EXPEDITIE NAAR EGYPTE EN DE SOEDAN (IX)
Oecumenisch denken moet
beginnen bij de priesters
Zij moeten studie maken
van het protestantisme
Perfecte technische
uitrusting maar ook
moeizaam handwerk
NIEUWE GELUIDEN IN SPANJE
Gods nabijheid
ÉSSKÊÊÊÊ
ZATERDAG 4 MEI 1963
Zandspuiters aan het werk.
Overzicht van de werkzaamheden
aan de Assouandam.
Tussen de oude en de nieuwe
Dam ligt het tempel-complex
van Philae, de parel der
Egyptische tempels, sinds 1902
het grootste deel van het jaar
verzonken onder het water. Lang
moesten we zoeken voor wij het
gevonden hadden en tenslotte von
den we tussen wat rode tonnen,
als waarschuwing voor de scheep
vaart, twee rechthoekige massa's,
als grote stenen pontons. Twee-
platforms met een daklijst, waar
we de hoot konden aanleggen om
te kijken naar de handtekeningen
van zelfbewuste reizigers. Dat
was alles.
Het Spaanse tijdschrift „Incli
nable" heeft een artikel ge
publiceerd, waarvan de con
clusie luidt datt een ware eecu-
menische houding „moet begin
nen bij de priester". Het nieu
we oecumenische denken, waar
mee wij ons thans vertrouwd
moeten maken, is in Spanje nauw
verbonden met de plicht ook het
protestantisme te leren kennen.
Wij moeten dus twee dingen tege
lijkertijd leren: wat de oecumeni
sche beweging en wat het protes
tantisme is. Aldus het hoofd
artikel in „Inclinable", getekend
door prof. Lamberto de Echever-
ria, de uitgever van dit bekende
tijdschrift.
De ,JJefertete" meert aan de
daklijst van de tempel van Philae.
Het wonderlijke hij de bouw
van de nieuwe Dam zijn de
tegenstellingen. Naast de
geweldige perfecte technische uit
rusting waarbij steen geboord
wordt met driftige pneumatische
hamers, naast de wriemeling van
zware vrachtauto's (alle van
Russische makelij) die als insec
ten door elkaar wroeten, steen la
den en brengen naar gigantische
elevateurs, ziet men ook honder
den mannen die alles met de hand
doen.
Ongeveer acht kilometer ten
zuiden van de huidige
Assouan-dam vernauwt het
'ede meer van Shellal zich. De
^°9e bergkammen komen tot op
ehkéle kilometers van elkander.
Laar concentreren zich de krach-
teh, die een der meest gigantische
berken van memélijke energie in
°n%e tijd tot stand brengen. Vanaf
de rivier ziet men niet veel meer
dan een aantal kranen en licht
masten en wat dekschuiten varen
of en aan. Zij bezitten openklap-
bare bodems en wekken de indruk
dat zij hun last van granietblok-
ken op willekeurige plaatsen in de
rivier deponeren. Een betere stu
die van het object leert dat alles
met de grootste nauwkeurigheid
geschiedt en zodra men een der
oevers (vooral de Oostelijke) be-
ti eedt, breekt het geweld pas goed
los. De harde rotsbodem is hier
omgeploegd alsof het een smeuige
akker betreft. Over een temrein
van vele kilometers zijn wegen
aangelegd, bergen doorbroken en
hellingen afgegraven. Er zijn be-
tonfabrieken en centrales met ge
wéldige aggregaten gebouwd. Tot
ver in de omtrek zijn steengroe
ven, die sinds faraonische tijden
Verlaten waren, weer opengebro
ken. Het meest gigantisch zijn de
«es tunnels die men door de berg
Geboord heeft. Zij moeten het wa-
doorlaten, wanneer de eigen-
tyke dam gesloten zal zijn. Het
Water dat door deze tunnels gaat
dromen, zal turbines in werking
brengen van een der grootste
krachtstations ter wereld, zodat
miljard Kwh per jaar aan élec-
iciteit gewonnen kan worden.
Len goed begrip van de dam
krijgt men pas, wanneer men
Weet, dat hij 110 meter hoog zal
Uitgroeien boven het rivierbed,
drie en een halve kilometer lang
worden bij een breedte van
een kilometer.
De bouw van de nieuwe dam
is een levenskwestie voor
Egypte, niet alleen voor de
verbetering van de waterhuishou
ding van de bestaande landbouw
gronden, maar ook voor de ont
ginning van nieuwe gebieden.
Men ziet er dan ook niet tegen
woestijnen te gaan ontsluiten
zélfs in de Delta eist 1 miljoen
hectare vruchtbare grond nog zo
véél kanalen, dat zij een lengte
van 15.000 kilometer beslaan.
Men weet dus wel wat de prijs is
voor een landje met bonen, toma
ten, katoen of koren.
Een tunnel in aanleg; straks
stroomt er het water door naar
de turbines.
De nieuwe Assouan-dam is een geweldig werk
Op het ogenblik wekt alles de indruk
alsof ai het voorbereidende werk
slechts nodig was voor dat wat de ko
mende maanden gaat gebeuren. Een
leger gordt zich tot de slag. De tunnel?
voor de doorlating van het water zijn
gereed en de eigenlijke dam zal geen
sluizen kennen. Hier komt een kunst
matige berg van 110 meter hoogte. De
bodem is geheel door duikers onder
zocht op eventuele verborgen scheu
ren. De fundamenten zijn gelegd en
aangestort. Deze zomer bij de lage wa
terstand wordt dit werk beëindigd. Be
gin volgend jaar gaat de Nijl op dit
traject voor alle scheepvaart dicht en
in de loop van 1964 zal de dam
reeds de hoogte van de oude dam be
reikt hebben. Om het werk in dit sta
dium niet afhankelijk te laten zijn van
de wisselende standen van de rivier
hakte men in de rotsen een kanaal
van 1835 meter lengte. Men stelt zich
voor in 1968 met het werk gereed te
zijn, dan zal er een stuwmeer zijn ont
staan van bijna 500 kilometer lengte,
op een na het grootste kunstmatige
meer ter wereld, groter dan dat van
de Hoover-dam in Amerika. Het meer
zal op sommige plaatsen meer dan 15
kilometer breed worden en op vele
plaatsen moet het water de woestijn
in stromen, tenzij men secundaire dam
men gaat bouwen, want de bergkam
men langs de rivier hebben onderbre
kingen. Maar in dit alles is voor
zien zeggen de autoriteiten. Z\j wuiven
de opmerkingen hieromtrent met een
luchtig gebaar weg en zeggen op ge
ïnundeerde woestijnen plantages te
zullen aanleggen.
Met de „Nefertete" heb ik dit tra
ject zeer grondig kunnen bestuderen
en ik kwam meer en meer tot de in
druk dat vele onderdelen van het totale
plan nog in een experimenteel stadium
verkeren en dit moet een van de rede
nen zijn geweest, waardoor de Wereld
bank zolang aarzelde met de financie
ring van het project, want water dat
met zoveel kosten en moeiten verkre
gen wordt laat men maar niet wille
keurig wegstromen. Op vele plaatsen
ben ik tegen de hellingen omhoog ge
klommen om de situatie ter plaatse
beter te kunnen zien en daar was niets
dan zand en steen, eindeloos ver
schroeid tegen de horizon, zover men
zien kon!
Daaronder inktzwart water, waarin
geen contour, geen spoor van de Pto-
lomeïsche rijkdom terug te vinden was,
Deze zomer zal het rijke complex met
de vele tempels en bijgebouwen weer
vrij komen te liggen oij de lage water
stand, daarna zou het voor eeuwig ver
drinken, zoals zoveel in het rijke Nu-
bische gebied, indien niet alle interna
tionale hulp ook ingesteld zou zijn op
de redding der tempels Nederlandse
ingenieurs ontwierpen plannen om
dijken te leggen tussen de kust en de
twee eilanden, die Philae aan de weste
lijke kant escorteren. Wanneer de
nieuwe dam volgend jaar de hoogte
van de oude bereikt heeft, kan men het
meer tijdelijk laten leegdtromen om het
werk uit te voeren. De Amerikanen
zouden het project financieren, maar
contracten voor de uitvoering schijnen
nog altijd niet getekend te zijn, ik heb
er althans nergens bevestiging van
kunnen krijgen. Zo is het met zoveel
van de neven-werken in Nubië. Ieder
schijnt op een ander te wachten, zoals
ook het geval is met Abu-Simbel, die
schrikaanjagende monster-tempel. 350
kilometer zuidelijk.
Het werk aan de dam zal er niet
op wachten. De noodzaak een heel volk,
nauwelijks meer wanhopig vechtend
tegen hongersnood en bittere armoede,
nieuwe bestaansmogelijkheden te ge
ven, prevaleert. De moloch van As
souan werkt met zijn gigantische appa
ratuur, wroet voort, wat ook de verde
re consequenties zullen zijn voor een
land met een eeuwenoude cultuur,
waarbi) een geheel volk moet verdwij
nen van de woonplaats der vaderen.
De evacuatie begint reeds over enkele
maanden.
MARIUS VAN BEEK
Pater dr. B. Naaijkens heeft als
geestelijke schrijver zijn sporen ver
diend. Daaraan twijfelt wel nie
mand. Men moet respect hebben
voor de eerlijke, diepdoorleefde over
tuiging, die uit zijn werken spreekt.
Zijn laatste boek: „Gods nabijheid",
met als ondertitel: „Begeleiding en be
schouwingen op de weg naar een chris
telijke gebedspraktijk" ademt dezelfde
geest. Het is een zeer uitvoerig boek
van maar liefst 598 bladzijden. De schrij
ver gaat uit van twee gedachten: goed
bidden vereist een nauw contact met
de Openbaringsgegevens en stelt ver
volgens aan de bidder enkele voor
waarden, zonder welke de groei van
de geest van gebed niet mogelijk is:
diep geloof, ingekeerdheid, zelfovergave
aan God, naastenliefde en nederigheid.
Dit alles wordt in dit boek tot in de
uiterste details uitgewerkt. Vanzelfspre
kend is dit geen boek om in één ruk
uit te lezen. Het wil bestudeerd en door
dacht worden. Wij vragen ons echter
af, of er velen zijn, die daartoe de
moed opbrengen. Wij zouden niet graag
beweren, dat dit dan voortkomt uit ge
brek aan belangstelling voor de behan
delde stof. Die belangstelling bestaat'.
Ze wil evenwel gevoed worden op een
eigentijdse wijze. Dit ontbreekt, dunkt
ons, in dit boek, dat weliswaar over
loopt van onbetwistbare waarheden,
maar het mist o.i. de aansluiting met
de lezer. Duidelijk blijkt dit, menen wij
uit hoofdstuk 21, waar de auteur het
conflict bespreekt tussen inwendig en
uitwendig leven. Het is allemaal zeer
waar, wat daar staat, maar het over
tuigt niet kort en bondig, misschien
wel tengevolge van de te grote uitvoe
righeid. Hedendaagse Christenen zullen,
menen wij, niet gauw dit werk ter
hand nemen. Het is te véél van het
goede en het klinkt de meesten te
vreemd in de oren. Het boek is uit
gegeven bij het Nederlandse Boekhui
te Tilburg.
L
(Van een correspondent)
Dat zijn geheel nieuwe geluiden in
Spanje woorden die tot nu toe niet
eens in dagbladen te vinden waren.
Daarin zullen zij vermoedelijk pas ver
schijnen, als een systematisch opvoe
dingsproces, dat nu in het openbaar
zal worden ingezet, vruchten draagt.
In het opzienbarende artikel in „In
clinable", dat verscheen onder de titel
„Opvoeding tot oecumenisch denken",
wordt letterlijk gezegd:
„Of wij het willen of niet, of het ons
bevalt of niet, wij moeten de werke
lijkheid onder ogen zien. En deze
werkelijkheid is, dat de Spaanse ka
tholiek met het protestantisme in
contact begint te komen. Deze con
tacten nemen niet langer genoegen
met de oude, al te simpele vormen
die tot nu toe bü ons gebruikelijk
waren." (Met dit laatste doelt de
schrijver kennelijk op de ketterjacht,
zoals Spanje die gekend heeft en
kent.)
„Wij staan voor een oecumenische
vloedgolf, die ook bij ons in Spanje moet
worden begrepen. Die vloedgolf zou
gevaarlijk zijn als wij er geen begrip
voor zouden kunnen opbrengen. De
katholieken in andere landen waren
met het protestantisme vertrouwd en
gingen met de protestanten om, toen
die nieuwe golf opkwam. Wij moeten
beide zaken tegelijk eerst nog leren
kennen."
„Derhalve: wij moeten nu onze ge
lovigen op de hoogte brengen", aldus
nog steeds het tijdschrift voor pries
ters. „En dat kunnen wij pas dèn. als
wij eerst zelf beginnen ons de zake:,
duidelijk voor de geest te halen. Dat
betekent dus dat wfl ons daar veel
moeite voor moeten geven, dat wij le
zen, dat wü ons op de hoogte stellen
en dat wij begrijpen wat er in deze tijd
omgaat."
„Allen moeten wij ons best doen
opdat Spanje, in deze beslissende uren
in het leven van de Kerk, niet achter
blijft."
Het verschijnen van dit artikel in
„Inclinable" viel ongeveer samen met
een ander oecumenisch gebeuren, dat
gezien de verhoudingen in Spanje
opviel. Daartoe uitgenodigd door een
groep katholieke intellectuelen heeft de
prior van de protestantse monniken
gemeenschap in Taizé (Frankrijk),
K.F. Roger Schut.?., een lezing gehou
den in Sevilla. In het kader van een
serie lezingen over actuele vragen van
deze tijd behandelde hij het onderwerp:
„Les chrétiens interrogés par le Con-
cil".
Prior Schutz, die als waarnemer het
Concilie heeft bijgewoond, heeft in
Rome contacten aangeknoopt met een
aantal Spaanse bisschoppen. Tijdens
het onderhavige bezoek aan Spanje
dat hjj en zijn begeleider bestempelden
als een „oecumenische reis" voerde
hjj gesprekken met de bisschoppen
van Saragossa, Tarragona. Madrid en
Sevilla. De twee vertegenwoordigers
van de protestantse monnikengemeen
schap bezochten ook verscheidene reli
gieuze ondernemingen en instanties,
zoals de Gemeenschap van de Kleine
Broeder Jezus, moderne lekeninstitu-
ten en het supradiocesane seminarie
voor de opleiding van priesters die
naar Zuid-Amerika willen gaan. Z(j
woonden ook verscheidene kerkdien
sten bij.
voerd. Voor de Egyptenaren is geen
last te zwaar. Als zij goed geleid wor
den doen zij wonderen, zander die lei
ding blijft de meest energieke kracht
urenlang in de schaduw zitten.
Niet ver van een plaats, waar vele
kubieke meters graniet in enkele uren
verplaatst worden, zijn steenhouwers
bezig om met hamer en botte beitels
steen te klieven, terwijl anderen op hun
rug de blokken versjouwen om ze el
ders in de rivier te werpen. Honderden
mensen dragen grond in mandjes op
het hoofd en verderop zijn grote pom
pen in beweging om water over honder
den meters via buizen in de woestijn
te spuiten en via een dergelijk buizennet
pompt men het zand weer terug voor
de bedding van de dam. Duizenden
betonvlechters maken de constructies
voor de elementen die in beton zullen
worden gestort. Men werkt met tal
van handige gereedschappen maar ook
slaan anderen met hamer en beitel een
stuk ijzer van 20 cm door bij gebrek
zelfs aan een ijzerzaag of kniptang. De
efficiency ontgaat mij soms dan ook
ten enenmale. Maar alles gebeurt en
het gebeurt toch nog in een snel tem
po.
Öe bijzondere betekenis van de ri-
de Nijl voor Egypte, sinds prae-
l'iastische tijden, heb ik in nmn von-
artikelen al uiteengezet. De hevige
as van de rivier bracht niet alleen
j de maanden oktober, november en
cember de vette klei naar.de delta,
hecj* leverde tevens de vruchtbaar-
van de grond, en dus doet men
jmds onheuglijke tijden alles om dat
X* j mnar vast te houden. De harde
v»T 0°gde leem is immers even on-
fcfJÏJhtbaar als het scherpste woestijn-
in oude dam die door de Engelsen
Ui, 's gebouwd en na de verbete-
tei ?n 511 1912 een hoogte van 42 me
ina bereikte, scheen destijds een opn-
*n rendement te geven, maar al
c?°edig bleek dat het stuwmeer zijn
Paciteit reeds verbruikt had vóór de
*n ae stand van de Nijl werd bereikt
Van uS Itomen vele akkers een kwart
keli ïaar dro°g te liggen. De ge-
de Se groei van de bevolking tijdens
Ijj laatste decennia maakte het pro-
fim van de voeding steeds nijpender.
«vT'ler jaar breidt de bevolking zich
750.000 zielen uit en de laatste
zestig jaar heeft het aantal inwoners
zich verdrievoudigd. Thans heeft Egyp
te 28 miljoen inwoners en deze men
sen moeten gevoed worden van een
gebied, dat slechts 3 pet. van de totale
oppervlakte beslaat. Een der moeilijk
ste problemen bij de hulp aan onder
ontwikkelde gebieden is, dat iedere
actie vele nieuwe problemen met zich
brengt. Reeds de geringste verbete
ring van hygiëne en volksgezondheid
geeft zulk een sterke aanwas van de
bevolking door de vermindering der
kindersterfte, dat men nauwelijks weet
hoe de mensen te voeden. Hoe armer
de Egyptenaar is, hoe meer kinderen
hij wenst, wamt hierdoor voorziet hij
op de gemakkelijkste manier zichzelf
van arbeidskrachten. Hummels van
vijf-zes jaar. helpen bij het oppompen
van het water en het werken op het
land dikwijls in de felste hitte. Dit heb
ik eindeloos vele malen kunnen consta
teren.
Het plan om een nieuw waterreser-
voir te bouwen is al vele jaren oud en
de voorgeschiedenis is weinig verkwik
kend geweest. Oorspronkelijk zou het
project door Amerikanen en Engelsen
uitgevoerd worden met financiering
van de Wereldbank. Toen er meer
moeilijkheden ontstonden dan president
Gamal Abdul Nasser verwacht had,
antwoordde hij in juli 1956 met zijn be
ruchte proclamatie waarbij het Suez-
kanaal werd genationaliseerd. De on
verkwikkelijke veldtocht van de Fran
sen, Engelsen en Israëliërs, waarbij
Anthony Eden zijn reputatie verspeel
de, ligt ons nog vers in het geheugen,
benevens het aanbod van de Russen
om de dam te financieren. De politieke
belangen der Russen en hun behoefte
het communisme over de wereld uit te
breiden zijn moeilijk in geld uit te druk
ken, anders zouden zij zich nog we]
eens bedacht hebben, want het geheel
kost veel meer, dan oorspronkelijk be
groot was. De moeilijkheden van 1956
schijnen echter door de Westerse mo
gendheden vergeten te zijn, sinds de
strijdbijl officieel begraven werd, want
ieder haast zich om Egypte hulp te
bieden. De Amerikanen werken weer
andere hydrografische projecten uit,
men zoekt zelfs naar een onderaardse
rivier die vóór de christelijke jaartel
ling een krans van oases grote vrucht
baarheid heeft gegeven. De Nederlan
ders werken voor de Heidemaatschap
pij aan de ontzilting van een gebied
nabij Alexandrië, waar de beruchte
zoutmeren ieder leven smoren. Een
Westduitse maatschappij bouwt elec-
trische centrales en alles gaat met een
enthousiasme terwijl algemeen be-
xend is dat het Egyptische pond op de
markt niet verhandelbaar is alsof
ae kouae oorlog al lang gesmoord is.
Men kan (naar hun uiterlijk gedrag
gemeten) zeker niet zeggen, dat de
Russen vurige propagandisten zijn voor
de ideologie van hun land. Het zijn
stille, hardwerkende mensen. Zn wo
nen in speciale voor hen gebouwde
flats op de westelijke oever. Zij assimi
leren zich niet met de bevolking en
men behoeft tegen al te opdringerige
bachschitsch-bedelaars maar te zeggen
„Russe" te zijn, of zij verdwijnen met
de staart tussen de benen. Wat mij
van de Russen opviel was dat zjj grote
thermosflessen met zich dragen. Zon
der ophef leiden zij het werk dat vooral
door Egyptische arbeiders wordt uitge-
