Slapen en eten bij de startbaan
Oververzadiging van de afweer
„GoPills"
I
Gebroken
record
mm
Verzameling van Sonja Henie
en de Noorse reder Onstad
W
i
EEN MECENAAT VOOR DE j
EIGENTIJDSE KUNST j
m
In het Haagse Gemeentemuseum
ÊÊm t -
ZATERDAG 8 DECEMBER 1962
PAGINA 13
I de schemerige galerij, diep onder
de 8ron<i in Nebraska, waar zich
kaan Comrtland°P0St van de Ameri'
Vin.se Strategische Luchtmacht be-
W en in de veel lichtere Jet Stra-
Om r, die steeds beschikbaar blijft
ka commando over te nemen,
M men zich een indruk vormen var,
5 hoge graad van onkwetsbaarheid,
Je althans de bevelstructuur ken-
1 erkt. Maar de vraag laat zich stel-
G' of nu ook de strijdkrachten zelf,
A bommenwerpers en de raketten
G die de eigenlijke tegenstoot
toebrengen, voldoende zijn be-
0rmd om een vijandelijke aanval
gerieven. Dreigt niet het gevaar,
qf, Strategic Air Command reeds in
k ^rste faze van een nucleaire oor-
i0r, Saat lijken op een stel generaals
ont?er leger? Het antwoord moet
V nend luiden. Uit alle beschik-
drv_° gegevens kunnen wij slechts
conclusie trekken, dat de ver-
Na nde elementen van de Ameri-
Zijnnse afschrikkingsmacht zo talrijk
Iy zo drastisch gespreid, dat hun
6o j e bescherming in zo'n snel tem-
T^neemt en dat het waarschu-
JSsysteem nog dermate adequaat
V^at zelfs een Pearl Harbour-tactiek
Nl ue communistische landen niet
t,...künnen verhinderen, dat zij zich
Vfatst zouden zien tegenover een
Vh kkende Amerikaanse over-
t aan kernwapens en aan mid-
N 'n om die wapens te vervoeren.
N ,°?k voor hen zou dan gelden de
t de Bergrede, dat zij zich spoe-
Vu^t hun tegenpartij moeten ver-
V terwijl zij nog met hem onder
en.
a's
i| §p y v
ie herinnert zich de naam
Sonja Henie niet in ver
band met de luchthartige
glamour-films en romantische
rolprenten uit de jaren dertig?
Men zal in elk geval deze naam
dan niet zo onmiddellijk combi
neren met een collectie kunstwer
ken van behoorlijk formaat. Toch
is hiervan sprake en het zal voor
velen van haar vroegere bewon
deraars een wat merkwaardige
combinatie zijn: de ex-ster,
schoonrijdster op de schaats, in
een andere relatie tot de kunst
dan tot het kunstrijden, opnieuw
in het licht van de publiciteit.
n
GtVf
Amerika's strategische
luchtmacht laat zich nu
niet overrompelen
ft#
Tanken in de lucht. Een B-52 Stratofortress ontvangt hier een nieuwe hoeveelheid brandstof van een K.C-135.
A i.
b'Ntn®4 jongste rapport van het Britse
Ahi fnr Stro^o-lr 6611
ge-
vin-
M 'ir,, i,te 'or Strategie Studies", een
rt'V"'««,e instelling die wordt ge-
door de Ford Foundation
eens de bevestiging van de
v 't o superioriteit, die het westen
Chbef bet gebied van snelle bommen-
(■Ne voor lange afstanden en van
"lil' ene,,tale raketten. Men schat,
tiK hel Sovjet-Unie begin volgend jaar
b> Ntof ikking heeft over IS intercon-
kA £'e raketten (de z.g. I.C.B.M.'s
tl h reikwijdte van meer dan 2.000
ku bistreeks diezelfde tijd zullen
**n 200 bommenwerpers voor de
l)„ t«»i v'anden hebben. Daar stelt het
V'Ha|. egenover; 450 a 500 interconti-
(1 rakctten en 680 bommenwerpers
!ange afstanden. Minder groot
w»® Iksi1terstand, die de communisti-
w. ®n hebben bjj de bommenwer-
b5''n middelgrote afstanden (1400,
bt.s. bli aan westelijke kant), maar
M t _a.a - ■»-
was een dergelijke oefening geslaagd
in 1923. In 1948 had S.A.C. al een aan
tal bommenwerpers (B-29 en B-50) la
ten verbouwen tot tankvliegtuigen.
Nu werd de zaak serieus aangepakt.
Tankvliegtuigen werden speciaal ont
worpen en gebouwd. In 1953 was men
zover dat iedere vijftien minuten een
straalbommenwerper in de lucht kon
worden bijgetankt door een KC-97 Stra-
totanker.
De B-47, die in zijn eentje kernwa
pens kan vervoeren met net zoveel
explosieve kracht als alle bommen,
die in de Tweede Wereldoorlog zijn
afgeworpen, kan als gevolg van dit
systeem non-stop doorvliegen. De eni
ge grens, die nu nog geldt, is het
uithoudingsvermogen van de uit drie
man bestaande bemanning (al of niet
gestimuleerd door z-g. „go-pills"').
Men neemt aan, dat de B-47. waar
van er ongeveer 900 in gebruik zijn,
zijn rol nog tijdens een groot deel van
de jaren zestig zal blijven spelen. Het
toestel heeft een uursnelheid van 600
mill en het vliegt op een hoogte van
ruim 40.000 voet.
ets sneller en ook iets hoger (650
mijl en 50.000 voet) vliegt de B-52
Stratofortress, een achtmotorige
straalbommenwerper, waarvan SAC
er op het ogenblik, in verschillende va
riëteiten, 600 bezit. De Stratofortress is
in de plaats gekomen van de B-36.
Een nieuwere versie, de B-52G. was
de eerste Amerikaanse bommenwerper,
die met raketten werd uitgerust. Het
toestel kan, behalve een kernwapen in
zijn bommenruimte, twee GAM-77
Hound Dog-raketten vervoeren.
Zo'n Hound Dog is een supersonische
raket, die vanuit de lucht kan worden
gebruikt tegen doelen op de grond. Ook
hij kan een kernwapen vervoeren en
wel over een afstand van maximaal
500 mijl. Men neemt aan, dat het ge-
leidesysteem van de Hound Dog door
de vijand vrijwel niet kan worden ge
stoord. Eén enkele B-52G, die is uitge
rust met de GAM-77, kan op die ma
nier haast tegelijkertijd doelen vernie
tigen, die meer dan duizend mijl van
elkaar verwijderd zijn.
De eerste modellen van de B-52 had
den een actieradius van 6.000 mijl. Om
de vijandelijke grond- en luchtradar in
de war te brengen vervoeren zij de
GAM-72 Quail, een slechts vier meter
lang onbemand straalvliegtuigje.
Zodra de Quail wordt „losgelaten"
veroorzaakt hij op het vijandelijke
radarscherm dezelfde „blip" als de
Stratofortress zelf. De indruk wordt
zodoende gewekt, dat er veel meer
vliegtuigen in aantocht zijn dan in
werkelijkheid het geval is. De vijan
delijke luchtafweer verdeelt haar aan
dacht over te veel doelen of concen
treert zich op het verkeerde. En op
die manier wordt het effect bereikt
van de „saturation", de oververzadi
ging van een defensie met namaak
vliegtuigen en imitatieraketten.
De allernieuwste variant is de B-52H,
waarvan het eerste exemplaar in mei
1961 aan S.A.C. werd toegevoegd. De
laatste is op 26 oktol er jl. door Boeing
in Wichita afgeleverd. Het vllegbereik
van deze machine bedraagt, zonder bij
tanken, 12.000 mijl. De B-52H heeft al
verscheidene afstandsrecords gebroken,
zoals in januari van dit jaar, toen een
toestel van dat type zonder bijtanken
van Kadena op Okinawa naar Torrejon
In Spanje vloog.
Een gewichtige bijzonderheid van de
B-52H is, dat hij do Skybolt kan lance
ren. De GAM-87 Skybolt is een geleid
projectiel met vaste brandstof, dat een
de atmosfeer gelegen ballistische
beschrijft en dat met hypersoni-
snelheden kernwapens kan ver-
boven de atmosfeer
baan
sche snelheden kernwapens
voeren naar doelen, die duizend mijl
ver weg liggen.
De Skybolt bevindt zich nu nog in het
ontwikkelingsstadium. Op 25 september
jl. word gemeld, dat men voor de vier
de keer had getracht het wapen vanuit
een B-52H te lanceren. Voor het eerst
was toen de tweede trap tot ontbran
ding gekomen. Technische moeilijkhe
den echter waren er oorzaak van, dat
de beproefde Skybolt niet helemaal de
duizend mijl haalde.
Maar wanneer de Skybolt eenmaal
operationeel Is (verwacht wordt, dat
dat ln 1964 het geval zal zijn), dan zijn
de voordelen strategisch gezien
duidelijk. Het kan in de lucht in ge
reedheid worden gehouden en gelan
ceerd. Daardoor is het vrijwel onkwets
baar tegen de Intercontinentale raket
ten van de overkant. Het Is bovendien
moeilijk te localiseren en het vermin
dert zodoende, in de ogen van de po
tentiële agressor, de aantrekkelijkheid
van een verrassingsaanval.
Pikant is, dat de strategische nood
zaak hier twee maatschappijen, die an
der» optreden als eikaars concurren-
Met de B-58 heeft de Strategische
Luchtmacht verscheidene snelheidsre
cords gebroken. Majoor Elmer E. Mur
phy en de twee andere leden van de be
manning hebben in mei 1961 de Coupe
Blériot gewonnen door met een B-58 ge
durende 30 min. en 45 sec. een ononder
broken snelheid van 1302 mjjl per uur
te vliegen. Een paar dagen later vloog
een andere Hustler in 3 uur en 20 mi
nuten van New York naar Parijs. Er
werd in de lucht bijgetankt.
Samenvattend is er in Amerika dus
een totaal van 1600 bommenwer
pers met intercontinentale moge
lijkheden. Van Britse zijde wordt
wel eens de verdenking uitgesproken,
dat het „luie" bommenwerpers zijn, die
maar heel langzaam de lucht in ko
men.
Ik heb inderdaad nergens in Amerika
gehoord of gelezen, dat de bommen
werpers van S.A.C. ooit geprobeerd
zouden hebben de prestatie van de
Britse V-bommenwerpers te evenaren,
die binnen twee minuten los van de
grond zijn. Misschien hebben de Brit
ten wel gelijk, die menen, dat de B-47
en de B-52 het waarschijnlijk niet eens
zouden kunnen.
Maar daar staat tegenover, dat de
Amerikaanse vliegvelden over het al
gemeen een tikje verder van het com
munistische grondgebied verwijderd lig
gen dan de Britse. Het radar-waar
schuwingssysteem tegen Russische ra-,
ketten (het z.g. Ballistic Missiles Early
Warning System, of B.M.E.W.S.), zo
als dat is opgericht in Alaska en op
Groenland (in Groot-Brittannië is het
nog in aanbouw) geeft de bommenwer
pers van S.A.C. een speling van vijf
tien minuten.
Het is een van de voornaamste zor
gen van generaal Power en zijn onder
bevelhebbers, dat steeds een groot ge
deelte van de vliegtuigen in staat is
lang voor het verstrijken van dat kwar
tier het luchtruim te kiezen.
Vijf jaar geleden werd de^ regel in
gevoerd, dat een aantal S.A.C.-vliegtui
gen op Amerikaanse en overzeese ba
ses 24 uur per dag in staat van alarm
moest zijn.
President Kennedy heeft aan die re
gel uitbreiding gegeven. Het alarm-op-
ae-grond geldt nu voor vijftig procent
van de bommenwerpers en de tank
vliegtuigen. Op het hoogtepunt van de
Cubaanse crisis is dat percentage nog
belangrijk groter geweest.
Vliegtuigen, die in staat van alarm
verkeren, zie je op de Amerikaanse
luchtmachtbasis vaak geparkeerd nabij
het eind van de startbaan: zes bom
menwerpers en twee tankvliegtuigen.
Onderhoudsploegen zijn doorlopend be
zig met de controle van alle onderde
len van de toestellen en hun uitrusting.
De bemanningen van de bommenwer
pers en de tankers slapen en eten vlak
bij hun toestellen. Hun voorgeschreven
tenue is al die tijd, 74 uur per week,
de vliegerskleding. Zij kennen het doel
dat zij moeten bestoken, en de route
die zij moeten volgen om er te komen.
Het Is een indrukwekkend gezicht,
als opeens die acht kolossale machines
in beweging komen. Vaak is de brand
stof die z(j gebruiken van een bijzon
dere samenstelling om hen vlugger van
de grond te laten komen, en de uitlaat
gassen van de voorste machines vor-
mep dikke zwarte wolken. Brede witte
strepen in de lengte van de startbaan
stellen de gezagvoerders van de vol-
x';
ten, dwingt samen te werken: Boeing
voor de B-52 en Douglas voor de Sky
bolt.
De eerste supersonische bommen
werper ter wereld, de B-58 Hust
ler, is op het ogenblik de trots
van de Amerikaanse Strategische
Luchtmacht. Twee „wings" zijn ermee
uitgerust: de 43ste op de basis Cars-
well (Texas) en de 305de op de basis
Bunker Hill (Indiana). Ik heb iemand
horen schatten, dat er op het ogenblik
een goede honderd bestaan. De laatste
is in september door General Dyna
mics in Forth Worth afgeleverd. De B-
58 heeft niet de verwarringwekkende
Quail bij zich. Wel is hij uitgerust met
elektronische apparaten, die hetzelfde
effect hebben.
De Hustler kan kernwapens vervoeren
met een snelheid van tweemaal het
geluid. Het toestel komt eigenlijk in de
plaats van de B-47, maar ook hier is
de actieradius aanzienlijk vergroot door
het systeem van bijtanken in de lucht.
Want behalve de KC-97 Stratotan-
ker, die ik hierboven noemde en waar
van S.A.C. er 600 heeft, is nu de KC-
135 in gebruik, de tanker-versie van
de Boeing 707. Het is een straalvlieg
tuig, dat het de straalbommenwer-
pers mogelijk maakt in de lucht vol
ledig bij te tanken, zonder dat zij hun
vaart behoeven te verminderen, hun
koers te wijzigen of af te dalen naar
hoogten, waar het brandstofverbruik
groter is. Op het ogenblik zijn 450
KC-135's bij S.A.C. in gebruik. Het is
de bedoeling, dat het er 600 worden.
m U p mÈ WkÊË 'V2;
W GV -•
iMiÊÊtÈmw®*
De trots van S A.C. is de eerste supersonische bommenwerper ter wereld, de B-58 Hustler.
gende vliegtuigen in staat, ondanks het
gebrekkige zicht, hun aanloop te be
ginnen, terwijl de voorgangers die nog
niet hebben voltooid. Na 3 a 4 minu
ten zijn de eerste toestellen in de lucht.
Toen president Kennedy onlangs een
bezoek bracht aan de luchtmachtbasis
Eglin, was hij er getuige van, hoe zo'n
groep van zes B-52's en twee KC-135's
zeven minuten na het alarmsignaal in
zijn geheel in de lucht was.
Het is nuttig hier te herinneren aan
het „positive control"-systeem
van S.A.C. De gealarmeerde toe
stellen vliegen eerst naar een
welbepaald punt, dat op veilige afstand
van het vijandelijk territoir is gelegen.
Krijgen zij daar niet een gecodeerde
opdracht door te vliegen, dan keren zij
automatisch terug. Raakt dus het con
tact tussen S.A.C. en de gealarmeerde
vliegtuigen om de een of andere reden
verstoord, dan vliegen zij niet, zoals in
sommige nachtmerrie-achtige romans
wordt gesuggereerd, tegen de bedoe
ling in dóór. Zij kunnen hoogstens, te
gen de bedoelingen van de president
in, terugkeren.
Tenslotte zijn er de „airborne alert
procedures". Toen ik het S.A.C.-hoofd
kwartier in Omaha bezocht, ontkende
men daar, dat een gedeelte van de
strategische luchtmacht (anders dan de
vliegende commandopost) permanent in
de lucht wordt gehouden. Maar het
staat vast, dat men in het verleden
oefeningen in deze richting heeft ge
houden. En het is Waarschijnlijk, aat
dit alarm-in-de-lucht tijdens de Cubaan
se crisis wel degelijk heeft gegolden.
De maatregel strookt immers met een
van de oudste militaire stelregels: als
de vijand niet weet, waar je zit. kan
hij je ook niet treffen.
Mobiliteit en spreiding dragen aldus
bjj tot de onkwetsbaarheid van de Ame
rikaanse afschrikkingsmacht. Het ele
ment van de fysieke bescherming komt
meer tot zijn recht, als we de andere
arm van S.A.C. bekijken, de interconti
nentale raketten.
H. J. NEUMAN
Sonja Henie, de uit de voor-oorlogse
ja-en Kraag geziene, bewonderde, iet-
wat mollige liefheid van kunstijsbaan
en witte doek, is samen met haar
echtgenoot, de Noorse reder Niels On
stad, na 1915 kunst gaan verzamelen.
Het 'moderne mecenaat voor de beel
dende kunst (sector behoud!) loopt tn
bepaalde landen gesmeerd. Zolang er
groot-industriëlen zijn en scheepseige
naren, die niet alleen hun bedrijven
en vloot koesteren maar ook de kunst,
is er nog alle kans, dat de liefhebber
voor verrassingen komt te staan.
Twee jaar geleden kwam baron
Thvssen zelf de tentoonstelling van zijn
erörme verzameling in Rotterdam ope
nen dit om de vele medewerkers aan
zijn' bedrijf in Nederland een plezier
te doen. In hetzelfde Rotterdam leefde
Van Beuningen. Zijn naam werd aan
museum Doymans toegevoegd, toen de
erven besloten zijn grootse collectie in
de Maasstad te laten. Hij had verzameld
op niveau, daartoe In de gelegenheid
gesteld door zijn kapitaal en aange
spoord door zijn liefde voor de beel
dende kunst.
In Noorwegen zijn het de Onstads, die
opnieuw bewijzen dat zb, aldus verza
melend, van grote betekenis zijn voor
he, bijeenbrengen en vasthouden van
wat hier in Europa is ontstaan en van
wat er dient te blijven. De Amerikaan
se verzamelaars zijn bij dit alles niet
minder nuttig, maar men moet bena
drukken dat zjj alléén niet op de eerste
rij behoeven te zitten omdat de dollar
zo hard is. De verzamelaar Thompson,
wiens collectie verleden jaar uiteen
viel, reisde vlak voor de verkoop nog
met zijn schatten door Europa (o.a.
Gemeentemuseum in Den Haag) en
heeft als Amerikaan-in-goeie-doen Eu
ropa verschillende van zijn meest ka-
„De Woekeraar" van Jacques Villon. 1949
Minimi minimi ii ii mi iiiiiiiiiiiiiiiiii minimin ii
iTnmnnnnnnnnnnnmnnmnnnnmnnmnnnmmimnniimimimnnnmnnmnmnnninnmnnnmnnimnmnmnini
V<vGn,> de raketten voor middelgrote
i
iT»
Ohf&M11 slaat de weegschaal in hun
~tn- door (750, tegen 250 voor het
VHl-
h? Zhr, ?mt bij, dat S.A.C. het bereik
S, at bommenwerpers voor middel-
bt(j ^tanden aanzienlijk heeft ver-
sH luT? de hunst van het bijtanken
N tkinST te vervolmaken. „Extending
heet dat. Tenslotte moet ik
,Vs i„":. dat de schattingen van het
Ni het tuut, V00r wat de slagkracht
,eve ,Westen betreft aan de conser-
zün.
dan tien tear wordt de rug-
tl Jhot„_"®n S.A.C. gevormd door de
B-47 Stratojet, die in 1951
Aör, van UB VCJUUUBIUB
N dez- vankelijk was de actieradius
\.v4n L^achine (3.000 mijl) te klein
H*bi va Amerikaanse basis naar alle
s kwam van de verouderde
h Va* uaaia naai ouc
te communistische machts-
ii '1 "''JB - vi tccac uadtfb. uu uuam,
NiN viG arokk°, Saoedi-Arabië, Ja-
r&l in Groot-Brittannië (vier
tón h«»unnen vliegen. Uit die tijd
'1 V'e a- grote belang dat S.A.C.
G oNje. VAeU,eese_ basesop Guai
het
y-Ttxj
moment, dat de B-t7 in
hiou^druv genomen, legde S.A.C
ht wf* op oefeningen, waarbij in
d bijgetankt. Voor het eerst
WW
Een B-S2G, uitgerust met twee Hound Dog-raketten.
rakteristieke kunstwerken uit de laat
ste vijftig jaar teruggegeven. Nou ja
„gegeven" is het woord niet; de gele
genheid tot kopen is juister.
Sonja Henie en Niels Onstad hebben
onlangs een magnifiek gebaar ge
maakt. Zij hebben hun verzameling
aan de stad Oslo geschonken. De
schilderijen zullen worden onderge
bracht in een nieuw, op hun kosten
te bouwen museum, dat deel zal uit
maken van een kunstenaarskolonie te
Oslo, financieel mogelijk gemaakt
door een schenking van het echtpaar
Onstad. Deze kolonie zal een aantal
bungalows omvatten, waar kunste
naars uit Europa gastvrijheid kun
nen genieten; interessante bijzonder
heid Ts daarbij, dat in deze artistieke
agglomeratie een groot modern thea
ter wordt gebouwd, eveneens op kos
ten van de Onstads.
Voorlopig hangt een groot gedeelte
v .n de verzameling Onstad-Henie (tot
en met 6 januari) in de nieuwe zalen
van het Gemeentemuseum in Den
Haag. Zij illustreert in grote lijnen de
evolutie van de moderne kunst. Bij hel
samenstellen zijn de verzamelaars uit
gegaan van het werk van de grote
voorgangers der moderne kunst: Ma
tisse, Bonnard, Rouault, Picasso, Bra-
que en Klee. Van al deze meesters
(behalve Rouault) zijn twee of meer
werken aanwezig. Daarnaast bracht
het echtpaar schilderijen bijeen, die
naar hun mening een beeld geven van
de schilderkunst van heden ten dage.
Er is een duidelijke voorkeur voor de
Franse beeldende kunst. Juister om
schreven kan men zeggen, dat bijna
alle werken van mensen zijn, die be
horen tot de Ecole de Paris of die
er nauwe connecties mee hebben ge
had. Jacques Villon, Juan Gris, Fer-
nand Léger, Maurice Estève, Nicolas
de Staël en Joan Miró moeten de On
stads buitengewoon hebben aangetrok
ken gezien het aantal werken, dat een
8laats in deze collectie heeft gekregen.
ok zijn er vier schilderijen te zien
van de Dee.i Asger Jorn, die zeker
tot de mooiste van deze mede-oprichter
van de Cobra-groep gerekend kunnen
worden. Van Hans Hartung zijn maar
liefst negen werken te zien.
De inwoners van Oslo zijn te benij
den nu hun zo'n verzameling ln de
schoot wordt geworpen In dit verband
zij opgemerkt dat wij in Nederland wel
wat jaloers kunnen zijn op menig an-
de> Wost-Europees land, waar aan
merkelijk meer aandacht wordt besteed
aan eigentij se buitenlandse kunst.
In elk geval is het te hopen, dat deze
collectie tot en met 6 januari in Den
Haag de belangstelling zal krijgen die
zij verdie t. Tenslotte krijgt men niet
zo gemakkelijk de kans een grote ver
zameling te zien (met over het alge
meen typr che en voor de ontwikkeling
der moderne kunst karakteristieke
stukken) die een consequente ont
wikkeling toont en die het vrije en
optimistische levensgevoel tot uitdruk
king brengt), dat stoelt in het aan
vaarden van de mogelijkheden en de
krachten der herschepping.
FRANS DUISTER
