NA CISTEREN r 100 ZESDAAGSEN
RIK VAN STEENBERGEN:
's werelds rijkste en meest
gelauwerde wielerkoning
„ZO LANG IK NIET
HOEF AF TE ZIEN,
STOP IK NOG NIET"
Deltaplan gaai steeds voort
Herstel Schouwen-Duiveland
was méér dan herstel
iSbfe..""" vm
iiiiii!
ZATERDAG 2 FEBRUARI 1963
bistf tfhter aan- Aan de rand van de
liet hij zich niet zoals zovele weg-
sprinters met de handen op het stuur
uitraden. Zijn mooiste wedstrpd reed hij,
zo vindt hjj zelf, in de klassieker Pa-
Dftó-Roubaix van '52. In een eenzame
achtervolging liep hij de ongelooflijke
rouleur Coppi twintig kilometer voor het
ueur ooppi twintig Kilometer voor net
de in. In de eindsprint kon hij met
ppi een gemakkelijk kat-en-muis-spel-
JC -------
Ais
«w "ten
"ien Rik van Steenbergen naar zijn grootvaderschap vraagt, is hij erg terughoudend. Hij bekent slechts te hebben
dat er sinds enige weken weer een baby in de familie is. Maar de fotograaf kreeg hem, met (rechts) echtgenote
en oudste dochter (de moeder) in een vertederende rol op de foto.
■jetje spelen, want daarin was Coppi
fen partij voor de flitsende Rik, en
moeizaam meegekomen Kübler, dol-
Ferdi deze keer evenmin.
Een wielrenner kan alles als hij, zo
als dat onverwoestbaar heet, ,,de mo
raai" maar heeft. „Moraal" is zoiets
als karakter, het vlammende tempera
ment, de zucht om te „knallen". Met
moraal worden kleine wielrennertjes
groot. Een coureur met moraal weigert
af te zien, leeft als een monnik, traint
elke dag, trapt het loodzware gevoel in
zijn omvangrijke dijen weg, vergeet dat
zijn hijgende longen uit zijn lichaam
dreigen te scheuren. Moraal is belang
rijker dan de souplesse van spieren, de
kracht van de hartslag en de inhoud
van de longen. En Rik van Steenber
gen had moraal, met als extra-tje van
zijn klasse zijn onweerstaanbare sprint.
Als Rik nu klaagt over de jongeren,
dan is het omdat de meesten geen mo
raal hebben. Maar dan bedoelt hij niet
Peter Post, die hij, nu hij voornamelijk
nog op de banen verschijnt, zijn groot
ste rivaal vindt. „Peter gaat zo zegt
lij, en hij laat met een knal zijn vlakke
landen over elkaar glijden, het inter-
ïationale gebaar van wielrenners die
'lkaar verhalen hoe zij hun tegenstan
ders gepasseerd zijn.
Men vraagt Rik naar zijn twee zoons,
<>f die geen goesting hebben in de velo.
tij schudt zwijgend zijn hoofd. Nonkel
Tan is erbij, een lang leven in het
ennersmilieu. En nonkel Jan zegt:
„Een coureur die uit de welstand komt,
heeft het karakter niet." Dat beaamt
Rik. Zijn vader was sigarenmaker, en
het was thuis geen vetpot. Maar de
kinderen van Rik hebben van pa een
flatgebouw op hun naam gekregen als
douceurtje voor later. Voorover op
zijr brits, zuchtend onder de handen
van de masseur, peinst Rik: „Als je
nagaat hoe hard je ervoor hebt moe
ten werken en hoeveel puur geluk je
hebt gehad, dan zeg je: Had ik het ge
weten. dan was ik er nooit aan begon-
cabine 7 hing zwaar en warm de
Keur van massage-olie. Hij hing om
"et kleurige vlagvertoon van hand-
k-f'eekco. truien, binnenstebuiten ge-
Hajfde broekjes en washandjes. Hij zat
jeT1 de fietswieltjes, de flesjes en pot-
b® en de plaatjes van zomerse juf-
viph'en. De masseur kneedde met zijn
Kf'Ste handen voldaan de spieren van
W "n Steenbergen. De coureur, groot,
biper, sterk, kreunde soms van pijn.
bi, Wpndde zijn blik af en wachtte even
tul, *i.jn verhaal, ,,'t Is genoeg, zunne,"
''«t v hU tenslotte. Zijn lange benen
tip. "ij van de brits zakken. Hij rekte
hip, u't alsof hij de houten wanden
#2 de plaatjes wilde versplinteren en
Mini® zich te kleden. Als een vorst van
dp kamenier kreeg hij het aangereikt:
traihemden, de gele trui en de zwarte
tanJJ^'hgsbroek. Uiteindelijk trok hü de
Zijd van zijn leren valhelm over de
h„ *rRrijze streepjes van zijn donkere
d„isr- En stootte de deur open. In de
Sh. cre catacomben van het Antwerpse
dp 'Paleis wachtte nonkel Jan. Die til-
tlp.dp dat teken blijmoedig een race-
heA "p zijn schouder. Het was een
wlauw gespoten karretje, met op
kp, a'ang de regenboogkleuren van de
^'dkamnioen.
sampioen.
„Uo kleine, zwijgende optocht be-
hw* zich door de gangen naar de piste
Vjp, de houten latten. Dik ingepakte
<Jraa.®nhers. zwetend van inspanning,
tojiH n tiaar achter helse dernies hun
Er reed één zware gangma-
"etn tor tussen. Rik besteeg de voor
*oh0 neergezette fiets, snoerde zijn
Zip, "htjes ast en zette aan. Terwijl hij
<ie „Jassen het gewoel begaf, minderde
Vr» g'Hakersmotor vaart. De coureur
"h v er iiet dc r0' '0S| sreep de arm
Sh li ,n Steenbergen, gaf hem een zet,
•bijJ z'ch uitrijden. Nu joeg Rik er
-Met sj>S een clubje annex-figuren.
tnengeknepen oogjes, vol kenners-
Se hn^u v°lgden zij de grote Rik door
vÜh h tCn' "et was alsof hij ontwaakte,
"ij trm mct de scherpe trekken hield
2r„ opgeheven. Zijn ogen schitter-
saarhrU iachte behaaglijk en men zag
?Ün pS noS net een rijtje gouden tanden,
"e hu s* en zijn ingetogenheid schud-
*i)h 3oVan zich af. En het gewicht van
vai, ij.laren, van zijn grootvaderschap,
<Mperi„ lauweren en zijn rijkdom. De
tip eure Rik trainde net zo eerzuch-
vrouw en vijf kinderen en je wilt blij
ven fietsen. Je beklimt elke dag, werke
lijk elke dag, tweemaal het fietsje om
te trainen. In je daverende Mercedes
rijd je met je koffers, fietsen en wiel
tjes, met soigneur en mecanicien van
Aarhuus naar Dortmund, van Berlijn
naar Milaan, vandaar naar Zürich en
Parijs om het hoofd te bieden aan ver
woed vechtende jongeren. Je laat het
televisie-programma thuis en het
kaartspelletje met vertrouwde vrienden
rusteloos in de steek om van vliegtuig
in hotelkamer te kruipen. Waarom, in
hemelsnaam, Rik van Steenbergen?
Hij heeft een erelijst, triomfantelijker
nog dan die van Bartali, Coppi, Kübler
of Bobet. Opsommen is niet doenlijk.
Er zitten drie wereldkampioenschappen
op de weg bij, zes Europese kampioen
schappen op de baan, liefst 29 natio
nale titels en een eindeloze reeks over
winningen in klassiekers. Van al zijn
Zesdaagsen heeft hij er 29 gewonnen
en evenveel keren is hjj twee Je gewor
den, met ploegmaten die zelden verder
kwamen aan een tweede-rangsrol. Het
is ondenkbaar dat er nog iemand in de
wereld is die op de fiets meer kilome
ters heeft afgelegd dan hij: een, uiter
aard ruwe, maar toch geduldig becijfer
de schatting vertelt dat Rik in afstand
twee keer heen en terug naar de maan
is gefietst.
De grote etappewedstrijden lagen hem
niet, dat is bekend. Zijn sterke wapen
Een luchtfoto van Kerkwerve, opgenomen 29 september in het rampjaar.
RAMP WERD IN ZEKER
OPZICHT EENZEGEN'
De jachten op de piste in de Zesdaagse
koppelgenoot Miel Severeyns af
"WTeenrmoetJie a's die jongeren om
?e rZfA rijkste en meest gelauwer-
nEs „,cur, !s aa" de jubilea toe. On-
Ü!1 "iG twintig jaar professional
rfMhZ!jen.,ls 'n Milaan gestart voor
'e te VdPrdste Zesdaagse met het plan
d'abt nnannen is er n'et zeker van,
die se 0)0 jongere coureurs is er
s °eten lil °r) de P'-ste meermalen heeft
ftiiteriiiiT. eiï> voorgaan. Rik zegt het
hA van aiV 1>0st is de beste pis-
v "oe °R°nblik. Tegen hem moet
"hl [l u eo,ls „afzien". en „afzien"
«Afzien Tel r?sT er is."
t 6 wieiZS ls «Jroevige coureurstaai.
h" dat T s hebben dagen, of we-
vl°Gnen Tl moeten afzien, maar kam-
s- P St eenk dat zichzelf niet. Rik
8jS Ee?eZrSenTatl het mij met doffe
a?a.» ook gt^: "Als ik over een paar
Z?'eP zal ol i. nndere coureurs moet
te 'k fj„ °Pi]°uden. Maar op die dag
eenlieetÏÏ I"-et JPÜ" gevraag kenne
ls' 'atei- u trlcst gemaakt, want toen
iepeu«'is AetJ coureurscafé van Jan
In de Tour de France heeft Rik met een felle sprint een etappe gewonnen en nu
moet hij zijn verhaal vertellen aan de radioreporter Luc Varenne van Brussel-Frans
dw binnZp de boek van het Sportpa-
ja 9rs r>pT ap zat- bet hem nog
oud en Was °,',a- Jan Derksen, 44
iTkOb'nd VI 8 elke daS trainend of
aPen - een van de Europese wie-
«fV'aPen "e Europese wie-
i a,Cheid vanVandT i0C zo'n man die
Ril^ie ga 'ne «T 31 -i^en uitstelt,
bal^gen 7e„ STv i ®s °PZ«-" gromde
bonS op zün °erksen- en hij dreunde
\TdenhciH l schouder om zjjn lotsver-
j.*Maar r'd te demonstreren.
Si38 iaïr Teen mysterie? Nou ben
^r. bCf-' bent meervoudig miljo-
De«t huizen, villa's en grond,
was het eindschot, de hardnekkige ach
tervolging desnoods want hij meed
het smerige werk niet maar met aan
hef slot de alles verpletterende sprint,
die de onmiddellijke beloning bracht.
Berger- schuwde hjj als monsters. Toch
is hjj een keer op de tweede plaats
geëindigd in de Giro d'Italia met vijf
tien etappezeges. „Ik ging omdat mijn
fabriek dat wilde." En tot drie keer
toe heeft hij meegereden in de Tour de
France. „Nooit met goesting," zegt hij,
„maar het was een goede voorbereiding
op de wereldkampioenschappen op de
weg. En in Argentinië heeft hjj een
keer de Ronde van Zuid-Amerika ge
wonnen. „De Gran Premio Evita Per
ron,' glimlacht hij sardonisch. „Evita
was net gestorven en wij moesten voor
ons fatsoen bloemen gaan leggen op
haar graf. Maar die gangsters hebben
mij nooit betaald. Toen ik een paar
jaar later met groot kabaal het geld
opeiste, was juist de peso gedeva
lueerd. Het was toen niet meer de
moeite om het te sturen." En wat die
etappewedstrijden betreft, de Ronde van
Vlaanderen won hjj ook twee keer, zo
dat hij zich werkelijk niet hoeft te
schamen als hjj zich wil meten met de
„dwangarbeiders van de weg".
In de grote solo zocht Rik het niet.
„II; heb alles te danken aan mijn
sprint." Maar hij was te vechtlustig
om zich maar aan het staartje te laten
meeslepen. Zijn koersinstinct zei hem
welke ontsnapping beslissend was en dan
vond men hem in de voorste rij. En
als hij eens de aansluiting had gemist,
worden gevaarlijk en Rik lost zijn jong
om voor hun positie te vechten.
nen. Het is een hard vak. En op de
weg is het gemakkelijker om er te ko
men dan op de piste. Op de piste zijn
het jarenlang steeds dezelfde coureurs
van klasse die kunnen winnen. Vier, vjjf
man en voor de anderen is er bijna
niets te verdienen. En de Zesdaagsen
van de laatste jaren zjjn hard. Daar
wordt niet meer gehandeld in overwin
ningen, daar wordt vanaf de eerste mi
nuut gevochten. Peter Post en Rik van
1-oo.v, Pfenninger en Altig, Miel Seve-
•eyns en ik, in de koers gunnen wjj el
kaar niets."
Rik van Steenbergen is het om de
een of andere reden niet zat. Hjj zegt
'.elfs de Zesdaagse van Parjjs het mooist
'e vinden omdat die zes keer 24 uur
ichter elkaar doorgaat, zonder pauze
in de morgenuren, zoals in de andere
'osdaagsen.
„Ik houd van fietsen," zegt hjj.
„Straks trainen in de buitenlucht, in de
bossen." In al die jaren heeft Rik van
Steenbergen geen echte vakantie ge
had. Hij verlangde er niet naar. „Altijd
in beweging gebleven. Vindt u dat niet
stom om 's winters drie maanden stil
te liggen? Dan moet je toch drie maan
den weer dubbelhard trainen om erin
te komen, en al die tijd moet je afzien
in wedstrijden. En ik wil niet afzien.
Tien jaar geleden reed ik een paar slech
te wedstrijden. De kranten schreven dat
ik versleten was. Dat is de beste prik
die ze mjj kunnen geven".
Later vraag ik andere coureurs waar
om een man, die voor de rest van zjjn
leven als een richard zou kunnen niets
nutten, zjjn fiets niet kan wegzetten, de
jacht niet kan laten schieten, zjjn ple
zier vrijwillig beperkt tot televisiekijken,
een kaartje leggen en een pilsje drin
ken. Hij zou zich tot zijn laatste levens
dagen kunnen koesteren in de warme
bewondering van de Vlamingen, die aan
biddend naar hem opzien.
De een zegt: Het is de roem van elke
nieuwe overwinning, het applaus vooi
de artiest, de weelde van de kranten
jubel.
De ander zegt: Als je de armoede
hebt gekend, kun je niet bedenken hoe
rijk je bent, maar alleen hoe rijk je
kunt worden. En Rik kan no- lang veel
geld verdienen.
En dan is er ook nog de bekoring
van het wielerwereldje, van Denemar
ken tot Italië, met de romantiek van
het circus, met zijn taaltje en gebaren,
met de managers en hun begeerde con
tracten, en overal de penetrante geur van
massage-olie,
HENK SUèR
Wie zich de desastreuze situatie
herinnert, waarin het rampge
bied tien jaar geleden verkeer
de, zal, wanneer hij er in deze
dagen terugkeert, moeten toegeven dat
er zich nauwelijks minder dan een won
der heeft voltrokken. Wat onherstelbaar
leek is niet alleen hersteld, het is be
ter geworden, dan het ooit vóór de
ramp is geweest. Wat verwoest was,
is niet alleen opgebouwd, het is mooier
en degelijker opgebouwd. Men kan spre
kend met mensen, die er toen bij be
trokken waren en er nu bjj betrokken
zijn, een getuigenis ho-en, dat hierop
neerkomt: „Wij zijn tijdens de ramp
dagen snel en overvloedig geholpen.
Maar met die hulp is men daarna meer
systematisch en dus geïntensiveerd
voortgegaan. Wij zouden in ieder geval
deel hebben gehad aan de algemeen
gestegen welvaart. Maar zonder de
ramp zou dat zeker niet zozeer het ge
val zijn geiweest als het nu blijkt te
zfln. De ramp is voor ons het inder
daad onherstelbare verlies van 1795 men
senlevens. Voor de rest heeft hjj ons,
bjj nader inzien tot zegen gestrekt".
Via het Rampenfonds heeft het Neder
landse volk gezorgd voor een passende
vergoeding van de particuliere mate
riële schade. De overheid stond met al
le beschikbare middelen terzijde waar
het ging om het herstel van dijken en
nergens werd de woningnood zó dras
tisch en zo afdoende bestreden als in
het getroffen gebied. Ingenieurs en
planologen togen asm het werk en be
werkstelligden met vernuft en wils
kracht het wonder. Het rampgebied is
in 1963 nog steeds als zodanig herken
baar aan zjjn massa-kerkhoven.
Natuurlijk zijn de Delta-werken het
meest ingrijpende gevolg van de ramp.
Zij ontsproten aan deze alles overkoe
pelende gedachte: dit zal nóóit weer
gebeuren. Op 5 november 1957 werd de
desbetreffende Delta-wet in de Tweede
Kamer aangenomen. Zij omvatte de vol
gende „uitvoeringswerken": een storm
vloedkering in de Hollandse IJssel, af
damming van de Zandkreek, afdam
ming van het Veerse Gat, afdamming
van de Grevelingen, afdamming van het
Volkerak, afdamming van het Haring
vliet, afdamming van het Brouwersha-
vense Gat, afdamming van de Ooster-
schelde, het bouwen van een stuw en
schutsluizen in de Oude Maas.
In 1978, zo wordt verondersteld, zal
het hele „complex" voltooid zijn. Hoe
is op het ogenblik de situatie? De storm
vloedkering in de Hollandse IJssel is
inmiddels gereed gekomen.
Op 28 september 1959 werd begonnen
met de bouw van de dam in de Zand
kreek. Hfl kwam in 1960 gereed en werd
op 1 oktober van dat jaar officieel in
gebruik genomen.
De sluiting van het Veerse Gat op
maandag 24 april 1961 is een welhaast
nationale gebeurtenis. Koningin Julia
na en tal van autoriteiten slaan het ge
beuren gaande van de „Piet Hein" af.
Het gereedkomen van de Grevelingen-
dam moet in 1964 zjjn beslag krijgen.
Met de bouw ervan is men bereids in
1958 bij Bruinisse begonnen.
De afsluiting van het Volkerak om
vat de volgende werken: a) een dam
in westelijke richting naar Over-
flakkee, b) een brug bij Numansdorp
over het Haringvliet, c) een dam in
zuid-oosteljjke richting naar Noord-Bra
bant. Een gigantisch project dat onge
veer in 1966 zijn beslag zal krijgen.
et de afsluiting van het Haring
vliet werd in 1957 begonnen, zij
zal in 1967 of 1968 gereedkomen,
in 1964 echter zal het sluizen-
complex kunnen worden voltooid.
De afsluiting van het Brouwershavense
Gat werd het vorig jaar aangevat met
de aanleg van een werkhaven bjj Den
Osse. De dam van ongeveer 6 km
lang zal in 1970 gereed moeten ko
men.
Met de bouw van de grootste dam,
die de Oosterschelde gaat afsluiten, zal
in 1965 worden begonnen en hij zal in
In de barre rampdagen stroomde van
alle kanten hulp toe.
het jaar van de „grote voltooiing" ge
reed moeten zjjn. De aanleg van een
stuw in de benedenmond van de Oude
Maas tenslotte verkeert nog in het sta
dium van het plannen maken.
De „grote voltooiing". In de ramp
nacht van 31 januari op 1 februari 1953
verloren 1795 mensen het leven. Onge
veer 72.000 inwoners werden uit het
zuidwesten van het land naar elders
geëvacueerd. Op 1 oktober van hetzelf
de jaar waren 11.000 van hen nóg niet
teruggekeerd. Ongeveer 200.000 ha
vruchtbaai land liep onder water, t
verdronken 20.000 koeien, 12.000 var
kens, 165.000 stuks pluimvee, 1750 paar
den en 2750 stuks schapen en geiten
Meer dan 47.000 woningen, scholen, ker
ken en boerderijen werden ten dele of
geheel verwoest. Ruim 500 km dijk werd
geheel of ten dele vernield. Dit was alles
niet meer te herstellen. Het wérd her
steld. Het water had een tomeloze aan
val gedaan. De reactie daarop was bij
na even „tomeloos". Op 1 mei van het
rampjaar waren van de 67 stroomgaten
er 58 al weer gesloten. Men de inge
nieurs, die voor niets stonden dee-
het met „caissons".
In de nacht van 6 op 7 novembei
1953 werd het laatste gat bjj Ouwer-
kerk op Schouwen-Duiveland, het
zwaarst getroffen eiland, gesloten. Het
werd een nationale gebeurtenis, waar
bjj Koningin Juliana dan ook aanwezif
was.
Wat daarna „op de lange baan'
gebeurde is afgezien van de
Delta-werken misschien nog
erbazingwekkender. Laten wij
dus Schouwen-Duiveland als voor
beeld nemen. Het werd na de ramp
opgebouwd krachtens een herverkave-
lings- en herindelingsplan, dat ook al
leen maar mogelijk was omdat het uit
gevoerd kon worden met als grondslag
„het niets". Er werd een geheel nieuw
en efficiënter wegenplan en waterloop-
plar ontworpen en uitgevoerd. Onren
dabele bedrijven werden weliswaar in
één slag van de kaart geveegd, maai
zij werden heropgericht in die omstan
digheden dat zjj hun rendabiliteit bewe
zen. Er werd bjj de wederopbouw ge
tracht woonkernen van te kleine om
vang te doen opgaan in grotere. Dc
paarden waren verdronken maar de ra
tionalisatie en de vertechnisering var
de landbouw werden daardoor versneld
De kleine bedrijven van 3 tot 5 ha
verdwenen, maar de middelgrote be
drijven kregen daardoor meer levens
kansen. Schouwen-Duiveland is er wel
varender op geworden, het is op he:
ogenblik, agrarisch gezien, een van dt
meest gemechaniseerde gebieden. Vai
„achterlijkheid" tot een „vooruitstre
vendheid", die voorbeeldig is, er wa:
een ramp voor nodig om dat te bewerk
stelligen.
De woningsituatie is zeer verbeterd
doordat het aantal één en twee-kamer
woningen vrijwel tot nihil werd geredu
ceerd. Bij Zierikzee werd een nieuw
Zweeds ziekenhuis gebouwd, er werder
recreatie-gebieden (bjj de Sehelphoei
o.a.) ontworpen oi zij zijn in voorbe
reiding.
Het had tóch alles moeten gebeuren
maar de ramp heeft het bespoedigt.
De ramp zélf fiad natuurlijk nooit moe
ten gebeuren. Maar dat er aan een ca
tastrofaal gebeuren van dergelijke om
vang na tien jaren ook een aspect va:
„zegenrijk" zijn valt waar te nemen i
tenminste één troost.
HERMAN ,-iOFHUIZE
Een luchtfoto van Kerkwerve, opgenomen 29 januari 1958.
