How the West
SPEEL film
in Cinerama een kijkspel dat
de moeite van het zien loont
GROOTSTE WESTERN
OOIT VERVAARDIGD
blijf jong...
blijf fif...&tbfiets!
Woningnood staatsvijand nummer één (II)
Werkmethoden moeten in alle
sectoren vereenvoudigd worden
Pleidooi voor nauwe samen
werking tussen ontwerper
en bouwer
I
Schema's over de KERK
D
R
V
N
■III1S1
iM|i
Een goede fiets koopt u alleen bij de vakman! Dat spreekt vanzelf!
Nieuwe ideeën uit
aannemerskringen
Film in primitieve
maar letterlijke zin
van het woord
SCOTCH WHISKY
i'CRUISES'.,
PAGINA 9
t
KorJi n kil ij k Go n i S' e rva.t o
r»ium vooir Muziek
Grootst
Van 30 maart tot en met 1 juni: Elke dag een fiets voor niets! Hoe? Vraag het uw fietsenhandelaar
n het hiervolgende tweede arti
kel over de woningbouw in
Nederland, dat ons uit aan
nemerskringen werd toegestuurd,
wordt gepleit voor vereenvoudi
ging der werkmethoden in alle
sectoren, alsmede voor een zeer
nauwe samenwerking tussen ont
werpers en bouwers. Willen wij in
de strijd tegen de woningnood wer
kelijk succes boeken dan moeten
wij de jacht op onnodige kosten
uitbreiden tot alle sectoren van
de woningbouw en daarbij niet
schromen eveneens het domein
der ontwerpers te betreden, aldus
de aannemers. Vooraf dient ge
zegd, dat menig bureau de effi
ciency sterk heeft opgevoerd.
Elders zien wij echter daaren
tegen wat men noemt de goede
oude gewoonten voortleven, die
vaak bijzonder tijdrovend zijn.
I
KONINKLIJKE ROTTERDAMSCHE LLOYD
door
prof. drs. F. HAARSMA J
Detaillering van
tekeningen
Uittrekken van
bestekken
Uitbreiding fabrieks
matige produktie
ff
Cinerama, een projectiesysteem, dat past bij de mateloze proporties van het Amerikaanse westen. Thelma Ritter, Robert
Preston, Debbie Reynolds en Gregory Peck in „How the West was won", de eerste speelfilm in Cinerama.
waarbij de historische gebeurtenissen
worden gekoppeld aan de levens van
enkele pioniersfamilies. De draad, die
door het verhaal loopt, is zo dun, dat
de toeschouwer, overweldigd door al
die gigantische beelden en stereofoni-
sche geiuidseffekten, hem nu en dan
wel eens kwijtraakt. De film is ook
minder een „drama" dan een schouw
spel, maar dan een grandioos, vaak
boeiend en soms meeslepend schouw
spel, waarin de gebeurtenissen op zich
belangrijker zijn dan de personen, die
ze beleven en de beelden belangrijker
dan dat, wat er achter schuilgaat.
Daar staat evenwel tegenover, dat
men moeilijk een filmtechniek zou kun
nen bedenken, die beter In staat is, zich
bjj de mateloze proporties van het
westelijke landschap der Verenigde Sta
ten aan te passen. De regisseurs heb-
ben daarvan een dankbaar en bijzonder
knap gebruik gemaakt om een produkt
te leveren, dat ondanks zijn gigantische
afmetingen „film" is, weliswaar in
de meest primitieve en naïeve, maar
tegelijk letterlijk zijn van het woord:
bewegende beelden en beelden in bewe
ging, die de toeschouwer boeien en in
verbazing brengen. Kortom, een kijk
spel. dat de moeite van het zien loont.
(Cinerama-theater, Rotterdam, 14 jr)
Ftn.
Op 30 september 1952 luidde de
vertoning van de eerste Cinera-
mafilm, met drie projektoren op
het reusachtige, halfronde
•cherm van een New Yorkse bioscoop
gebracht, een nieuw tijdperk in de tech
nische ontwikkeling van de cinemato
grafie in. Cinerama baande de weg
voor projektiesystemen als Cinemasco
pe, Superscope, Todd AO, Vistavïsion
en hoe ze verder mogen heten. Maar
Cinerama, de moderne Nestor onder
deze beeldgiganten, heeft jarenlang
moeten leven op een strikt dieet van
reisverhalen met een sterk documen
taire inslag, zodat de trouwe bezoeker
van deze met mondjesmaat verschij
nende en in slechts enkele, daartoe
speciaal verbouwde theaters vertoonde
triptiek-films, op den duur de indruk
kreeg naar een serie enorm grote, be
wegende reklamebiljetten van een on
dernemend reisbureau te kijken.
Na precies tien jaar, dus in 1962,
werd de eerste speelfilm in Cinerama,
wederom in New York, bij het Ameri
kaanse publiek geïntroduceerd: „The
Wonderful World of the Brothers
Grimm", geregisseerd door Henry Le
vin, de eerste, die het er op waagde
°P dit gigantische scherm een verhaal
vanVerte"en' n&melijk de geschiedenis
Jaw„v?e Duitse gebroeders Wilhelm en
stpofu 9rimm. Hoewel deze film nog
vertevLin .de verenigde Staten wordt
kritiek L-'S door de Amerikaanse
dit is gunstig ontvangen en
nen, waaS1";^ e,en van denJetde"
Goldwyn-Ma^erde producenten, Metro
besloten wat p. Cinerama, hebben
te verlenen a^ï
de tweede speelfilm
betreft voorrang
In Cinerama, "die tweede speelfilm
gekomen. En zo k™lddelsë^Te/d'
fandse publiek kenni,an h,et Neder;
„How the West was 's „maken ™et
épisoden de op,,,."Z7 dcSmm
DEN HAAG, 11 april - Mevrouw
Nathalie Orlofskaja, lid van het BolshoL
theater te Moskou, is belast met het ee-
ven van balletlessen aan de opieidinv
voor de danskunst van het Kon. Con
servatorium voor Muziek in Den Haag
gedurende de tijd, dat zij tevens is ver
bonden aan het Nationale Ballet.
BerRjn Een Oostberlijnse recht
bank heeft een dertigjarige Westduitse
slotenmaker tot drie jaar gevangenis
straf veroordeeld omdat hij foto s ge
maakt had van de begrafenis van de
bij de Berlijnse muur neergeschoten
vluchteling Peter Fechter. Zijn daad
Werd als „nieuwsgaring voor het Wes
ten" gekwalificeerd. (DPA)
het Amerikaanse „Wilde Westen" door
de blanke pioniers.
Nu zijn we door ae hartstocht,
waarmee Hollywood zijn produkten
pleegt aan te kondigen 'als „het
grootste en het beste ooit in het gen
re vervaardigd", geneigd dergelijke
beweringen met een korrel zout van
Cineramaformaat te nemen. Maar
toch kan zonder een zweem van over
drijving worden gezegd, dat „How
the West was won" de grootste en
luidruchtigste Western is, die ooit
werd vervaardigd.
Men ziet de eerste pioniers in enor
me afmetingen langs de Ohiorivier
dwalen op zoek naar nieuw land. Men
ziet de bewoners van St. Louis naar
het westen trekken op zoek naar goud.
Men ziet de latere pioniers met huif
karren op weg naar het beloofde land.
Men ziet de aanleg van de spoorweg,
die twee Oceanen met elkaar verbond.
Dit alles en nog veel meer ziet men op
de grootst denkbare schaal van for
maat en lengte de film heeft een
vertomngsduur van ruim twee-en-een-
half uur, ongerekend de pauze en
met begeleiding van stereofonische ge
luiden, die soms zo overweldigend zijn,
dat ze het nog winnen van de reusachti
ge beelden, die het van rechts naar
links dwalende oog pogen te boeien
De film is geregisseerd door drie
regisseurs, die allen hun sporen op
het gebied van de Western hebben
verdiend: Henry Hathaway, John
Ford en George Marshall. En bin
nen de beperkingen, die de omvang
rijke technische apparatuur hun aan
bewegingsvrijheid oplegde, hebben ze
ware wonderen verricht. Mede door
een geraffineerde montage, die her
haaldelijk doet vergeten, dat hier
voortdurend met drie camera's moest
worden gewerkt, waardoor de toch al
grote, normale moeilijkheden bij het
maken van opnamen voor een kleu
renfilm werden verveelvoudigd, zijn in
tal van spectaculaire scènes, met
name de ondergang van het land-
verhuizersvlot in de stroomversnel
lingen, de Indianenoverval op de wild
voortjagende huifkarren, de op het
kamp der spoorwegarbeiders aanstor
mende kudde bisons en het gevecht
op de trein, effekten en beeldwisse
lingen bereikt, die voor Cinerama on
mogelijk leken.
In de film treed letterlijk iedereen
op. die sinds „The Great Train Robbe
ry" ooit iets in Westerns heeft betekend,
terwijl de Hjst acteurs meer lijkt op
een catalogus van alle Hollywoodster-
ren, onder wie Gregory Peck, John
Wayne, James Stewart, Lee J. Cobb,
"®"ri Fonda, Karl Maiden, Richard
Widmarkt, Carroll Baker en Carolyn
«ones.
.Jfofh is „How the West was won"
SDeeirf1* een speelfilm dan een ge-
overi documentaire over de "ver"
ken door twee generaties blan-
van het Amerikaanse westen,
(Advertentie)
BORN 1820 STILL GOING STRONG
Walker
(Advertentie)
A
Alleen door een aanvaarding van tijd
en kostenbesparende methoden door
a1 - ontwerpbureaus kan een volledig
succes verzekerd worden. Het is de
taak van de overheid om een dergelij
ke bezuinigingspolitiek voor de ontwer
pers aantrekkelijk te maken.
De ontwikkeling van de bouw in de
vorige eeuw heeft er toe geleid, dat
de verantwoording voor de realisatie
van een project gedeeld wordt door
twee hoofdfiguren, t.w. de ontwerper
en de bouwer. Van beiden is het doel
wel hetzelfde, maar de taken en ook
de omstandigheden, waaronder gewerkt
moet worden, is uiteraard heel ver
schillend. Heeft de ene partjj de taak
de werkuitvoering te bepalen waar
bij hij het gezag van de opdrachtgever
kan laten gelden de andere partij
is belast met de uitvoering der plan
nen en draagt de risico's. Het feit, dat
de belangen van beide partijen lang
niet altijd parallel lopen roept vaak
spanningen op. Groter worden de span
ningen, aldus de aannemers, als de
ontwerper zijn verantwoording via het
bestek van het werk grotendeels tracht
af te wentelen op de bouwer, terwijl
het bovendien meermalen voorkomt
dat de bouwer zich door gebrek aan
eenheid in eigen kamp laat verleiden
minder reserves in zijn prijs op te ne
men dan de risico's vereisen. Hoe goed
de verstandhouding van ontwerpers en
bouwers meestal ook is, waardoor ver
schil van meningen zo niet vermeden,
dan toch bijgelegd kunnen worden; voor
het gemeenschappelijke doel sneller
en voordeliger bouwen zRn zulke
spanningen zeker niet bevorderlijk.
Ook het opstellen van woningbouw
plannen verloopt volgens een volkomen
verkeerd systeem. Het is zeker niet
bevordelljk voor een werkelijk voor
delig plan, dat de man die het beste
thuis is in de diverse kostengroepen
van de bouw de bouwer zelf by
het opstellen van de plannen zelfs niet
gehoord wordt, noch over de wqze van
uitvoering noch over de te gebruiken
materialen. Hy mag alleen de prys
(Advertentie)
Pinkstercruise van 1 tot 8 juni.
Rotterdam, Southampton, Vigo, Lissabon, Rotterdam, 1e klasse v.a.f 660,-;
toer. klasse v.a. f 390,-
Rotterdam, Southampton, Ceuta, Casablanca, Madeira,Teneriffe, Lissabon,
Rotterdam. 8 tot 22 juni. fe klasse v.a. f 1320,-; toer. klasse v.a. f 760,-
Rotterdam, Southampton, Ceuta, Valencia, Las Palmas, Madeira, Rotter
dam. 22 juni tot 6 juli. Is klasse v.a. f 1320,-; toer. klasse v.a. f 760,-
Rotterdam, Southampton, Messina, Rhodos, Istanboel, Athene (Piraeus),
Ceuta, Southampton, Rotterdam. 6 tot 26 juli. Ie kiasse v.a. f I860,-;
toer. klasse v.a. f 1100,—
is4\ /A\ Boekingen en Inlichtingen bilde erkende Passage- en Reisbureaus
en de kantoren van Ruys <t Co., hoofdagenten van de
moderne mensheid wil in de
Kerk het antwoord van God vin-
°P zijn tegenwoordige gees
telijke situatie. De wens werd
uitgesproken, dat de nederige dienst
baarheid van de zich verjongende theo
logie de Kerk zou heipen dit antwoord
te geven." Deze woorden kan men le
zen in de Duitse tekst van het bulletin,
door het Conciliepersbureau uitgegeven
na de laatste zitting van de eerste pe
riode op 7 december 1962. Dit is een
korte, maar juiste weergave van de
wensen die naar aanleiding van het
ontwerp De Ecclesia naar voren zijn
gekomen, de zuivere echo van vele stem
men, die men in de week van 1-7 de
cember in de Sint-Pieter kon beluis
teren. Men hoort er tegelijk de kritiek
in op het oorspronkelijke schema, dat
door de theologische commissie aan het
Concilie was voorgelegd: kritiek op een
zekere wereldvreemdheid, op de afwe
zigheid van een ruime liefdevolle aan
dacht voor de wereld waartoe de Kerk
gezonden is; kritiek op het „triomfa
lisme", zoals sommige bisschoppen het
uitdrukten, op het sterke accentueren
van de rechten en het gezag der Kerk
ten koste van haar dienstbaarheid;
kritiek tenslotte op het theologische ge
halte, dat ver beneden het niveau bleef
dat de moderne ecclesiologie heeft be
reikt. Als het tot een stemming geko
men was, zou naar alle waarschijnlijk
heid aan het licht gekomen zijn, dat
dit schema voor de meerderheid van
het Concilie als gespreksbasis niet aan
vaardbaar was. Maar zover is het niet
gekomen; intussen was immers de op
richting van de Coördinatiecommissie af
gekondigd; deze kreeg de opdracht te
zorgen dat het stuk in de tussenperio
de ingekort en herzien zou worden aan
de hand van de uitgebracht wensen en
in samenwerking met andere Concilie
organen, zoals het secretariaat voor de
eenheid en de commissie voor de Oos
terse Kerken, die aanverwante en voor
een deel dezelfde thema's hadden voor
bereid.
Opnieuw een zware en verantwoorde
lijke taak voor de theologische com
missie. Want het is de theologische com-
missie, niet de coördinatiecommissie,
aie de nieuwe tekst moet opstellen; de
coördinatiecommissie beperkt zich tot
®'.vaststelle:n van richtlijnen, het sti-
coördineren en de supervisie
Xf" arbeid. Met behulp van berich-
„to'o geen officieel karakter dragen
maar toch voldoende betrouwbaar zijn
van raken"1* ldee kri-1gen van de stand
eeds gedurende de eerste zittings
periode zijn in Rome een aantal
zgn. schaduw-schema's over de
Kerk opgesteld, het werk van een
groep vooraanstaande theologen uit
Europa, die in Rome verbleven als
officiële deskundigen van het Concilie
of als adviseurs van bepaalde bisschop
pen. Na de eerste zittingsperiode zijn
deze ingediend bij de coördinatiecom
missie, die ze weer ter beschikking
heeft gesteld van de theologische com
missie. Het belangrijkste was wel het
ontwerp afkomstig van de Duitstalige
theologen, waaraan ook Congar en Schil-
lebeeckx hadden meegewerkt. De waar
de van dit stuk neemt nog toe, als
men weet, dat het in de eerste maan
den van dit jaar in München de goed
keuring verkeeg van het gehele Duit-
se episcopaat. Dan was er één, waar
van de hoofdredactie had berust bij
prof. Philips van de universiteit van
Leuven, een ander ingediend door het
Spaanse episcopaat en één afkomstig
van de Chileense bisschoppen. De theo
logische commissie heeft in de twee
de helft van februari aanvankelijk nog
geprobeerd tot een aanpassing te ko
men van de oude tekst; na verloop
van tijd heeft men hiervan afgezien en
kardinaal Suenens heeft het schema van
Philips aangewezen als basis bij de uit
werking van het nieuwe voorstel. Het
schijnt, dat de theologische commissie
pas in mei zich opnieuw over deze zaak
zal beraden. Intussen heeft prof. Phi
lips de taak om de tekst uit te wer
ken die dan uitgangspunt van discus
sie zal zijn; hij zal daarbij rekening
houden ook met het Duitse schema.
eel boeiender dan deze ingewik
kelde procedure is de vraag, wat
de inhoud van het schema zal
zijn, of het werkelijk zal beant
woorden aan de wensen van het Con
cilie, zoals deze in het begin van dit
artikel zijn aangehaald. Uiteraard kan
ik op deze vraag nu geen gedetailleerd
antwoord geven. Wel Is bekend gewor
den dat zowel het Duitse schema als
dat van Philips uit slechts vijf hoofd
stukken bestaat, die achtereenvolgens
handelen over het wezen van het Kerk-
mysterie, het lidmaatschap, de hiërar
chische structuur van Paus, bisschoppen
priesters en diakens, de leek in de Kerk
en de plaats en betekenis van de evan
gelische raden. Vergelijkt men dit met
het in december behandelde ontwerp,
dan valt allereerst op dat men naar
een harmonischer geheel heeft gestreefd.
Vervolgens, dat men niet zoals in het
oude schema afzonderlijke hoofdstukken
wijdt aan de residentiële bisschoppen,
aan het leerambt van de Kerk, aan
gezag en gehoorzaamheid in de Kerk,
aan verhouding Kerk en Staat aan de
missionerende taak van de Kerk en
aan het oecumenisme. Betekent dit dat
de onderwerpen alle van de Concilie
agenda geschrapt zijn? Neen, het be
tekent wel, dat men zich laat leiden
door de rede die kardinaal Suenens op
4 december in de Concilie-aula heeft
uitgesproken en die grote indruk heeft
gemaakt. Hij maakte daarin de onder
scheiding van de Ecclesia ad intra,
de Kerk naar binnen, en de Ecclesia
ad extra, de Kerk naar buiten. Het
schema over de Kerk zal zich dus be
perken tot datgene wat de Kerk naar
binnen aanbelangt. Houding en taak van
de Kerk ten aanzien van de buitenwe
reld zal in de vorm van aparte sche
ma's aan het Concilie worden voorge
legd Zo is er voorzien in een schema
over het oecumenisme, een schema
over de zending van de Kerk om het
evangelie te verkondigen aan heel de
wereld en een schema over de taak
van du. Kerk ten overstaan van de we-
reldnoden, zoals honger, oorlogsdreiging
en armoede. Zo ziet het er naar uit
dat de Kerk, maar dan in al haar di
mensies, het grote thema van het twee
de Vaticanum zal worden.
og een enkel woord over het sche
ma over de Kerk (ad intra)
Op grond van de gekozen struc
tuur, de kritiek op het oude
schema en de theologische „ligging"
van Philips, Congar etc. kan men wel
een voorzichtige voorspelling wagen over
de benaderingswijze en het klimaat
van het nieuwe schema. Men kan ver
wachten dat het wezen van de Kerk
als genade- en liefdesgemeenschap met
Christus en met de medemens verder
uitgediept zal worden. Dat duidelijker
naar voren zal komen dat de institu
tionele en juridische elementen een on
misbare plaats hebben in het leven der
Kerk, maar juist voorzover zij in dienst
staan van deze genadegemeenschap;
dit zou betekenen dat deze elementen
in hun uiterlijke gestalte daarop voort
durend dienen te worden afgestemd. Dat
de Kerk nu, als Godsvolk onderweg,
pelgrimerend op de aarde, wezenlijk
bepaald wordt door het eschaton, de
eindvoltooiing waar zij naar toe moet
leven. Juist het bewustzijn van dit laat
ste zou meer moed kunnen geven om
zich los te maken uit oude structuren
en het avontuur van het nieuwe aan
te durven. Toch zijn dit slechts gis
singen; zij maken duidelijk hoe nood
zakelijk het gebed blijft om het licht
van de Heilige Geest voor degenen die
dit moeilijke werk moeten doen.
uitrekenen volgens een In het bestek
onwrikbaar vastgelegd programma.
Aannemers verheugen er zich dan
ook over dat steeds meer stemmen op
gaan om aan deze ongelukkige toestand
een einde te maken teneinde te ko
men tot een intensievere samenwer
king tussen beide partijen, in een z.g.
„bouwteam". In een dergeiyke werk
groep moeten de partijen en hun advi
seurs elkaar vinden om samen onder
leiding van de ontwerper diens basis
plan uit te werken. Het ontwerp kan
dan aangepast worden aan alle gestel
de eisen, zowel wat de kosten betreft
als ook de gebruikseisen van het pro
ject, de bouwtechniek, de fabricageme
thoden, de arbeidsmarkt en vele ande
re factoren.
Doordat men alle problemen van
te voren in onderling verband samen
bespreekt en oplost kan men volle
dig aandacht schenken aan kostenbe
sparingen. Ook kan men op deze wij-
ze van de opdrachtgever gedaan krij
gen, dat h\j zijn wensen definitief
vastlegt, hiermee het ideaal van „al
les uitgezocht en beslist zo ver mo
gelijk benaderend.
Dergelijke voorbereidingen mogen
kostbaarder zijn, maar de ervaring
met dit soort teamwork heeft al lang
aangetoond dat de besparingen bt) de
uitvoering van de bouw deze extra kos
ten verre overtreffen.
Van de deelnemers aan een werk-
team wordt een speciale instelling ge-
eist, wil men er goede resultaten mee
bereiken. Voor de medewerkers welke
zich verzekerd weten van een vast sa
laris of honorarium is het gemakkeiy-
ker zich aan te passen voor diegenen,
die het risico van het project moeten
dragen en steeds geleerd hebben zich
door harde stryd te handhaven.
De beste resultaten kunnen volgens
de schrjjvers bereikt worden door het
stichten van een coöperatie tussen de
teamgenoten (voorlopig slechts tijdelijk
voor ieder bouwproject apart aan te
gaan), waardoor kennis en vindingrijk
heid van alle partijen volledig worden
gebundeld en alle risico's gezamenlijk
gedragen worden. Een en ander kan
leiden tot machtige combinaties, die
de kosten In de woningbouw tot een
minimum kunnen beperken.
Veel onderdelen in onze volkswo-
lngbouw zijn overal gelijk of nage
noeg geljjk en toch zien wij dikwijls
dat voor de voortdurend terugkeren
de onderwerpen alle details telkens
weer keurig omschreven en uitgete
kend worden. Waarom al die extra
kosten voor de ontwerper, de bou
wer en de bouwindustrie? Zo vraagt
men zich af. Alle goede constructies
zou men beter kunnen verzamelen
in een soort maten- en platenboek,
een z.g. Nederlands-Standaard Nor
men en Detailleringsboek. Het zou
door deskundigen moeten worden sa
mengesteld, uiteraard met de nodige
variaties voor ieder bouwonderdeel.
Behalve de standaard modellen voor
ramen, kozynen, trappen, leuningen, lei
dingen, plafondconstructies enz. kan
men daarin ook eenheidsmaten vastleg
gen voor verdiepingshoogten, trap- en
gangbreedten, kamergrootten en wand
dikten.
De tekeningen van de ontwerpers
kunnen dan vereenvoudigd worden en
en voor alle details verwijzen naar het
modellenboek, zoals dat thans gebeurt
voor de deuren naar de catalogi der
erkende fabrieken. Hoe ingrijpend een
dergelijk systeem ook zal zijn, als
maatregel ter leniging van de woning
nood is het zeker alleszins verantwoord.
Dat de maker van het bestek, die
dus volkomen op de hoogte is met al
le daarin verwerkte gegevens, de hoe
veelheden der vereiste bouwmaterialen
niet zelf uitrekent, maar dit laat
doen door iedere inschrijver afzon
derlijk, is volkomen onzinnig, en kan
alleen maar büdragen tot een ster
ke toename van de kosten. Ook in
deze historisch gegroeide gang van
zaken moet verandering komen.
Ontwerpers wordt de raad gegeven
zich te spiegelen aan de Engelsspre
kende landen. Daar levert de bestek-
maker tevens een logische opstelling
van alle leveranciers en werkmethoden.
Inschrijvers kunnen door een bestude
ring van de werkmethoden op eenvou-
De woningnood in Nederland
vraagt volgens aannemerskringen
een spoedige en volledige wijziging
van de bouwpolitiek. In een aan
tal artikelen hebben zij hun ideeën
over de te nemen maatregelen uit
eengezet. Voor een werkelijk
vruchtbare politiek is het volgens
hun mening in de eerste plaats
vereist, dat de leiding in handen
komt van één onafhankelijke com
missaris (zie eerste artikel). Voorts
wordt aangedrongen op vereenvou
diging van de werkmethodes en
een nauwere samenwerking tussen
ontwerpers en bouwers, terwijl te
vens hun meningen over het bou
wen zelf aan de orde worden ge
steld.
dige wijze tot een aanbiedingsprjjs ko
men. Voorts komt het veelvuldig voor,
dat het opstellen van een uitvoerings
plan uitbesteed wordt aan gespeciali
seerde bureaux, de z.g. quantity-surve
yors.
Willen de ontwerpers niet hier toe
overgaan dan moeten de erkende aan
nemersbonden zich ermee gaan be
moeien. Voor ieder bestek kan men
een centrale begrotingsopsteller aanwij
zen; alle door hem verstrekte gege
vens dienen ter beschikking te komen
van de leden-inschryvers.
De fabrieksmatige produktie maakt
In ons land goede vorderingen. Al
leen loopt men het gevaar, dat er
een te grote verscheidenheid van pro
dukten op de markt wordt gebracht,
en daarmede een versnippering van
krachten in de hand wordt gewerkt.
Onze volkswoningbouw eist nu een
maal concentratie op standaardonder
delen, welke dan ook werkelijk in
grote hoeveelheden geproduceerd
moeten worden. Ook hiervoor moet
het Standaard Normen en Detaille
ringsboek een basis geven.
Hebben we eenmaal een behoorlijke
standaardproduktie bereikt, zodat on
derdelen als ramen, kozijnen, trappen,
dorpels, vensterbanken, sanitaire leidin
gen enz. volgens officiële prijscouran
ten uit voorraad geleverd kunnen wor
den, dan zijn we op de goede weg
naar grote besparingen. Ook kleine in
dustrieën met lage Bedrijfskosten krij
gen zo een kans om deel te nemen aan
de masaproduktie, al of niet in coöpe
ratief verband. De mogelijkheid be
staat, dat de industrieën van stand-
daardonderdelen een gezamenlijke prijs
courant gaan uitgeven en zelfs de uit
gave van het normenboek zullen finan
cieren.
De schrijvers ontveinzen zich niet dat
zij ideeën lanceren, welke er toe kun
nen bijdragen onze woningen eenvor
mig en eentonig te maken. Maar zij
wijzen op de vele voorbeelden in de
industriële woningbouw, waar Neder
landse architecten ook met grote pro
jecten van gelijkvormige woningen
zeer levendige resultaten weten te be
reiken, o.a. door groeperingen, onder
deelkeuze, kleuren en groenaankleding.
Deze kunst zal zich steeds verder ont
wikkelen.
In het interieur kan de nodige sfeer
gebracht worden door behoorlijke af
wisseling in betimmering, tegelwerk,
schilderwerk, schoorsteenmantels enz.
Men zou zich wat dit betreft gerust
ook eens door de huisvrouwen kunnen
laten adviseren.
Om deze nieuwe ideeën door te voe
ren moeten zq centraal gestimuleerd
en gesanctioneerd worden. Als centrale
figuur wordt evenals in het eerste
artikel de woningbouwcommissaris
naar voren gebracht. Preferenties en
premies kunnen byzonder stimulerend
werken. De functie van de ontwerpers
in het bouwproces is op vele plaatsen
ln discussie; de medewerking van die
zqde kan volgens aannemerskringen
wel eens frappant groot worden.
llllll'IIIIIIUIIIIIIIIIIIIIMMITIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIlllllllllllllimillllillllllllllllMIIIMIIKUIMIIIIIIIUIIIUIIIIIIilllnilllllllllllltMIIIIIII
L
