Peperdure poging om grote
achterstand in te halen
Wachten op
Pierre latte
Volgens maatstaven van vandaag:
H
0
RUIMTESCHIP VAN SNEEUW
iiilil
Kostbare fabriek
Oorlog en vrede
1»
ZATERDAG 26 JANUARI 1963
Tjet tweede „neen", dat de -m
"et tweede „neen", dat de
Franse president op zijn ge
denkwaardige „persconfe
rentie" van vorige week maandag
Uitsprak, gold het Amerikaanse
voorstel om samen met het Ver-
e°igd Koninkrijk en enkele niet-
hucleaire mogendheden een ge
combineerde Atlantische kern
macht tot stand te brengen. Het
ls thans dus de verklaarde poli
tiek van de Vijfde Republiek om
ten koste van Frankrijks conven
tionele bewapening een volstrekt
geïsoleerde, zogeheten „onafhan
kelijke" kernmacht op te bouwen.
Charles de Gaulle gaf zelf toe, dat
de hoeveelheid kernwapens, die
Frankrijk in handen hoopt te krij
gen, bij lange na niet zal opwegen
tegen de kolossale kernmachten
Van de Verenigde Staten en de
Sovjet-Unie. „Maar sinds wanneer
is het bewezen, dat een volk ge
speend moet blijven van de meest
doeltreffende wapens, omdat zijn
Voornaamste eventuele tegenstan
der en zijn voornaamste vriend
Over middelen beschikken, die su
perieur zijn aan het zijne?" Boven
dien zal Frankrijk te zijner tijd
toch altijd nog beschikken over
».het sombere en verschrikkelijke
Vermogen in enkele ogenblikken
hiiljoenen en miljoenen mensen
te vernietigen. Dat feit zal niet
halaten althans enige invloed uit
te oefenen op de bedoelingen van
ccn mogelijke aanvaller". De
Franse president maakte tevens
duidelijk, dat hij zich door een
eventueel akkoord tussen Ame
rika en de Sovjet-Unie over het
stopzetten van de kernproeven
Piet zou laten weerhouden zelf zijn
«force de frappe" te blijven ont
wikkelen. De aankondiging van
President De Gaulle, dat hij op dit
Punt zal blijven vasthouden aan
de voornemens, die reeds door de
vierde Republiek zijn gemaakt,
r°ept minstens twee vragen op.
Hoe zal Frankrijk dit uitermate
kostbare project kunnen financie
ren? En wanneer mag het hopen
geheel up-to-date te zijn?
Dit is de G-2-reactor te Marcoule, waar men het plutonium voort
brengt, dat nodig is voor de Franse A-bommen.
M—
WmmmÊÊ^
mmÊmÊÊÊÊmÊm
iR—m—
ÉÉSt
De paddestoelvormige wolk mag dan een beetje u it het lood geslagen lijken, hij werd dan toch maar
veroorzaakt door de eerste Franse atoomexplosie te Reggane in de Sahara, die op 13 februari 1960
plaats had.
De Mirage IV, de bommenwerper van de Force de Frappe.
Het Frans-Duitse verdrag tot versterking van de onderlinge samen
werking, dat Adenauer en De Gaulle dinsdag 22 januari jl. hebben
gesloten, voorziet ook in regelmatige conferenties (over de bewape
ning en de te voeren strategie) tussen de ministers van defensie.
Men ziet hier de nieuwe Westduitse minister Kai-Uwe von Hassel
linksen zijn Franse collega Pierre Messmer, die op de binnenplaats
ri i960 tot explosie werd "gebracht te van het ministerie voor de strijdkrachten te Parijs langs een detache-
ment lopen van de Garde Républicaine.
Jü
ilpiiil
énkele ver^anm kernwapens nog betrekkelijk eenvoudig
atoomr>,. f lJkheden' die waren betrokken bij de eerste Franse vergeleken Tm de aanmaak yan de
06 «fiELV8 Saham' V-™-L de gegeerd minister Guülaumat, Sa.°ï
ateur-generaal Couture en de generaals Lavaud, Ailleret zijn doei brengen, in het artikel van
en Duchalet.
C h A 8J
1
hs-a- pranse kernmacht
Over de kosten van de „force de
•rappe" kan niet veel met zekerheid
worden gezegd. Een Duitse commen
tator schreef dezer dagen. dat het in
Varijs thans gemakkelijker is informa
nts te krijgen over de goede God dan
®ver hetgeen er op de ministeries ge
beurt. Een Frans ambtenaar zei enige
•iid geleden: ,,De force de frappe kost
n'et meer dan de uitrusting en het
biderhoud van twee tankdivisies". Een
correspondent van de Sunday Times
merkte naar aanleiding daarvan op,
®at het dan wel twee bijzonder luxueu
ze divisies moeten zijn. En het blijft
Enigszins een raadsel, hoe een land met
miljoen inwoners en een tech-
'sch wetenschappelijke achterstand van
jJt jaar opgewekt kan beginnen
«•an een arbeid, die door een land als
Jzroot-Brittannië, met 51 miljoen invvo-
"?rs. nagenoeg ais te duur is opge-
De schattingen lopen ook daar-
gm uiteen, omdat er een sterke onder-
nge vervlechting is tussen het gebruik
Vr 1kernfys's<"he vaardigheid voor
reedzaam en voor militair gebruik.
getal, dat wel eens genoemd wordt,
VB a 8,5 miljard gulden. De officiële
*rs'e is dat de begroting, die nodig is
U" de Franse kernstrategie mogelijk
1? maken, vanaf 1904 twintig miljard
ancs per jaar zal belopen. In „L'Ex-
Sch""'-' noemt Jean-Jacques Servan-
cnreiher dat bedrag „monstrueux".
jjj.6*1 kan zich nog voorstellen, betoogt
»n a' *t een natie al het andere opgeeft
- desnoods Spartaans gaat worden.
en ar Waar Baat liet om? Uiteindelijk
u.H0,1der de best denkbare omstandig-
Wa om het bezit van een kernmacht,
men vif*r <>f vijf Russische
de ^an verpletteren, in ruil voor
tjjo vernietiging van geheel Frankrijk
/Juens het uur dat daarna volgt. Wat
ai, daar het voordeel van? En wat is
sch Vor een politiek?" Daniel Dolifus,
"r,jver van „La Force de Frappe",
Fra„ e enkeie jaren geleden, dat men de
60 n"? burBer zou moeten beroven van
edt. van zjjn koopkracht.
eej.15® eerste stap op de weg near
I9v> r rans kernwapen werd in
E>e door de vierde Republiek.
te „'ranse regering besloot toen over
die '°t de bouw van kernreactoren,
Zourtol? LUr,'*'k uranium als brandstof
Voor h •veb'hen. Aanvankelijk was er
geld k?Ï f ranse kernonderzoek niet veel
koanj??, ^^aar en alles werd ,,op een
gedaan.
^ikk-iioJ'angzamerhand brachten de ont
gingen in Amerika de Franse we-
zal pas in 1972
bruikbaar zijn
tensehap ertoe na te gaan, langs welke
weg zij een kernwapen zou kunnen ont
wikkelen.
Er waren twee mogelijkheden: men
kon uitgaan van verrijkt uranium-235,
dat door gasdiffusie kan worden afge
scheiden van natuurlijk uranium, óf van
plutonium, dat door straling in een reac
tor aan natuurlijk uranium kan wor
den onttrokken. De eerste methode was
de beste, maar de Franse techniek
was nog niet voldoende voortgeschre
den om de vele problemen, die aan de
bouw en de exploitatie van een fabriek
voor gas-diffusie zijn verbonden, onder
de knie te krijgen. Bovendien zou de
tweede methode sneller dan de eerste
leiden tot de produktie van een Franse
A-bom,, waarvan de explosieve kracht
in kilotonnen gemeten zou kunnen wor
den. Deze overwegingen voerden tot de
inschakeling van de reactoren te Mar
coule.
De Fransen waren aan hun A-bom
nog niet toe, toen zij gingen denken
over de produktie van een water
stof-bom. Ditmaal kwamen de weten
schapsmensen tot de slotsom, dat zij
voor de ontsteking het best gebruik
konden maken van uranium-235. De
Franse techniek zou dus nu de proble
men van gasdiffusie wel degelijk moeten
aanpakken en overwinnen.
Slaagde zij daarin, dan zou het land
ook verzekerd zijn van voldoende
brandstof voor toekomstige kernduik
boten. Maar op dat moment dacht
niemand daar nog aan. Zoals Nicolas
Viohney uiteenzet in een artikel in
„New Scientist" bestond er een vol
ledige lacune in het Franse denken,
waar het ging om de middelen de
A- of de H-bom naar zijn doel te ver
voeren. Op het ministerie van defen
sie deed een grapje de ronde: „Wij
zullen hem per post moeten verstu
ren".
over dit moeilijkste aspect na te den
ken. Vandaar, dat zij thans nog slechts
tóe zijn aan de gemakkelijkste, maai
ook de minst secure oplossing: de over
brenging door middel van vliegtuigen.
Frankrijk heeft twee supersonische
typen op het oog. Over enkele maan
den zullen de Dassault-fabrieken begin
nen met de aflevering van de Mirage
IV, een tweemotorige straalbommen-
werper. In het geheel staan er vijftig
op stapel. De Mirage IV stijgt op van
normale vliegvelden en het toestel zal
de eerste jaren slechts in staat zijn
A-bommen van 60 kiloton boven hun
doelen te laten vallen. Naarmate de
Russische luchtverdediging effectiever
wordt, neemt de kans af, dat zelfs su
personische jachtbommenwerpers in be
duidende aantallen boven het commu
nistische machtsgebied kunnen door
dringen.
Een delicaat punt is ook, dat hel
vliegbereik van de Mirage IV eigen
lijk te klein is om van Franse bodem
naar bijvoorbeeld Moskou te vliegen
èn terug. In de eerste helft van sep
tember heeft de Amerikaanse onder
minister van defensie Roswell Gilpa-
t.ric een bezoek gebracht aan Parijs
en hij heeft toen de Franse ministei
van defensie Pierre Messmer aange
boden tankvliegtuigen te leveren van
het type KC-130, zodat de Mirage IV
in de lucht nieuwe brandstof zou kun
nen innemen. Maar het is zeer de vraag
of Amerika dit aanbod na de hau
taine persconferentie van De Gaulle
gestand zal wille» doen.
Het tweede type zal de Etendard IV
zijn, een toestel dat kan opstijgen van
vliegdekschepen. Omstreeks 1965 zal
Frankrijk over twee moderne exempla
ren van deze varende vliegbases be
schikken: de Clémenceau en de Foch.
Het is de bedoeling, dat er veertig
Etendard IV's gebouwd worden.
De bezwaren van het vliegtuig sprin
gen steeds duidelijker in het oog. Maar
in de eerste plaats hééft Frankrijk
voorlopig niets anders, dat bruikbaar is.
En bovendien ligt alles contractueel
vast. De Franse vliegtuigindustrie, die
enkele jaren geleden al een bittere pil
moest slikken, toen een aantal NAVO-
landen de Amerikaanse Starfighter koos
inplaats van de Mirage III, zou het
moeilijk kunnen verdragen, indien de
Franse regering de „Force de frappe"
of zélfs maar dit stadium daarvan
afschreef.
Het is ook bepaald niet verrassend,
dut de gepensioneerde generaal Pierre
oera voor Frankrijk! Met deze uit
roep begroette generaal De Gaul
le de ontploffing van het eerste
Franse kernwapen. Het was een
A-bom van 65 kiloton, die op 13 februa-
Reggane in de Sahara. Maar het zou
nog twee jaar duren, voordat dit pri
mitieve kernwapen operationeel werd.
De Fransen beschikken thans over een
klein aantal A-bommen van 60 kiloton,
die door vliegtuigen vervoerd kunnen
worden.
Voor wat de produktie van een H-
bom betreft, is Frankrijk afhankelijk
van de voltooiing van de fabriek voor
de scheiding van isotopen te Pierrelatte.
Daar in het Rhónedal hoopt men over
drie tot vijf jaar volgens de methode
van de gasdiffusie te komen tot de pro
duktie van verrijkt uranium. Met de
bouw van dit complex, dat 350 hectare
zal beslaan, is men in juni 1960 be
gonnen.
Het is thans reeds de kostbaarste
industriële onderneming, die Frankrijk
kent. Alleen al de bedrijfskosten bedra
gen 360 miljoen gulden per jaar. Dat is
130 miljoen méér. zo merkt de Sunday
Times op, dan de jaarlijkse subsidies
aan de Franse spoorwegen, de Parijse
vervoersbedrijven, de Air France en de
binnenlandse Franse luchtlijnen. En dan
te bedenken, dat Amerika en Engeland
meer uranium-235 bezitten dan zij kun
nen gebruiken!
Een van de complicaties in het hui
dige stadium van de ontwikkeling der
strategie is, dat de vervaardiging van
kernwapens nog betrekkelijk eenvoudig
- z-s t i Viohney is reeds meegedeeld, dat de
(iallois overal waar hij maar kan de
theorie verkondigt, dat de Verenigde
Staten er al lang niet meer over pieke
ren Europa met kernwapens te ver
dedigen. (iallois fungeert namelijk als
de voornaamste verbindingsman by
De Gaulle van de Dassault-fabrieken,
de producenten dus van de Mirage IV.
Dat De Gaulle hem gaarne het oor
leent, bleek ook tijdens de „persconfe
rentie"; „les alliances n'ont pas de
vertus absolues".
p wat langere termijn daagt de
mogelijkheid, dat Frankrijk de
beschikking krijgt over een heel
wat minder kwetsbare kern
macht. Omstreeks 1972 wordt de afle
vering verwacht van de eerste van drie
kernduikboten, waarvoor thans proeven
worden genomen in het centrum voor
kerno-nderzoekingen te Cadarache.
In dit verband heeft De Gaulle op
zijn „persconferentie", sprekend over
het Brits-Amerikaanse Akkoord van Nas
sau, gezegd: „Het zou voor ons werke
lijk geen nut hebben Polarisraketten
te kopen, nu wij nóch de duikboten
hebben om ze af te vuren, nóch de
thermonucieaire oorlogskoppen om ze
te bewapenen. Ongetwijfeld zal er een
dag komen, waarop wij deze duikboten
en deze thermonucieaire oorlogskoppen
wél hebben. Maar het oponthoud zal
lang zijn. Want de wereldoorlog, de
(Duitse) inval en de consequenties
daarvan hebben onze atomaire ontwik
keling sterk vertraagd. En als wij dan
die duikboten en die oorlogskoppen be
zitten wat hebben wij dan nog aan de
Polarisraketten? Op dat moment zullen
Fransen betrekkelijk laat zijn begonnen wij wel degelijk beschikken over raket
ten van eigen vinding. Anders gezegd:
technisch gesproken is de zaak voor
ons, zoals dat heet, niet actueel".
Hoe staat het nu met die raketten
van eigen vinding? De meergenoemde
Sunday Times is er nogal skeptisch
over. Het blad citeert dr. Johnson, die
commentaar leverde op een vrouwelijke
predikant: „Het gebeurt niet goed, maar
je verbaast je erover, dat het überhaupt
gebeurt".
Nu dient men te erkennen, dat de
Fransen met een grote achterstand zijn
begonnen en dat hun problemen omvang
rijk waren. Zij zijn nu, binnen het kader
van een aparte maatschappij, de SEREB
(Maatschappij voor de studie en de
realisatie vari ballistische projectielen),
bezig aan de ontwikkeling van een
reeks raketten.
De reeks wordt de familie van de
„Edelstenen" genoemd, vanwege de na
men, die men aan die raketten geeft:
Agate, Topaze, Saphir en Emeraude.
Elke volgende raket is geraffineer
der dan de vorige en men hoopt uitein
delijk in staat te zijn twee raket
ten voor de burgerlijke ruimtevaart
en drie militaire raketten te pro
duceren. De „civiele" raketten zijn
de Diamant, waarmee de Fransen om
streeks 1966 hun eigen satellieten hopen
le lanceren, en de tweede trap van de
Europese raket voor het lanceren van
zware satellieten, die is gebaseerd op
de Britse „Blue Streak".
De drie militaire typen zijn: een ra
ket voor middelgrote afstanden, die
wordt afgevuurd van de grond en die
wordt aangedreven door vloeibare
brandstof, een raket die door een duik
boot wordt afgevuurd (a la de Polaris
dus), en een raket die uti de lucht kan
worden afgeschoten tegen doelen op de
grond (een Franse Skybolt). Het zal
wel niet de bedoeling van de Fransen
zyn al deze drie typen te construeren.
Men zal een keuze doen en die keuze
'.al waarschijnlijk dit jaar worden ge
naakt.
In een rede, die president De Gaulle
in november 1961 te Straatsburg
heeft uitgesproken, kondigde hij aan
dat de Franse strijdkrachten zoda-
lig zouden worden gereorganiseerd, dat
■i) volledig zouden passen in het ato-
naire tijdperk.
Met de uitvoering van die reorganisa
tie is belast de Franse minister van
defensie, Pierre Messmer. Deze voor
malige diplomaat-bestuursambtenaar
militair heeft twee vijfjarenplannen op
gesteld. Het eerste loopt eind 1964 af.
het tweede eind 1969.
Het Franse leger in Algerije, dat een
jaar geleden nog 440.000 man sterk
was, wordt op het ogenblik in een zo
danig tempo gereduceerd, dat er in juli
a.s. nog maar 80.000 zullen overblijven.
De onderdelen, die uit Algerije zijn
teruggekeerd, staan nog steeds niet on
der het commando van de NAVO-be-
vedhebber in Europa. Messmer heeft de
diensttijd teruggebracht van 27'/« tot 18
maanden. De totale mankracht van de
Franse strijdkrachten wordt ook sterk
verminderd. In 1962 bedroeg de sterkte
nog meer dan een miljoen man. In 1970
zullen het er nog 675.000 a 700.000 zijn.
Tegen de hoop van Washington in gaat
deze beperking vooral ten koste van
de Franse landstrijdkrachten. In 1970
zal het leger 450.000 man sterk zijn,
de vloot 84.000 en de luchtmacht 140.000
man. Het is de bedoeling, dat nog on
geveer 550.000 man mobilisabel zullen
zijn. Tevens zal in 1970 het geraamte
•gereed moeten zijn voor een territoriale
verdediging, die omstreeks honderd re
gionale regimenten en vijftien brigades
zal omvatten.
Dat is in overeenstemming met de
drie taken, die De Gaulle zijn strijd
krachten heeft toebedeeld: afschrikking,
interventie en territoriale verdediging.
Voor de afschrikking dient de „force
de frappe". De interventie zal worden
uitgevoerd door een „Corps de batail-
le", dat zal bestaan uit vijf of zes
gemechaniseerde divisies en verschei
dene luchtlandingsdivisies, die zijn uit
gerust met nieuwe wapens van alle ty
pen (ook met tactische raketten, die
atoomkoppen ter sterkte van een kilo
ton of nnnder kunnen vervoeren). Dit
„Corps de bataille" zal de Franse gren
zen bewaken, eventuele NAVO-verplieh-
tingen in Europa nakomen en dienst
doen, wanneer in overzeese gebieden
crises uitbreken.
Samenvattend kunnen wij zeggen, dat
de Franse nationale kernstrijd
macht op zijn vroegst in 1972 up-
to-date zal zijn volgens de normen,
die thans gelden; met andere woorden:
het duurt allemaal nóg langer, indien,
hetgeen te verwachten valt, de beide
grote kernmogendheden in de komen
de negen jaren nieuwe vindingen doen
en nóg verder uitlopen op het tech-
nisch-wetensehappeiijk potentieel van
Frankrijk.
De Franse kernfysica zal van de ont
wikkeling van de „force de frappe" ze
ker profiteren, hetgeen ook de Franse
industrie ten goede kan komen. Maar
de Franse economie in het algemeen zal
zich 2ware, tot zeer zware offers moe
ten getroosten. Misschien is hier het
woord „monstrueux" van Servan-Schrei-
ber niet eens misplaatst.
En wanneer die „force de frappe"
er tenslotte zal zjjn in 1972 of nog later,
dan is het de Fransen niet mogelijk
de verdediging van hun eigen grondge
bied, laat staan van Europa, te verze
keren. Het zal een kleine kernmacht
zijn die de eerste tien jaar zeker niet
beschikt over de thans zo wenselijke
„second-strike capability". De Franse
„force de frappe" verliest iedere waar
de, wanneer het de bedoeling van zijn
bevelhebber is de eerste klap van de
tegenstander af te wachten. Ook is het
Franse wapen te nietig om met enige
kans op succes de vermaarde „counter-
force strategy" uit te voeren. Met ande
re woorden: het wapen, dat De Gaulle
thans smeedt, zal bij de tegenstander
op zijn minst de indruk wekken bedoeld
te zijn voor de eerste klap. En wan
neer het dan inderdaad wordt gebruikt,
zal het meteen leiden tot de ergste
variant van de kernoorlog, die namelijk,
waarin geen onderscheid wordt ge
maakt tussen militaire en niet-militai-
re doelen.
Wanneer De Gaulle thans in vredes
tijd verklaart, dat „bondgenootschap
pen geen absolute waarde hebben", dan
moet hij zich eens afvrdgen, wat er in
tijd van oorlog zal gebeuren, als hij het
beetje atoomwapens, dat hij bezit, aan
wendt tegen b.v. do Sovjet-Unie, zonder
daarover eerst de Verenigde Staten te
hebben geconsulteerd. Zullen die dan
de vernietiging van hun eigen steden
riskeren om een eigenzinnige Franse
president bij te springen? De Gaulle
heeft een aantal magnifieke kwaliteiten,
maar hü leeft ongeveer een eeuw te
laat. En de uiterste consequentie van
een negentiende-eeuws souvereiniteits-
begrip, dat wordt toegepast in het ato
maire tijdperk, is vermoedelijk een
groot, eenzaam schroeigat in de kaart
van Europa.
H. J. NEUMAN
'ij
k
Op een speelplaats in de Russische stad Kirov is een onroerend ruimteschip uit
sneeuw gebouwd, tot vermaak van de jeugd, die als brave Sovjet-kindertjes,
keurig in de rij haar beurt afwacht om het eerst te beklimmen en er vervolgens
af te glijden en zodoende al vroeg vertrouwd te raken met de Sovjet-prestaties
op kosmisch gebied. Aldus heeft het monument van sneeuw ook een didactische
functie. Maar welke ideologische interpretatie moet gegeven worden wanneer
het mettertijd als sneeuw voor de zon verdwijnt?
