Sociologisch rapport over havenarbeiders
„Meeste havendirecties nog
autoritair van structuur
Ondanks hoge lonen zijn
veel arbeiders ontevreden
Pendelaars in Amsterdam
hoger gewaardeerd dan
in de Maasstad
Churchill uit
het Lagerhuis
I
LONBENSE BRIEF
E
V
D
Platen uit stro
Fietsen naar Lapland
Stalhouderij
Industrieën zullen pendelstroom
vermoedelijk doen afnemen
Aanzien van Kerk
is aanzienlijk
gestegen
Beeldengroep van
Carasso in Utrech t
Stop gaten en kieren met GUPA kneedbaar hout Ceta-Bever
Ambtsaanvaarding
Krachtige Kost
voor het Kind
DE PAUS OP 1 MEI:
f'
Een snuifje bij het bier - Goed voor de gezondheid—
Minstens vijftig verschillende soorten
DONDERDAG 2 MEI 1963
PAGINA 7
DEN HAAG, 2 mei „De
havenarbeiders hebben relatief
een hoog bruto weekinkomen.
Klaarblijkelijk door het niet-vaste
deel van dit inkomen behoren zij
tot de hoogst betaalde handarbei
derscategorieën." Deze constate
ring vinden wij in een zo pas ver
schenen sociologisch rapport, uit
gebracht in opdracht van de
S.O.R.A.H., de Stichting Sociolo
gisch Onderzoek in de Rotter
damse en AmsterdamseHavens,
geformeerd uit de contracterende
organisaties van werkgevers en
Werknemers in genoemde havens.
Ontwikkeling
Verouderd beleid
55
Zondebokken
Niet naar de stad
Tegenstellingen
Boeren
n
Onderscheiding
Na zestig jaar:
Russen bevelen camera
man films af te geven
De smaak is belangrijk voor een goede
spijsvertering. Daarom is aan het verband
tussen smaak en spijsvertering bij Liga
bijzondere aandacht gewijd.
Eén van de redenen waarom deze veelzijdige
voeding zo gemakkelijk kan worden toegediend.
1
(Van een onzer verslaggevers)
be opdracht tot samenstelling van
het rapport werd gegeven aan prol.
dr. F. van Heek, directeur van het
Sociologisch Instituut der Rijksuniver
siteit te Leiden. In deze opdracht^ kon
twen o.m. lezen: „de directe aanleiding
voor een sociologisch onderzoek in de
havens van Rotterdam en Amsterdam
is het verschijnsel, dat onder de stads
bevolking van deze steden zó weinig
belangstelling bestaat voor het werk in
de havens, dat deze steden zelf zich
niet voldoende arbeidskrachten voor ha
venwerk beschikbaar stellen. Onder
zocht zal moeten worden welke de oor
zaken van dit verschijnsel zjjn en meer
in het algemeen hoe voldoende nieuwe
arbeidskrachten voor de havens kun
nen worden aangetrokken en hoe dege
nen, die er werken, kunnen worden
vastgehouden."
Men ziet het dus: de betrekkelijk ho
ge lonen blijken onvoldoende werfkracht
te hebben onder de bevolking der ha
vensteden. In de kringen van de haven
arbeiders echter leeft de overtuiging
van de betrekkelijke hoogte der lonen
niet, zoals uit het resultaat der enque-
tes blijkt. Begrijpelijk is dat, wanneer
men ziet, dat het basisloon niet hoog
ligt, maar velerlei soorten „extraas"
(bijzondere werktijden en speciale ar
beid) de beloning weliswaar opvoeren,
maar het inkomen niet stabiel maken.
Wjj lezen: ,,Meer dan de helft van
de havenwerkers is nu van mening, dat
er met de werkgevers een zeer ongun
stige ruilverhouding bestaat. Het even
wicht tussen prestatie en beloning achten
zp ernstig verstoord. Voor omstreeks
Pet van de stedelijke havenarbei
ders geldt, dat zij met een geringe vol
doening hun werk verrichten, dat daar
voor relatief een te lage beloning wordt
gegeven en dat zij het loon als de be
langrijkste factor in de arbeidsvoldoe
ning beschouwen. Bij nadere analyse
richt deze kritiek zich voornamelijk te
gen de wijze, waarop het inkomen tot
stand komt. Strikt genomen is het daar
om niet het inkomen, maar de inko
mensverwerving, die zoveel havenarbei
ders weigeren te aanvaarden."
By deze beschouwing van de lonen
moet men wel een onderscheid maken
tussen de arbeiders in dienst van on
dernemingen en de zgn. poolarbeiders
(van de S.H.B. te Amsterdam en de
C.V.A. te Rotterdam). Het rapport zegt
hiervan
1. De arbeiders in dienst van de on
dernemingen hadden een hoger inkomen
dan de poolarbeiders. Vooral in Rotter
dam zyn de verschillen opvallend.
2. De ondernemingsarbeiders waren
voor hun inkomen nog meer afhankeiyk
van werk op speciale tpden dan de pool
arbeiders.
3. In Rotterdam waren deze verschil
len tussen ondernemings- en poolarbei
ders aanmerkelijk groter dan in Amster
dam.
dat het hem tegenwoordig gaat om be
steedbare vrije tijd, bijvoorbeeld in ver
band met de televisieprogramma's. Zo
ook de problemen die SORAH aan
snijdt: daar zeggen ze nu „ja" op,
maar ze denken: als de conjunctuur
verandert, schuiven we dit alles weer
aan de kant. Weinig directeuren kunnen
democratisch denken als het om het
bedrijfsbeleid gaat: de bedrijven zijn
in een democratische maatschappij
nog steeds autoritair van structuur."
„Verrassend" wordt in het rapport
genoemc het verschil dat men consta
teert tussen havenarbeiders en overige
handarbeiders wat het voltooien van
de lagere schoolopleiding betreft. In Am
sterdam verklaarde van de havenarbei
ders 17 pet. en van de overige arbei
ders 7 pet, dat zij hun lagere school niet
geheel voltooid hadden. Een soortgelpk
verschil werd geconstateerd in Rotter
dam; 16 pet. van de havenarbeiders en
t pet. van de overige arbeiders had de
lagere school niet geheel afgelopen.
„Er bestaat", zegt het rapport,
„(dar ook) een krachtige weerstand
tegen de opleidingen. Slechts by en
kele bedrpven kon van een volledi
ge, onvoorwaardelijke aanvaarding wor
den gesproken. Zelfs wanneer de op
leidingen worden aanvaard, dan nog
geschiedt dit onder allerlei voorDehoud
Het is niet uitgesloten dat men zich
door de vernieuwing, die hiermede
worden ingevoerd, als het ware be
dreigd voelt. Dit vergroot de onzeker
heid van de functionarissen, die zelf
dikwijls ook slechts vertrouwen op
de ervaring, die zy in de loop der
jaren hebben opgedaan. Zouden wer-
keiyk ingrijpende veranderingen nood
zakelijk zijn, dan zou dit voor een
Santa' van hen een bedreiging van hun
Positie kunnen inhouden
In de studie wordt voorts geconsta
teerd, dat de mensen die een opleiding
hebben gehad, hun handen niet meer
vies willen maken. Als ze in staat zpn
tets te leren, zijn ze eigenlyk te goed
voor de haven. Ze willen dan wat an
ders.
De bereidheid, het sociaal onderne
mingsbeleid te vernieuwen, zou volgens
net rapport alleen aanwezig zyn bp een
ne groeP grote bedrijven. Aarzeling
en weerstand kenmerkt de opvattingen
vwiu e'®r0'e en kleine bedrpven. Dit
eraiaart. zegt het rapport, waarom in
merendeel der havenbedrpven het
w c ei<i slechts aarzelend op gang
m,^L„?nderneiningsraad, interne com-
srhn™ ml so,'iale zorg, bedrpfsmaat-
w£n?o„U ,Trk en dergelijke vinden
hier f weerklank Schoorvoetend wordt
Eennmor, ^ar L.ee" voorzichtig initiatief
koei-wp?a^°C^ nieT als aanzet voor een
als oorï^t1erng in het beleid> maar
prineiniBo? op een beleid dat men
de schaar! 'ntact wil 'aten- Een van
die on al t Personeelschefs in de haven
gen van moa°gte z^n "an de grondsla-
te hierover o!" personeelsbeleid- merk"
heVeia' 'S vaak zeer lastig een modern
Beleid aan de directie te verkopen. In
5?"aa' opzicht denkt 75 pet. van de
directies in de havens 19e-eeuws. Ze
en niet in dat een arbeider niet zo
maar wat vrpetijd wil hebben, maar
malen werd genoteerd. Hoewel het ge
drag van een aantal bazen ongetwyfeld
aanleiding geeft tot spanningen, is het
gevaar niet denkbeeldig dat hier een
zondebok wordt aangewezen voor moei-
Ipkheden, die bepaald niet alle hun oor
zaak vinden in het optreden van het
lager leidinggevend kader.
Niet mis te verstaan is deze conclusie
van het rapport: „Zowel de uitlatingen
van de arbeiders als die van de bazen
en functionarissen doen vermoeden, dat
fundamentele discrepanties in de orga
nisatie van de bedrpven en in het so
ciaal ondernemingsbeleid correctie be
hoeven. Geïsoleerde maatregelen ter
verandering van de gezagsuitoefening
door de bazen kunnen de aansluiting
met de veranderingen op de arbeids
markt niet tot stand brengen."
Er is bewust afgezien van het ge
bruik, de studie te besluiten met be
leidsadviezen, omdat de opdracht dui-
delpk inhield een streven naar primair
informatieve doeleinden. Onthullend zpn
de uitkomsten van de in de jaren 1960
en 1961 gehouden enquêtes en de daar
uit voortvloeiende conclusies niet. Zp
vormen meer een wetenschappelpke be
vestiging van het beeld dat men wel zo
ongeveer van de havenarbeid in beide
steden had.
imiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiimiiiiiiiiiuiiHiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiim
Wellicht door deze autoritaire inslag,
zo vervolgt het rapport, neigt men er
in de meeste ondernemingen toe, zpn
interne problemen vooral aan de ba
zen te wpten. „De bazen moeten ver
anderen" is een uitspraak, welke vele
(Van een onzer verslaggevers)
ROTTERDAM, 2 mei „Havenar
beid geeft voldoening door de grote ma
te van vrijheid, afwisseling, beweeglijk
heid en zelfstandigheid, die dit type
werk met zich meebrengt. Dat het te
vens werk is dat in ploegverband wordt
verricht, wordt wel positief gewaar
deerd, doch leidt niet tot een grotere
arbeidsvoldoening. Het hoge verloop
verhindert stabilisatie van de onderlin
ge verhoudingen. Spanningen en con
flicten tussen jongeren en ouderen, tus
sen stedelingen en pendelaars zijn daar
om geen uitzondering."
Deze conclusie van de onderzoekin
gen betreffende de havenarbeid in Am
sterdam en Rotterdam is mede de
vrucht van een beschouwing over de
leeftpdsopbouw van de havenarbeiders
en de positie van de pendelaars ten
opzichte van de stedelingen.
De stedelpke havenarbeiders bevat
ten een groot contingent ouderen. In
Amsterdam bleek 47 pet. en in Rotter
dam 53 pet. ouder te zpn dan 45 jaar.
Deze veroudering is volgens het rap
port niet te wijten aan de leeftijd van
degenen, die zich voor havenarbeid be
schikbaar stellen. Meer dan de helft van
het aanbod bestaat namelpk uit perso
nen beneden de 35 jaar. Een deel van
deze jongeren vloeit af naar andere
functies in de havens, zoals kraandrp-
ver, controleur of toezichthouder. Veel
belangrpker voor de opvallende verou
dering van de groep stedelpke haven
arbeiders is echter het verloop. Juist de
jongeren zpn zeer sterk vertegenwoor
digd in een steekproef van ex-havenar-
beiders, aldus het rapport dat aan de
hand van het onderzoek een percentage
van 60 procent mobiliteit onder de jon
geren aangeeft.
Een geheel ander beeld toont de leef
tpdsopbouw van de pendelaars, waar
van Amsterdam er ruim 6000 nodig heeft
en Rotterdam ongeveer 15000. Het on
derzoek heeft zich voomamelpk bezig
gehouden met havenwerkers uit de bol
lenstreek en van Toholen, aangezien dit
twee pendelgebieden zpn van geheel
verschillende aard (resp. verstedelpkt
plattelands- en niet-verstedelpkt platte
landsgebied). Hun leeftijdsverdeling
toont aan, dat onder hen de jongeren
sterk zijn vertegenwoordigd. Maar het
opleidingsniveau ligt lager: van de in
Amsterdam werkzame pendelaars had
24 pet. de lagere school niet afgemaakt,
van de in Rotterdam werkzame 35 pet.
niet. Bij de pendelaars blijkt de voor
keur voor havenarbeid eenzpdig op de
lonen te zpn afgestemd. De pendelaars,
zo vervolgt de studie, staan veel kriti
scher dan hun stedelpke collega's te
genover het werk tijdens de weekeinden
en tegenover de indeling van de werk
tijden in de havens. Anderzpds hebben
zp weer minder kr'tiek op het loon,
op de promotiekansen en op het werk
tempo. De pendelarbeiders oordelen
aanmerkelpk gunstiger over de haven
arbeid dan hun stedehjke collega's.
Veel meer pendelaars dan stedelin
gen verklaarden by een desbetreffende
vraag, dat zp er niet over hebben ge
dacht de havens te verlaten. Er wordt
echter gewaarschuwd, dat men deson
danks niet mag besluiten tot een grote
re bedrijfstrouw bij de pendelaars.
Van beide groepen pendelaars blpkt
84 pet. niet bereid naar de steden te
verhuizen, indien hun daar een huis zou
worden aangeboden. En van de Amster
damse pendelaars verklaarde 53 pet. en
van de Rotterdamse pendelaars 63 pet.
dat zp de havens zouden verlaten, indien
zp in hun woonplaats evenveel zouden
kunnen verdienen.
Belangrpk is de gevolgtrekking, dat
de havenpendel op de duur zal afne
men. Wij lezen: „Deze conclusie wordt
uog ondersteund door ontwikkelingen in
de stedelijke randgebieden. Er blijken
namelpk verschillende plannen te be
staan daar grote industrieën te vesti
gen. Vooral met het oog op de komen
de integratie van de Europese economie
bestaat hiervoor ook van buitenlandse
zijde belangstelling. Mochten deze plan
nen doorgang vinden, dan beduidt dit
een nieuwe bedreiging van de pendel
op de havens. Met name voor de Rot
terdamse haven is dit gevaar niet denk
beeldig, daar ten zuiden en zuidoosten
van die stad zich veel van de nieuwe
industrieën zullen vestigen. Daarmee
wordt de pendelstroom als het ware af
gebogen alvorens Rotterdam te berei
ken.
De studie is ook voor een deel gewyd
geweest aan de verhouding stedelingen-
pendelaars. Er is, zo staat er, op twee
wpzen gepoogd een indruk te krpgen
van de opinies van de stedelingen over
hun pendelende collega's. De eerste be
nadering was langs de zakelpke kant:
of het werk vlugger gaat als men werkt
met pendelaars. Hierover wordt in Rot
terdam ongunstiger gedacht dan in Am
sterdam.
De lweede benadering daarentegen
had meer betrekking op de persooraiy-
ke waardering, namelijk of de pende
laars goede kameraden zyn. Ook in
dit opzicht hadden de Amsterdammers
een positiever oordeel over de pende
laars dan de Rotterdammers. Het oor
deel van de stedelijke arbeiders in Rot
terdam is met andere woorden vry on
gunstig voor de pendelaars. Er wordt
daar dan ook steevast over „boeren" of
„buitenlanders" gesproken.
Op hun beurt, zo lezen wp verder,
hebben de Rotterdamse pendelaars
weer veel kritiek op hun stedelpke
collega's. Tekenend voor de felle hou
ding van beide partpen is de min
achting, waarmee men de Rotterdam
mers beziet. Deze worden als een
soort minderwaardige individuen be
schouwd, die men eigenlpk niet kan
vertrouwen. Kritiek van de Rotter
dammers wordt niet geaccepteerd, om
dat die zelf in zoveel opzichten in ge
breke blijven.
Amsterdammers en Rotterdammers
voelen zich, zo lezen wjj, beide minder
gelukkig met de financiële voorrech
ten, die de pendelaars genieten door
middel van de reisurenvergoeding. Niet
temin verklaarde slechts ongeveer 20
pet. van de stedelijke arbeiders, dat zp
deze vergoeding uitdrukkelijk onbillijk
vonden. Doch daar men zelf dikwijls
even lang onderweg is als de pende
laars, meent men ook in aanmerking
te komen voor een vergoeding. De ste
delpke arbeiders voelen zich benadeeld,
omdat hier een niet gerechtvaardigd
beloningsverschil wordt ingevoerd.
Ook de havencontroleurs zpn benaderd
ten aanzien van de verhouding tussen
de stedelpke havenwerkers en de pen
delaars. In het rapport staat vermeld,
dat de omgang tussen pendelaars en
stedelingen door 43 pet. van de Rotter
damse controleurs kameraadschappeiyk
werd genoemd, terwyi daarentegen niet
minder dan 67 pet. van hun Amsterdam
se collega's deze mening waren toe
gedaan. De pendelaars, luidt de conclu
sie, zpn dus voor de Rotterdammers
veel minder aanvaardbaar dan voor de
Amsterdammers, zoals deze cyfers ten
overvloede nog eens aantonen. Hieraan
zit nog iest anders vast.
„Uiteraard", zo lezen wp, „heeft dit
alles zyn gevolgen voor de aanvaarding
van de havenarbeid door de Rotterdam
se pendelaars. Ook representatieve ge
gevens toonden dit overduidelpk aan.
WaarschpnUjk hebben zp by het toe
nemen van de duur van het dienstver
band minder voldoening bp hun werk.
Deze afwpzing komt nog op veel frap
panter wpze tot uiting: by het oplopen
der dienstjaren wordt de geneigdheid
tot mobiliteit groter. Een paradoxale si
tuatie dus! Men kan immers verwach
ten dat de neiging de havens te verla
ten kleiner wordt, naarmate men daar
langer werkt. By de overige onderzoch
te categorieën was dit ook meestal het
geval. Te opmerkeiyker is daarom de
uitzonderingspositie van de Rotterdam
se pendelaars, die kenneiyk in de loop
der jaren steeds weer negatieve ervarin
gen opdoen by hun werk."
GRONINGEN, 2 mei Dr. L. M. J.
U. van Straaten, benoemd tot buiten
gewoon hoogleraar in de faculteit der
wiskunde en natuurwetenschappen om
onderwps te geven in de marienegeolo-
gie en petrologie, zal dinsdag 7 mei zpn
ambt aanvaarden. Een week later, zal
dr. J. Kommandeur, zpn ambt aanvaar
den als hoogleraar in de faculteit der
wiskunde en natuurwetenschappen om
onderwijs te geven in de fysische schei
kunde.
DEN HAAG, 2 mei De Franse
ambassadeur in Nederland, graaf De
Crouzy-Chanel, heeft gisteren aan jhr.
J. H. Loudon, president-directeur van
de Shell, de versierselen van het Legioen
van Eer overhandigd.
DEVENTER, 2 mei Het gemeente
bestuur van Hoogeveen heeft ae gouden
erepenning -van de gemeente uitgereikt
aan de heer F. A. Drpver, president
commissaris van Thomassen en Drpver
biikemballagefabrieken n.v. alhier, als
blpk van waardering voor zpn belang
rijk aandeel in de na-oorlogse indus
triële expansie van Hoogeveen.
(Van onze Lomdense correspondent)
LONDEN, 2 mei Sir Winston
Churchill, nu 88 jaar oud, heeft beslo
ten zich terug te trekken uit de poli
tiek en zich niet opnieuw kandidaat te
laten stellen voor de volgende algeme
ne verkiezingen, die worden venvacht
aan het eind van het huidige of aan
het begin van het volgende jaar. Op
1 oktober van het vorig jaar had Chur
chill zestig jaar lang zitting gehad als
lid van het Lagerhuis, langer dan enig
ander lid. Hjj deelde zijn besluit offi
cieel mede in een schrijven aan de
voorzitster van de concervatieve kies
vereniging van zijn kiesdistrict, Wood
ford.
Churchill gaf als reden voor zpn be
sluit het feit, dat hp tengevolge van
het ongeluk dat hp had in juni van
het vorig jaar, toen hjj zyn linker dp-
been brak in Monte Carlo, in ernstige
mate belemmerd is in zijn bewegingen,
hetgeen het voor hem moeilpk maakt
nog langer de zittingen van het Lager
huis by te wonen. In zpn brief schreef
Churchill: „Ik behoef u niet te vertel
len met welke droefheid ik mp gedwon
gen voel deze stap te nemen. Ik heb
nu de eer en het voorrecht gehad ge
durende meer dan zestig jaren zitting
te hebben gehad in het Lagerhuis". Hp
besloot het schrpven met de volgende
afscheidsgroet aan zpn aanhangers in
het kiesdistrict van Woodford: „Ik zal
uw trouw en uw vriendelpkheid tegen
over mpn vrouw en mpzelf gedurende
deze gewichtige jaren nooit vergeten".
Churchill was gisteren, als erelid van
de Britse Koninklpke Academie, gast
op het diner van genoemd instituut. Hp
werd luid toegejuicht door de menigte,
die zich had opgesteld in de voorhof
van Burlington House, de zetel van de
Koninklpke Academie. Churchill ver
soheen voor het laatst in het Lagerhuis
op 29 mei van het vorige jaar. Sinds
hp in 1955 plaats maakte voor Sir An
thony Eden (nu Lord Avon; heeft hp
niet meer deelgenomen aan politieke
debatten. Men vraagt zich nu af, of hp
er op dit late uur mee zal instemmen
zich in de adelstand te laten verhef
fen. Maar het wordt niet waarschpn-
Ipk geacht dat hy hieraan behoefte ge
voelt. Zpn eigen naam is voldoende.
ADEN, 2 mei De Nederlander Ed
van Kan, als cameraman door United
Press naar Yemen gezonden, heeft tal-
rpke opnamen gemaakt van Russen en
Chinezen die in Yemen aan de zpde van
de V.A.R. in actie zpn. Officieren van
de Russische luchtmacht hebben hem
echter al zpn films afgenomen.
Een vliegtuig van de Egyptische lucht
macht bracht hem, met instemming van
de Egyptische autoriteiten, naar een
vliegbasis in de Yemenitische woestpn.
Bh terugkeer naar Kairo vertelden
de Russen dat de bezochte vliegbasis
militair geheim was en bevalen hem
al zpn films af te staan.
(Advertentie)
LIG*
VATICAANSTAD, 2 mei (KNP)
Het aanzien van de Kerk is bij katho
liek en niet-katholiek aanzienlijk ge
stegen. Over de hele wereld erkent
men, dat zij dienstbaar wil zijn aan de
mensen. De vroegere polemische geest
is verdwenen. Dit verklaarde de Pan»
op het feest van St. Joseph Arbeider
tegenover de duizenden pelgrims, die
in algemene audiëntie werden ontvan
gen. De Paus wees erop, dat van vele
kanten de woorden der Kerk en haar
weldoende en stimulerende aanwezig
heid erkend worden.
De Paus sprak over de zending der
Kerk in de huidige wereld. Hp merkte
daarover op, dat de katholieken heden
ten dage meer dan ooit vereend zpn
en dat zp op alle terreinen van het
maatschappelpke leven werkzaam zpn.
UTRECHT, 2 mei. Op een aan te
leggen speelplaats in het uitbreidings
plan Tuindorp-Oost zal, ter herinnering
aan de daar vroeger bestaand heb
bende Ezelsdijk, een bronzen groep
ezels geplaatst worden. B. en W. heb
ben aan de in Amsterdam wonende
Italiaanse kunstenaar prof. Fred Ca
rasso verzocht een schetsontwerp te
maken. Het zal nog enkele jaren duren
eer de situatie ter plaatse zo ver ge
vorderd is, dat het monument daar
opgericht kan worden.
1
n 1913 zag de 32-jarige
van Engelen te Leende
Willem
(N.Br.)
geen perspectief meer in het
familiebedrpfeen leerlooierij
annex schoenmakerp. Hp begon met
de fabricage van strohulzen, waar
voor de grondstof toen rpkelpk en
dichtbij voorhanden was. Na een vrp
gunstige ontwikkeling moest door de
jongste wereldoorlog het bedrpf prak
tisch stilgelegd worden. Er kwam
voor de ondernemer en zpn inmiddels
in de zaak gekomen drie zonen volop
tpd voor research. In samenwerking
met onder meer het E.T.I. te Tilburg
werd gespeurd naar een produktieve
verwerking van het vele afvalstro bp
de fabricage van hulzen, waarbij een
-_rke, isolerende en brandvrpe
bouwplaat „voor ogen stond". Er
kwam ook gelegenheid voor inter
nationale oriëntatie. want in 1944
werd het fabrieksgebouw in Leende
door brand totaal verwoest... Na de
bevrpding werd een nieuwe fabriek
met uitbreidingsmogeiykheid ge
bouwd in het naburige Someren.
Contacten met Zweedse uitvinders in
de bouwmateriaalwereld werden ge
legd en zo kon in maart 1946 worden
gestart met de fabricage van een
strovezel-isolatie-bouwplaat volgens
Zweeds patent onder de naam halm
plank. Deze eerste bouwplatenfabriek
in Nederland kwam tot zo sterke ont
wikkeling dat in 1959 werd besloten
de strohulzenfabricage af te stoten.
De voornaamste grondstof wordt nu
behalve uit eigen land betrokken uit
België en Frankrpk. In West-Duits-
land werd vorig jaar wegens de grote
afeet aldaar een nevenbedrpf ge
sticht. De produktie van Stramit- en
Stramurplaten bedraagt thans een
Advertentie i
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIillllllllllllHlllllimililllll
nige jaren geledenf
plachten wy op zon
dagmorgen een glas
bier te gaan drinken
in een bekend Londens café,
gelegen in Notting-Hill.
Evenals alle andere café's
opende deze instelling haar
deuren om twaalf uur. En
enige minuten na openings-
tpd plachten twee bejaarde
heren binnen te komen. Zp
voorzagen zich van een glas
bier aan de toog, namen
plaats op een van de eiken
houten banken langs de ge-
lambrizeerde wand en na
men zwpgend een teug bier
tot zich. (Kleine les in En
gelse manieren: werkelpk
nette Engelsen zeggen bp
het tot zich nemen van al
coholische dranken met
„proost" of zoiets tot elkan
der. Dit evenwel geldt alleen
voor de allernetste Britten.
Anderen veroorloven zich tot
elkaar te zeggen ..Cheers",
of „Here's to it" of „Mud
in your eye" en in meer
extreme gevallen „Drop
dead".) Op deze eerste teug
volgde altpd, zonder uitzon
dering, een korte plechtig
heid. Beide heren staken hun
hemden in de zak en brach
ten een zilveren snuifdoos te
voorschpn. Zp openden deze
fraaie doosjes en accepteer
den van elkaar, tussen duim
en wpsvinger, een snuifje.
Bp het opsnuiven volgden zp
elk hun eigen methode. De
ene heer bracht de snuif
naar de neus met zpn duim
en snoof achtereenvolgens
met linker- en rechter neus
gat. Maar de andere mp'n-
heer legde de snuif op de
bovenkant van zpn hand om
vervolgens op te snuiven.
(Dit is een orthodoxe metho
de. Maar men behoort te
bedenken dat men nooit be
hoort te snuiven uit de hand
palm).
Kort geleden waren wy
toevallig op zondagmorgen
in de oude buurt en gingen
het café binnen voor een
roken: onbeschaafde gewoonte
dv
glas bier. Enige minuten la
ter kwamen de beide heren
binnen en volvoerden tot
onze vreugde het oude ritu
eel. Wp hadden vroeger al
tijd gedacht dat de beide he
ren juristen waren, want no
tarissen en advocaten zpn
de meest verwoede snuivers
in het snuifgierige Engeland.
Bovendien spraken de beide
heren byzonder beschaafd
Engels op bpzondere sonore
maar ingehouden toon. Deze
keer konden wp onze nieuws-
,'erigheid niet langer be-
wingen en wij vroegen de
man achter de tapkast dis
creet wie de beide snuivers
waren. De man wist hun na
men niet, maar hp wist ons
te vertellen dat zp begrafe
nisondernemers waren.
ele jaren geleden brach
ten wp tpdens een lan-
delpke wandeling een
bezoek aan een heel
oud dorpskerkje in het
fraafschap Surrey. Toen wp
e kerk verlieten en staande
tussen de oude grafzerken
met de verweerde en onlees
bare namen een sigaret aan
staken, hoorden wp een def
tige stem achter ons zeggen:
„Jongeman, roken is een
vieze gewoonte". Wy keer
den ons om en daar zagen
^iiiiiiiiiiiiiimifiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimmiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiimiiiiiiiiiHinii^
..Ik verkoop vry veel snuif,
natuurlpk vooral aan man
nen. Maar er zpn minstens
vpfentwintig vrouwen die ge
regeld snuif bij mp komen
kopen. En zp zpn allemaal
jong, helaas, niet allemaal
mooi." Sindsdien hebben an
dere deskundigen dit nieuws
bevestigd. De laatste jaren
was het gebruiken van snuif
toch al aanzienlijk toegeno
men, vooral na het verschp-
nen van het longkankerrap-
port. Maar nu begint het ook
onder meisjes mode te wor
den om tabak in poedervorm
tot zich te nemen via de
neus. Geen wonder dat de
snuiffabrikanten in Brittan-
nië een jaarlpkse omzet van
meer dan vijftig miljoen gul
den bereiken. Volgens des
kundigen houdt snuiven het
hoofd helder. En de snuiffa
brikanten hebben, nu de
meisjes ook zpn beginnen te
snuiven, de heldere koppen
bp elkaar gestoken en heb
ben besloten om via hun be-
drpfsvereniging een reclame
campagne te beginnen. De
bedrpfsvereniging draagt de
trotse naam „Maatschappp
v-an Snuifmalers, Mengers
en Verkopers," een naam
welke in het Engels nog ver
waander klinkt: „Society of
Snuff Grinders, Blenders and
Purveyors". Om snuif nog
meer populair te maken dan
het al is, zpn de leden van
genoemde maatschappij druk
in de weer om nieuwe snuif-
soorten te produceren. Alle
snuif wordt namelijk gepar
fumeerd en een goede snuif-
handelaar heeft minstens
vpftig verschillende soorten
snuif in voorraad, sommige
soorten van zo kostbare en
ingewikkelde makelij dat zp
dertig gulden per honderd
gram kosten. (Men koopt
snuif gewoonlijk per Engels
ons, d.w.z. 28 gram). De
duurste soorten ruiken naar
koffie of cognac. Goedkope
re soorten ruiken naar pe
permunt, hyacinten, anje
lieren, papavers, muurbloe
men of jasmpn. Wp hebben
snuif mogen ruiken dat geur
de naar selderp en een an
dere welke rook naar ci
troen. Maar als het de meis
jes van Brittannië, mooi of
niet, ernst is met het snui
ven, mogen wp verwachten
dat de verscheidenheid van
geuren zal toenemen.
Wp gingen naar Newcastle
om Karen Nicole, die kort
geleden het levenslicht zag
in genoemde stad, te begroe
ten (Zp is volgens haar va
der „Het mooiste kind in het
Verenigd Koninkrpk van
Groot-Ërittannië en Noord-
Ierland met bpbehorende
Wingewesten".) Wp hadden
de gebruikeiyke geschenken
meegebracht. Maar nu vra
gen wp ons af of wp haar
niet een zilveren snuifdoos
hadden behoren te geven.
DAAN VAN DER VAT.
wp de dominee, tegen de
achtergrond van een sombe
re oude taxus. „Een vieze
gewoonte," herhaalde de do
minee en hp bracht ostenta
tief een schildpadden snuif
doos te voorschpn en verrijk
te beide neusgaten met een
behoorlpke dosis snuif. Hij
snoof als een dief. Vervol
gens bracht hp een zakdoek
te voorschpn en veegde zich
het snuif van de bovenlip.
De zakdoek, welke van huis
uit wit was, was bezoedeld
met bruine snuifvlekken.
„Vindt u snuiven niet vies?"
vroegen wp beleefd. De
vraag scheen de bedienaar
des goddelpken woords te
ergeren, want hp antwoord
de op bitse toon: „Integen
deel, jongeman. In tegenstel
ling met roken is het ge
bruiken van snuif een be
schaafde gewoonte. Het is
bovendien hygiënisch en
goed voor de gezondheid."
'e taxus achter de dominee
leek nog meer te versombe
ren. Wp zeiden netjes goe
dendag tot de gewijde snui
ver en spoedden ons heen.
Waarmee wp evenwei niet
wilden zeggen dat w;j een
vooroordeel hebben tegen
snuif en snuivers. De erva
ring heeft ons geleerd dat
deze gewoonte vooral wordt
gevonden in erg nette maat
schappelpke kringen. Wp
kennen zelfs een politieagent
die snuift. Maar nu Ipkt de
tpd gekomen om ons op
nieuw op de snuifkwestie te
bezinnen. Wij reisden de vo
rige week naar Newcastle-
upon-Tyne en reisden van
zelfsprekend in de beroemde
Flying Scotsman die deze
reis van vierhonderd kilome
ter aflegt in precies vier uur
en die om deze en andere
redenen een van de weinige
Britse treinen is welke geen
reden heeft om zich dood te
schamen. In onze coupé zat.
tegenover ons, een bijzonder
fraai natuurversehpnsel. Zij
droeg een popperige bloe
menhoed en een lichtblauw
mantelpakje. Wat belangrp
ker was, was het feit dat
haar gezicht mooi genoeg
was om te worden vereeu
wigd op een jubileumpostze
gel. Kortom de Flying Scots
man had de schoonheid aan
boord. Men kan zich der
halve voorstellen hoe diep
geschokt wp waren, toen het
postzegelmooie meisje haar
handtasje opende, een snuif
doos (zilver) te voorschijn
haalde, snuif nam tussen
duim en wijsvinger en ver
volgens door haar sierlijke
neusgaten snoof als een die
vegge. Het wicht kon niet
ouder zpn geweest dan twin
tig jaar.
Toen wy terugkeerden
naar Londen, gingen
wp een praatje maken
met onze sigarenwinke
lier (die in het Engels de
mooie titel voert van „to
bacconist"). Wp vertelden
hem van onze zenuwslopen
de ervaring in de Flying
Scotsman. „En ze was wer
kelpk heel mooi." zeiden wp
gebelgd. „Had u dat nooit
eerder gezien?" vroeg onze
sigarenwinkelier verbaasd.
miljoen meter per jaar, dat is zeven
maal zoveel als het gemiddelde over
de eerste zeven jaren. De personeels
bezetting is ondanks de automati
sering verviervoudigd (thans ca. hon
derd man). Voor het volgend jaar
staat de produktie van een nieuw
bouwelement: vulmateriaal voor deu
ren en meubels naar Amerikaans
model op het programma.
Tijdens de feestelijke viering van
het vijftigjarig bestaan der onder
neming is vandaag een belangrpk
fabriekspand te Someren officieel ge
opend door ir. H. M. Buskens. direc
teur-generaal van het ministerie van
Volkshuisvesting en Bouwnijverheid.
Behalve festiviteiten voor het perso
neel is er nog een ballonopstijging
door mevr. Boesman met een der
heren Van Engelen, zaterdagmiddag.
Twee Aaltense jongelui, de 27-ja-
rige verwarmingsmonteur Ber-
tus Derksen en zijn 22-jarige
vriend Clemens Betting. con
troleur in een fabriek voor te'efoontoe.
stellen, zijn maandag op hun bepakte
en bezakte fietsen gestapt om hun
woonplaats voor een maand of vpf de
rug toe te keren. In de zomer an
1961 kregen zij reeds een voorproefje
tijdens een fietstocht van twee maan
den naar Barcelona, de Rivièra en de
Zwitserse Alpen. Nu gaan ze het per
fiets een paar duizend kilometer „ho
gerop" zoeken en hopen ze tot diep in
Lapland te komen. Als ze in septem
ber terugkeren hebben zp er een acht
tot negen duizend kilometer opzitten.
De Scandinavië-reis velt Clemens
Betting en Bertus Derksen begon
maandagmorgen bij het gemeente
huis van Aalten, waar burgemeester
E. S. van Veen afscheid van hen nam.
Het tweetal heeft goede verwachtin
gen van de tocht. Waarom ze niet
weer zuidwaarts gaan, de zon tege
moet? „Nou, dat gebied kennen we,
daar zijn we zo'n beetje overal ge
weest", zeggen zp. Het gaat nu in
tegenovergestelde richting: Denemar
ken, Zweden, Lapland, Finland en
vandaar per boot terug naar Zweden
en dan via de Noorse kust weer naar
het zuiden. Langdurig en gedegen
hebben Bertus en Clemens zich op de
tocht voorbereid. Vorige week hebben
zp een stevig proeftochtje gemaakt
„om te kpken of de bagage goed en
lekker zit". Beiden hebben tpdelpk
ontslag genomen uit hun betrekking.
Een vakantie van twee maanden
wordt in de meeste bedrpven nog niet
gegeven. Straks zullen zij echter hun
betrekking terugkrijgen; dat is alle
maal al geregeld.
Het eerste dagtraject leidde de twee
fietsende vrienden via Lichtenvoorde,
Groenlo, Enschede naar de grensover
gang bp Oldënzaal. Vandaag passeer
den zij Hamburg op weg naar Malmö
en omstreeks 20 mei hopen zp te
Stockholm aan te komen, een afstand
van tenminste 1500 km. Doch dan be-
fint het pas menens te worden: van
tockholm naar het hoge Noorden. Tot
de uitrusting van deze geroutineerde
trekkers behoren behalve een lichtge
wicht tent en fototoestellen ook een
elektrisch scheerapparaat. waarvoor
zp de stroomopwekking met behulp
van de fiets zelf hebben ontwikkeld.
Dit laatste geldt ook voor hun kam-
peergeisertje. Wel begrijpelijk, dat
de burgervader van Aalten de spor
tieve inwoners van zpn gemeente on
der grote belangstelling persoonlpk de
hand kwam drukken en een heel voor
spoedige reis wenste.
e laatste stalhouderp in het
noorden, die van E. Hemmes te
Groningen, zal dit voorjaar wor
den opgeheven. Toch is de kans
groot dat rijtuig en paard niet uit het
stadsbeeld van Groningen zullen ver-
dwpnen Er zal namelpk een stichting
in het leven worden geroepen, die zal
proberen de exploitatie van de stal-
houderr over te nemen. De benodigde
gelden denkt men uii particuliere
bronnen bpeen te kunnen brengen. Het
dagelpks bestuur van de te vormen
stichting zal bestaan uit vertegen
woordigers van de Provinciale Ver
eniging ter Bevordering van de Paar-
denfokkerp, de Vereniging van Volks
vermaken, het Pragmaticum Illustre
een culturele subvereniging van het
Groningse studentencorps „Vindicat
Atque Polit") en de gemeente Gronin
gen Omdat de initiatiefnemers niet
verwachten de eerste jaren reeds
met een sluitende begroting te kunnen
werken, is van de gemeente een bn-
drage van 4.000 gevraagd. B en W
stellen voor dit bedrag beschikbaar
te stellen, omdat zp van mening zpn
dat bp verschillende manifestaties
paard en rijtuig moeilpk gemist kun
nen worden. Zij denken hierby bijzon
der aan huwelijken, intochten én der-
gelpke, waaraan paard eD rytuig een
bijzondere sfeer geven. Bovendien
wordt het stadsbeeld door het ge
regeld op straat verschpnen van deze
combinatie zeer verlevendigd, vinden
B en W.
