Woningnood staatsvijand nummer één
Gehele leiding moet in
handen komen van onaf
hankelijk commissaris
-NIEUWE IDEEËN UIT-
AANNEMERS KRIN GEN
REMINGTON
ROLLERSHAVE
Nü f 58^
Droste
flikken
GINA LOLLOBRIGIDA EET OP ZIJN VIETNAMEES
Sublieme Matthau
in Concertgebouw
Mysticerende lezing van
Eugen Jochum
Wetsontwerpen Openbare
orde aanvaard door
Belgische socialisten
SHER
8:
Snellere opmars
van kernenergie
in EEG-landen
Een verrassende
expressiviteit
■0Wmm
Benoeming
Brand verwoest vier
hectare bos van
Groot Drakesteijn
Philips-Hoogeveen
gaat op andere
produkten over
Der Stellvertreter"
niet naar, Amerika
90
MAANDAG 8 APRIL 1963
Volgens aannemerskringen
vragen de problemen rondom de
woningbouw een volledige wijzi
ging van de tot dusver gevolgde
politiek. De woningnood is zo
schrjjft men ons nog steeds
staatsvijand nummer een. Ook de
miljoenste na de oorlog gebouw
de woning was geen reden tot
onverdeelde vreugde. Zelfs de
winterschade 1962/1963 inspi
reerde niet tot speciale activitei
ten en maatregelen om de staats
vijand te lijf te gaan. Toch is het
de hoogste tijd voor zeer dras
tische maatregelen. De paden,
waarlangs men de opvoering van
de woningbouwproduktie meende
te kunnen bereiken, zijn groten
deels verouderd en worden vaak
gebruikt om de belangen van
partijen en groeperingen te ver
dedigen. Er zullen nieuwe wegen
moeten komen, die korter en
rechter zijn om het gemeenschap
pelijk doel te bereiken. Er is ge
noeg enthousiasme voor een nieu
we, frisse aanpak van de woning
bouw maar wie zal bij dit gigan
tische werk de leiding nemen?
Bouwvergunningen
Financiën
Vergunningen
Bouwplannen
Produktie-apparaat
Luxe in officiële
welkom
KOOP LIEVER
ZE ZIJN
Romanliserend
Drama in lonen
Beeldend
LEO HANEKROOT
DRY
DRY SHERRY
Volledige wijziging van de
bouwpolitiek noodzakelijk
Gesteld wordt dat alleen een zeer
krachtige figuur hiertoe in staat is. aan
wio het nodige gezag gedelegeerd zal
moeten worden. Iemand, die de initia
tieven toetst en coördineert en de werk
wijze sterk vereenvoudigt. Gedacht
wordt aan een z.g. woningbouwcommis-
saris, welke met zijn staf van mede
werkers (aan te trekken uit de diverse
organisaties?) onafhankelijk van kabi
net en politieke partijen werkt en één
taak heeft: De bestrijding van de wo
ningnood. Hij zal jaarlijks over een
vast budget moeten kunnen beschikken
en met deze middelen plannen maken
en uitvoeren.
De organisatie, geleid door de wo-
ningbouwcommissaris, zal een semi-
overheid-status moeten hebben, waar
aan het particuliere initiatief voldoen
de deel kan nemen. De bevoegdheden
van de commissaris moeten vérstrek
kend zijn; zowel ten opzichte van de
meewerkende organisaties, als van de
ministeries, waarmee een regelmatig
contact moet bestaan. Op deze wijze
valt veel, zeer veel te doen, aldus de
opstellers van deze voorstellen. Het
werkterrein zal veel omvattend zijn.
Enkele sectoren, tot welke de activi
teiten zich uitstrekken, worden hieron
der nader bekeken.
Hoe het bouwvergunningsbeleid gere-
elen duister. Zij, die
geld is, is voor veli
er kennelijk wel iets van weten, zwijgen
erover. Vaak moet een ware lijdens
weg worden afgelegd alvorens de ver
eiste verspinning tot bouwen verkregen
wordt. Wat een verlies aan energie en
middelen betekent dit voor de woning
bouw. Velen worden hierdoor afgeschrikt
om te gaan bouwen of om geld in de
woningbouw te steken. Ook verhoogt het
niet onaanzienlijk de stichtingskosten
van woningen.
Of het vergunningsbeleid zich nu
richt naar de behoefte aan woningen,
de hoeveelheid produktiemiddelen, de
arbeidsmarkt of de financiën of naar
al deze factoren tezamen blijft vol
gens aannemerskringen duister. Zeker
is dat het voor de woningbouw ter be
schikking staande produktie - apparaat
niet ten volle gebruikt wordt. De vol
gende factoren verdienen naar hun me
ning voor een betere toekomst zeker de
aandacht.
Waar de woningbouwcommissaris ge
heel onafhankelijk is, zullen ook de fi
nanciën die status moeten hebben. Er
zal dus een soort woningbouwfonds moe
ten komen, dat jaarlijks gevoed wordt
met een grote post uit de staatsbegro
ting. Ook voor particulieren en parti
culiere instellingen moet het aantrek
kelijk worden gemaakt om gelden ter
beschikking van dit fonds te stellen,
b.v. door aan leningen aan dit fonds
belangrijke belastingfaciliteiten te ver-
schien toch nog tijdig zal komen.
De woningnood eist een gezamenlijke
inventarisering van het hiervoor be
schikbare produktie apparaat. De we-
ningbouwcommisaris moet gaan be
schikken (via de erkende organisaties?)
over een lijst van bouwers, die zich voor
de woningbouw in continue-opdracht
willen inzetten en over de omvang der
projecten.
Een garantie van continue-opdrach-
ten welke pp deze wijze gegeven
kan worden is ook voor midden-
grote en kleine woningbouwers zeer
aantrekkelijk. Vooral omdat veel ri
sico's en aanloopkosten vermeden wor
den en de bouwers zich daardoor
steeds meer kunnen specialiseren zul
len de bouwkosten gedrukt worden.
Premies voor vroegere aflevering en
boetes voor te late oplevering kun
nen een en ander nog bevorderen.
Gegarandeerd, regelmatig werk zal
bovendien het aantal betere vaklie
den in de bouw doen toenemen.
Het wordt noodzakelijk geacht dat
meer klaarheid en meer efficiency
komt in de verlening van vergunningen
ten einde de grote schade en onnodige
kosten, direct of indirect hieraan ver
bonden, te voorkomen.
Eerst zal de betreffende instantie
zich moeten beraden al of niet met
advies van een terzake deskundig effi-
ciencybureau over de juiste en minst
binden. Het geld, dat op deze manier
direct toestroomt kan een groter en
nuttiger effect hebben dan geld dat via
de oude, starre belastingregelingen bin
nenkomt.
Als de belangstelling voor een der
gelijk fonds op de juiste wijze gestimu
leerd wordt kunnen de bijdragen
met belastingfaciliteiten wel eens
heel grote afmetingen aannemen. Dat
heeft een bekende klantenobligatie-actie
in het verleden al geleerd.
Over de bouwplannen wordt gezegd,
dat niet het goedkoopste maar het bes
te plan moet winnen. Voor de diverse
woningtypen stelt de commissaris de
normen vast, alsmede de prijs per ka
mer (funderingen en andere bijzondere
voorzieningen niet inbegrepen).
Van de gegadigden wordt dan niet
alleen een ontwerp maar ook een of
ferte voor de uitvoering van de bouw
tegen de vastgestelde prijs gevraagd.
Dit systeem dwingt tot teamwork tus
sen ontwerper, bouwindustrie en uit
voeringsfirma. Niet alleen het plan
maar ook de materialenprijzen en de
produktiemethoden kunnen van alle
zijden belicht worden.
Partijen, welke meestal tegenstrijdi
ge belangen hebben gehad vaak ten
nadele van de woningkostprijs krij
gen een gemeenschappelijk doel: de
beste woning leveren voor de eenmaal
vastgestelde prijs.
Het systeem biedt trouwens nog meer
voordelen. Een ervan is ongetwijfeld,
dat de ontwerpen voor de woningen niet
langer voor het grootste gedeelte van
de belangrijkste kantoren met de goede
relaties hoeven te komen. Het zo effi
ciënt mogelijk werken zal in voortdu
rende mate onderwerp van studie wor
den. Voorts zal er verandering komen
in het huidig, onbevredigende systeem
van inschrijven omdat voor ieder pro
tect maar enkele offertes zullen binnen
komen.
Als wij horen van werkloosheid, ar
beidsreserve en een steeds grotere trek
naar de gebieden buiten onze grenzen
moet er iets mis zijn, aldus de aanne-
merskringen, die daarbij stellen dat ons
woningproduktie-apparaat niet ten vol
le gebruikt wordt om verder maar
te zwijgen van de stille verliezen bij
de bouwondernemer, die goede vaklie
den onderbezet vasthouden in afwach
ting van een vergunning, welke mis-
(Advtrtentie)
JERUSALEM, 8 april Blijkens be
richten in de Israëlische oers is brigade
generaal David Shaltiel (60 jaar) be
noemd tot ambassadeur van Israël in
Den Haag. Hij heeft aen vooraanstaan
de rol gespeeld in de Israëlische be
vrijdingsoorlog. In Berlijn geboren,
groeide hij op in Frankrijk en diende
ln het vreemdelingenlegioen, dat hij in
1931 met de rang van officier verliet.
Zijn eerste diplomatiek" functie was die
van militair attaché in Parijs. Wanneer
hij de huidige Israëlische ambassadeur
in Nederland, de heer Cidor, zal opvol
gen is nog niet bekend.
BAARN, 8 april Een korte, doch
verraderlijke bosbrand heeft gistermid
dag naar schatting 4 hectare bos van het
landgoed Groot Drakesteijn verwoest.
Het vuur dat tientallen dagjesmensen,
die een boswandeling maakten, opschrik
te, werd bestreden door de brandweer
korpsen van Baarn, Laage Vuursche
en De Bilt. Later arriveerde ook de
Hiiversumse brandweer, terwijl ook het
Utrechtse korps was gewaarschuwd.
Men wilde geen enkel risico nemen. De
toeristen namen schoppen en takken
ter hand om de brandweerlieden ter
zijde te staan.
Anderhalf uur nadat het vuur was
gesignaleerd was men de brand mees
ter. De brandweer bleef nog geruime
tV)d ter plaatse om het terrein te con
troleren.
Zaterdagmorgen is in de Griendts-
veensepeel door onbekende oorzaak
eveneens brand uitgebroken. De brand
weer van Horst, samen met het perso
neel van de dienst openbare werken,
zijn de gehele dag bezig geweest de
brand te bestrijden.
Men heeft niet kunnen vorkomen, dat
het terrein van driehonderd hectare,
bestaande uit struikgewas en hei, ver
brandde. Een in de nabijheid van de
brand gelegen boerderij kon behouden
blijven.
Gistermiddag ook vatte het vier hec
tare grote heide- en struikgewasper
ceel aan de provinciale weg Venray-
Horst vlam. Het gelukte de brandweer
om een gevaar lopend boscomplex van
enkele tientallen hectaren te behouden.
AMSTERDAM In de zaterdag 30 maart
gehouden buitengewone algemene vergade
ring van aandeelhouders Nederlandsche
Maatschappij tot het Verrichten van Mijn
bouwkundige Werken N.V. Is ter voor
ziening ln de vacature, welke is ontstaan
door het overlijden van de heer A W A
Meyer, de heer H G van Kralingen be-
aoemd tot directeur Voorts ts. in de plaats
van de heer H G. J van Kralmgen, de
heer F Goppel als lid van de raad van
commissarissen voorgesteld, aldus deelt de
directie mede.
kostbare werkwijze. Zij zal open kaart
moeten durven spelen en haar werkwij
ze voor belanghebbenden publiceren.
Dit, zo stelt men voor, zou kunnen ge-
bebeuren in de vorm van een soort
handleiding; „aanvragen en behandelen
van bouwvergunningen. Daarin zal
men dan niet alleen de behandelings
procedure moeten opnemen, maar te
vens een overzicht van alle vóór, tij
dens en na de bouw in te sturen be
scheiden en voorschriften.
Na beslissing over het al of niet ver
lenen van een vergunning dient de be
treffende instantie een geheel gemoti
veerd bericht te sturen naar de aanvra
ger; althans als de aanvrage niet in
aanmerking komt voor het volgen van
de gebruikelijke procedure.
Zo kan een en ander nog eens kri
tisch bekeken worden alvorens men de
uitvoering der plannen stagneert. Het
vertrouwen in en de waardering voor
een dergelijk, z.g. Bureau Beslissing-
Bouwvergunning, zou hierdoor kunnen
groeien.
Veel verwacht men ook van een af
deling „Inlichtingen en Vooroverleg".
Deze afdeling zou de plannen moeten be
studeren en bekritiseren voor ze inge
diend worden; de aldus vooraf gecorri
geerde projecten zullen dan vlot door
de „vergunningenmolen" lopen.
Voldoet een project eenmaal aan
alle eisen dan zal de vergunning ook
afgegeven moeten worden. Kan de
bezetting van het bouwapparaat on
middellijke bouw niet verdragen dan
moet een volgnummer worden afge
geven, of men dient een datum vast
te stellen, waarop de bouw mag star
ten. Hiermee willen aannemerskringen
de z.g. „wachttijd met de vergun
ning in de hand" creëren; die dan
gebruikt kan worden voor de werk
voorbereiding en de detailtekeningen.
De tegenstelling tussen woningnood
en de luxe, welke men in heel wat ka
pitale panden van overheid en grote
instellingen ziet, doet toch wel wrang
aan, zo verzuchten de samenstellers
van de voorstellen. En ze vragen zich
af of een dergelijke luxe wel nodig is.
Al# men hier en daar gaat omrekenen
in prijzen van eenvoudige woningen,
komt men jaarlijks aan heel wat extra
woningen, die gebowld hadden kunnen
worden als elders meer bezuinigd was.
Men krijgt de indruk dat onderne
mingen en instellingen nogal eens rede
neren „Beter royaal bouwen dan naar
de belastingen brengen." Opent de over
heid echter de gelegenheid in volkswo
ningbouw te investeren met interessan
te belastingfaciliteiten, dan kan er heel
wat veranderen.
Hoe groot kunnen de resultaten zijn
als gemeenten en provinciale autoritei
ten eventuele besparingen op openbare
gebouwen in eigen kring besteden aan
de bouw van extra woningen?
Zover dan enkele nieuwe ideeën, die
door aannemerskringen opgeworpen
zijn. De moeilijkheden zijn echter van
velerlei soort. Ook voor de vele andere
aspecten van de woningbouw dienen
nieuwe wegen gezocht te worden. De
schrijvers van dit artikel hopen daar op
terug te komen met ideeën over de
bouwplannen, de uitvoering van werken,
opvoering van arbeidsprestaties, finan
cieringsfaciliteiten^ en bestrijding van
winterschade.
f Advertentie)
DEN HAAG, 8 april De opmars
der kernenergie blijkt steeds weer snel
ler te verlopen dan aanvankelijk werd
verwacht. Binnen enkele jaren, d.w.z.
tussen 1965 en 1967 zullen kernenergie
centrales ln verschillende streken van
de Europese gemeenschap reeds kun
nen concurreren met gewone elektri
sche centrales en tegen 1968 of 1970
zal dat overal in de gemeenschap het
geval zijn als de kerncentrales tenmin
ste zesduizend uur per jaar draaien.
Dit blijkt uit het zesde jaarverslag van
de commissie van Euratom aan het
Europese parlement.
Ook het totale vermogen van de kern
energiecentrales die in de zes landen
worden gebouwd, neemt sneller toe dan
men had voorzien. Eind 1962 bedroeg
het netto eletrische vermogen 174 Mega-
(miljoen) watt, tegen 73 Megawatt
eind 1961. Men verwacht dat dit totale
vermogen in de Euratomlanden zal
oplopen tot 2.000 Megawatt in 1965
2.500 in 1968, 3.500 in 1970 en 10.000 tot
16.000 Megawatt tegen het einde van
1975.
De bouw van kerncentrales wordt
krachtig door Euratom gesteund. In aan
sluiting op bijdragen van zeven en vier
miljoen dollar voor twee centrales in
Italië en acht miljoen voor een cen
trale in de Ardfennen heeft Euratom in
het afgelopen jaar besloten acht miljoen
te steken in een Duits - project en vijf
miljoen in de centrale die de S.E.P.
waarschijnlijk in de buurt van Dode-
waard gaat bouwen. Bij de onderne
mingen die deze centrales bouwen
wordt personeel van Euratom en ande
re ondernemingen gedetacheerd, zodat
de kennis die men bij bouw en exploi
tatie opdoet over de zes landen wordt
verspreid.
(Van onze correspondent)
HOOGEVEEN, 8 april PhiUps Hoo-
geveen zal binnen twee jaar haar be
drijf aan de Industrieweg te Hoogeveen
omschakelen op de vervaardiging van
huishoudelijke apparaten. Tot nu toe
legde deze vestiging van Philips zich'
uitsluitend toe op de fabricage van
elektrolytische condensatoren. Philips-
Hoogeveen zal dan over twee jaar de
finitief behoren tot de Hoofdindustrie-
groep Huishoudelijke Apparaten.
Philips heeft ernaar gestreefd de pro
duktie van deze groep vooral in het
noorden van het land te concentreren.
Deze omschakeling houdt verband met
de perspectieven die de Euromarkt
biedt. In Drachten en Groningen staan
ook al twee bedrijven die zich met de
fabricage van strijkijzers, mixers, kof
fiemolens, elektrische dekens en derge
lijk bèzighouden. Het Philipsbedrjjf in
Hoogeveen telt 500 man. Hèt bestaande
produktieproces zal worden overgeno
men door de vestiging te Zwolle.
Twee lieftallige Vietnamese meisjes, Thien Houong (links op onze foto) en Bich Chieu (rechts) begroeten de vermaarde
Gina Lollobrigida, die in Parijs een bezoek brengt aan het vermaarde Vietnamese restaurant „La table du mandarin"
In het midden is nog zichtbaar Pham van Muoi, de directeur-gérant van het établissement, dat zich door het bezoek
van de Italiaanse filmster zeer vereerd acht. (Telefoto).
BERLIJN, 8 april (UPI) De New
Yorkse theaterproducent Leo Kerz ziet
af van het verwerven van de verto
ningsrechten van Rolf Hochhuths om
streden stuk ,,Der Stellvertreter",
waarin een ongunstig portret van Paus
Pius XII ten opzichte van de Joden
wordt geschilderd.
Kerz vond dat het stuk een hart on
der de riem van Nazi's zou kunnen
steken en beledigend voor het katholi
cisme kon worden geacht. Hij zei dat
hij had ontdekt dat in de tekst die hij
ln Amerika onder ogen had gekregen,
was veranderd en geschrapt.
AMSTERDAM, 8 april Het is bui
ten kijf een zeer hoog niveau, dat Eu
gen Jochum thans na enkele jaren be
reikt heeft met de Palmzondagse uit
voering van de Matthans-Passion. Dat
de technische capaciteiten in dit mi
lieu van zodanige aard zijn, dat men
kan realiseren wat voor de geest komt,
is zozeer vanzelfsprekend, dat de toe
hoorder bijna verleid wordt te verge
ten er altijd weer met dankbaarheid
nota van te nemén. Maar als men dit
doet, vraagt men zich tezelfdertijd af
op welke basis dit hoge niveau zich
verheft. In andere woorden gezegd:
wat is de grondslag van Jochums visie
op het werk?
Die visie is veelzijdig genoeg om niet
nauwkeurig met een enkele term te
kunnen worden samengevat. Met een
zeer globale poging om te karakterise
ren zou men willeb zeggen, dat wezen
lijk is de introverte bespiegeling. Dit
als hoofdtrend van de gehele lezing ne
mende, dient eraan toegevoegd te wor
den, dat de dynamiek van de vertolking
enerzijds kan stijgen tot markante en
vooral ook tamelijk snelle fragmenten,
maar anderzijds kan inkrimpen tot zeer
langzame tempi en pianissimi, waarin
(Advertentie)
(Van onze Brussèlse córrespondent)
BRUSSEL, 8 april In buitenge
woon congres bijeengeroepen te Brus
sel heeft de Belgische Socialistische
Partij tijdens het weekeinde met een
ruime meerderheid haar goedkeuring
gehecht aan de vier door de regering
bij het parlement ingediende wetsont
werpen inzake de handhaving van de
openbare orde. Deze wetsontwerpen be
ogen de overheid meer en doeltreffen
der middelen te versohaffen ter beteu
geling van eventuele ongeregeldheddh,
bijvoorbeeld naar aanleiding van sta,
kingen.
De regering Lefèvrê-Spaak, steu
nend op een parlementaire coalitie
van katholieken en socialisten, suk
kelt rèeds verscheidene maanden
met déze fel omstreden kwestie. Vo
rige week nog verloor zij bijna het
vertrouwen van haar terzake zeer
verdeelde meerderheid tijdens de be
handeling van de bedoelde wetsont
werpen in de Kamer van Volksver
tegenwoordigers. Hèt ging om een
wijziging van het strafwetboek, met
name over de strafbaarheid van be
paalde belemmeringen van het weg
verkeer. De Kamer kon het niet eens
worden over een amendement, dal
zonder voorafgaand overleg met zijn
katholieke collega's dbor de socialis
tische minister van justitie ter stem
ming was gelegd.
Het amendement strekte ertoe de sta-
kingsposten uit te sluiten van de wet
tekst. Hiermede kon de rechterzijde zich
aanvankelijk niet verzoenen. Na een bji
herhaling onderbroken debat, twee spe
ciale kabinetszittingen waarvan een
in volle nacht en êen inderhaast
belegde „rondetafel-conferentie" tussen
katholieke en socialistische „topminis
ters", partijleiders en vakbondsafge
vaardigden. kon dè dréigende crisis
echter worden bezworen. In eerste le
zing werden de wetsontwerpen aange
nomen door de Kamer.
Daarmede waren evenwel nog niet
alle onweerswolken uit de politieke he
mel verdwenen. Inderdaad had de
BSP-leiding eerder aan haar militanten
moeten beloven hen te raadplegen
over de definitieve versie van de wets
ontwerpen, alvorens deze aan de eind
stemming van de Kamer te onderwer
pen. Begin maart hadden de socialis
ten reeds een buitegewoon congres moe
ten houden om het eens te geraken over
de aan de oorspronkelijke tekst van de
katholieke minister van binnenlandse
zaken aan te brengen „verbeteringen".
De CVP had bedoelde wetsontwerpen
onder druk van haar conservatieve
fractie in het regeringsprogramma moe
ten opnemen ingevolge de beruchte sta
kingsincidenten van twee jaar geleden,
tijdens welke was gebleken, dat de over
heid niet. over voldoende juridische
repressiemaatregelen beschikte.
Vooral vanwege de Waalse linkerzij
de was krachtig verzet gerezen tegen
de wetsontwerpen, die door haar wer
den afgewezen als bedoeld om het sta
kingsrecht aan te tasten. Blijkens de
gang van zaken op het buitengewoon
congres van zaterdag is dit verzet nog
geenszins afgenomen, ondanks de tal
rijke concessies welke inmiddels door
de CVP werden gedaan om de tekt
aanvaardbaar te maken voor haar coa
litiepartner. Op een bepaald ogenblik
moest de vice-premier Spaak de partij
leiding zelfs te hulp snellen en zijn
portefeuille in de weegschaal leggen
om het congres een duidelijke meerder
heid ten gunste van de regering af te
dwingen. Aangezien de uitspraak van
deze meerderheid bindend is voor alle
parlementaire mandatarissen van de
BSP verwachten de waarnemers in de
Belgische hoofdstad niet, dat de regering
nog onaangename verrassingen te wach
ten st.aan wanneer de wetsontwerpen
morgen in tweede lezing door de Ka
mer zullen worden behandeld.
een streven naar mystieke verinnerlij
king aan de dag treedt. Men neemt
voorts een weloverwogen ordening waar,
een ontwikkeling tijdens de loop der
uren in steeds meer naar binnen ge
keerde richting, waar het slotkoor in
een vrij snel tempo dan een enigszins
abrupte objectiverende afsluiting ach
ter plaatst.
Zo bezien valt dus een tamelijk sterk
onderscheid in uitdrukkingsgemiddelde
tussen het eerste en het tweede deel
op. Daar is stellig een verantwoording
voor te vinden in de structuur van
het werk. In het eerste deel verlopen
de gebeurtenissen in een veel meer ge
sloten verhaal dan in het tweede. Er
zijn naar verhouding niet al te veel
lyrisch-bespiegelende interpolaties; de
gebeurtenissen zijn eigenlijk nog maar
inleiding. In het tweede deel stijgen de
voorvallen van hoogtepunt tot hoogte
punt om ten laatste in Christus' Kruis
dood de hoogste top te bereiken. Bach
vindt daarbij in de vorm van begeleide
recitatieven, aria's en koralen èen veel
groter aantal onderbrekingen om deze
momenten tot op de bodem te proe
ven, en als Eugen Jochum daarbij heeft
opgemerkt dat inzonderheid de aria's
zich meer en meer afwenden van de
uiterlijke mededeelzaamheid naar de
ingekeerde overpeinzing, dan zou dit
alleen maar bleiten voor zijn diepe in
zicht in de partituur.
Hij heeft het zonder twijfel bemerkt
en er zijn vertolking consequent op
afgesteld. Nochtans laat men zien
bij alle bewondering voor het inzicht
niet overtuigen door deze vertolking
in haar grote lijn genomen en even
min in talrijke belangrijke details. Zjj
maakt menigmaal en in toenemende
mate de indruk een zeer romantise
rende vertolking te zijn, die van een
heel subjectief gevoel uitgaat en daar
door de grote lijn van het stuk niet
haalt. Maar als zij romantisch is, is
zij het op een heel andere manier
dan die van de aandoenlijkheid, waar
in dirigenten van enkele generaties te
rug het nog zochten. Het romantise
rende van deze lezing komt uit een
heel andere oorzaak voort. Het is vol
strekt niet een kwestie van opper
vlakkig sentiment, dat in zijn uiter
ste consequentie tot effectbejag leidt,
eerder een tegenovergestelde bedoe
ling zit hier voor.
Men benadert deze misschien het bes
te door de koren als uitgangspunt te
nemen. Door de bank genomen zijn die
fors en snel, inzonderheid de turbae,
maar ze maken niet de indruk, dat de
dirigent daarmee de bedoeling heeft
scènes uit te beelden. Daarvoor klin
ken ze n.l. nogmaals in het alge
meen gesproken te eenvormig en te
abstract. Ze fungeren n.l. bij hem als
momenten waarop hij het evenwicht
in de dynamiek herstelt, Ogenblikken
waarop hij vaart en spanning opneemt,
kortom functies in een in wezen ab
stract spel dat de dirigent van de Mat-
thaus-Passion zoekt te maken. Het is
herr niet te doen om leerrijk te ver
tellen in schildering en uitbeelding; hij
beweegt zich boven de werkelijkheid
of eronder; wat in dit geval op hetzelf
de neerkomt, maar misschien zijn be
doeling beter typeert.
De Matthaus-Passion echter is ook
te zien, en op minstens even goede
gronden, als een gedramatiseerd ver
haal op muziek. Dat is zij ook ab ori
gine; de Evangeliën zijn verhalen; en
vjrvolgens: Bach was een groot ver
staander van de Bjjbel en blijkens zijn
hele oeuvre is hij, wat wij in onze da
gen zouden noemen, een keiharde rea
list. In zijn secco recitatief schildert
hij vaak, in zijn récitativi accompag-
nati beeldt hij uit, zo vaak daar aanlei
ding voor is. Daar past naar mijn me
ning geen abstrahering tot een zeer
verre herinnering aan de handtastelijke
werkelijkheid, die Bach onder handen
had, en die hfl natuurlijk wel gesty-
leera uitdrukte, omdat dit in zijn idi
oom niet anders denkbaar was, maar
dan toch met een schokkend realisme.
Bachs Passie-muziek is een drama in
tonen. Zijn realisme is gestyleerd tot
de schoonste en meest evocatieve
vorm; de momenten echter, waarop hij
zich inspint in de lyrische overweging
zijn boven het persoonlijke uit gehever.
He, ene houdt overbrekelijk verband
m het andere; zijn kunst is altijd
die van het volmaakte evenwicht. De
mystieke aanviiegingen doorbreken bij
hem nooit de draagkracht van de even
wichtige of wil men dé fysieke toon.
Haar inhoud, of wil men, haar ethos
is bij hem een kwestie van nuance
ring, van schakering, van intensiteit 'n
al haar gradaties. Dat is heel iets an
ders dan persoonlijke verbijzonderin
gen van een reflecterende interpreet,
waardoor klankvoorstellingen opgeroe
pen worden, die Bach om meer dan
één reden niet kende.
Speelt men zijn Passie met de no
bele vergeestelijking, die Jochum na
streeft dan komt men tot de consequen
tie van sommige koralen, die zo wor
den gezongen als een gemeente die
erdoor als gemeentezang gerepresen
teerd wordt ze nooit zou kunnen
zingen n.l. largo-pianissimo met wegla
ting van de ondersteunende blazers,
Eén stapje verder en we zijn weer te
rug bij de a cappella-koralen van Men
gelberg; de kunstvaardigheid boven de
geest van de Kerk gesteld. Men loopt
tenslotte het gevaar, zij het langs een
heel anderr weg op hetzelfde eindpunt
uit te komen. Iedere subjectieve en
derhalve egocentrische interpretatie van
Bach loopt daar ten laatste op uit.
Voor zover Jochum het zelf in de
hand had, heeft hij zijn bedoelingen
gerealiseerd. Zjjn soliloquentes had hi)
niet allemaal in de hand. Haefligers
Evangelist (hij zong er wegens ziekte
van Lode Devos de aria's ongelofe
lijk prachtig bij) is een beeldend dra
matisch vèrtelier. Rehfuss' Christus
een personificatie 'n klank. Dat klopte
niet zo best met de rest, hoe prachtig
het ook allemaal was. Marga Höffgén
in de altpartij is het ideaal (en Kreb-
bers in de obligaat van „Erbarme dich"
niet minder). Zij geeft haar stem, haar
magistrale zangkunst, haar boven tijd
en plaats verheven emotie. De soepel
heid, waarover zij met zulke grote ver
mogens beschikt, maakt het haar dan
nog mogeliik naar Jochums intenties
toe te buigen. Voor haar is het niet nodig,
maar als goed artieste voegt, zij zich.
Peter v.d. Bilt, zeer mooi en vooral
ook muzikaal zingend, was plooibaar
in Jochums hand. Erna Spoorenberg
heeft de veroverende kwaliteit van
haar stem al was zij verder nogal in
different Het koor van Toonkunst was
met het orkest het instrument, dat Jo
chum meesterlijk bespeelde. Het Jon
genskoor van de Sint Willibrordus was
hei en glaszuiver (het was alleen een
gemengd koor, als ik de seksen nog
goéd kan onderscheiden) maar dat
deed er verder niet toe.
De uitvoering was meesterlijk en
kende sublieme momenten zoals „So ist
mein Jesu nun gefangen", die een
nieuwe en verrassende expressiviteit
aan deze scène toevoegde. Als zulke
dingen ook mogelijk zijn, vraagt men
zich af. of er in Jochums visie poten
tieel niet een lezing besloten ligt, die
de wereld nog niet gehoord heeft.
Advertentie
ALLÉÉN
voor de
waarlijke
fijnproevers
ÖP SPECIALE
BESTELLING
(uitsluitend via Uw
llijtér-wijnhandelaar!)'
binnen 48 uur
bij U thuis
Op fles geïmporteerd
Pdektoh Santa
IMP.; N.V. BREDASCHE WIJNHANDEL BREDA
