DE MACHTIGE GASBEL IN HET NOORDEN
Vier AFSLUITERS houden
het Groningse AARDGAS
VOLLEDIG in toom
REUKLOOS GAS ZAL TOCH HEUS
EEN GEURTJE MOETEN KRIJGEN
Een machtige troef voor
Groningens ontwikke
Televisie zal
Groningse gas-
bel bedienen
Shell met camera
1500 meter diep in
T exas-boorput
Waar worden
Euratom-mensen
gehuisvest?
Olie-robot
Moderne bewaking
ZATERDAG 23 MAART 1963
PAGINA 11
"'if
bij Coevorden zit gas in de grond. Een stalen kooi moet de re^nnhetP ^huchf KolLm^wo^t11^
bodemschat beschermen. landbouwer Roelof Lantinga! Als pach-
Een klein stukje afgescheiden weiland met wat simpele bouwsels er op, dat is alles wat aan de opper
vlakte zichtbaar is van de enorme gas bel die zich diep daaronder uitstrekt.
Ons land mag zich verheugen in een nieuwe, geweldig grote bron van energie: het aard
gas. Onder de Groningse bodem zit een „gasbel" van honderden miljarden kubieke me
ters, die spoedig zal worden aangeboord en zo een aandeel zal hebben in de wélvaarts-
verruiming van Nederland. De foto toont het testen van zo'n gasput, waarbij het ontsnap
pende gas in brand wordt gestoken. Vooral bij avond is dit een spectaculair schouwspel.
be aardgasbron in Slochteren, icachtend op verdere exploitatie. Op de achtergrond de kooi mei.
kerstboom", de afsluitkraan op de gasput. De „lo comotief' is een fornuis ter verwarming van het gas
'V t
Toen de doorploeg zijn werk begon,
had Lantinga (38) nog geen gas. Nu
wel, maar dat komt niet van onder
zijn (nieuwe) huis; het gas wordt sinds
november van het vorig jaar aange
voerd uit het gasveld Schoonebeek, via
de distribuerende gemeente Hooge-
zand-Sappemeer. De aansluitploegen
moeten het gevoel hebben gehad, alsof
zvi uilen naar Athene droegen; zij lever
den gas aan een gemeente, die met
haar ..eigen" voorraad driehonderddui
zend jaar zooruit zou kunnen...
l>e provincie Groningen, tal van
gemeenten en captains of industry
rekenen er op, dat het immense re
servoir aan aardgas behalve voor
huishoudelijke doeleinden ook zal
worden aangewend ter verhoging van
de regionale economie. Wat zijn in
de regionale economie. Zo denkt men
er over bij Delfzijl een ammoniak-
fabriek op te richten.
die zij niet nalaten uit te spelen, en
met succes. Uit jaarverslagen blijkt,
dat trouwens ook zonder dit winstpunt
het bedrijfsleven in dit gewest stevig
wortel schiet. In 1961 bijvoorbeeld ves
tigden zich in Groningen bijna 25 nieu
we ondernemingen, waaronder enkele
van buitenlandse herkomst, en een
kleine dertig bedrijven breidden zich
uit Positieve factoren daarbij zijn de
lage grondkosten, waarop soms nog
een reductie van 50 procent wordt toe
gestaan, het aanbod van arbeidskrach
ten, de nabijheid van een haven en
van een middelgrote stad. Buitenland
se gegadigden letten voorts nog op de
arbeidsrust. In het nadeel werkt de
afstand tot het westen en midden van
ons land, vaak ondervonden als een
psychologische barrière. De weersom
standigheden tijdens een reis naar Gro-
Vier afsluiters, namelijk twee in
Slochteren, één in Ten Boer en
één in Delfzijl, als wilde dieren
gekluisterd in stalen kooien,
weerstaan de druk van 300 atmo-
*eer, waarmee het Groningse aard-
«ks, eindelijk bevrijd van zijn boeien,
~|ch een weg naar buiten zoekt. Een
Paar simpele constructies, nauwelijks
gtstekend tegen het vlakke noorde-
Jfyke land, vormen de enige visuele
rknduiding voor de onbevattelijk
Pote bodemschat die zich daar,
r^nderden meters onder het aard-
JPpervlak, moet uitstrekken tot tel-
?®ns weer verlegde grenzen. 60 mil-
j^fd kubieke meter aardgas, 150
JJJÜjard, 350 miljard, 450 miljard, 600
Sjdjard, ja zelfs duizend miljard?
'oorlopig is 450 miljard nog de offi
cie taxatie, maar dit cijfer geeft
rjteraard het minimum aan. Latere
Paringen kunnen alleen maar een
grotere omvang aantonen.
tjTOnneer gewaagd wordt van de Gro-
ve e i.gosbel", zullen ingewijden
h geërgerd het voorhoofd fronsen
om die ondeskundige term, want in
feite is er in het geheel geen sprake
van een ,,bel". Aardgas zit, evenals
olie, opgesloten in de uiterst fijne
poriën van gesteente, poriën, die met
het blote oog nauwelijks zijn te onder
scheiden, maar in totaal toch ongeveer
drie procent ruimte vrijhouden voor
het verzamelde gas. Het gashoudende
gesteente bevindt zich ongeveer drie
kilometer onder het Groningse aard
oppervlak en wordt gedateerd in het
geologische tijdperk onder-Perm, zo'n
250 miljoen jaar geleden. Dat zich in
deze formatie gas bevond, was al
eerder bekend; de Nederlandse Aard
olie Maatschappij, waarin Shell en
Esso ieder voor de helft participeren,
boorde al in 1948 bij Coevorden gas
aan in het Perm, en later nog in Tub-
bergen en Denekamp. Er moesten
evenwel nog 34 exploratieboringen vol
gen, voordat men in 1960 stiet op het
veelbelovende gasveld onder Slochte
ren. Het bleek, dat dit gashoudende
gesteente ouder was dan de velden in
Drente en Overijssel.
Welke kosten intussen gemaakt wa-
fmgfQggSr;
MISS»*»
ren voordat de noordelijke bodemschat
ontdekt werd, wordt duidelijk als men
weet, dat met iedere boring die
ongeveer volgens hetzelfde procédé ver
loopt als een boring naar olie een
bedrag van twee tot vier miljoen gul
den is gemoeid. En voor een algehele
exploitatie van het Groningse gasveld
zal een veelvoud van dit kapitaal nodig
zijn; men spreekt al van 600 miljoen
gulden. Wanneer, ondanks de zorgvul
dige voorbereidingen, een boring niet
bekroond wordt met een gasvondst in
exploitabele hoeveelheden, moet het
in de exploratie geïnvesteerde kapitaal
als verloren worden beschouwd. Van
dat risico is de N.A.M. zich terdege
bewust. Het blijft dus min of meer een
kwestie van geluk hebben, al wordi
natuurlijk niet maar in het wilde weg
de boorbeitel naar beneden geschroefd
Het gasveld onder de provincie Gro
ningen bevat voornamelijk methaan
een lichte verzadigde koolwaterstoi
enig ethaan, en soms wat kooldioxydi
en/of stikstof. Het gas is, wat een
voordeel betekent boven cokesovengas
niet giftig en bovendien reukloos. Deze
laatste eigenschap lijkt prettig, maar
bergt toch gevaren in zich. Zo zou een
huisvrouw argeloos de gaskraan van
haar fornuis open kunnen houden zon
der dat zij het aan de stank kan
merken; intussen zou het gas zoveel
zuurstof verdringen, dat ze het toch
benauwd zou kunnen krijgen. Daarom
zal aan het gas in elk geval een geurtje
worden toegevoegd van niet al te wel
riekende aard, want er moet een min
of meer alarmerend effect van uit
gaan.
Dat het Groningse aardgas een hoge
calorische waarde heeft, nl. 7800 kg-
calorieën, het dubbele warmtegevende
vermogen van normaal stadsgas, heeft
consequenties voor de aan te sluiten
huishoudelijke apparaten, met name
voor de branders. In theorie zou men
op het Groningse gas een ketel water
in de helft van de met stadsgas be
nodigde tijd aan de kook kunnen bren
gen, maar de praktijk laat dit niet
toe. Bij de verbranding gaat het name
lijk om de juiste verhouding tussen
gas en lucht. Het Groningse aardgas
nu vereist een grotere luchttoevoer en
dat is de reden, waarom de branders
moeten worden aangepast.
ter van de grond, waarop de N.A.M.
in 1960 een boortoren bouwde, waarvan
de beitel zo'n succesvolle penetratie
volbracht, is hij tot dusver van de hele
onderneming 600,- per hectare wijzer
geworden, zijnde de vergoeding die
hem voor het gebruik van de grond
is uitbetaald. De rest, een bedrag van
900,- per ha kwam terecht in de
zak van de eigenaar. Dt boorploeg is
al lang weer elders aan het werk, nu
in Schildmeer, en wat gebleven is,
bestaat uit een omheind terreintje met
daarop een afsluitkraan op de bron en
enkele gebouwtjes. Boer Lantinga
plukt er verder geen vruchten van, en
evenmin de eigenaar van de grond,
want volgens de Mijnwet is het aan
de Staat om te beslissen, of, en aan
wie een concessie voor het winnen van
een delfstof wordt verleend. En uiter
aard is de N.A.M. de enige serieuze
kandidaat voor deze eeuwigdurende
concessie van heel Groningen. De ver
gunning is toepasselijk op alle bitumi-
na, dus ook op eventuele aardolie. De
maatschappij zal elke Groningse grond
eigenaar een uitkering moeten doen
van 12,50 per hectare.
Van twee kanten zijn daartoe trou
wens plannen gelanceerd: van de
Staatsmijnen en van de Verenigde
Kunstmest Fabrieken Mekog-Albatros
n.v., in welke laatste onderneming de
B.P.M., de Hoogovens en de Kon. Ned
Zoutindustrie financieel geïnteresseerd
zijn.
De Groningse gasbel heeft aan de
Billitonmaatschappij en de Hoogovens
het initiatief ontlokt om bij Delf
zijl een aluminiumfabriek te stich
ten met een capaciteit van 60.000 ton
per jaar. Zou dit plan doorgang vinden,
dan zou zich een aanzienlijke afnemer
van het aardgas aanmelden met een
jaarlijks verbruik van honderden mil
joenen kubieke meters.
Instituten als de Noordelijke Econo-
misch-Technologische Organisatie en
de Commissie Industrievestiging Gro
ningen is door het aardgasfortuin een
onverwachte troef in handen gevallen,
ningen kunnen hierbij een rol spelen,
evenals de kwaliteit van de bereden
weg. Voorts blijkt het gebied ten wes
ten van de stad Groningen aan de
goede kant te liggen, terwijl de afstand
naar oostelijke plaatsen psychologisch
dikwijls een veelvoud betekent van het
werkelijke aantal kilometers. Een
merkwaardige conclusie, die de Com
missie Industrievestiging na een onder
zoek heeft moeten trekken.
Nog zijn de kranen op de vier
Groningse gasputten verzegeld. Maar
het noorden is van verwachtingen
vervuld. Men denkt aan het Franse
plaatsje Lacq, waar het (veel klei
nere) gasveld aanleiding werd tot een
machtige industriële ontwikkeling. Is
T 'derlands noordoosthoek eenzelfde
toekomst beschoren? Driehonderd at
mosferen kracht wachten op het
ogenblik om Groningen op te stuwen in
de vaart der volkeren
HANS STEVENS
edrijfstelevisie vindt ook in Neder
land steeds meer toepassing. De
Ned. Aardolie Maatschappij zal de
tot ontwikkeling te brengen nieu-
we gasvelden In Groningen bedienen
i en bewaken door middel van televisie,
zodat slechts een minimum aan man
kracht voor dit doel vereist zal zijn. De
Shell inspecteert bouwwerken, die zich
gedeeltelijk onder water bevinden, zo
als steigers, funderingen en damwan-
den met een t.v.-camera. die zich in
een waterdichte kast bevindt. In sa
menwerking met Philips heeft deze
maatschappij geëxperimenteerd met
een bedrjjfstelevisie-installatie op een
van de grote tankschepen, nl. de „VI-
Irea". De camera was bjj wjjze van
proef opgesteld op een uitbouw van
I het kraaiennest in de voormast en de
i kapitein op de brug kon op het beeld-
scherm beter zien wat er voor het
schip gebeurde. Dit bericht het blad
„Olie" van de Shell.
In Amerika verricht deze maatschap-
pij nu ook met behulp van t.v. waarne-
i rningen in drie boorputten in Texas,
j Een bijzonder lichtgevoelige automa-
I tische camera, die ook voor onderzee
werkzaamheden wordt benut, werd in
een speciale doorzichtige huls ge-
bouwd en in een boorgat neergelaten.
De huls bevat een neonverlichting en
een op motorkracht ronddraaiende spie
gel met ingebouwd kompas, zodat de ge
hele omtrek van het boorgat in het
.gezichtsveld" komt van de camera,
die tot 1500 meter diepte kan worden
jebruikt. De boorgaten móeten nu nog
;evuld zijn met transparante vloei
stoffen of gas, maar naar het zich laat
■anzien zal de techniek van deze inte
ressante vorm van bedrijfstelevisie
spoedig zo verbeterd zijn. dat minder
I beperkingen nodig zullen zijn.
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiniiliiiu
De toekomstige vestiging van ee..
Euratomkern in Petten zal ge
volgen hebben voor de uitbrei
dingsplannen van enkele ge
meenten in de naaste omtrek, maar
waar de naar schatting 350 buitenland
se gezinnen die zich in de loop van
vijf jaar in ons land zullen vestigen,
tenslgtte terecht komen, is nog onzeker.
Intussen is van Brusselse zijde op
het gemeentebestuur van Bergen aan
drang uitgeoefend grond beschikbaar
te stellen voor de Europese school.
Bergen heeft hieraan inderdaad mee
gewerkt, zjj het een weinig contre
coeur, want deze gemeente is, in te
genstelling tot bijvoorbeeld Zvjpe, met
gesteld op uitbreiding, aangezien zij
haar bezit aan natuurschoon onaange
tast wenst te bewaren. Niettemin is
in de nabijheid van de school tevens
een niet onaanzienlijk partieel uitbrei
dingsplan opgesteld, dat de bouw be
oogt van vele tientallen villa's, bunga
lows en woningen in het betere genre.
Voor Zijpe is de gang van zaken tot
nu toe tamelijk teleurstellend. Deze ge
meente, behalve Petten nog omvat
tend de woonkemtjes Burgerbrug,
Burgervlotbrug, Sint Maartensbrug,
St. Maartensvlotbrug, Schagerbrug,
Houtesluis en 't Zand, had er vast op
gerekend, dat haar ter compensatie
van het verlies aan recreatiegebied in
de duinen door de vestiging van het
Reactor Centrum Nederland, de winst
van buitenlandse inwoners zou toeval
len.
De gemeente Schoorl heeft voor
Groet een uitbreidingsplan ontworpen
voor de bouw van 60 tot 70 woningen,
waarvoor de vergunningen al zijn toe
gezegd. Het zullen woningwetwoningen
zijn, waarachter nog een strook ligt
voor huizen in de vrije sector. Alk
maar tenslotte heeft geen speciale
plannen in portefeuille ter aanpassing
aan het internationale atoomcentrum.
De „Mobot", een robot die op ruim
300 meter diepte op de zeebodem
werkzaamheden aan een olieput
kan verrichten, is in de Verenig
de Staten ontwikkeld door de Shell.
De „Mobot" kan zwemmen, zien, ho
ren schroeven aandraaien, afsluiters
bedienen, pijpen en slangen vastgrijpen,
staalborstels en ander gereedschap han
teren.
Hij duikt door middel van twee ver
stelbare propellers en wordt elektro-hy-
draulisch geleid vanaf een centrale post
op het booreiland. Een gyroskoop zorgt
voor het evenwicht. De robot kan
„zien" tot op een afstand van tien me
ter dank zij een onafhankelijke verlich
ting en een televisie-camera, die alles
wal er zich in zijn gezichtsveld bevindt,
projecteert op een monitor in de con
trolepost. Peilapparatuur (Sonar) wordt
gebruikt om de putmond of andere me
talen voorwerpen op grotere afstand te
lokaliseren. Een microfoon stelt de ro
bot in staat te luisteren naar de werk
zaamheden die hij uitvoert.
Shell Oil Co. zal nieuwe apparatuur
ter beschikking van de industrie stel
len.
