Nieuwe Haarlemsche Courant | 1963 | 18 juni 1963 | pagina 11

Stereofonie, een nieuw
tijdperk in onze radio

Systeem met één zender
over slechts één kanaal

Luisteren naar:

Kijken

naar:

Radio en t.v.
bij Conclaaf

Knecht stierf hongerdood

Zes jaar geëist
tegen weduwe

Schinnen zag

- en

zweeg

In totaal 3700 schilderijen, tekeningen,
gravures, beelden, oude boeken en munten

Grootscheepse jacht op
Hitiers kunstverzameling

Bonn weet met gestolen
collectie niet goed raad

Studio van twaalfhonderd m2

Firato-bezoekers kunnen van
gaanderij „tv-bedrijf volgen

Programma's
rechtstreeks

uit de RAI

mm

Kunsthoofd
curiositeit

nu

Dinsdag

Dinsdag

Woensdag

Woensdag

TV volgt Kennedy
in W.-Duitsland

Vanavond

Laatste TV-reehtbank
van dit seizoen

DINSDAG 18 JUNI 1963

v

PAGINA 11

"N

Buitenland

Buitenland

Binnen 50 km.

Radiobladen

Welk net?

Glazen wand

Euro-theater

'A -y-A v
-

'•;V

CONTACT

De stereo-regeltafel in de nieuwe VARA-studio.

toonaangevend

(Van

onze radio- en tv-redacteur)
HILVERSUM, 18 juni Nu de Ne
derlandse Radio Unie, waarin de vijf
omroepverenigingen samenwerken, deze
tveek is begonnen met de eerste, zij het
experimentele stereofonische radio-uit-
«endingen, en de PTT met ingang van
Zaterdag 22 juni via de draadomroep
een Frans stereofonisch radioprogram
ma gaat relayeren, is voor Nederland
een geheel nieuw tijdvak in de geschie
denis van de radio aangebroken. In kor
te tijd heelt zich in Nederland, en met
name bü de NRU, een ontwikkeling voor

gedaan, die toonaangevend blijkt te
zijn voor Europa. Immers de techni
sche installatie, die door de NRU werd
aangebracht in de nieuwe VARA-studio,
is geheel volgens de nieuwste inzich
ten op het gebied van de stereofonie
ingericht en is daarmee uniek voor Euro
pa. Het Is dienstig een globaal over
zicht te geven van de historie van de
stereofonie, de recente ontwikkelingen,
de technische aspecten en het doel van
de in de komende maanden te houden
experimenten.

Al in de twintiger jaren werd naar
een mogelijkheid gezocht om het geluid
van de concertzaal over te brengen naar
de luisteraar in de huiskamer, zonder
dat daarbjj erg veel van de oorspronke
lijke kwaliteit verloren zou gaan. Hier
voor was nodig dat men het geluid

Hilversum I. 402 m. KRO: 18.00
Licht instrument, kwartet en zangsol.
18 30 Country and Western Express
(gr.). 18.50 Van klanten en wanten we
ten, vragenbeantwoording. 19.00 Nws.
19.10 Act. 19.25 Lichte gram. muz. 20.00
Cantemus Domino: beschouwing over
Gregoriaanse gez. 20.20 Holland Festi
val 1963: Sopraan en piano. 21.00 De
ontwikkeling van het Nationaal en het
Christelijk onderw. in Indonesië, lezing.
21.20 Gram. muz. 21.40 Omroeporkest:
mod. muz. 22.15 Aboesimbel, waarvan
men aanneemt dat het verloren gaat,
lezing. 22.25 Boekbespr. 22.30 Nws. 22.40

relddeel, lezing, 14.00 Ork, koren en sol.
'15.00 We willen er op uit, allemaal tege
lijk, lezing. 15.10 V.d. jeugd. 17.00 Weg
wijzer: tips voor vakantie en snipperda
gen. 17.50 Regeringsuitz.Geven en ne
men. Tips voor en van weggebruikers.

ENGELAND, BBC Home Service, 330
m: 12.00 Dansmuz. 12.30 Voor de boe
ren. 12.55 Weerber. 13.00 Nws. 13.10
Ouiz. 13.40 Radiokroniek. 14.00 Schoolra
dio. 15.00 Hoorspel. 16.00 Koorzang.
16.45 Voordr. 17.00 V.d. jeugd. 17.55
Weerbericht.

ENGELAND. BBC Light Progr.,

1500

Le Jugement de Salomon, oratorium en 247 m.12.00 Pop. gram. muz. 12.31
(opn 23.10 Lichte gram. muz. 23.55- Gevar. muz. 13.30 Nws. en uitsl cricket.
24.00 Nieuws. 13.45 V.d. kinderen. 14.00 V.d. vrouw

15.00 Gevar. muz. 15.35 Rep. races.
Hilversum H, 298 m. AVRO: 18.00 15.55 Gevar. muz. 16.15 Dagboek. 16.31
Nws. 18.15 AVRO-40, feestflitsen. 18.30 Uitsl. races en cricket. 16.35 Gram. muz.
Metropole-ork.amus. muz. 19.00 Paris voor de jeugd. 17.00 Gevar. muz. 17.31
vous parle: gespr. brief uit Parijs. 19.05 Gevar programma.

Lichte muz. 20.00 Nws. 20.05 Fragmen*

ten uit La Favorite, opera (gr.) 20.55 NDR-WDR, 309 m.: 12.00 Gevar. muz.
Voordracht. 21.10 Prom. ork.: amus. 13.00 Nws. 13.15 Lichte muz 16.00 Lie-
muz. 21.40 Met het oog op het heelal, deren. 17.00 Nws. 17.35 Gevar. muziek,
lezing over act. probl. In de astronomie.

22.00 Holland Festival 1963: Studenten
koor. 22.30 Nws. 22.40 Act. 23.00 Radio
kamerork. en omroep kamerkoor: mod.
muziek. 23.45 Klavecimbelrecital (gr.).
23.55-24.00 Nieuws.

ENGELAND, BBC Home Service. 330
m.: 18.00 NWs. 18.15 In the South-East.
19.00 Gevar. muz. en zang. 19.30 Mod.
en klas. ork muz. 20 30 Klankbeeld.
21.15 Klankbeeld. 21.35 Quiz. 22.00 Nws.
en ber. 22.30 Pianospel. 22.45 Parle-
mentsoverzicht. 23.00 Nws. 23 02 Voor
dracht. 23.15-23.45 Kamermuziek.

ENGELAND. BBC Light Progr. 1500
en 247 m.: 18.33 Sportoverz. en uitsl.
races. 18.45 Hoorspel. 19 00 Nws. en
joum. 19 25 Sport. 19-31 Hoorspel. 20.00
Gevar muz. 20.30 Nws. en act. 20.40
Verzoekprogr. 21.30 Balletmuz. .22-}5
Lichte muz. 22.31 Sprtnws. 22.3a Lichte
muz. 23.31 Lichte muz. 23.55-24.00 Nws.

NDR-WDR: 19.00 Nws. 19.15 Dansmuz.
20.30 Dansmuz. 2145 Nws. 23.30 Mod.
muz. 24.00 Nws 0.20 Gevar. muziek.
1.00 Weerber. en gevar. muziek, (üm
2.00, 3.00 en 4.00 Nws.).

FRANKRIJK m, 280 en 235 m.18.30
Nieuwe operasterren. 19.00 Nws. 20.00
Kamermuz. 23.13 Volksmuz. 23.28 Gram.
muz. 23 52-24.00 Nieuws.

BRUSSEL, 324 m.18.00 Nws. 18.03
gevar. muz. 18.18 Paardesportberich-
ten. 18 20 V.d. sold. 18.50 Gevar. muz.
19.00 Nws. 19.40 Schoolwedstrijd. 19.50
Syndicale kroniek. 20.00 Hoorspel. 21.15
Jazzmuz. 22.00 Nws. 22.15 Gevar. muz.
22 45 Klass. muz. 23.00 Nws. 23.05 De
gevoelige snaar. 23.35 Nieuwe gram.
muz. 23 55-24 00 Nieuws.

BRUSSEL, 484 m.: 18.30 Chansons.
18.55 Gevar. muz. 19.30 Nws. 21.00 Hoor
spel 21.30 Chansons. 22.00 Wereldnws.
22.15 Jazzact. 22.55 Nieuws.

FRANKRIJK, III 280 en 235 m.:

12.00 Nws. 12.10 Klass. en mod. muz.
4,15 Kamermuz. 15.05 Gevar. muziek.
16.30 Hedendaagse muziek.

BRUSSEL, 324 m.: 12.00 Nws. 12.03
Lichte muz. 12.30 Weerber. 12.35 Lichte
muz. 12.50 Beursber. 13.00 Nws. 13.15
Kamermuz. 14.00 Nws. 14.03 Show Time.
15.00 Schoolwedstrijd. 15.30 Klass. muz
16.00 Nws. 16.03 Beursber. 16.09 Engelse
les. 16.24 Lichte muz. 17.00 Nws. 17.15
Kamermuz. 17.40 Antieke dansen.

BRUSSEL 484 m.: 12.30 Gevar. progr,
en act. 17.00 Nieuws.

HILVERSUM 1, 402 m. NCRV: 7.00
Vws. 7.10 Dagopening. 7.20 Oude kamer
muziek (gr.) 7.45 Radiokrant. 8.00 Nws.
(.15 Lichte gram. muz. 8.45 Koorzang
(gr 9.00 Voor de zieken. 9.35 Water
standen. 9.411 Voor de huisvr. 10.10 Lich
te kamermuz (gr.). 10.15 Morgendienst.
10.45 Bulgaarse volksmuz. met commen
taar. 11.05 Londens Symfonieorkest: kl.
muz 12.10 Licht instrumentaal kwintet
12.30 Med. t.b.v. land- en tuinbouw.
12.33 Meisjeskoor en instrument, kwin
tet. 12.53 Gram. muz. of act. 13.00 Nws.
13.15 Licht instrument, trio. 13.45 Klass.
'amermuz (gr.). 14.30 Lichte ork. muz.
ait Mexico (gr.). 14.55 Pianorecital: Ne
derlandse componisten. 15.20 Pianoreci
tal: klass. muz. 15.50 Bijbelvert. v.d.
ieugd. 16.00 V.d. jeugd. 17.15 Pianospel:
lichte muziek (gr.) 17.30 Lichte gram.
muz. 17.40 Beursber. 17.45 Gitaarmuz.
17.55 Rep v.d. jubileum verg. v.d. 25-
larige Christelijke Textieibond.

VPRO: 19.30 Impressie van Amerlk.

OTS: 20.00 Journ. VPRO:
10.20 Gesprek aan de schrijftafel. NTS:
Ee" mannenhuishouding, TV-film.
5?lona, bruggehoofd Gods in
le Oceaan, doe. film. 21.55 Franse
jhansons. NTS: 22.20-22.25 Joum.

Duitse televisieprogramma's

18.10-18.15 Nws. (Reg. progr. NDR:
18.15 Nordschau en Progr. voor de kin
deren. WDR: 18.30 Hier und Heute,
|ourn. NDR: NDR: 19.00 Nws. 19.03 Act.
WDR: 19.12 Nws. 19.15 Ber. NDR- 19.19
Trefpunt New York WDR: 19.20 Spreek
de waarheid. 1945 In het land v.d die
ren. 19.59 Progr overz.). 20.00 Journ.
en weeroverz 20.15 Voor hamer en sik
kel, filmrep. 21.00 Schule der Gelaufig-
keit, tv-spel. 21.45 In drel Monaten per-
fokt, filmrep. 22.30 Journ. en weeroverz.
22.50 Einbruchslcher, film uit de Alfred
Hitchcock-serie.

Zweites Deutsche» Femsehen

18.40 Nws. 18.45 Kent u de Rijn? Reis-
quiz 19 15 Tele-chansons. 19 30 Nws. en
act.'20.00 Violencia: Columbia verzet
zich tegen Partisanen en band., report.
20.45 Kolberg der letzte film der Na
tion, kritisch onderzoek. 21.45 Sportspie-
gel. 22 15 Nieuws.

Frans-Belgische tv-pragramma's

18.30 Berichten. 18.33 Voor de jeugd.
19.00 La bourse et la vie: De algemene
economische bloei. 19.30 Station Service:
automobilistenkroniek. 20.00 Journ. 20.30
Les nuits de la Colère, spel. 22.00 Ja
pan, 22 15 Journaal.

Vlaams-Belgische tv-progr.

19.30 De katholieke ged. en actie.
20.00 Nws. 20.00 Sport. 20.25 Bonanza,
t, tv-westem. 21.15 Onze meneer Zon, vul-

77,A7m" 77 ganiserende film. 22.05 Kamermuz. 22.30
Ochtendgymnast. 7.20 Soc. Nieuws

HILVERSUM
Nws. 7.10

strijdlied. 8.18 Lichte gram. muz. 8.55
Kookpraatje. 9.00 Gymnastiek v.d. vr.
910 Klass. gram. muz. 9.40 Schoolradio.
VPRO10.00 Verveeld? ...of geboeid?
lezing. 10.05 Morgenwijding. VARA:
10.20 V. d. vrouw. 11.00 Orgelspel. 11.25
Pianorecital: Pop. klass. muz. 12.00 Sa-
onork, en zangsol. 12.30 Med. t.b.v.
'®nb- en tuinb. 12 33 Voor bet platteland.
1, Licht instrument, septet, 13.00 Nws.
13.15 Amateursprogr. 13.45 Het zesde we-

KRO: 17.00 Voor de kinderen. NTS:
17.35-17.45 De Verrekijker, intem. jeugd-
burnaal.

Oultse televisieprogramma's
17.00 Uitzending voor jonge mensen.

overbracht over twee gescheiden kana
len, op te vatten als lange stethoscoop
slangen, die in de concertzaal verbon
den waren met microfoons, geplaatst
in een zogenaamd kunsthoofd. Aan de
andere zijde bevonden zich dan twee
telefoonschelpen, die de luisteraar thuis
nauwkeurig kon bieden, wat bij werke
lijke aanwezigheid op de plaats van het
„kunsthoofd" zou worden ervaren. Het
verschi' in kwaliteit met hetgeen over
één kanaal werd uitgezonden was even
wel zo miniem, dat men voorlopig van
verdere proefnemingen afzag.

Eerst in 1940 werden de proeven
met stereofonie hervat. Al gauw bleek
dat de oude hoofdtelefoon evengoed

Een „kunsthoofd", gebruikt voor stereo-

vervangen kon worden door twee luid- fonische uitzendingen in 1946, naast een
sprekers. Het „kunsthoofd" bleef als moderne getransistoreerde stereo-micro-

microfoonopsteiling behouden tot 1946
van welk moment het nog slechts als
curiositeit wordt beschouwd. En tóch
bleek het „richtinghoren" in die da
gen nog niet veel levensvatbaarheid
te bezitten. Er kleefden vele bezwa
ren aan, vooral doordat de luiste
raar né de invoering van de FM erg
was verwend. Daarnaast was men zich
gaan toeleggen op de radiofonie, een
kunstvorm, die bestond uit het wer
ken met speciale geluidseffecten als
dichtbij-microfoons, galmtoevoeging en
toon-accentuerihg.

Van geheel andere orde was het be
zwaar, dat men de stereofonische uit
zendingen slechts kon realiseren, wan
neer gebruik gemaakt kon worden van
twee zenders. Zodoende moest er steeds
een vorm van samenwerking ontstaan
tussen twee omroepverenigingen, het
geen in de praktijk wel eens één en
kele keer mogelijk is, zoals onlangs bij
voorbeeld met de stereofonische uitzen
ding van de Mattheus Passion maar
op den duur toch niet te realiseren
valt. Het is de grammofoonplaat ge
weest, die een stoot in de richting van
deze „verenigbaarheid" van het stereo
fonische systeem heeft gegeven. Voor
heen namelijk werden stereoplaten uit
gebracht met gescheiden groeven voor
beide kanalen. Om deze te kunnen be
luisteren moest men beschikken over
een ingewikkelde pick-upinstallatie met
twee naalden op één arm. De magneti
sche band loste dit probleem als van
nature op. In plaats van „volspoor"
werden twee halve sporen naast elkaar
opgenomen. Bij weergave met een „vol-
spoorkop" kreeg men het gemiddelde
van beide sporen, welk verschil precies
het stereokarakter bevatte. De stereo
microfoons, die aan de hand van deze
ervaringen werden ontwikkeld, bestaan
in feite uit twee gerichte microfoons,
zeer dicht bij elkaar, doch onderling
negentig graden gedraaid. Daardoor
worden de instrumenten met behoud
van hun onderlinge richtingen bij stereo-
produktie ruimtelijk gescheiden afge
beeld.

foon, zoals

die door de
ontwikkeld.

N.R.U. werd

Ook de zender diende voor de ste
reofonie geschikt gemaakt te worden.
Van Amerika nam men het „piloot-
toon-systeem" over. Een criterium
hiervoor was allereerst de geluids
kwaliteit, daar het weinig zinvol was
om de reeds sublieme overdracht van
FM-zenders te completeren met iets
dat de toets der kritiek nauwelijks
kon doorstaan. Ook het verzorgings
gebied speelde een belangrijke rol.
Het verzorgingsgebied voor stereo
ontvangst is namelijk veel geringer
dan voor mono-ontvangst In Neder
land, waar men alleen de zender Lo-
pik nog maar heeft uitgerust met een
dergelijke zendapparatuur, is voorlo
pig nog slechts stereo te beluisteren,
wanneer men woont binnen een straal
van vijftig kilometer vanaf de zender.
De PTT zal te zijner tijd in opdracht
van de NOZEMA, de maatschappij,
die het Nederlandse zenderpark be
heert, opdracht moeten krijgen tot het
aanleggen van verbindingen met de
andere steunzenders in Nederland.
Voor het uitzenden van het stereo
geluid dient aan de zender een zoge
naamde multiplexer te worden toege
voegd, die in staat is de verschillende
golven samen te brengen. Deze multi
plexer werd door de NRU geheel in ei
gen laboratorium ontwikkeld. Direct
vóór een stereofonisch programma de
lucht in gaat, wordt de multiplexer tus-
sengeschakeld. De stereosignalen, die
vanuit de VARA-studio, hetzij uit de
controlekamers, hetzij van een magne
tische band komen, worden via de nor
male zendlijn en een reservelijn naar
de zender in Lopik getransporteerd.

Voor het beluisteren van stereo-uitzen
dingen over Lopik FM dient men te
beschikken over stereo-ontvangers, die
blnenkort op de markt komen. Geoefen
de radio-amateurs zullen met een adap
ter en een extra versterker wellicht ook
goede resultaten bereiken. Zeker is In
ieder geval dat er voor hen weer een
geheel nieuw terrein is vrijgekomen.

Dat men van stereo toch al goede ver
wachtingen heeft, moge blijken uit het
feit, dat ten behoeve van de luiste
raars vanaf 1 juli in de radiobladen
de stereo-uitzendingen op een speciale
wijze zullen worden aangekondigd. Voor
lopig zullen het nog slechts weinig uit
zendingen zijn, omdat men gehouden is
aan de beperkte studioruimte. Binnen
kort zal de grote KRO-studio evenwel
ook voor stereo worden ingericht.

Het doel van de experimenten is
tweeërlei. Vooreerst zijn er de zuiver
technische vragen, waarop men een
antwoord wil zien te krijgen. Zo zal moe
ten blijken, welke programma's geschikt
zijn voor stereofonische uitzendingen,
terwijl men ook dient vast te stellen,
hoe groot het verzorgingsgebied daad'
werkelijk is, dus ook rekening houdend
met de verschillen in de atmosfeer, die
bepalend kunnen zijn voor de draagwijd
te van de golven. Een vraag die niet
is afgestemd op de techniek is, of de
invoering van stereofonie in Nederland
wel gewenst is. Men zou kunnen ver
wachten, dat de huidige ontvangstcondi
ties door de stereo verstoord zouden wor
den, doch op grond van de vele metin
gen wijst de technische staf van de NRU
dit bezwaar van de hand.

Een andere zaak is of de financiële
consequenties van de invoering wel in
overeenstemming zijn met het profijt
voor de luisteraars. Maar ais men dan
bedenkt, zo redeneert men bij de NRU,
dat de inspanningen niet veel groter zijn
dan die welke men zich getroost voor
de mono-uitzendingen, dan valt ook hier
wel overheen te stappen. Bij gewone
uitzendingen immers worden met behulp
van muziekregisseurs en klanktechnici
de beste orkesten en solisten dagelijks
uitgezonden, voorafgegaan door minu
tieuze microfoon-repetities, hetgeen
evenzeer een kostbare geschiedenis is.
Daartegenover staat, dat men bij stereo
slechts te maken heeft met een één
malige investering van een zeer geringe
studio-apparatuur en een multiplexer bij
de zender. Het enige bezwaar dat over
blijft, is de tweevoudige lijnverbinding
naar de zenders, doch dit is, aldus de
NRU, uit hoofde van „reserve" eigen
lijk thans reeds een gebiedende eis.

Afhankelijk van de experimentele re
sultaten zal te zijner tijd een beslis
sing moeten worden genomen, welke van
de bestaande twee en het komende der
de, FM-netten voor stereofonie geschikt
zuilen worden gemaakt. Mede bepalend
hiervoor zal zijn of de verzorgende pro-
grammarorganisaties waarde hechten
aan de best mogelijke technische ver
zorging van haar programma's.

HILVERSUM, 18 juni De VPRO
begint om half acht met een „Impres
sie van Amerikaanse negerpoëzie". Na
het journaal en 't gesprek aan de schrijf
tafel door prof. dr. L. J. van Holk, be
gint om half negen de eerste aflevering
van „Een Mannenhuishouding", waarin
vier jongelui tal van avonturen beleven
op een woonboot. Iona is een documen
taire gewijd aan de derde heilige Co-
lumba, gemaakt door Joes Odufré en
Bouke Poelstra, welke begint vijf vóór
half tien. Het optreden van de Franse
chansonnier Guy Béast begint het
VPRO-programma.

De KRO-racTio neemt om 8.20 uur een
programma over uit het Holland Festi
val. Elly Ameling zingt daarin liederen
van Schubert en Wolf. Aan de vleugel
zit Felix de Nobel. De AVRO zendt om
tien uur. eveneens uit het Holland Fes
tival religieuze muziek gezongen door
The Yale Glee Club.
de Oosthal in de huiskamers op het
scherm. De VPRO verzorgt dinsdag 17
september een uitzending van het Euro-
theater, met de Engelse zageres Ann
Shelton, Peter Kreuder uit Berlijne en
Les Trois Menestrels uit Parijs. De
presentatie verzorgt Wim lbo.

Voorts zullen Theo Eerdman's quiz
„Wereldwijs" en „Zoek de zin op" van
Dick van Bommel in de RAI plaats
vinden. Thijs Chanowski regisseert een

(Van onze radio- en tv.-redactie)

HILVERSUM, 18 juni. De KRO-
televisie zal morgen een rechtstreekse
reportage uit Rome verzorgen van de
intocht van de kardinalen in de Six
tijnse kapel. De uitzending begint om
twintig over vijf en duurt tot ongeveer
kwart voor zes.

De plechtige H.Mis voor een goede
Pauskeuze, die 's morgens ter opening
van het Conclaaf zal worden opgedra
gen in de St. Pieter begint om vijf
vóór half tien. Het commentaar bij bei
de uitzendingen wordt gesproken door
drs. M. van Buuren.

De KRO zal op alle dagen dat hij
zendtijd heeft twee maal per dag ra
diouitzendingen uit Rome verzorgen.
De tijdstippen hiervoor zijn omstreeks
11 uur 's morgens en vijf uur 's mid
dags. Mocht de verkiezing van de
Paus bekend worden op een tijdstip
dat de KRO niet uitzendt, dan zal naar
alle waarschijnlijkheid een andere om
roep zendtijd beschikbaar stellen. Ver
slaggever is Dick de Vree.

Inmiddels is ook KRO-reporter Han
Mulder naar Rome vertrokken voor
het verzorgen van televisie-commenta
ren. Zodra de nieuwe Paus bekend zai
zijn, zal de NTS van de Italiaanse te
levisiemaatschappij Rai beelden uit
Rome overnemen en onmiddellijk in
Nederland op het scherm brengen.

DRIEBERGEN, Tijdens de zeer
grote drukte, die gisteren op rijksweg
12 in de richting Duitsland heerste als
gevolg van de terugkeer van de vele
Duitsers, die een korte vakantie in ons
land hebben doorgebracht, hebben zich
in de gemeente Driebergen vier ket
tingbotsingen plaats gevonden. Hierbij
waren ongeveer vijftien (meest Duitse)
auto's betrokken.

De bekende Franse zanger Guy Béart
treedt vanavond op voor de VPRO-te-
levisie. Hij wordt begeleid door Wim
Sanders en Lex Vervuurt, gitaar, Tom
Dissevelt, bas, en Gido del Mistro,
slagwerk.

(Van een onzer verslaggevers)
DEN BOSCH, 18 juni De procu
reur-generaal bij het Bossche Hof, rar.
A. van Overveldt, heeft gisteravond
zes jaar met aftrek geëist tegen een
weduwe uit Schinnen, wegens dood
door schuld aan het overlijden van
haar 67-jarige knecht Theike Otten, die
11 september van het vorig jaar aan
totale uitputting door ondervoeding is
ges'oFven. Over dit laatste punt had
den de getuigen dr. J. Zeldenrust en
de gerechtelijke deskundige uit Maas
tricht, dokter J. Hollman, geen enkele
twijfel laten bestaan. Ten aanzien van
de schuldvraag liepen de meningen
van de procureur-generaal en de ver
dediger, mr. H. Prickartz, wel enigs
zins uiteen.

Beiden stelden ook de gemeenschap
aan de kaak: de buren, die de man
zagen verkommeren- zonder in te grij
pen; de gemeentelijke sociale dienst,
die op dit „geval" geen enkele controle
had uitgeoefend en volstond met het
sturen van een ambtelijke brief, die
de geestelijk gestoorde knecht, zo hij
ze in handen heeft gehad, niet eens
heeft kunnen lezen; de politie, die on
danks de geruchten en klachten, die
dan toch te elfder ure tot haar door
drongen. geen poolshoogte ging nemen;
de dokter zelfs, die op de dag vóór
de man overleed nog een dag op zich
liet wachten, toen zijn vervanger de
onbeschrijfelijke ellende waarin de
knecht zat te sterven al had gecon
stateerd.

Maar dat neemt allemaal niet weg
dat de verdachte de grote schuldige
is, aldus concludeerde mr. Van Over
veldt in zijn fel requisitoir. Hij
schetste de weduwe als „een vreem
de, harde vrouw, egocentrisch, grof-
materialistisch en niet vrij van hy
pocrisie, die trapte tegen wie van
haar afhankelijk was en allervrien
delijkst was tegen degenen van wie
ze iets had te verwachten. Een
vrouw met een slecht karakter,
steenkoud ten opzichte van haar me
demensen. Een beroep op het mede
dogen van het Hof zou hier mis
plaatst zijn."

Is de verdachte, die alles ontkende
en al vóór ze het laatste woord kreeg
om vrijspraak vroeg, werkelijk zo
slim, dat ze zich consequent voor de
domme bleef houden? De verdediger,
die de feiten niet bestreed, maar op
juridische gronden het primair ten
laste gelegde wilde ontzenuwen, vroeg
zich af, of deze vrouw wel in staat
was geweest, de situatie te overzien.
Hij haalde uit de rapporten aan, hoe
zij afgezaagde takken in de grond
stak, in de waan dat er bomen uit
zouden groeien; hoe ze het vee ver
waarloosde ep een doodgeboren kalf
de kop afsloeg om het vlees te kunnen
gebruiken. Allemaal bewijzen van een
dementie, die haar verantwoordelijk
heidszin z.i. twijfelachtig maakte. Te
genover de procureur-generaal, die de
zaak eigenlijk in de sfeer van de dood

slag vond liggen, bepleitte mr. Prick
artz clementie op grond van vermin
derde toerekeningsvatbaarheid.

Dat het op de boerderij van ver
dachte eigenaardig toeging, bleek uit
het feit, dat vroegere geruchten al
eens aanleiding hadden gegeven tot
politie-informatie, nl. toen de boer
ziek was en geen verzorging of dok
tershulp zou hebben. De schoonzus
was toen al lang weggegaan, omdat
ze de verzorging onvoldoende vond.
Toen de politie eindelijk gehoor
kreeg, gaf de boer verstoord te ver
staan, dat de heren werden bedankt
„Hij zag er ongeschoren en ongewas
sen uit", verklaarde de politieman
die hierover getuigde.

Na de dood van de boer, in 1960,
begon de lijdensweg van de arme,
schriele knecht, die volgens de getui
gen als een dier over hit erf liep, in
een voederbak sliep, kleren droeg die
overeind bleven staan van het vuil,
nooit iets anders te eten kreeg dan
een stuk brood met spekvet en zelfs
bij de buren om een glas water kwam
vragen, omdat hij het huis niet in kon.
Een man die 's morgens om half zes
al met veel misbaar door de weduwe
werd opgejaagd om te werken en die
ten laatste zo zwak was, dat hij bij
het hakken van hout herhaa'deii'k
neerviel als hjj de bijl hanteerde; die
totaal vervuild, vol zweren en onver
zorgde wonden." met een gewicht van
nog maar 32 kilo in het ziekenhuis ar
riveerde om er te sterven.

„Theike was altijd mager geweest",
zegt verdachte zonder eèn spoor van
emotie. Wezenloos, monotoon, blijft ze
tegen alle getuigenverklaringen in ver
tellen, dat hij altijd in de keuken at;
dat hij dezelfde kost kreeg als de an
deren; dat hij boven sliep op een
kamer, die bij het onderzoek een pak
huis van rommel bleek te zijn, met
op het bed de stof van maanden...
dat hij diverse kostuums, tien over
hemden en vijf paar schoenen had
die bij alle huiszoekingen niet voor de
dag zijn gekomen; dat hij helemaal
niet hoefde te werken, maar alleen wat
„rondtoefelde"....

Zag deze vrouw werkelijk niet, wat
iedereen die een blik in de altijd
gesloten hoeve kon werpen wèl zag
en wat volgens de getuigen deskun
dige iedere leek kon constateren:
dat deze mem zienderogen achteruit
ging? Was zij, levend op een erf.
waar volgens de procureur-generaal
geen enkel mens ook maar een h?n
zou kunnen eten. zó ver afgeraakt
van de normen, dat ze aan een soort
verblinding leed? Was ze zó ge
wend aan het beeld van het slachtof
fer. dat „niet zo proper was op zich
zelf". dat ze de ernst van de situa
tie niet besefte?

Dit was het merkwaardige in het
kleine Schinnen, zo bleek tenslotte wel
uit het onderzoek en de getuigenver
klaringen: er werden wel wat opmer
kingen gemaakt, maar een klacht in
dienen was er niet bij. Alleen had. al
een jaar vóór de dood, een raadslid,
getuige Pijls, naar het gemeentehuis
gebeld om te zeggen dat Theike bij
verdachte weg moest. Maar daarvan
zei de ambtenaar, die de enige man
was van de sociale dienst, zich niets
te kunnen herinneren.

MÜNCHEN, 18 juni (UPI) De kunst
verzameling van Adolf Hitler is mo
menteel het object van een grootscheep
se jacht van kunstverzamelaars. De
eigenaresse san de schat de West-
duitse regering weet nog niet goed
wat zij met de 3700 schilderijen, teke
ningen, gravures, beelden, oude boeken
en munten moet doen die Hitier en
Goering ter meerdere glorie van het
Derde Rijk achterover hadden gedrukt.

Alleen kanselier Adenauer heeft een

(Van onze radio- en t.v.-redactie)
HILVERSUM, 18 juni De Neder
landse Televisie Stichting gaat in sep
tember voor de duur van tien dagen
haar tenten opslaan in de Amsterdamse
RAI. Dat gebeurt bij gelegenheid van
de dertiende internationale radio- en te-
levisietentoonstelllng „Firato", die hier
van vrijdag 13 tot en met zondag 22
september wordt gehouden. In de grote
Oosthal, waarin verleddn jaar de uit
zending van „Open het Dorp" werd ge
realiseerd, zal een omvangrijke televi
sie-studio worden ingericht, die niet al-
een de bezoekers aan de tentoonstel
ling een indruk moet geven van wat
er allemaal aan technische apparatuur
bij een t.v.-uitzending te pas komt,

maar waarin ook programma's zullen
worden opgenomen en uitgezonden.

Voor wie televisie alleen maar er
vaart aan de hand van hetgeen dage
lijks op het scherm wordt gebracht,
is dit een unieke gelegenheid om ken
nis te maken met alles wat aan de
totstandkoming van een uitzending
voorafgaat. Gedurende tien dagen zal
de NTS een deel van haar materieel
naar de RAI overbrengen, om de be
zoekers een zó volledig mogelijk beeld
te geven van wat er allemaal achter
de schermen gebeurt. Om bovendien de
directe uitzendingen technisch te reali
seren, zal een volledige reportagetrein
en vier rijdende camera's worden ge
stuurd.

De studio in de Oosthal zal een vloer
oppervlak krijgen van 1200 vierkante
meter. Hiermee is de NTS zeer inge
nomen, want deze tijdelijke studio over
treft in grootte verreweg de grootste stu
dio in Bussum en zelfs de nieuwe stu
dio A. in Hilversum. Een speciaal te
bouwen tribune zal plaats bieden aan

1000 mensen, die de uitzendingen van
zeer nabij zullen kunnen meemaken.
Bovendien zullen Firato-bezoekers van
achter een dubbele, geluidsdichte glazen
wand de repetities en uitzendingen kun
nen bekijken, waarvoor op vijf meter
hoogte een speciale gaanderij is gecon
strueerd.

Rond de studio is een aantal ruim
ten ingericht voor het verzorgen van
de televisie-uitzendingen. Bovendien
zullen een aanta] technische gebruiks
voorwerpen, zoals een beeldregistra
tieapparaat en een filmaftaster, wor
den geëxposeetd, zodat de bezoeker
ook van de werkwijze van deze za
ken kan kennis nemen. En om het
totaalbeeld compleet te maken zullen
ook décors een plaatsje krijgen in de
Oosthal.

mogelijke oplossing gevonden. Hij stelde
onlangs voor de verzameling in Bonn
ten toon te stellen. Dit voorstel is ech
ter door zijn ministers met weinig en
thousiasme ontvangen.

De minister van Kunstzaken, Wemer
Dollinger, die direct verantwoordelijk is
voor de verzameling, verklaarde dat.
deskundigen thans aan het uitzoeken zrn
welke werken waardevol zijn en welke
niet.

Volgens de minister zullen 800 schil
derijen in de naaste toekomst worden
tentoongesteld. Hieronder zijn werken
van Rembrandt, Raphaël, Boticelli Ru
bens, Titiaan, Watteau en Cranach

Een woordvoerder van het ministerie
voor Kunstzaken deelde mede dat de
schilderijen groepsgewijze in Westduitse
musea zullen worden tentoongesteld of
zullen worden uitgeleend aan verschil
lende musea.

Ongeveer 200 minder waardevolle
schilderijnen zullen voor „vertegenwoor
digende doeleinden" worden gebruikt,
zoals het versieren van ambassades en
regeringsgebouwen.

De grootste moeilijkheid geeft de
700 zg. „Blut und Boden"-schilderfl-
en van Nazi-kunstenaars die werden

Ook de televisiekijkers thuis zullen ge
tuige kunnen zijn van de verrichtingen
in de RAI. Naast uitzendingen die op
de Firato de gehele dag via een in
tern circuit te volgen zijn, zullen des
avonds progran 's via de zender in
IJsselstein worden uitgezonden.

HILVERSUM, 18 juni De NTS zal
in een reeks rechtstreekse Eurovisie-re
portages verslagen geven van het be
zoek dat president Kennedy de volgende
week aan iVest-Duitsland brengt. Zon
dag 23 juni zal van vijf vóór elf tot
half twaalf 's morgens de toespraak
worden uitgezonden, die het Amerikaan
se staatshoofd voor het stadhuis in Keu
len zal houden.

De persconferentie, die de president
maandag 24 juni op het Duitse ministe
rie van Buitenlandse Zaken in Bonn
houdt, wordt die dag van half vijf tot
half zes uitgezonden. Woensdag 26 juni
is Kennedy in West-Berlijn. Van dit be
zoek worden de gehele dag reportages
verzorgd. De juiste tijdstippen zijn nog
niet bekend. Alle reportages worden
door Arie Kleywegt van commentaar
voorzien. Bovendien zal Henk Neuman
woensdag 26 juni nog een extra com
mentaar uitspreken.

gefinancierd door Hitier en Goering.
>e Westduitse regering heeft natuur
lijk geen belangstelling voor het open
baar aan de man brengen van deze
werken. Enige kunsthandelaren die de
verzameling hebben onderzocht, zijn
van mening dat men ten minste een
bedrag van 4000 mark zal betalen
voor zelfs de slechtste schilderijen,
als men weet dat zij eens aan Hitler
hebben behoord.

Dit is nu precies wat de Duitse re
gering wil voorkomen.

Om na te gaan wat de waarde van
deze „Blut und Boden" schilderijen is,
heeft men enige proef verkopingen gehou
den, waarbij van te voren niet bekend
was gemaakt waar de schilderijen van
daan kwamen. Men is nu van plan de
werken onopgemerkt naar de kunsthan
delaren te laten afvloeien.

Vele schilderijen zullen echter eerst
een goede beurt moeten hebben omdat
zü in de naoorlogse periode door vele
handen zijn gegaan voordat ze in de
voormalige hoofdkwartieren van de Na-
zies terecht kwamen. In de bovenste ver
diepingen van dit gebouw treft men
het Beierse staatsmuseum aan, maar de
Naziverzameling ligt in rekken, rij na
rij naast de o\erblijfselen van het Derde
Rijk, zoals het pompeuze schrijfbureau
van Hitier dat hij nooit-heeft gebruikt.

(Van onze radio- en tv-redactie)
HILVERSUM, 18 juni De VARA zal
vrijdag 28 juni voor de laatste maal in
dit seizoen een televisie-rechtbank op
het scherm brengen. Ditmaal gaat het
om „De zaak Van der Heuvel", die in
tegenstelling tot voorgaande malen, nu
op één avond zijn beslag zal krijgen. De
tv-rechtbank behandelt op die avond een
ernstig verkeersongeluk, dat onder bij
zondere omstandigheden heeft plaatsge
vonden.

Terecht staat de 18-jarige Hans van
der Heuvel, die ervan verdacht wordt op
5 mei 1963 in gezelschap van zijn meisje
en een vriend een onbeheerd staande
auto voor joyriding te hebben gebruikt
en daarbij een verkeersongeval met do
delijke afloop te hebben veroorzaakt. De
gebeurtenis is gesitueerd in Hilversum.

Aan dit programma werken mee:
prof. mr. A. D. Belinfante, als presi
dent, mr. J. Roelse en mr. Erika van
Dijk, als rechters, mr. Susanne Hoogen-
dijk. als griffier en mr. G. P. J. Cam-
melbeeck. als officier van justitie.
Ni. uw in dit gezelschap is mevrouw mr.
L. Kruyff, die de verdediging ter hand
neemt. Mr. W. Duk zal ook ditmaal de
zaal inleiden. De uitzending begint om
kwart vóór negen en duurt twee uu