Lederkous en Lukacs
De week in Westminster
D
Doodstraf geëist
tegen Penkovski
Eis tegen WYNNE: tien
jaar gevangenisstraf
Moeder
De Rijp met zijn groots verleden geconfronteerd
Wederom Tsjang Kai-sjek
SPIONAGEPROCES MOSKOU
K.L.M. en M.A C.
blij ven op zelfde
voet samennerken
t)„
"BABYDERM SfS
Conservatieven trekken lange gezichten
Zenuwoorlogis in Volle gang —Electorale listen
Plotseling overleg met
Indonesische handels
missie in Den Haag
ZATERDAG 11 MEI 1963
PAGINA 9
Vn°n°lcaTPagne !s nog niet be-
en de schuttingen staan
na-, m bloei. Wat wel begon-
EEN HALVE EEUW
VERFIJNDE I?
TAFELSFEER
MOSKOU, 11 mei (AFP, Rtr.,
UPI) „De ernst en de laagheid
van zijn daden zijn moeilijk te
schatten. Er bestaan misdaden
die door niets kunnen worden uit
gewist. Voor deze verrader en
spion, die zijn vaderland heeft
verkocht, is geen plaats meer op
aarde. Ik eis daarom de dood
straf". Met deze woorden luidde
de openbare aanklager in het
spionageproces in Moskou, luite
nant-generaal Gordy, gisteren de
doodsklok voor de Russische ver
dachte, Oleg Penkovski. Daarna
volgde een aanzienlijk mildere eis
tegen de tweede verdachte, de
Britse zakenman Greville Wynne:
tien jaar gevangenisstraf.
Voor hel ter®
Baby-huidje
C—door
JOSEPH ALSOP J
i
SB
Nieuw element
Miljonair
In ,Jmémoires van graal Micha
el Karolyi, de eerste minister
president van de Hongaarse
republiek (de man ook, die de
macht overdroeg aan Bela Kun en
zyn communisten), vertelt de schrij-
h°ehy in het laatst van de
jaren twintig bezoeken bracht aan
PW. György Lukacs. De vermaar-
Marxist en literatuurcriticus
woonde in Döblin. bij Wenen. Karo-
jyi vertelt, dat hy dikwyis by hem
«wam, omdat hy een diepe bewon-
u® koesterde voor Lukacs' intel-
wlt „en zedeiyke integriteit. .Hy
T afkomstig uit een Joodse
„bourgeois "-familie in Hongarye;
22 gaf ®en comfortabel bestaan op
tioi vestlgtle zyn keuze op een poli-
nar-6 overtuiging, die hem tot een
paria, maakte in zün eigen kringen,
wereenkomstig de familiesolidari-
2,,Lvan, z«n ras probeerden zyn
rnn j te voorzien van geld,
fclaar oat wees hy koppig van de
moede leefde in volslagen ar-
OriY°0r de Eerste Wereldoorlog be
aat! Lukacs als jeugdig neo-Kanti-
aa- Tegen het eind van de oorlog
™aakf,e hij een wysgerige salto
mortale, waardoor hij belandde by
den rfvolutionaireMarxisme. Tü-
in w communistische dictatuur
«ongarye was hij volkscommis-
7iinSjV00r openbaar onderwijs. In
aant nkon en doen heeft hij een
die .keren conclusies getrokken,
„ff, schenen af te wijken van de
1,1'ciele partyiijn. Maar telkens
iq,," hy zijn ongelijk bekend: in
urv, j toen hij mentaal bijna te
fr°hde ging, in 1934, toen de in-
<jnu kmg van zijn zienswijze hysteri-
tneif ,Y?rmen aannam, en in 1957,
oen hy zyn spijt betuigde over zyn
"iJJ'sionistische activiteiten" in het
Voorafgaande jaar.
knw2tWas nameiyk ook tijdens het
min- ge hewind van Imre Nagy
mister van onderwijs. Samen met
j agy is hij na de ineenstorting van
TrL Hongaarse opstand naar de
oegoslavisehe ambassade te Boe-
nJ?est gevlucht. Vandaar is hy
ergebracht naar Roemenië. Op
A fPrjl 1957 kondigde radio-Boeda-
vest zijn terugkeer aan. Hy werd
sni, ge'egenheid gesteld zyn weten-
rwai?pel'Jk werk te hervatten, al-
Us het radiostation.
Ihhet jongste nummer van het
Engelse maandblad „Encoun
ter" wydt George Lichtheim,
onder het opschrift „Een Intel
lectuele Katastrofe", een vrü uit
voerige bespreking aan „The Mea-
aing of Contemporary Realism",
een Engelse vertaling van oen
essay van Lukacs, dat al eerder in
het Duits is verschenen. Het essay
dateert uit de jaren 1955-56, uit de
periode dus, waarin Lukacs een
zeker aandeel nam in de intellec
tuele voorbereiding van de Hon
gaarse Oktoberrevolutie. Zün denk
beelden over nieuwe stromingen in
de marxistische filosofie en over de
nieuwe taken, die het communisme
schenen te wachten, hebben enige
weerklank gevonden in Hongarije,
Polen en Oost-Duitsland (prof.
Wolfgang Harich!). Het voorwoord
by de Duitse uitgave is gedag
tekend april 1957; dat is dus juist
de maand, waarin hy bij de gratie
van Kadar mocht terugkeren uit
Roemenië.
Lichtheim ergert zich aan de
manier, waarop Lukacs zes maan
den na de onderdrukking van de
Hongaarse opstand de „positieve
prestaties van Stalin" prijst, en ook
aan de plichtmatige verzekering,
dat „het revisionisme beschouwd
moet worden als de grootste be
dreiging voor het Marxisme". Licht
heim meent, dat talloze ex-commu
nisten in het westen, voor wie de
gesovjetiseerde vorm van het Marx
isme een onding is en die wel
graag terug zouden willen naar
de Hegeliaanse, Duits-idealistische
bronnen van hun overtuiging, dik
wijls hun hoop gevestigd hebben op
Györgi Lukacs. Maar telkens heeft
hij hen teleurgesteld. Telkens gaf
hy blük van een volslagen onder
danigheid jegens het Marxisme-
Leninisme. Misschien heeft deze
slaafse aanpassing ertoe bijgedra
gen, dat hy in leven is gebleven,
maar zy is bepaald niet bevorder
lijk geweest voor de achting, die
zyn vroegere Hongaarse leerlingen
hem toedroegen. Net als Ilja Ehren-
burg in Rusland is Lukacs iemand,
die alle wisselingen van beleid en
regime overleeft. Volgens Licht
heim moet men zich, om een ade
quate vergeiyking te krijgen, voor
stellen, dat Condorcet nog de
triomf van Louis Philippe en Guizot
meemaakte.
De bespreking in „Encounter"
dient verder om aan te tonen, dat
Lukacs als literatuurcriticus in la
tere jaren nimmer meer het peil
heeft gehaald van zijn „Theorie des
Romans" van 1916. Zpn verdediging
van het „socialistisch realisme" en
de manier, waarop hy „modernis
me" op één iyn stelt met „decaden
tie", is volgens Lichtheim geen
literatuurkritiek meer. Als hij in
„De historische roman" een zwak
aan de dag legt voor J.F.Cooper,
omdat deze in zün „Lederkous" be-
schrpft, hoe de stammenmaatschap-
pij van de Indianen door het koloni
serende Franse en Britse kapitalis
me wordt vernietigd, dan is dat een
uiting van rechtzinnig Leninisme.
Op geen stukken na heeft Lukacs
voor het Oosteuropese Marxisme
gedaan, wat schrijvers als Sartre,
Lefebvre, Ernst Bloch e.a. hebben
gedaan voor de cultuursociologie
van het westen. Hy heeft zich een
voudig beüverd orthodox te blpven.
De schryver van het „Note
book" van 26 april jl. in het
Engelse weekblad „The Spec
tator", Alan Brien, heeft aan
stoot genomen aan de bespreking
van George Lichtheim. Hij vindt het
smakeloos en zelfs sadistisch, als
westelijke intellectuelen zich vrolijk
maken over de vreemde bochten,
waarin de kunstenaars in het com
munistische deel van de wereld zich
moeten wringen. Inplaats van de
beul aan te vallen bespotten zjj het
slachtoffer en zij schuiven onder
zijn celdeur vrome en zelfvoldane
pamfletten over artistieke integri
teit door.
Men doet er volgens Alan Brien
goed aan rechtstreekse vergelü'kin-
gen tussen oost en west achterwege
te laten. Als voorbeeld haalt hij een
uitspraak van Harold Wilson aan,
die zijn problemen als leider van
de Labourfractie aldus samenvatte:
„Het valt niet mee te trachten een
bolsjewistische revolutie tot stand
te brengen met een tsaristisch
schaduwkabinet". Waarop een ka
meraad van de linkervleugel ant
woordde: „Vooral niet, wanneer je
Raspoetin als plaatsvervangend lei
der hebt".
Brien vindt, dat het stuk van
Lichtheim bedenkelijk veel weg
heeft van de vrije man, die het
dier in de kooi treitert.
Lichtheim heeft dat niet op zich
laten zitten. „The Spectator van
3 mei jl. drukt een brief van hem
af, waarin hij zegt, dat het ver
keerd is Lukacs te zien als een
gekooid dier. Zijn misleide bewon
deraars in het westen beschouwen
hem wel als de denker op eenzame
hoogte, die vervolging lpdt omdat
hij zo origineel is. Maar in de prak
tijk heeft hij zich voortdurend aan
gepast by wat de partij hem voor
schotelde als de waarheid van de
dag.
Lichtheim krijgt steun van Alfred
Sherman, die Lukacs, eveneens in
een brief aan „The Spectator", niet
rekent tot de gekooide slachtoffers,
maar tot de beulen, de cipiers, ja
tot de oprichters van de gevangenis.
H. J. NEUMAN
uiiiiiiillliiiiiiiiiliiiiiiiiiiiiiiiliilllllliiiillil»
De Labourhaan kraait victorie. De
conservatieven hebben ernstige
verliezen geleden by de gemeen-
tiirl v, teraadsverkiezingen. De laatste
Zr,Bi- ft het ene publieke-opinie-onder-
Brit na het ar>dere uitgewezen dat het
biin electoraat de conservatieven na
den J^aalf jaren beu begint te wor-
En de conservatieven trel
ge
trekken lan-
ste ëe?'chten. Ofschoon alleen de eer
op ^jhister de datum benaalt, waar-
toraa? de conservatieven tot het elec-
Winp zullen wenden om een vernieu-
-Jen o Van hun mandaat te vragen, zul-
VP„, vanaf heden, ongeacht of de
1aa?"l?ing<:ri Plaats vinden in het na-
Van hetnv^itt Huidige of het voorjaar
Wtwir, e 3aar' midden in een
Verkiezingsstrijd leven. De wet schrpft
oor, dat a.ie onkosten, gemaakt door
®en partp en de individuele kandida
ten van een politieke partij, verant
woord moeten worden en dat deze on
kosten een gestelde maximumgrens niet
*6 boven mogen gaan.
Maar de officiële verkiezingscampag-
re duurt slechts drie weken. Wat de
jartijen doen vóórdat deze korte perio-
begint na de Lagerhuisontbinding,
hai niet onder de onkostenregeling. En
i!j, is gewoonte veworden aan de eigen-
iiS.ls gewoonte geworden aan de eigen-
,carnpagne een lange en, voora,
bare conservatieven betreft, een kost-
ga voor-campagne vooraf te doen
laata: Maandenlang voordat in 1959 de
Sehoili a^Semene verkiezingen werden
en 22cen'. zaS men overal op muren
üiggjv"uitingen enorme aanplakbiljetten
laat versierd met het besnorde ge-
Waitvl?11 Harold Macmillan. Op deze
tievpp?n heette het, dat de conserva-
Vanaf J16* er lekker toch maar goed
kelijt ahden gebracht en dat het wer-
gerji Jammer zou zün, indien de bur-
te ho i a our een kans zou geven alles
ïtien ivrrveri door op Labour te stem-
zinsie2:aar nauweiyks was de verkie
zen 5a'um aangekondigd of de man-
ders de emmers, kwasten en lad-
Om s5ep,en zich in geheel Brittannië
Van b 6 aanPlakbiljetten los te weken
dezg schuttingen, aangezien anders
in tjp ""letten betrokken zouden worden
Pagne 0nk°sten van de verkiezingscam-
,eende>.„ over de middelen om een
ken bif- voorcampagne te betalen, spra-
consp,.,. Je woorden en verweten de
Jige voJ eve Parti) met grote en hei-
leen ho< twaardiging, dat zü niet al-
ze voorcampagne van 1959 kostte
ue conservatieven een fortuin en
he socialisten, die niet beschik
ten - - -
bli,
"UcitoiL gel|3 had een dergebjke pu-
hiaar ri2tarnPagne te kunnen betalen,
gevonden ZÜ het ook nog nodig had
"eiasten Jren grote publiciteitsfirma te
yoorcamn heorganiseren van deze
ben dt ;Pagne. Sedert 1959 evenwel heb-
\erloren °Clabsten ietwat aan heiligheid
deze koó en men verwacht dat ook zij
'en or»af- een dure voorcampagne zul-
de so^er saren. Een klein beetje van
"'Üven (iJbsche heiligheid zal intact
Perts i_ Labour zal publiciteitsex-
de social; arm nemen. Maar omdat
d'k ziTii en hierby grotendeels ge-
Wnders7in maken van vrijwillige of
h®t vopJoS„ goedkope deskundigen, is
daippacnn van een dergelijke voor-
bij Lahr,,? op, de schuttingen natuuriyk
e> terwiif' echts een dagelijkse zon-
Pagne Vl„ de te verwachten voorcam-
ra«gschitV conservatieven wordt ge-
yreernde onder de doodzonden van
ürlijkeaW'|aakroepende en tegenna-
IS ,c i T^nc-
nUp n!et |n bloei. Wat wel begon-
cieel bph'<Lf?'»is de zenuwoorlog. Offi-
§en uit tp klacmillan geen verkiezin-
r6t huirliop uv?n voor het einde van
i het nai^o^manQ?at' dat wil zeggen:
aatste oi22hioa" volgend jaar. Het
Wanhoopsdaad 'S 2let mindei dan een
hiillan is -fA™. de keuze voor Mac-
fallen of L. jaar, als de bladeren
ente 'de nb2pnV02gen.d iaar als in de
1? Britta2niaa2 barsten na de winter
Poch al]pp2 Mo Pr}mitieve woningen.
Woord, en dp ^?5cmJPan weet het ant-
aen. De zmn„2 i°S ,e kan slechts gis-
^acmillan bS? ?Abestaat hierin, dat
Positie op een val c Pr°ber6n de op'
indien hii 7\nh 5 spoor te brengen.
Jhen te wachten tot h f i voorgeno-
•iaar, ZOu het in w w volgend voor-
Jpel als van/iff Engelse politieke
Wachten de Sppositie^ "d dat h" zal
2en door het te dl de turn te lei-
?e verkiezingen zufl^n^01^111611 alsof
?en in de herfst li forden gehou-
^dien hy hier nam2ru, huidlSe iaat-
namelflk in zou slagen,
V,inliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiiniiiiui^
fAdvertentie
GERO 2ILVIUM
GERO ZILDURO
Z1LMETA
zouden de socialisten hun voorcampag
ne beginnen, enorme sommen uitgeven
aan reclame en zich innig en harts
tochtelijk voorbereiden op de ströd in
het najaar. En als dan de verkiezin
gen niet plaatsvinden in de herfst, kan
Macmillan een lange neus maken: kun
nen de conservatieven op het juiste
ogenblik hun eigen voorcampagne be
ginnen: zullen de socialisten hun kruit
verschoten hebben: en zouden zq moe
ten vertrouwen op proppenschieters en
verontwaardigde beschuldigingen dat de
conservatieven zoveel geld kunnen be
steden aan hun voorcampagne.
Dit alles behoort tot de zenuwoorloe
welke, zoals gezegd, reeds begonnen is
Macmillan heeft Lord Poole, die teza
men met minister Lord Hailsman, des-
tyds voorzitter van de conservatieve
party, in 1959 de verkiezingsoverwin
ning organiseerde, van stal gehaald en
hem benoemd tot medevoorzitter van
de party, tezamen met minister Mac-
leod. Macleod, die heel goed bridge
speelt en er een boek over heeft ge
schreven, is begonnen met een serie
diners voor groepen van conservatieve
Lagerhuisleden, tpdens welke maaltij
den hy tussen de kip en het roomys zijn
fractiegenoten op het hart drukt paraat
te zyn voor de verkiezingscampagne.
De onnozelen zeggen reeds, dat dit al
les wijst op een verkiezing in het na
jaar. Minder onnozelen zeggen dat Mac
millan probeert Labour uit zijn tent te
lokken om voorbarig te beginnen met
de voorcampagne en zpn kruit te ver
schieten. Macmillan vergeleek deze
week in een rede, gehouden na een
noenmaal met humoristen en cabaret
artiesten, politici met artiesten en con
stateerde dat de beide beroepen veel
op elkaar leken. Dat was meer dan
een grap. De klucht is begonnen.
DAAN VAN DER VAT
DEN HAAG, 11 mei De Indonesi
sche handelsmissie die gisteren, zoals
toen nog in een deel van onze oplage
gemeld, op Schiphol aankwam, heeft
blijkens een mededeling van de stich
ting persvertegenwoordiging van de
Nederlandse industrie voor internatio
nale belangen 's middags nog in de
vergaderzaal van de Centrale Kamer
van Handelsbevordering in Den Haag
een bespreking gehad met een gezel
schap Nederlandse industriëlen. De
vergadering" was georganiseerd door de
stichting vertegenwoordiging van de
Nederlandse industrie voor internatio-
nale belangen en stond onder leiding
van dr. W. A. F. Stokhuyzen, gedele
geerd lid van het bestuur. Onder de
aanwezigen bevonden zich vertegen
woordigers van een aantal Nederlandse
bedrijfstakken, zoals de scheepsbouw-
industrie. De besprekingen waren be
legd om zich te oriënteren over de
mogelijkheden tot hervatting van de
economische verbindingen met Indo
nesië.
De Indonesische delegatie, die op
eigen initiatief Nederland bezoekt, be
staat uit dr. Harsono Reksoatmodjo,
president-directeur van de negen staats-
handelshuizen, zyn adviseur dr. Ch. V.
de Villeneuve (voormalig Nederlander
en verbonden aan de Indonesische am
bassade in Londen) en de heer Moham
med Zein Safei van het Indonesische
handelshuis in New York. Dr. Harsono,
die reeds op Schiphol vloeiend Neder
lands bleek te spreken, heeft na de
bespreking met de Nederlandse indus
triëlen zijn opwachting gemaakt op het
ministerie van buitenlandse zaken;
maandag heeft hü een gesprek met de
directeur-generaal van de buitenlandse
economische betrekkingen van het mi
nisterie van economische zaken. Daar
na vertrekt hy via Bonn naar Genève
voor het bewonen van de Gatt-confe-
rentie. De heer De Villeneuve biyft nog
enkele dagen in Nederland dat hy
tien jaar niet heeft bezocht teneinde
zijn besprekingen met industriëlen
voort te zetten.
Als de rechtbank Penkovski conform
de eis veroordeelt zal hjj worden te
rechtgesteld door een vuurpeloton. Wyn
ne maakt een kans dat hij de hem op
te leggen gevangenisstraf slechts voor
een deel zal hoeven uit te zitten. Er
circuleren nu reeds geruchten, dat hij
te zijner tijd zal worden uitgeleverd te
gen Gordon Lonsdale, de Russische
meesterspion, die gevangen wordt ge
houden in Engeland.
Het betoog van de openbare aankla
ger leek dikwijls meer op een politieke
redevoering dan op een requisitoir. Dit
is niet het eerste spionageproces van
de laatste tyd, zei hij. De grote succes
sen, die de Sovjet-Unie heeft geboekt
by de opbouw van een socialistische
maatschappij en de toenemende kracht
van de communistische landen hebben
de afgunst gewekt van de „imperialis
tische kringen". Die hebben daarom
een „geheime oorlog" tegen de Sovjet-
Unie ontketend. De voornaamste rol
daarin wordt gespeeld door de Ameri
kaanse geheime dienst. Die heeft „zyn
vangarmen overal in de wereld geplant,
bedryft moorden en lokt provocaties
uit".
Maar ook de Britse geheime dienst,
die al 300 jaar oud is en nu is verbon
den met de Amerikaanse, heeft zich niet
onbetuigd gelaten. Beide geheime dien
sten hebben de Sovjet-Unie openlijk hun
voornaamste doelwit genoemd. Dit blijkt
onder meer uit de woorden van Allen
Dulles, die chef van de Amerikaanse
geheime dienst is geweest. „Nu moeten
wp in de eerste plaats te weten zien te
komen, hoever men in de Sovjet-Unie
is op het gebied van de rakettechniek",
zo heeft Dulles gezegd.
De openbare aanklager ging daar
na in op de eerste ontmoetingen tus
sen Penkovski en agenten van de wes
telijke geheime diensten. In 1961
kreeg Penkovski in Londen vele za
ken voorgelegd waarover hy gegevens
moest zien te krijgen. De eerste ge
gevens, die de Rus aan Wynne ver
strekte, werden door deze geheime
diensten van grote waarde geacht.
Penkovski en zijn westebjke opdracht
gevers waren „kennelpk tevreden met
elkaar". Penkovski gaf onder meer
gegevens door over de Russische strijd
krachten, raketten, de troepen in
SCHIPHOL, 10 mei Martin Schro
der, directeur van het vliegbedrijf
Martin's Air Charter, heeft op desbe
treffende vragen het ANP meegedeeld
dat hii met de KLM hoopt te blijven
samenwerken, maar berichten als zou
hij, nu de KLM tot inkrimping van het
personeel en tot modernisering van
haar vloot overgaat, een deel van haar
Europese vervoer overnemen, verwijst
hij naar het rijk der fabelen.
Het zal ieder duidelijk zyn, dat met
de zes vliegtuigen, waarover wij thans
beschikken, geen wonderen kunnen
worden verricht, aldus de heer Schro
der.
Biyft tenslotte de vraag: gaat MAC
dan wellicht zijn vloot uitbreiden? „Dat
is een toekomstdroom die in de huidige
internationale toestand van de burger
luchtvaart gevaariyk is en die althans
voor my nog heel ver van realisatie
verwyderd is", aldus de heer Schroder.
I Advertentie
Oost-Duitsland en de voorbereiding
voor het vredesverdrag met Duits
land.
Penkovski's verdediger vroeg het Hof
het leven van zijn cliënt te sparen.
De verdediger, Konstantin Apraksin,
ontkende de juistheid van de tegen Pen
kovski ingebrachte beschuldiging niet.
„Maar het oprechte berouw, de wens
om zpn schuld uit te boeten en het goe
de dat mijn cliënt in het verleden heeft
gedaan, verschaffen een basis voor cle
mentie".
Ook de verdediger van Wynne, Niko
lai Borovik, verklaarde dat zijn cliënt
oprecht berouw heeft. Het is verder
moeiiyk voor het Hof om „de psycholo
gie van een ander sociaal systeem" te
begröpen. Op het tydstip dat Wynne
werd gearresteerd, had hy „de carrière
opgebouwd van een degehjk zakenman".
Wynne had geen belangstelling voor po
litiek en kan niet beschouwd worden
als een man die bewust vijandig staat
tegenover de Sovjet-Unie, aldus de ver
dediger.
s Kroniek
Washington Er bestaat wer
kelijk een kans, dat de
„terugkeer naar het vaste
land", die door generalissi
mo Tsjang Kai-sjek zo lang en zo
dikwyis is aangekondigd, dit jaar
wordt geprobeerd.
Er bestaat een aanzienlek gevaar,
dat deze explosieve mogeiykheid
gebagatelliseerd zal worden, totdat
de poging werkeiyk op gang is ge
komen. De generalissimo en zijn
regering praten nu al sinds 1949
over een invasie op de kust. Nu is
het zover, dat aan hun uitlatingen
geen aandacht meer wordt geschon
ken.
Maar er is, in de eerste plaats,
heel wat Amerikaanse overredings
kracht voor nodig geweest om min
stens één eerdere poging te vermy-
den. En in de tweede plaats wyken
de aanwqzingen van Formosa dit
voorjaar drastisch af van die van
voorgaande jaren.
Er worden thans geen pochende,
lege proclamaties gepubliceerd. In-
plaats daarvan worden ernstige
voorbereidingen getroffen. Een
voorbeeld: buiten de bouw van lan
dingsvaartuigen op de werven in
Taipei waarvan de Amerikaanse
regering op de hoogte was hebben
de Nationalisten in het geheim ook
landingsvaartuigen laten bouwen in
Japan en dat heeft de Ameri
kaanse regering pas zeer onlangs
vernomen.
Vervolgens hebben de Natio
nalistische strydkrachten een inten
sieve training in amfibische opera
ties ondergaan, ironisch genoeg-
met gebruikmaking van Amerikaan
se adviezen; want hulp by deze
speciale training was een onderdeel
van het akkoord, toen de genera
lissimo een vroeger plan tot een
invasie op het Chinese continent
opgaf.
Tenslotte vormen de toon en het
tempo van de Nationalistische lei
ders de ernstigste aanwijzingen. De
adviseurs van de generalissimo, die
tot dusver tot behoedzaamheid rie
den en vooral tegen het uit de pas
raken met Amerika, zyn nu krach
tige voorstanders van een landings
poging dit jaar.
Mensen als de bekwame vice-
president Tsjen Tsjang en de oude
minister van oorlog Joe Ta-wei, die
er vroeger voor zorgden dat de
weegschaal doorsloeg naar de kant
van de voorzichtigheid, werpen hun
gewicht thans dus in de andere
schaal. Wat de generalissimo zelf
betreft: hy is de zeventig gepas
seerd; hy is vastbesloten de poging
om naar het vasteland terug te
keren te wagen, zo-lang er nog tyd
's; en hy is van oordeel, dat de
tüd in 1963 rijp is.
Er bestaat eigeniyk geen enkele
twyfel, dat Tsjang Kai-sjek en
zün regering thans van plan
zyn de landingspoging in de
vroege zomer uit te voeren, of mis
schien in het gunstige seizoen, dat
daarop volgt, de herfst. Aanvanke-
ïyk kunnen zjj niet veel méér aan
land zetten dan een divisie. Hun
luchtmacht, die slechts ongeveer
300 vliegtuigen telt, staat tegenover
een tienvoudige overmacht van de
communisten.
Maar zy herinneren zich, dat hun
piloten tydens de Quemoy-crisis van
1958 meer dan dertig keer zoveel
treffers boekten als de communisti
sche piloten. Zy rekenen er, mis
schien wel terecht, op, dat zy het
TSJANG KAI-SJEK
er ditmaal even goed af zuüen
brengen. Zy zün ook van mening,
dat er in het communistische leger
en vooral op het Chinese platteland
zoveel ontevredenheid bestaat, dat
zelfs een landing op betrekkeiyk
kleine schaal het effect zal hebben
van een brandende lucifer in een
kurkdroge hooiberg.
De vraag is daarom niet, ot
Tsjang Kai-sjek ernstig van plan is
zün landingspoging in 1963 uit te
voeren. De waarheid is, dat men
in hoge regeringskringen in Taipei
tamelijk openiyk over 1963 spreekt
als over „Het jaar van de Terug
keer".
Neen, de vraag is veeleer, of
Tsjang Kai-sjek zün voornemen uit
eindelijk ook ten uitvoer zal leggen.
En het antwoord op deze vraag
luidt bovendien nog vrijwel zeker
bevestigend ook, tenzü president
Kennedy erin slaagt de generalissi
mo tot een wüziging var zün opvat
tingen te brengen.
Men zal hem zeker tr chten
te overtuigen. Zelfs de Ame
rikaanse autoriteiten, die
van mening zün dat een
terugkeer naar het vasteland uit-
eindeiyk zal slagen, zün er vast
van overtuigd dat een poging nu
zou neerkomen op zelfmoord.
Om te beginnen is er de duideiyke
kans om maar niet te zeggen:
de grote waarschü'nlükheid dat
het binnen de twaalf maanden zal
komen tot een openlüke breuk tus
sen communistisch China en de
Sovjet-Unie. Een Nationalistische
landing op het vasteland zal altyd
zeer riskant zqn, maar het risico
zal aanmerkeiyk verkleind worden
door een breuk tussen die twee,
want dan komt Moskou in de ver-
geiyking niet meer voor.
Voorts hebben de iets betere oogst
van vorig jaar en het geliiktydige,
byna volledige staken van de in
vesteringen in de industrie de Chi
nese communistische leiders in
staat gesteld hun onderdanen wat
ruimer te laten leven dein voorheen
het geval was. Het is niet waar-
schynlpk, dat deze verbetering blü-
vena is. De wanhoop zal terug
keren. Maar er schü'nt thans niet
voldoende wanhoop te zijn om het
Nationalistische plan te doen slagen.
Om deze praktische en plaatse-
lüke redenen en ook om allerlei
andere redenen, die voortkomen uit
de wereldsituatie, vormt het plan
van de generalissimo een ernstig
nieuw probleem voor de Ameri
kaanse president.
(Copyright N. Y. Herald Tribune)
MARTINI
Het Leeghwater-huis staat op instorten
in deze drie eeuwen, zoals zich dat
in De Rijp afspeelde.
He: dorp zelf geeft de toelichting
op het geëxposeerde. Een prentje uit
1800 van de Grote Dam werd uit
gangspunt, om het geleideiyk verval'
toe te lichten. Rüke trapgevels wer
den afgeknot, van leiyke grote puien
voorzien en bepleisterd. Deze langza
me dood van het eens zo prachtige
plein zou nog versneld worden, door
verbouwing en sloop, als gemeente en
monumentenzorg hier geen bescher
ming boden. Juist in deze tyd, nu aan
de periferie van het dorp nieuwe uit
breidingen komen in moderne trant,
is het behoud van de oude middel
eeuwse dorpskern een zaak van cultu
rele betekenis. Het is de restauratie-
tentoonstelling in het museum, die
speciaal de aandacht vestigt op de
wenseiykheid van het behoud van het
architectonisch schoon uit het verle
den.
Nu het Rijper Museum zjjn vierde
seizoen is ingegaan, werd het met
een nieuw element verrijkt. Over
eenkomstig de intenties van de Cul
turele Raad voor Noordholland. die
reizende tentoonstellingen propageert
teneinde ook niet-stedelingen met de
moderne kunst in contact te brengen,
worden er voortaan elke maand ten
toonstellingen gehouden van het werk
an eigentijdse kunstenaars. Lense
Als u de bedrijvigheid van de stad
en het drukke verkeer van de
randstad Holland eens even wil
vermijden, dan moet u naar De
Rijp gaan, dat stille dorp met klein
steedse allure daar ergens tussen de
Zaanstreek en de Schermer. Het gro
te verkeer komt er niet. Het gaat er
met een grote boog omheen. Toe-
ringcars met toeristen kunnen niet
tot in het dorp rijden; althans de
grote niet en dat vinden de Rijpers,
die hun dorp aan de toeristen willen
„verkopen", wel jammer.
De Rijp is beslist een toeristische
attractie, al was het alleen maar om
de stilte die er hangt in de smalle
straatjes, waar oude geveltjes ons
herinneren aan vervlogen eeuwen,
toen er koopvaarders en walvisvaar
ders woonden en vissers, die op de
vele meren rondom De Rüp hun
brood verdienden.
Het raadhuis van De Rüp is een
kostelijk juweel van bouwkunst. Niet
ver er vandaEin, aan de overkant staat
een heel mooi gerestaureerd huis,
waarin het Küper Museum is onder
gebracht. In dit oud-Hollandse gebouw
word* men nog meer dan in het dorp
geconfronteerd met het grote histo
rische verleden van De Rüp, toen
het na Enkhuizen de grootste vissers
vloot had. Vanuit dit Noordhollandse
dorp trokken de walvisvaarders ter
visvangt uit naar wateren van de
noordeiyke üszeeën. Zo maakt men in
het opkamertje van het tot museum
ingerichte huis kennis met een der
.grote zonen van De Rüp, Marten Mi
chielszoon die rond 1600 als eerste
Hollander de kunst van het harpoe
neren van de Basken overnam bü de
visserü rond Groenland.
Een nog beroemder zoon van De
Rijp is Adriaan Leeghwater (1575-
1650) de bekende molenmaker en
ingenieur, die een grote rol speelde
in de droogmaking van de meren in
Noordholland, de Haarlemmermeer,
de Beeomster en de Schermer, om er
maar enkele te noemen. Elders in hel
dorp staat nog een relikwie van Leegh
water; het zogenaamde Leeghwater-
huis Jammer genoeg staat het op
instorten, het is het oudste huis van
De Rijp en enig in zijn soort. De Rijks
dienst voor Monumentenzorg is be
reid subsidie te verlenen in de kos
ten van restauratie; he' heeft het ge
bouw, wegens zijn zeldzaamheid ai in
tekening gebracht, maar de restau
ratieplannen stuiten af op onwil van
de éigenaar, die het pand wil verko
pen noch restaureren.
kenner van de oosterse talen en hoog
leraar te Harderwük en Utrecht. De
vierde, maar zeker niet de minst-
beroemde Rijpenaar uit het verleden
was Jan Boon (1758-1845) een reder,
die zulke voorspoedige zaken deed,
dat hjj miljonair werd. Hy liet zijn
belangrijk kapitaal aan zün geliefd
dorp, dat er nu nog van profiteert.
Naast de museumstukken, die de
herinnering aan deze grote vier van
De Rijp levend houden, vindt men
er tal van zilveren siervoorwerpen en
specimina van achttiende eeuwse
pennekunst; voorts rijkversierde en
zeldzame atlassen en kaarten.
De gezapige negentiende eeuw heeft
de architectonische kunstschatten van
De Rüp -geen goed gedaan. De restau
ratie-tentoonstelling op de eerste ver
dieping van het museum vertelt ons
van rijkdom en verval. Die rükdom
beleefde De Rüp in de gouden eeuw
toen het renaissance-raadhuis en de
kerk gebouwd werden. In de achttien
de eeuw waarin de grote redershui
zen, zoals de gerestaureerde „Arend",
verfünd werden afgewerkt, beleefde
men de nabloei van deze gouden
eeuw Maar in de negentiende eeuw
was de welvaart slechts schyn; hü
ging schuil achter het leiyke pleister
werk van de gevels, die natuursteen
moesten suggereren. Gemetselde
muurtjes, met bijbehorende dakpan
nen tegels en een collectie potterie
geven hier een beeld van het leven
Entree van het Ryper-Museum.
Elzinga, een geboren Amsterdammer,
die zich in De Rüp vestigde, terwül
hü doceert aan de Volkshogeschool in
Bergen, opende deze rü van tentoon
stellingen op de zolder van het „Hou
ten Huys". Er hangen nu zün goua
ches en grafisch werk, zoals hout-
linoleum- en boardsneden en litho's.
De derde figuur, waaraan wü in
het museum van De Rüp herinnerd
worden is Adrianus Reland (1676
1705), die als eerste Europeaan op
waariyk wetenschappelüke wijze de
Islam bestudeerde. Hü was een groot
Expositie op zolder van Lense Elzinga.
