Oudste klooster op ATHOS bestaat duizend jaar Op zaterdag wordt nog druk gewerkt N kleuren smalfilm CM O low Minister Saleh niet optimistisch Strijd tussen Indonesië en oliemij en wordt kritiek Eis tot steun aan staats- verkoop onaanvaardbaar? diepgaande invloed op orthodox christendom Uniek centrum van monastiek leven dreigt uit te sterven Helft bevolking kerkt op zondag Dozijnen sprankelende kleuren en 'n grote scherpte brengt U de NIEUWE CT 13 TYPE Mogelijk vertrek van de Stanvac, Caltex en Shell Jongelui legden fietsen op weg Rapport C.B.S. Toren Eusebiuskerk nu op hoogte I Japan en Hongkong maken meeste films Aangehouden in Oegstgeest DINSDAG 28 MEI 1963 PAGINA 9 Het grote klooster van Sint Athanasius op de berg Athos bestaat vandaag öuizend jaar. Patriarch Athena- S°ras heeft de feestelijkheden 2°ndag ingezet. Dit feit vestigt de indacht op de unieke monniken republiek en op het monastieke even op de Heilige Berg. In de oop der eeuwen heeft de Athos altijd een belangrijke invloed uit geoefend 0p het geestelijke leven v?n de Oosters orthodoxe kerken. et hesychasme kwam in de veer- lende eeuw op de Athosberg tot '°ei en werd in feite het eigen- oom van het afgescheiden chris- telijke Oosten. 1 Beleef de zomer in lichte tinten en,., lichte gewichten! Als voorbeelden uit onze lichtgewicht-col lectie costuums noemen wij Terylene met wol 178 Zuiver wol 198. Kooltex-Londonair 248.- Dacron met wol Halfgevoerd (Ameri kaanse import) 268.- ZONNIG NIEUWS ONDER DE ZON ZON CT 13 type S Kijk met verbazing naar Uw scherm Alle kleuren zijn krachtig als in stralend zonlicht. De mildste nuances zijn prachtig van toon. Schaduwpartijen zijn goed doortekend. Heel die weelde heeft U ge filmd met Uw eigen camera. Met de nieuwe smal film die alle kleuren onder de zon natuurgetrouw weergeeft. Verrassend scherp door uiterst fijne korrel. Royaal van speling door optimale gradatie. Tintelend helder en zui ver van kleur. Kleur, kleur, kleur en nog eens kleur. Dat geeft de gloednieuwe smalfilm van Agfa. DJAKARTA, 28 mei De nu al meer dan twee jaar durende strijd tussen de Indonesische re gering en de drie grote oliemaat schappijen, die tot dusverre in Indonesië hebben gewerkt, nadert zijn climax. Tot 15 juni is er nog tijd om tot een overeenstemming te komen. Dan zullen aan de Cal tex, de Shell en de Stanvac de wijzigingen worden opgelegd, die de Indonesische regering in de olieëxploitaties wenst. De keuze voor de oliemaatschappijen is: dit aanvaarden of liquideren. „Ik ben niet optimistisch", verklaarde de Indonesische minis ter van Zware Industrie en Mijn wezen, Chairul Saleh, in een ge sprek met Nederlandse journalis ten over de mogelijkheden voor een oplossing van de geschillen. i 'yy-v-^r' ®et aantal monniken dat bij de laat- v?. eeuwwisseling nog vele duizenden euroeg, is in deze eeuw en ook na de jongste wereldoorlog zeer tet teruggelopen. Daarnaast is er een t» e tendenz aanwezig om het kloos- 'erieven in de nabije toekomst strak- "illiiiiin HllllllllilllllllllllllllllllIIIIIIIUIIIIIIIIIItiUllltltlillll ter DEN HAAG, 28 mei. Het karak- van de zaterdagmorgen wordt in *terke mate bepaald door de arbeid, Ondanks de invloed van de vijfdaagse kerkweek is toch nog ruim tweederde Sedeelte der bevolking van twaalf jaar ®n ouder werkzaam in beroep, huis houding of op school. Deze gebonden heid aan het werk geldt in het bij zonder voor de gehuwde vrouwen van 18-39 jaar, van wie op zaterdagmor gen negentig procent haar gewone, dus to eest huishoudelijke werk doet. j Pjt zijn enkele conclusies uit een zo- guist door het Centraal Bureau voor ae statistiek uitgebracht rapport over Desteding van tijd gedurende het week einde. Het bevat een aantal voorlopi ge uitkomsten van een onderzoek dat w november 1962 weid gehouden. Wat de vrije-tijdsbesteding betreft hebben gedurende het weekemde rust, lezen, visites en televisiekijken de meeste betekenis. Het op zichzelf grote aantal bezoekers van de ver- naaakcentra als bioscoop, café, dans gelegenheid e.d. valt daarmee ver geleken in het niet. Overigens is dit bezoek meer een mannelijke dan oen vrouwelijke aangelegenheid, evenals het sport- en verenigingsbe- Zoek. Vooral voor sportbezoek op Zondag geldt dit: elf pet. van de mannen kan men dan als toeschou wer langs de sportvelden aantreffen tegen twee pet. van de vrouwen. Het winkelen en boodschappen doen >j J°g een typische zaterdagmiddagbe- jgbeid ook al besteden velen hieraan, door de invloed van de vrije za- er°ag, een deel van de zaterdagmor- S. h. Van de gehele bevolking is op za- tj/uogmiddag een derde deel geruime jc'h aan het winkelen of boodschappen hnü?' van do vrouwen afzonderlijk ge- 5?en zelfs bijna de helft. een nadere vergelijking van ra ck! en televisie kan men vaststellen fleiu?6 ra-dio tijdens het weekeinde dui- hjk minder in trek is dan de televi- met uitzondering van de zondag fle j°P beide massamedia elk een der- deel van de bevolking bereiken. Vail,Zondags gaat de helft van de be- keKu1? een °I meermalen naar de hootVan degenen die bij een kerkge- een ShaP zijn aangesloten, gaat ruim derde gedeelte niet. De helft van w, Vaderlanders slaapt minstens een ttefj Uit, tegen bijna een kwart op za- aa8morgen. 28 mei. Bij de her- Eiis&,.van de toren van de grote of hoogs.luskerk is gistermiddag het op ri,.® punt bereikt. De toren wordt door p tachtig meter hoogte bekroond Bup~ een spits, die elf meter hoog is. een ylhaaster C. G. Matser plaatste v°oraf de spanten van de spits, die «ant en klaar werd gemaakt. ker aan te pakken. Vele problemen die hiermee samenhangen worden be sproken op een congres dat het merk waardige jubileum zal herdenken. Men komt hiervoor van 3-6 september bij een in Venetië, de meest oosterse stad in het Westen. De abbas primas van de benedictijnen zal het congres pre sideren. De geschiedenis van de Athos gaat terug tot in de klassieke oudheid. Naast de spaarzame historische ge gevens bestaan er ontelbare, overi gens vaak zeer boeiende, legenden. Het meest bekende geschiedkundige feit is de ondergang van een drie honderdtal schepen. In het begin van de vijfde eeuw vóór Christus verplet terde een storm de vloot van Mardo- nios tegen de rotsen van het Athosge- bergte. Er verdronken toen meer dan twintigduizend personen. Uit hetzelfde kwartaal van de historie der Griek se klassieke oudheid dateert de aan leg van het kanaal dat Xerxes op de Isthmos, een smalle strook van twee kilometer breed, liet graven om een tweede grote ramp in de toe komst te voorkomen. Steden van enige betekenis werden er op de Athos nooit gebouwd. Wel wa ren er enige kleine plaatsen, maar de ze zijn geruisloos uit de geschiedenis verdwenen. Een legende weet te ver tellen dat de straffende hand van God ze zou hebben weggevaagd omdat de Athos door God was voorbestemd om de tuin van de Panhagia te zijn. Op zeer veel hoge bergen van Grie kenland heeft men in de oudheid een tempel ter ere van een of andere god heid gebouwd. Op de top van de Athos berg, 2032 meter hoog, stond een altaar van Zeus. In het treurspel Agamemnon dat Aeschylus (525-456) schreef, wordt daarom ook door Clytaemnestra gezegd dat „Zeus' steile zetel Athos" het be richt over de val van Troje van berg tot berg liet doorgeven. Ook schijnen er plannen te zijn geweest om Alexan der de Grote met een schip in zijn hand in de rotsklomp uit te houwen. Nauwelijks was het oude Hellas in verval of het schiereiland werd een uit gelezen oord voor allen die in rust, stilte en eenzaamheid naar God verlang den. Uit die eerste eeuwen zijn nage noeg geen betrouwbare berichten be kend. De eerstevermeldingen .dateren uit de vijfde eeuw. Een groot aantal monniken uit Syrië en Egypte kwam in de zevende eeuw naar de Heilige Berg en bleef daar wonen. Het interes seerde de eremiet immers niet de his torie van de tijd vast te leggen. In het licht van de eeuwigheid zou dat ver- weldadige invloed zich over het gehele christelijke Oosten ging uitstralen. Hij schreef een Typikon naar het voorbeeld van de cenobitische leefwijze van het Stoudionklooster in Constantinopel en geïnspireerd door de Regels van Ba- silius, Benedictus en Theodorus, de Studiet. Dit Typikon kan men nog al tijd bewonderen in de hoofdstad Karyai waar het met de grootste zorg en angst valligheid wordt bewaard. Het was de bedoeling van Athana sius om de leefwijzen op de Athos te vernieuwen en daarin wat meer een heid te brengen. Dit doel wenste hij ook te bevorderen door de bouw van een klooster. In zijn Typikon wordt namelijk ook aangegeven hoe zo'n klooster moest worden gebouwd. Het Typikon bevat verder de nodige voor schriften over de armoede, het gemeen schappelijk eigendomsrecht, de abts keuze, de leeftijd der novicen en Ie bepaling dat niets vrouwelijks de Heili ge Berg mag betreden. De kloosters op de Athos in to taal zijn er twintig werden naar het voorbeeld van Athanasius zó ge bouwd dat de abt vanuit een halfron de ruimte boven in de eetzaal in gebouwd, door een tweetal openstaan de deuren kan kijken tot achterin de kerk waar de heilige poort in het midden van de ikonenwand heen- wijst naar het altaar voor de viering van de heilige Liturgie: een uitzicht vanaf de aarde tot in het hemelse paradijs. In de loop der eeuwen heeft de Athos heel wat moeten strijden. De kloos ters met enorme schatten aan ikonen en andere kunstwerken hadden het vaak zwaar te verduren tegen de aan vallen vanuit het Westen, tegen Tur ken en vele piraten. De monniken wer den door het Westen nogal eens ver keerd of nauwelijks begrepen. Toch bo den de monniken van de Athos aan al die aanvallen een krachtige weerstand en men kan het alleen maar tragisch noemen dat de monnikenrepubliek thans ogenschijnlijk haar einde nabij schijnt te zijn. In negen klosters volgt men nu een zelfgekozen levensrichting. Men noemt deze idiorythmis dit in tegenstelling met de cenobitische waarin de mon niken onder leiding van een abt ge meenschappelijk leven, zoals in het Westen. Verder zijn er nog twaalf ski- ti- en een paar honderd kelliënkloos- ters. De skiti- of vazalkloosters ont stonden pas na het jaar 1500 en die nen voor de beoefening van de ascese. Wel hebben deze kluizenaars een ge meenschappelijke kerk, maar. deze wordt alleen op zondagen en hoogfees ten gebruikt. Iedere hut telt enkele monniken. De kelliënkloosters zijn klei ne hoeven met een kapel. Zij worden eveneens door enige monniken bewoond onder leiding van een geestelijke va der, de gerontas. Ontelbaar zijn daar- M 1 Het klooster in het zonlicht, in de gewelven op keurige rijen schedels van overleden monniken (fotomontage uit het boek „Athos, Berg der Verklarung). haal hoogstens een zeer betrekkelijke waarde hebben. Wel lag het voor de hand dat men de Athos uitkoos als de berg van de Gedaanteverandering. Omdat geen en kele evangelist de berg van de Trans figuratie met name heeft genoemd, wa ren de Byzantijnen het niet eens met de algemene mening dat het de Tabor- berg in Palestina zou zijn. Mattheüs schrijft over „een hoge berg die alleen stond Hieraan zou de Tabor niet be antwoorden. Hij is slechts 562 meter hoog en herinnerde bovendien aan een heuvelfort van de Romeinen. Bewijzen dat de transfiguratie op de Athos zou hebben plaats gehad, zijn er natuur lijk evenmin, hoewel de Athospiek wel „afgezonderd" uit de Aegaeïsche zee omhoog steekt. De werkelijke historie van het mon nikswezen begint met Sint Athanasius die in 958 op de Athos aankwam. Hij stichtte het Grote Laura waarvan de De hoofdkerk van het klooster Pandeleimonos. naast de kleine huisjes en grotten die men overal verspreid aantreft. Men zegt dat er ongeveer zeshonderd zijn. Hierin wonen asceten en eremieten die een zeer strenge levenswijze hebben. Het hesychiasme, dat uit de eerste eeuwen van het christendom dateert, kwam pas in de veertiende eeuw tot grote bloei. Er ontstond een zeker sys teem, zij het dan met de nodige va riaties voor de diverse nationaliteitén. De hesychast ziet God als het hoogste doel. De volheid van de goddelijke ge nade moet zich in de monnik uitstor ten. Dat is alleen maar mogelijk als men niet te zorgen heeft voor het aard se dat een tijdelijk karakter heeft. Wanneer deze aardse zorgen wegvallen, kan de monnik zich zo zuiver mogelijk op 'God concentreren en het goddelijke Licht aanschouwen. Door het Jesus-ge- bel voortdurend te herhalen, komt men in een toestand van volkomen rust, de hesychia. De a-patheia, de ongevoe ligheid, de kalmte, het uitgesproken „leeg-zijn van het wereldse' ludt de monnik naar het volzijn van God, naar een theosis. een en-thousiasme. Het Licht dat de apostelen eens bij Chris tus' transfiguratie zagen, zouden verge vorderde zielen dan ook werkelijk zien. De beoefenaar van het hesychasme is ervan overtuigd dat men met Gods genaden hier op aarde al een voorsmaak kan hebben van het hemelse geluk. De gebedshouding vertoont nogal op vallende overeenkomsten met de om- phaloskopen, zoals men deze bij de Boeddhistische monniken in India aan treft. Het zal wél een onopgelost pro bleem blijven of de jonge christen kerk deze gebedshoüding van de In diërs overnam of omgekeerd. Over de theologische juistheid en de waarde van deze mystieke extase zijn in de eerste helft van de veertiende eeuw de nodige woorden gevallen. Grie- gorius Palamas (1296-1359), de leider van ae Athosmonniken, stond in deze strijd tegenover Barluam, een monnik afkomstig uit Calabrië. Een synode die in 1351 te Constantinopel plaats vond, veroordeelde Barlaam. In 1782 gaf de Athosmonnik Nicodemos het handboek van de hesychasten uit onder de titel Ph'lokalia. De armoede op de Athos is groot. Er is veel in verval. De religiositeit laat hier en daar ook nogal eens te wensen over, althans naar het uiterlijke te oordelen. Het past de mens echter niet te oordelen over de graad van heiligheid. Dat doet God. De mensen k\ nnen zich zorgen maken over vele uiterlijke verschijnselen, zoals over het teruglopen van het aantal monniken. Gabriël, de abt van het Dionysiou-kloos- ter op de Heilige Berg merkte in dit verband op dat de zonde en het be derf na de jongste wereldoorlogzijn toegenomen. Berouw, boete, onthech ting en gebed zullen sterk moeten toe nemen om de balans weer in even wicht te krijgen. Vandaag of morgen zal dit vanzelf tot nieuwe roepingen leiden. DRS. KOEN PIKET. ■^-ÜÜÜI^xiiiiinniiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiinniiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiminimiminimin (Advertentie) AMSTERDAM KONINGSPLEIN ROTTERDAM KORTE HOOGSTR EINDHOVEN RECHTESTRAAT 29 - 33 NEW YORK, 27 mei Volgens het statistisch jaarboek van de Verenigde Naties zijn Japan en Hongkong de grootste producenten van hoofdfilms, er worden daar meer films vervaardigd dan in Hollywood of in een van de Euro- pese landen. In 1961 nam de Amerikaanse produk- tle toe tot 254 films na een dieptepunt in het voorafgaande jaar van 211. Ja pan wist zijn produktie met meer dan 100 tot 536 te vergroten. Hongkong ver grootte zijn produktie voor het vierde achtereenvolgende jaar en bereikte een aantal van 302 hoofdfilms. Italië maakte in 1961 213 films, Frank rijk 167 en Engeland 120. De Sovjet- Unie bezat volgens de opgave het groot ste aantal bioscopen (73.800), maar de Verenigde Staten spanden de kroon met het aantal bioscoopbezoekers namelijk 2,2 miljard. Advertentie) Bij de drie maatschappijen worden al schema's voorbereid voor het ver trek van haar personeel uit Indonesië. Dit behoeft, aldus de vertegenwoordi ger van een der maatschappijen, ech ter niet meer te betekenen dan een routine-maatregel om op alles voorbe reid te zijn. Want het gesprek is vrijwel tot stilstand gekomen door het vertrek van president Soekarno naar het bui tenland, waarbij hij wordt vergezeld door enkele ministers, die nauw bij de besprekingen zijn betrokken. In Djakarta wordt desondanks een compromis zeker niet uitgesloten ge acht. Dit zou kunnen worden bereikt, of tijdens verdere contacten in Japan of Europa tussen vertegenwoordigers van de oliemaatschappijen en presi dent Soekarno en de hem vergezellen de ministers, of door een verlenging van de onderhandelingstermijn tot na 15 juni. De Indonesische eisen, na het ver vallen van de bestaande concessies per 1 juni komen in hoofdzaak neer op de volgende punten: verdeling van de winst op basis van 60 procent voor Indonesië en 40 procent voor de maatschappijen, uitkering daar van in buitenlandse valuta en niet in ontwaarde ruplahs, en overdracht aan de Indonesische regering van het binnenlandse distributieapparaat der maatschappijen. Door het teruglopen van de export van rubber, kopra en vele andere pro- dukten is olie voor Indonesië belang rijker dan ooit geworden. In het acht- jarenplan voor de economische op bouw wordt een verdere, grote ver hoging van de olieproduktie voorzien tot 30 miljoen ton per jaar om tal van plannen te kunnen financieren. De huidige produktie is ongeveer 20 mil joen ton per jaar, waarvan 12 miljoen ton wordt uitgevoerd en 8 miljoen ton bestemd is voor binnenlands gebruik. In de besprekingen van de afgelopen twee jaar neeft het conflict tussen de Indonesische regering en de oliemaat schappijen zich toegespitst op het over nemen door Indonesië van het binnen landse distributieapparaat,, met inbe grip van de raffinaderijen. Het Indonesische standpunt is, dat het in de lijn van de politieke ont wikkeling ligt en om psychologische en veiligheidsoverwegingen noodzake lijk is, dat de binnenlandse olievoor- ziening in handen van de staat komt. Evenals op de andere punten werd hierover in beginsel overeenstemming bereikt. Maar veel verder is men niet gekomen. Het knelpunt was hierbij niet alleen de termijn, waarbinnen het dis tributienet aan Indonesië wordt over gedragen, maar ook de hoogte van het Bedrag, dat aan de maatschappijen daarvoor dient te worden uitgekeerd en in het bijzonder het aandeel, dat elk van de drie maatschappijen moet nemen in de binnenlandse olievoorzie ning. Caltex heeft verreweg het kleinste aandeel in de distributie van oliepro- dukten in Indonesië, heeft geen raffi naderijen en geen eigen verkooppun ten. Shell en Stanvac voorzien samen in ongeveer 80 procent van de Indo nesische behoefte, waarvan overigens Shell het grootste aandeel levert. Ge- eist wordt thans, indien de verkoop geheel in Indonesische handen komt, dat de drie maatschappijen een deel voor het binnenlandse gebruik moeten afstaan, dat gebaseerd is op de pro duktie var) elk. Terwijl voor de termijnen en de hoogte van de schadevergoeding een compromis wel mogelijk bleek, was dit niet het geval voor een andere Indonesische eis. De regering is name lijk van mening, dat voor een verbete ring van het distributie-apparaat grote investeringen nodig zijn. Daarbij wordt de steun verlangd van de maatschap pijen. „Dat de namen van Shell en Stanvac van de pompen zullen ver dwijnen, is ook in het belang van deze maatschappijen", zei minister Chairul Saleh. „Ais de aanvoer stokt, komt de verantwoordelijkheid daarvoor neer op de regering en kan de maatschappijen niet meer worden verweten, dat zij de olie van het volk uit de grond halen zonder er voor te zorgen, dat het volk zelf er iets van krijgt." Maar ,,de drie" bleken eensgezind op het standpunt te staan, dat een financieel aandeel in het distributienet, waarvan de omvang niet valt te voor zien, niet aanvaardbaar is, indien zij daarin geen zeggenschap meer heb ben. Wel hadden de maatschappijen t termijn van vijf jaar aanvaard voc het overdragen van het distributiene en van 10 tot 15 jaar voor de over dracht van de raffinaderijen. Van In donesische zijde wordt verondersteld, dat ook de vrees, dat door de aan vaarding van het laatste Indonesische verlangen een precedent wordt ge schapen voor het Midden-Oosten, een voorname rol speelt bij deze weigering. Een Indonesisch argument bfl de eis tot overdracht van de raffinaderijen was nog, dat in vrijwel alle landen om Indonesië heen raffinaderijen worden gebouwd en dat de toekomst van de maatschappijen dient te worden ge zocht in de uitvoer van ruwe olie. Overigens zullen alle overdrachten hetzjrj door een overeenkomst of door eenzijdige toepassing door Indonesië met gesloten beurzen geschieden en worden betaald met de opbrengst van ruwe olie. Inmiddels is de Indonesische re gering ingegaan op aanbiedingen van een andere (Amerikaanse) oliemaat schappij tot gezamenlijke produktie van olievelden, waarvoor aanvanke lijk de Caltex een concessie had ge vraagd en waarop reeds een geolo gisch onderzoek was begonnen. Als bonus stortte deze nieuw in Indone sië optredende maatschappij een be drag van vijf miljoen dollar. „De drie hebben eveneens nieuwe velden gevraagd", zei minister Chairul Sa leh, „maar er zijn nu ook andere gegadigden". In hoeverre de grote ondernemingen zich zullen laten dwingen is moeilijk te voorspellen. De minister verzeker de, dat het niet de bedoeling is tot nationalisatie over te gaan. Maar hoe en waarheen Indonesië zijn olie zal moeten uitvoeren als het inderdaad tot een vertrek van de „grote drie" mocht komen is een vraag, die in Djakarta nog niet is beantwoord. OEGSTGEEST. 28 mei. „We wD- den eens zien wat er zou gebeuren als er een auto over de fietsen vloog". Dit hebben twee door de politie aangehon- den jongemannen uit Öestgeest als re den opgegeven voor het feit dat ze op 17 en 18 maart 's avonds gestolen fiet sen op de door deze gemeente lopende rijksweg 4 hadden gelegd. Een automobilist -lit D en Haag merkte de fietsen te laat op en reed 'er op in, waarna zijn wagen over de kop sloeg. Wonder boven wonder kwa men de twee inzttenden met de schrik vrij. De auto liep zware schade op. Ook de auto van de Amsterdammer werd zwaar beschadigd door de op de weg gelegde fietsen. De daders, 18 en 21 jaar oud, zijn dezer dagen aangehouden. Ze beken den een reeks van diefstallen en ver nielingen, waaraan zij zich in samen werking met een 18-jarige jongeman uit Leiden en een andere 18-jarige uit Sassenheim hebben schuldig gemaakt. Alle vier zullen bij de officier van Jus titie worden voorgeleid.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Nieuwe Haarlemsche Courant | 1963 | | pagina 9