Woestijngraven van Köm-Ombo
Voor de Egyptenaren
lag heel de wereld
aan de Nijl
fes,, ,rs»
ELISABETH BAS
Aanklacht tegen schrijver
van Der Stellvertreter"
'M
Eerste nummer verschenen
van De Nieuwe Linie
Eeritdak is
EXPEDITIE naar
EGYPTE en de
SOEDAN (VIII)
méér aan een
ferme parapluie
m
m
wm
i v
JS
HoofdredactieG. van den Boomen
i
PETIT LUXE
24ct
Verbond Veilig Verkeer
Weinigen psychisch
opgewassen tegen
modern verkeer
Brug over Twentekanaal
van plaats verwisseld
Benoeming
VRIJDAG 3 MEI 1963
PAGINA 11
Men zou niet direct kunnen
beweren, dat Nederland en
België plotseling zonder
mge bestaansmogelijkheid zou-
den
zyn, wanneer de Rijn, de
chelde en de Maas droog vielen,
elfs het energieke Rotterdam
°u wel weer andere bronnen
oor zijn drinkwater en zijn wel-
aart vinden. Indien echter het-
elfde met de Nijl zou geschieden
zou Egypte in één slag lamgelegd
2lJn. De landerijen zouden in
enkele dagen verdroogd en ver
dord wezen en na een paar jaar
z°u het woestijnzand de overhand
gekregen hebben in de vrucht
bare delta en in het stroomgebied,
dat tienduizenden jaren geleden
door de toen nog veel woestere
stroom werd uitgeslepen in de
Zand- en kalkstenen rotsen. Om
dat het in Opper-Egypte nooit en
lr- Neder-Egypte zelden regent
jdoet de vruchtbaarheid geheel
komen van de rivier, die voor
namelijk door mankracht over de
akkers wordt geleid en het uit
Equatoriaal Afrika aangevoerde
slib heeft voor een kostbare laag
numus gezorgd, die soms vele
beters dik is. Om de hoofdstad
van het Oude Rijk, Memphis te
vinden, zou men 8 tot 12 meter
klei moeten afgraven. Uiteraard
Is dit in de dichtbevolkte streek
nond Cairo ondoenlijk, maar uit
steekproeven weet men hoeveel
klei er is afgezet sinds de eerste
bloeitijd van Egypte. Het vrucht
bare land is soms tot vele kilo
nieters breed, maar dikwijls kan
men de Oostelijke en de Weste
lijke bergkammen duidelijk zien
liggen, daar Wordt de levensader
heel eng.
Na enkele dagen begonnen wij
ons wat meer vertrouwd te
gevoelen met deze stroom,
te men wel kan temmen en in-
nvrnen, maar die men zijn
onderen niet kan ontnemen. In
srm kregen we een sleep aan
geboden van de kapitein van een
jachtboot die cement naar Köm-
o ^oest brengen. We leefden
us anderhalve dag gedeeltelijk
an boord van die schuit, leerden
aterpeüen, want de rivier zit vol
gevaarlijke zandbanken die zich
geregeld verplaatsen.
De tempel van Köm-Ombo
tekent zich fél en gebiedend
af aan de horizon met de
vijf zware zuilen van zijn west-
fagade. Men vindt hier twee in
gangen, hetgeen uniek is voor de
Egyptische tempels. Deze tempel
is dan ook symbool van een soort
twee-eenheid, want de verdeling
zet zich in het gehele gebouw
door. De ene helft is gewijd aan
Haroëris, die de valk Horus komt
vervangen, met als charmante go
din Sentnofrit, die met het goede
hart, naast zich, terwijl in het an
dere gedeelte Sebek met de kro-
kodillenkop de moeder der goden
Hathor met zich voert. De tempel
is uit de nabloei der Egyptische
beschaving, toen de satraap Pto-
lemaios als voorganger van Cleo
patra, namens Alexander de
Grote regeerde. In de bekroning
der zuilen komt als onnodige
overdaad de invloed der Griekse
architectuur, met als gevolg een
barokke bombasterij, die overi
groeien van twee culturen zeer
gens als symptoom van het samen-
interessant is.
De kleine bolknak met de grote kwaliteitsreputatie
99J
Y
v>
11
Mi
wii
■1
f>*u
...OPEENS WIST IK WATHET WAS!
De party was in volle gang. Wat verloren zag ik haar
staan - een charmante verschijning die stond te wachten
op ietsja, waarop eigenlijk?Opeens wist ik wat het
was! Even later stond ik voor haar en reikte haar het
glas aan. „Cheers", zei ik. Ze zei niets, hief langzaam
hetglasennipte ...Toenkreegikgelijk! „Verrukkelijk",
fluisterde ze - „dat was heteen cocktail met HENKES
DRYGINl"
.VOOR HEN 01E ONDERSCHEID MAKEN
AMSTERDAM, 3 mei Gerard
van den Boomen, de hoofdredac
teur van De Nieuwe Linie heeft
gisteren het eerste nummer van
het hernieuwde weekblad gepre
senteerd aan een aantal genodig
den, vooral uit pers-, televisie- en
radio-kringen. De jonge hoofd
redacteur sprak, in een inleidend
woord, van „een nieuw keer-
puntje" in de geschiedenis van
De Linie. „Het nieuwe blad moet
voor zich zelf spreken", zo zei hg.
Hg prees voorts de activiteiten
van de scheidende hoofdredacteur
pater drs. J. Arts S.J., die als re
dacteur aan de Nieuwe Linie ver
bonden zal blijven. „Pater Arts
heeft de -ontwikkeling van het
blad geëntameerd", aldus de heer
Van den Boomen. Bij deze lof voor
de hoofdredacteur uit de interim
periode sloot de voorzitter van de
Raad van Commissarissen van de
N.V. De Linie, drs. W. J. Claus,
zich van harte aan.
Wat vraagt U van Uw huis:
beschutting tegen regen - meer
niet? Of wilt U dat het een
edit „thuis" is? Vraag dan
bij de vakman de nieuwste sta-
lenboeken van R&D-behang.
Een kleine bloemlezing uit de
grote collectie ontvangt U als
U een briefkaart (voorzien van
30 ct. extra postzegels) stuurt
aan Rath &Doodeheefver, afd.
D, Postbus 375, Amsterdam.
Het is geen wonder dat deze rivier
zulk een grote rol heeft gespeeld in heel
de geschiedenis van Egypte. Het land-
5? AXeperkt. het perspectief is be-
P®rkt- °f men staat m de vruchtbare
j aKte> °f men staat in de woestijn en
aaarachter is niets meer. Er zijn geen
bergen met daarachter opnieuw vrucht
bare dalen (behalve in de Fayoem en
enkele kleine oases), zoals in Europa;
er zijn geen uitgestrekte bossen. Het
landschap van Egypte en de structuur
van de bodem vindt men nergens an
ders ter wereld; dat scherpe contrast
tussen de volstrekt dorre woestijn en de
bijzonder vruchtbare vlakte. Men sprak
dan ook van oudsher van het rode en
van het zwarte land. De Egyptische
tvoorden voor het Noorden en het Zui-
<len waren stroomaf- en stroomopwaarts.
Afdalen was de gewone uitdrukking voor
buiswaartskeren en de bewoners van de
bergen waren dan ook vreemdelingen.
Tempels werden nooit op een berg ge
bouwd, plaatsen die de kathedralenbou-
J^ers in de Middeleeuwse stadjes graag
verkozen, zij werden altijd naar De
"ffl gekeerd. Alleen de graven bouwde
Jben graag in de woestijn, het zand
jtbt immers geen verrotting toe. Men
begroef doorgaans aan de Westelijke
b^ver, daar ging de zon onder in het doden-
bfk, daar kon men de graftempels rich
ten naar het Oosten, waar de zon haar
Qagelijkse wedergeboorte vierde.
Toen de Egyptenaren bij hun veld
tochten de Euphraat bereikten, noem-
°en zp die rivier het verkeerde water,
want de rivier stróomt van Noord naar
*Uld. De beslotenheid van het dal, dat
natuurlijke bescherming gaf, deed
"etl in de mening verkeren, dat heel de
cereld aan de Nijl gelegen was, buiten
len was niets, kon niets bestaan en
®®n hun God-koning behoorden hemel
-b aarde. Wanneer hij over het land
cnreed, werd het vruchtbaar door zijn
Nn?r?king. Het is geen wonder dat de
."aar mythe van Goddelijke rivier
J® Zrir, „l.IJj v. iV.oofl TV,
hu""- en de Nijl
,tJ wenend neer om het water met vol-
ee« gen te drinken. Hij zal er wel
hp,,,stevige dissenterie van over ge-
niit n hebben, maar dat heeft hem
Ve» verhinderd „Salambo" te schrij-
sch,', Men beeft ons bijzonder gewaar-
en TA voor het zwemmen in de Nijl
dat drinken van haar water, maar
ter Ntjl de meest ongezonde rivier
slat?* is geat er bij mij niet spoor-
SrneerT1, De RÜn draagt veel meer
Weirn„ el naar de zee. Toch is het
sla t? smakelijk om bij het eten van
kronn "enken aan de vrouw die de
te k.pen zo keurig in de rivier stond
ter X?5sen> terwijl haar man een me-
in het m0Pwaarts zijn behoefte deed
pletn i,W?ter en er iets verder het com-
kadaver van een buffel dreef.
booHp.k®pitein v°nd de lekkage in ons
een menoSlo de sPleet dicht met
ment lenTLn^T/^derklei en ce-
hecht'kraóhtstopmiddel dat ongekende
zag er idt nte bezitten. Hij
ver met zifn yfent .Yeryaarlijk zeero-
snor Ziin analfnh T00' en martiale
beletsel voor z1n naufoLblKk
ten te zijn en vS d t capacitei-
jverd geweekt met enkele bladeren
v andÖvie. 's Avonds kookte
bonen met wortelen en uien
^Wee mannen aan bakboord en aan
Trots en uitdagend verheft de tempel van Koom-Ombo zich aan de Nijloever.
stuurboord
peilden op gezette tijden
de rivier. Zij deden dat met lange
stokken en riepen de diepte van het
water om beurten af in een soort
ritmisch gezang, dat klonk als psal
modiëren. Eenmaal verloor een van
de mannen zijn stok. Er ontstond
een woedende scheldpartij maar in
een minimum van tijd had de man
zijn kleren uitgegooid. Hg sprong
spiernaakt over boord en zwom als
een razende. In de kortst mogelijke
tijd was hij weer aan boord gehesen
en de scheldpartij ging gewoon ver
der.
Met de Nijl staan we nu letterlijk op
en we gaan er mee naar bed en dat
zal weken zo blijven. De meest ver
stokte langslaper heeft geen moeite om
voor zessen uit zijn slaapzak te komen.
We varen dan ook van het moment
dat de zon over de Oostelijke woestijn-
kim komt en we moeten, wanneer zij
onder gaat, snel zorgen een ligplaats
te vinden want anders blijft ons niets
over dan zoals ons verschillende
malen gebeurd is op een willekeuri
ge plaats van de woestijnrand aan
te leggen. Om half zeven is het stik
donker tenzij de maan schijnt. Prac-
aUe scheepvaart gaat per zeil-
Prachtige schepen, soms met
zeer hoog oplopende boeg, zeilen ons
geruisloos, als grote libellen voorbij
Zij hebben doorgaans maar een groot
zeil, zonder giek en een zeer lange
rondgebogen gaffel. De Egyptenaren zei
len met log lijkende gevaarten ongeloof
lijk behendig, maar zij hebben dan ook
een traditie van wel 6000 jaar of meer
Reeds in het Oude Rijk ('vierde dynas
tie) construeerde men boten van vijf
tig meter, toen de tempel- en pyrami-
denbouw vervoer van grote steenblok
ken nodig maakte. Later bp de trans
porten van de obelisken, de enorme
monolieten uit graniet, beschikte men
tisch
boot.
beginnen een aantal smalspoorbjntjes.
Men zou denken dat ze voor de suiker
fabriek bestemd zijn, maar de Egypte
naren meenden dat ze evengoed het lo
kale verkeer konden dienen en zo ziet
men groepen vrouwen en kinderen door
ezeltjes voortgetrokken rondrijden en de
kleine ezeldrijvers worden zelfs kwaad
wanneer men van hun perfecte vervoer
geen gebruik wil maken. Buiten
de plaats, die uit twee witte torens en
wat lemen hutten bestaat, zijn een
groot aantal nieuwe huizen gebouwd,
twee verdiepingen hoog. Zij hebben tot
doel de massale migratie uit Nubië op
te vangen, een trieste geschiedenis,
waarover ik nog zal schrijven. Wanneer
ik foto's wil maken komt de lieve jeugd
met geweld opzetten en weldra vliegen
de keistenen in het rond.
Met dit minder wellevend afscheid
trekken we zuidwaarts, waar Assouan
tussen de hoge granietrotsen ons vrien
delijk verwelkomt met schetterende
marsmuziek en ijzeren stemmen uit
microfoons. De revolutie in Syrië is ont
ketend en het Information Service De
partment deelt de roem van de groeien
de Arabische eenheid met gejuich den
volke mede. Iedereen is vrolijk gestemd,
de schooljeugd marcheert slordig ach
ter wapperende vaantjes op de maat van
een fanfare, die uit hartelust blaast op
nog weinig op elkaar afgestemde in
strumenten.
De ambtenaren, die ons aan verdere
papieren moeten helpen voor de door
tocht over de dam, delen ons verheugd
mee, dat zij dadelijk Cairo zullen gaan
bellen en dat hun kantoor vanwege het
enthousiasme, benodigd voor de opbouw
van de nieuwe staat, tot twaalf uur
's nachts geopend zal zijn. Zij zijn tot
twaalf uur open, zjj hebben zelfs met
Cairo gebeld maar de juiste man jam
mer genoeg niet te spreken kunnen
krijgen. Morgen zullen wij terug komen
maar ocharm, de avondlijke arbeid
heeft blijkbaar zoveel van hun krach
ten gevergd, dat wij ten einde raad na
vier dagen de sprong maar zonder pa
pieren wagen.
's Middags steekt er een zandstorm
op en als wij het eiland Elefantine wil-
over nog groter vaartuigen, maar dan
nog blijft het een raadsel hoe men de
gevaarten vervoerd heeft. In Assouan
kan men een dergelijke immense, onafge
maakte monoliet nog in een steengroe
ve zien liggen.
„Nefertete," die tijdens het transport
over land zo'n zwaarlijvig en dikwijls
moeilijk te hanteren wezen was, blijkt
nu een teer en nietig poppetje te we
zen. Op het water lijkt het een bootje
van mets, 's avonds als het buta-gas-
licht brandt, heeft het met de gele rub
ber kano op het dak iets van een Chine
se lampion. De inrichting blijkt prac-
tisch te zijn, alles heeft zijn plaats en
de geringe diepgang veroorlooft ons
overal dicht onder de kust te varen en
dat is de bedoeling.
De beeldhouwkunst bedient zich nog
van de oude symboliek maar de die-
renkoppen boven de menselijke gestal
ten hebben niet meer die magische
bezwering uit de vroegere bloeiperio
den. Zij beginnen te lijken op groteske
maskers uit een carnavals-optocht. De
figuurtjes worden veel molliger, zelfs
de mannen, en de vrouwen krijgen een
wulpse uitdagendheid in de volle ronde
borsten en de guitig lachende smoel-
tjes. De ban schijnt gebroken onder de
invloed van vreemde heersers, maar f
de religie kan toch niet gemist worden
i te rich- is
rompeld
len ronden wentelt Nefertete zich in het
water als een dolgeworden krokodil. Het
woestijnzand steekt dwars door kleren
in de huid en op de levendige markt in
de oude stad waait het stof met geweld
tussen de marktkooplui. De volgende
dag bereiken we de woestijngraven wat
gemakkelijker via het graf van de Aga
Khan, de meest perfecte nietsnut der
Cóte d'Azur en de gokker der paarden
rennen in Engeland, die hier zijn laatste
rustplaats heeft gevonden in een mau
soleum. Twee uur door de woestijn ploe
teren en we staan voor de resten van
het grote St. Simeonsklooster, dat door
de Kopten in de vijfde eeuw gebouwd
is. Het gebouw is omringd door zeer
hoge muren en tussen de puinhopen der
ongebakken tichels vindt men de resten
van de kloosterkerk, de refter, de slaap
zalen, keukens en watermolens, die door
kamelen m beweging werden gehouden.
Er zijn nog een paar minimale resten
van wandschilderingen maar de mense
lijke geest, die hier devoot en onder
strenge tucht gebloeid heeft, schijnt
met net stof verwaaid te zgn. Alleen de
kleine lemen bedden verraden nog iets
van de mensen die er slechts enkele
uren per nacht gerust hebben. De gra
ven die verderop in de rotsen zijn uit
gehakt zijn primitiever en veel minder
„huiselijk" dan die uit Thebe. Zij da
teren meest uit de twaalfde dynastie
en hebben behoord aan de gouverneurs
van Elefantine. Het zijn grote sombere
ruimten vol geheimzinnige zijgangen,
waar vleermuizen met veel geruis te
keer gaan, wanneer men er een zak
lantaarn laat schijnen.
Bjj de tocht naar de Dam moeten we
door een labyrint van hoge graniet
rotsen en draaikolken, welke soms zo
verraderlijk zijn, dat we genoodzaakt
worden een gids mee te nemen. De rot
sen zijn op vele plaatsen nog van Egyp
tische inscripties voorzien en lijken in
hun grillige, door het stuwende water
geslepen vormen op grote plastieken
van Arp, Moore of Barbara Hepworth.
De dam is 42 meter hoog en door de
Engelsen tussen 1902 en 1912 gebouwd.
Na heel lang heen en weer gepraat en
getelefoneer mogen we de sluizen door,
liefst zes maal gaan enorme deuren
open en dicht en telkens stijgen we in
angstwekkend tempo zeven meter. Wan
neer de laatste deur zich opent zien wij
na de spelonken der sluismuren het
enorme, kilometersbrede meer van Phi-
lae voor ons liggen.
MARIUS VAN BEEK.
(Advertentie)
Hotel
Groot Berg en Dal
Nijmegen/Berg en Dal
telefoon 08805/400
Ideaal hotel
voor uw vakantie- en
weekendverblijf.
Restaurant la carte.
Eigen zwembad.
Tennisbaan en manege.
(Advertentie)
(Van onze correspondent in Bonn)
BONN, 3 mei De apostolische nun
tius in Bonn, aartsbisschop mgr. Bafile,
gaat op het ogenblik na, of het moge
lijk is een aanklacht wegens belaste
ring van de nagedachtenis van een
overledene in te dienen tegen de schrij
ver van het heftig omstreden toneel
stuk Der Stellvertreter, Rolf Hochhuth
in Bielefeld.
Een dergelijke aanklacht is in West-
Duitsland mogelijk. Deze juridische
constructie is vooral geschapen om per
sonen te kunnen vervolgen, die zich op
beledigende wijze uitlaten over de Jo
den.
Naar de mening van de nuntiatuur in
Bonn heeft Hochhuth in zijn toneelstuk
dat op dit ogenblik in West-Duitsland
niet meer wordt opgevoerd de nage
dachtenis van Paus Pius XII belasterd.
De apostolische nuntius had hierover
inlichtingen ingewonnen bij de Keulse
rechter mr. Panzer. In een brief
aan mgr. Bafile heeft rechter Panzer
hem de aanklacht afgeraden. Zuiver
formeel is de nog in leven zijnde zus
ter van wijlen Paus Pius XII volgens
(Advertentie)
MADURODAM LICHTSTAD!
Madurodam hebt u wellicht In de 11 jaar
van zijn bestaan al eens bezocht. Maar.,
kent u het ook bi/ avond? Een spréókjel
Dan branden meer dan 45.000 lamp/etl
Den Heeg Feêrlekl scheveningen
UTRECHT, 3 mei „Tot nu toe
heeft men zich te weinig bezig gehou
den met de vraag of de weggebruikers
van vandaag psychisch wel opgewas
sen zijn tegen de dikwijls enorme op
gaven, waarvoor het moderne verkeer
hen stelt. Ik ben van mening dat zulks
bij 75 procent van hen van tijd tot tijd
niet het geval is. Want ook de tech
nisch beste en sociaal volkomen aan
gepaste weggebruiker heeft zijn off
days", aldus mr. J. C. Hooftman, ad-
juact-directeur van het Verbond voor
Veilig Verkeer, in zijn gisteren gehou
den openingsrede voor het tweedaag
se werkcongres van verkeerspsycholo-
gen uit diverse Europese landen, dat
hier wordt gehouden.
Het grote belang van de verkeers-
psychologie ook voor de verkeersop-
voeding en de verkeerstechniek on
derstrepend, bepleitte mr. Hooftman
een ruimere mogelijkheid voor een
verplicht psychologisch onderzoek bij
recidive van bepaalde verkeersover
tredingen, gelijk zulks sedert enige
tijd in Duitsland bestaat.
In dat verband bepleitte hij dat ook
aan Nederlandse universiteiten de ver-
keerspsychologie als zelfstandige we
tenschap zal worden gedoceerd en tot
verplicht tentamen-vak, ook voor ver-
keersjuristen en -ingenieurs, zal worden
verklaard.
en de vitaliteit om tempels op te rich
ten is nog zeker niet verschrompeld.
Nabij het stationnetje van Kóm-Ombo
X
£33
De reliëfs zijn voller en wulpser van gestal te geworden en bezitten grote verfijning.
paragraaf 189 van het Wetboek van
Strafrecht gerechtigd de aanklacht te
gen Hochhuth in te dienen. Dit zou
moeten gebeuren in Hamburg, waar
Hochhuth's toneelstuk in boekvorm bij
de uitgeverij Rohwolt is verschenen. Of
in Berlijn, waar het stuk onder de regie
van Pescator werd opgevoerd. Rechter
Panzer wees op de liberale instelling
van de rechtbanken in genoemde ste
den, waar men met aanklachten van
dergelijke aard tot dusverre niet al te
veel succes heeft gehad.
HENGELO, 3 mei Onder zeer gro
te belangstelling heeft het aannemings
bedrijf Bijkers uit Gorinchem gistermid
dag de vier ton wegende Oelerbrug, die
over het Twentekanaal is gelegen, op
drijvende pontons overgevaren naar de
plaats van de Boekelosebrug. Ponton
niers van het 462ste bataljon te Kei-
zersveer sloegen daarna in ijltempo een
baileybrug op de plaats van de Oeler
brug. Beide bruggen waren op 10 mei
1940 door Nederlandse militairen opge
blazen. De baileybrug zal te zijner tijd
worden vervangen door eebetonnen
boogbrug.
Advertentie
B 105.116.1»
(Van onze verslaggever)
Het formaat van De Nieuwe Linie is
kleiner dan dat van het oude blad. De
hoofdredacteur wordt bij zijn redactio
nele arbeid, behalve door pater Arts,
gesteund door de redacteuren: N. van
Hees S.J.. W. Pisa S.J., H. Morel, H.
Enkelaar en J. Verdonck. Tot de Raad
van Commissarissen behoren, behalve
drs. W. Claus, mr. H. F. Blaisse, drs. J.
A. M. Damoiseaux, C. Enkelaar. E. A.
Schüttenhelm en mevrouw mr. A M.
Ruding-Fehmers.
In het voorwoord, waarmee het zo
juist verschenen nummer wordt ge
opend, staat dat De Nieuwe Linie is
„geënt op het weekblad, dat zoveel
duizenden vrienden bleek te hebben".
Dat het niet een geheel nieuw week
blad is geworden, mag men opmaken
uit de vermelding „Jaargang 18 - Nr.
892".
Het hoofdartikel in dit nummer is
getiteld: „Een nieuw begin. Open po
dium". „De Nieuwe Linie", zo schrijft
Gerard van den Boomen, „wil zijn een
onafhankelijk Nederlands opinieblad,
DEN HAAG, 2 mei Bjj K.B. is
benoemd tot kantonrechter te Beetster-
zwaag: mr. K. J. van Douwen, burge
meester van de gemeente Doniawer-
stal. tevens kantonrechter-plaatsvervan-
ger te Heerenveen, Sneek en Beetster-
zwaag en rechter-plaatsvervanger in
de arrondissementsrechtbank te Leeu
warden Aan mr. van Douwen is te
vens opgedragen kantonrechterswerk-
zaamheden te Leeuwarden op zich te
nemen.
dat in vrijheid, vanuit het christelijk
levensbesef, kritisch maar positief, mede
gestalte wil geven aan de toekomst".
Het weekblad wil zich richten „tot elke
Nederlander, vooral tot de jongeren, die
zich in de Linie zullen kunnen herken
nen. Goede smaak zal ons leiden, maar
wij zullen niet aarzelen de vinger te
leggen op wonde plekken en niet terug
schrikken voor schokkende feiten, als
zij openbaar gemaakt moeten worden.
Politiek is de Linie aan geen partij ge
bonden".
Directeur van De Nieuwe Linie is
pater dr. S. Maas S.J.
(Advertentie)
ré
RATH DOODEHEEFVER
ontwerpers en fabrikanten van behang.
