdamse Bouwcentrum te
bezichtigen was, is ook op „Idéé
'62" present. Het Bouwcentrum zelf
verleent medewerking door de (vol
strekt onpartijdige) voorlichting te
verzorgen, waarbij van een speciale
telexverbinding tussen RAI en Bouw
centrum gebruik gemaakt kan worden.
De „lichtbundel" is op „Idéé '62" weer
een hoofdstuk apart. In deze demon
stratie kan de bezoeker een inzicht
krijgen in wat tegenwoordig als een
doelmatige verlichting van het huis
wordt beschouwd.
Om tenslotte enkele nouveauté's
te noemen waaromtrent men zich op
deze tentoonstelling, die tot en met
zondag 21 oktober geopend blijft, kan
oriënteren: de voorzieningen die be
horen bij de complete diepvriesmaal
tijden, het elektronische fornuis, het
thermo-elektrische koelsysteem (zon
der motor, compressor of circula
tie), de wasdroger (die de hele cy
clus van het wassen afsluit)de con
sumptie-ijsmachine, de automati
sche broodrooster en de klopveeg-
stofzuiger.
tect, hij heeft zich van dit soort com
merciële overwegingen verre te hou
den. Maar wel zal hij zich moeten ver
diepen in de nieuwe ontwikkelingen in
de techniek van de huishouding. Het
is nu de ontwerpers van „Ieders huis
straks" gelukt de verdere perfectione
ring van het keukengereedschap op te
vangen binnen het kader van de oor
spronkelijke opzet. Ze laten op „Idee
62" zien, dat hun keuken de stormloop
der culinaire techniek met glans kan
doorstaan, zonder zich uit te laten over
de eventuele wenselijkheid zich al deze
elektrische hulpmiddelen aan te schaf
fen. De huisvrouw kan zich in elk ge
val een beeld vormen van hoe het ruim
telijk allemaal te verwezenlijken is.
De heer G. Bakker te Amsterdam is
een van de architecten wier naam
aan dit modelhuis verbonden is. Hij
heeft het H(ogere) B(ouwkunst) 0(n-
derricht) gevolgd en in die periode
kennis gemaakt met de progressieve
inzichten van ir. W. van Tijen, docent
aan het H.B.O. Diens denkbeelden heb
ben dan ook mede als inspiratiebron
gediend voor „Ieders huis straks".
De heer Bakker heeft zich destijds met
enthousiasme aan de opdracht gezet,
en hij weet er even enthousiast over
te vertellen. Naar zijn stellige overtui
ging zjjn de techniek van het bouwen
en de architectuur ten achter gebleven
bij de ontwikkeling van de huishoude
lijke apparatuur.
Bij zijn werk stuit hij nog vaak op
allerlei verouderde beginselen. De
bouwwereld wordt beheerst door een
ontstellend conservatisme. Een voor
beeld: bijna iedereen kijkt vreemd op
wanneer in zijn ontwerpen voor wonin
gen de drempels ontbreken. Ook in zijn
eigen gemoderniseerde étagewoning
aan het Victorieplein hebben de drem
pels het moeten afleggen tegen des he
ren Bakkers inzichten: „het zijn alleen
maar dingen waarover je je nek
breekt". Ondanks alle vasthoudendheid
aan gevestigde principes zal de ont
wikkeling voortgaan in de bouwerij, zo
meent architect Bakker, zelfs tegen de
druk der omstandigheden. Al voor de
oorlog werd de gevelbreedte der huizen
geleidelijk groter, in weerwil van de
Een huishouden is een bedrijfje,
met kleine en grote mensen,
zorgvuldige en nonchalante,
nette en slordige. Apparaten
waar men in huis dagelijks mee om-
gaat moeten er een beetje tegen kun
nen. Alles valt wel eens, krjjgt een
flinke stoot, komt in de knel, wordt
ruw behandeld. De industrie moet dan
ook geen tere produkten op dit gebied
afleveren, maar dingen die daarop be
rekend zjjn. Dat moet ook al voor het
vervoer, dat in deze haast-tjjd minder
dan ooit een fluwelen aangelegenheid
is.
Grote fabrieken van elektrische ap
paraten nemen telkens lukraak be
paalde produkten uit de band-series
en onderwerpen die aan de meest
drastische proeven. Zo'n apparaat
krijgt dan veel meer te verduren in
korte tjjd dan in de werkelijkheid ooit
het geval is. Maar men moet bij zo'n
proef breuk, en slijtagemogelijkheden
concentreren. De keren dat een strijk
ijzer, laten we zeggen in vijf jaar, zou
vallen, moeten nu in enkele uren gebeu
ren. Om bij het strijkijzer te blijven.
Als het in een gemiddeld huishouden
zowat vijf jaar is gebruikt, heeft het
er duizend „brandurem" op zitten. Wil
men de proef-bout nu testen op duizend
branduren, dan zet men haar in het la
boratorium telkens een uur aan en een
uur af. Vóór die test heeft men het
arme ijzer duizend maal laten vallen
van een hoogte van vier centimeter
op een dikke stalen plaat, daarmee de
schokken imiterend die gedurende het
strijken ontstaan telkens als de bout
op het rustplaatje wordt neergezet.
Telkens wordt bij dat alles de tempe
ratuur die de zoolplaat aanneemt, ge
meten.
Een mixer, die men op zijn deugde
lijkheid en uithoudingsvermogen wil
beproeven, laat men tweehonderd uren
aan een stuk draaien op "ol vermogen.
Een scheerapparaat moet een buiten
gewoon buigzaam snoer hebben vooral
vlak bij het apparaat omdat het daar
voortdurend in beweging is bij ge
bruik. Men heeft een proel bedacht
waarhij men het snoer in korte tijd
honderdduizend maal laat buigen in
een vrij scherpe hoek en met een trek
kracht van een paar honderd gram.
Na die krachttoer moet het snoer nog
gaaf zijn. Geen enkel der fijne inwen
dige draadjes mag een breuk ver
tonen.
Bij de valproeven van de verpakte
apparaten moet de verpakking drie
maal een val op een betonnen vloer
goed kunnen doorstaan. Dat kan een
val zijn van een meter hoogte. Fa
brieken die niet zelf over proef-labora-
toria voor dit soort dingen beschikken
kunnen bestaande proefinstituten,
onder andere T.N.O. daarvoor in
schakelen.
De trommel van de
trommel-wasmachine.
lage conjunctuur, en eigenlijk meer uit
zakeljjke motieven dan omdat men re
kening hield met sociale overwegingen.
De meeste étagewoningen zijn nu op
een breedte van ongeveer acht meter
gekomen, maar deze afmeting zal,
naar de heer Bakker meent, stellig
uitgroeien tot tien meter. Daarom is
„Ieders huis" alvast naar deze maat
gesneden.
Wordt er nu bij de bouw van
nieuwe woningen al voldoende reke
ning gehouden met de huishouding-
meuwe-stijl, zoals die zich steeds dui
delijker aankondigt? Och, we hebben
het al gezegd, de woningbouw volgt
de ontwikkelingen op ander gebied
°P té verre afstand, en deze afstand
schept achterstand, maar toch is het
principe van de bijkeuken hier en
daar al in de praktijk toegepast. Het
doet de heer Bakker uiteraard deugd
dit te kunnen vertellen, zonder dat
hu overigens het ietwat onbehaaglijke
idee van zich af kan zetten, dat de
architectuur niet snel genoeg evolu
eert. Nog algemeen doet de mening
opgeld, dat eerst het huis er moet
staan en dat daarna maar plaats ge
vonden moet worden voor de gewens
te huishoudelijke apparatuur, om ons
maar even tot dit ene ruimtelijke
vraagstuk te beperken.
Hoeveel duizenden huisvrouwen zou
den direct overgaan tot de aanschaf
(Advertentie)
N.V. MENTOR -APELDO
Ondanks het feit dat ons vlakke land
niet over waterkracht beschikt om elek
triciteit op te wekken, slaat Nederland
een uitstekend figuur wat betreft het
stroomverbruik. In landen als Zweden
en Zwitserland met watervallen plus
een ondernemende, ijverige bevolking
zijn de gemiddelde hoeveelheden energie
per verbruiker per jaar respectievelijk
1640 kWh en 2880 kWh. Merkwaardiger
wijs staat ook Groot-Brittannië hoog
genoteerd met een gemiddeld stroom
verbruik van 1913 kWh. Maar onmiddel
lijk daarop volgt Nederland, dat per
jaar 902 kWh per aansluiting verbruikt.
En dat terwijl de animo voor elektrisch
koken hier gering is. Nog geen 11 pro
cent van de aangeslotenen heeft een
elektrisch fornuis.
Links het elektronisch koken zoals
hier en daar al in een restaurant
gebeurt, rechts het nieuwste elektri
sche fornuis.
van een wasmachine, als er maar eer
geschikte plaats voor was in hun wo
ning? (Tussen haakjes zij medege
deeld, dat op de tentoonstelling „Idëe
62" drie voorbeelden getoond zullen
worden van de aanpassing die ver
ouderde woningen kunnen ondergaan
aan de techniek van vandaag. Men
heeft een Amsterdams, een Rotter
dams en een Haags woningtype geko
zen, die in hun oorspronkelijke en in
hun gemoderniseerde vorm te bezich
tigen zullen zijn. Voor dit interessante
onderdeel van „Idéé 62" is gebruik ge
maakt van het voltooide, maar nog
niet verschenen, rapport „Modernise
ring van verouderde woningen", een
uitgave van het Bouwcentrum).
Het is dus nog te veel „zo was het
bij m'n moeder thuis ook, dus zo moet
het maar blijven", zoals de heer Bak
ker het formuleert. Hoe gaat het toe
bü de bouw van een fabriek: daar
wordt eerst de plaats der machines
ontworpen, en het eigenlijke gebouw
wordt er als een stolp overheen gezet.
Die kant zal het ook met de woning
bouw uit moeten, oordeelt de heer
Bakker. De huishoudelijke apparatuur
verovert nu eenmaal steeds meer ter
rein en eist ruimtelijke voorzieningen
om tot haar recht te kunnen komen.
Het proces is trouwens niet meer te
stuiten. I)e mechanische huishouding
is in volle opmars en houdt gelijke tred
met onze stijgende welvaart. Dat Is dc
heer Bakker na de slechts vier jaar
die verlopen zyn tussen het eerste
„Ieders huis straks" en de nieuwe
versie daarvan, wel heel duidelijk ge
worden.
De „draai-aan-de-knop keuken" wordt
ons wel voorgespiegeld en is in beeld
gebracht op een expositie als indertijd
„Het Atoom", maar zo'n keuken, die
ook elektronisch voor je bedenkt wat
je zult eten, is nog nergens werkelijk
heid en is vooral speelgoed voor de
ingenieurs die er mee experimenteren.
De huisvrouwen Jkomen zelfs al terug
van de als laboratorium uitziende keu
ken en vragen om kleuren inplaats van
een spiegelend witte koelkast en een
glad wit fornuis.
Iets anders is dat de techniek steeds
vernuftiger wordt en dat dit vernuft sa
men met de praktische zin van de huis
vrouw die het moet toepassen, het huis
houden steeds meer gestroomlijnd zal
maken. Het is een feit diat de door elek
triciteit mogelijk gemaakte koeltechnie
ken het bewaren, ook van half of
geheel gereed gemaakt voedsel, hebben
vergemakkelijkt op een wijze, waarvan
de consequenties nog maar zeer ten de
le in het dagelijks leven zijn doorge
drongen. Vorig jaar hebben wij in ons
land met zijn elf miljoenen al zowat
negen miljoen kilo diepvries gekocht en
verorberd. Dat getal gaat in stijgende
lijn. In Zweden is het verbruik per hoofd
zowat drie kilo en in Amerika, no-g meer
het land van de buitenshuis werkende
vrouw, is die hoeveelheid al meer dan
26 kilogram per jaar.
Het aantal zaken waar men diep
vries kan kopen, breidt zich steeds
uit. Op het ogenblik zijn het er in
ons land ruim elfduizend. Hun omzet
is stijgend zowel wat betreft groenten
als vis en kip. En daar gaat, zoals
men weet, dit najaar bijkomen de
kant en klare maaltijd. Een alumini
umpapieren bordje in drie vakjes,
waarin voor-gebraden en voorgekookt
vlees, groenten en aardappelen, be
dekt met een laag staniolpapier, waar
binnen het veilig bewaard zit in de
diepvrieskluis en later, als men het
geheel thuis net zo opwarmt, in de
oven.
De ingevroren prefab-maaltijd is een
typisch produkt van het elektrische tijd
perk, want waar zou men anders een
mvriestemperatuur van veertig graden
onder nul en een bewaartemperatuur
van twintig beneden nul kunnen vinden,
tenzij aan de Noordpool. Toch zal die
diepvriesmaaltijd, geloven wij, in het ge
wone huishouden niet zo snel binnen
komen. De prijs zal een bezwaar zijn,
het is ook niet erg „gezellig" en de
maaltijden zijn vanzelfsprekend op de
algemene smaak afgestemd, dus niet
erg persoonlijk. Maar bij plotseling uit
vallen van de huisvrouw, bij ziekte,
voor alleenwonenden en haastige wer
kende vrouwen kan het een uitkomst zijn.
Het bespaart véél werk, want men hoeft
niet te gaan klaarmaken, koken en
opdienen, en ook de afwas van pannen,
schalen en borden vervalt. Men gooit
het schaalbord als het leeg is in de
vuilnisbak.
Interessant als ontwikkeling maar
evenmin om nu dadelijk juichend in elk
huishouden binnen te halen is de elek
tronische oven. Voorlopig kost zo'n elek
tronische „kook-kast" nog evenveel als
een autootje en heeft ook met de auto
gemeen, dat ze snelheid verhoogt. Elek
tronisch gaar maken gebeurt namelijk
door een proces van microgolven in
minder dan geen tijd. We hebben enkele
jaren geleden, toen er in het oosten van
ons land een demonstratie van elektro
nisch koken werd gegeven, or.ze ogen
nauwelijks kunnen geloven toen we rau
we aardappelen binnen 4 minuten gaar
en dampend uit het kleine metalen kast
je te voorschijn zagen komen. Kip was
in zes minuten gaar, melk in een kom
kookt binnen twee minuten en een to
maat was a point in één minuut. Deze
vorm van gaar maken heeft met ge
woon verwarmen van buiten af en van
onder af niets gemeen. In de „magne
tron-oven" zoals men dit elektronische
apparaat ook wel noemt, zit een zen
der ingebouwd die met microgolven de
substantie van binnen uit verhit, dwars
iloor alles heen. En dat is het wonderlij
ke: dwars door papier, karton, aarde
werk of glas heen, dat er echter koud
by blijft.
Het grote voordeel is dus, dat men
bijvoorbeeld een stuk vis op het bord
een paar minuten in de elektrische
oven of kast of fornuis of hoe men het
noemen wil, zet en het meteen kan op
dienen. Er komt geen pan aan te pas,
wat nóg belangrijker is, er komt geen
kookwater aan te pas. Alle mineralen
en vitaminen, alle sappen en alle pit
tige smaak blijven behouden. Er ver
kleurt niets, er verschrompelt niets,
De vrouw slaaf van haar gezin?
Dank zü al die moderne ap
paraten in elk geval steeds
minder. Die vormen haar sla
ven, en niet zo weinig ook, want er
is eens berekend, dat elektrische en
andere hulpmiddelen aan de huis-
„X?UW 6'lergio verschaffen van
'~60 menselijke slaven. Een gegoede
Romein beschikte destijds over zel
den meer dan drie
men ziet het gebeuren en men staat
paf! Maar de consequentie van dit pijl
snelle gaarmaken en het feit dat men
niet alles ook binnen enige minuten
kan verorberen en laten verorberen is
dat er een intensieve apparatuur vo^r
warmhouden aan verbonden moet zijii
Voorlopig zijn de enkele elektronische
fornuizen die in ons land geplaatst zijn,
in het bezit van ziekenhuizen en res
taurants. Amerika en Zweden zijn ons
ook hierin voor. En het spreekt wel
haast vanzelf dat de industrie droomt
van een toekomstwereld waarin ook in
het gewone huishouden diepvriesmaal
tijden worden aangeschaft die van de
poolkou zó in de superverhitting van
de microgolven worden gezet. Makke
lijk zal het zeker zijn, zulk druk-op-de-
knop eten. Maar de vraag is er ook
nog, wat de voedingsexperts ervan zeg
gen. Blijft er na zoveel „geweld" van
temperatuur-sprongen nog iets levends
in het voedsel over?
A. Bgl.
Advertentie
v vx
V
