Honderd jaar oude kwestie opgerakeld Tenslotte groeit uit doornen een Pleidooi Eén kerk: de strakke koepel boven de baai simpele kamptafel als altaar, pijnbomen leg er van en cypressen krekels als een Pauselijke boodschap over de waarde van het spel van verkennen de absis, orgel Van twaalfde jaar af orgel „VOORHOF VAN DE VELUWE' Wordt ROZENDAAL achtste dorp van RHEDEN? Bewoners van het rustige kasteel-dorp beducht voor plan van de provincie Lustslot Beslissend stadium Ook hier volop changen Buurman krijgt hartverlamming Lichaam van Ned. Alpinist gevonden Tom Peelen Ontdekking Moedig gedrag beloond Bij het zien van boerderijbrand: Drama in Winterswijk MAANDAG 5 AUGUSTUS 1963 Mensengemeenschap en parklandschap met elkaar verweven „Rozendaal opheffen omdat het maar zo'n kleine gemeente is? £>an kunnen we evengoed Neder land opheffen, omdat het maar een klein land is". Hoewel domi nee W. Barnard, alias de dichter Guillaume van der Graft, nog maar korte tijd herder is over zijn hervormde kudde in het I kleine Gelderse Rozendaal, is hij er wel dusdanig ingeburgerd, dat i het wel en wee van de hele ge- j meenschap van dit kasteeldorp hem ten zeerste bezig houdt. En er is in Rozendaal in deze dagen inderdaad sprake van een hevig zal verliezen. Overigens een oud zeer, dat opnieuw actueel is ge- worden nu volgend jaar april de huidige burgemeester, de heer d'Hangest baron d'Yvoy van Mij drecht, met pensioen zal gaan. Een honderd jaar oude kwestie is daarmee voor de zoveelste maal opgerakeld. MARATHON, 5 aug. De wereldjamboree bood op het eerste gezicht zondagmorgen een beeld, waarvan de meest op timistische Concilie-vader wel nooit zal durven dromen: Chris tenen, Islamieten, Hindoes, Joden en Mohammedanen hadden één kerk: de strakke koepel boven de fel blauwe Marathonbaai. Als ooit de zondagsviering op een jambo ree een belevenis is geweest, dan was het wel deze morgen. Op het strand, niet ver van de plaats waar Paulus voet op Griekse bo dem zette, droeg mgr. Printesis, aartsbisschop van Athene, in de openlucht een H. Mis op voor alle katholieke jamboree-gangers. Dat waren er ruim 4.000. Een simpele kamptafel in het rulle zand dien de als altaar, pijnbomen en cy pressen vormden de absis en een felle stuifwind en een leger van krekels orgelden de gebeden en gezangen naar de branding van de Egeïsche Zee. Paulus' bood schap aan de Corinthiërs werd voorgelezen. We zagen hoe Ban toe-negers met enkelen van hun blanke jamboree-kornuiten in de bomen klommen, om alles beter te zien en te horen. Bijbelser had deze zondagsviering niet kunnen zijn. Toen mgr. Printesis een spe ciale boodschap voorlas van „Pau lus Papa Sixto" was er weinig fantasie voor nodig, om zich te wanen in de dagen van Paulus I. Propaganda Kasteel Rosendael, op welks grondgebied het gelijknamige dorp is Verrezen. Snelle Alex Crote dag vestibule van de stilte W'n,n*melyk de dreiging, dat het nog geen duizend zielen tel lende plaatsje zijn zelfstandigheid Zal Rozendaal het achtste dorp wor den van de gemeente Rheden, zal het 'n zijn geheel naar Arnhem overgaan, ®f wordt het een kleine drieduizend hec- re omvattende gemeentelijke territoir t"ssen deze twee kandidaten opgedeeld? woningen. De provincie vindt nu, dat de normale gemeentelijke bestuurstaak in die mate is uitgehold, dat voortbe staan als gemeente eigenlijk geen zin meer heeft. Van een eigen bestuurs kracht is, zo zeggen G.S., in Rozendaal niet veel te bespeuren. Deze opmerking heeft, begrijpelijk nogal wat kwaad bloed gezet 'n belaagde plaatsje. ,,Er is de laatste jaren een veel bewuster beleid ge voerd, dat er enerzijds op gericht rs het landelijk karakter in stand te hou den, en anderzijds begrip toont voor de woningtnood in het omringende gebied" staat in de ver- weernota van het actiecomi té te lezen. Rozendaal komt niets te kort, en de voordelen voor anderen in geval van samenvoeging bi) Rheden of Arnhem de provincie spreekt zioh voor Rheden uit zijn te ver waarlozen vinden de bewoners. i geschiedenis van het kieine Gelderse plaatsje is niet h>s te denken van die van het kasteel Rosendael, waarvan de bewo ners tot 1932 tevens het burge meesterschap van de gemeente be kleedden. De laatste kasteelheer-bur- sremeester was de vader van de hui dige kasteelbewoner, de heer W. F. Torek, baron van Pallandt. JLaatstge- noemde dient, hoewel hy al 71 jaar Is, de belangen van Rozendaal nog als wethouder. Van de feodale verhouding zoals die lange tijd achtereen in Ro zendaal heeft geheerst, is weinig meer terug te vinden, maar de statigheid van het kasteel, eertijds een lustslot van graaf Reinoud van Gelre, heeft zich door heel de gemeente voortge plant tot op de dag van vandaag. Want hoewel Rozendaal ingeklemd zit tussen twee grote toeristische trek pleisters: het Openluchtmuseum en de Posbank, en met ,,de bedriegertjes" in het kasteelpark zelf ook hoge bezoek- Öit zijn de vragen die de bevolking van l"t groene reservaat aan de rand van de Veluwe verontrusten. Met opmerke lijke eensgezindheid heeft zij zich in tussen tegen het provinciale opheffings- plau teweer gesteld. Er is een actie comité gevormd uit de burgerij, er is zelfs, op «aardige wijze overigens, ge heel in stijl met het bezadigde levens- Patroon dat Rozendaal kenmerkt, de monstratie gevoerd op straat, met op schriften op de spandoeken als „Eigen baas in eigen huis", „Geen buren om ons te besturen" en „Annexatie is over- bedig, wü hebben niemand nodig". Ook *ijn twee lange nota's naar het provin ciaal bestuur verzonden, waarin de ar gumenten die Gedeputeerde Staten van Gelderland aanvoerden ten gunste van de samenvoeging van Rozendaal bij Rheden, betwist worden, en waarin stel ling wordt genomen tegen de aanspra ken van Arnhem. Tot dusver is het daarbij gebleven. Rozendaal leeft tussen hoop en vrees tioh vleiend met de gedachte, dat wat 'n honderd jaar niet gelukt is, ook dit- bi aal wel zal stranden. Al in 1850 achtte het provinciaal be stuur Rozendaal te behoren tot die gemeenten welke „moeyelyk in staat zijn voor de behoeften cener publieke huishouding naar den éiseh der tegenwoordige maatschappij te zorgen". Een voorstel tot samenvoe ging van Rozendaal en Rheden heeft net echter bp de toenmalige regering niet gehaald. Na de tweede wereldoor log werd de zaak opnieuw geënta meerd, maar eerst nu lijkt het voortbe staan van Rozendaal als autonome ge meente in een beslissend stadium te komen. Rheden verzorgt een aantal openbare voorzieningen in Rozendaal en heeft op het grondgebied van zijn buur man privaatrechtelijke bezittingen, zo als het waterpompstation met de putten en reservoirs, sportterreinen en het Openluchttheater. Er bestaat ook een Uitbreidingsplan op Rozendaals gebied. tn*ar dat. beperkt zicih tot slechts acht cijfers haalt, is het plaatsje steeds een bedaagd oord gebleven, bijna een soort reservaat van natuur en mensen tezamen. „Wij wonen hier fraai en rus tig, en dat moet zo blijven" zegt het gros der Rozendalers. Ze zijn beducht, dat bij het opgaan van Rozendaal in het nogal onsamenhangende Rheden, een bundeltje van zeven dorpen over een afstand van zevent'en kilometer, het natuurschoon geleidelijk wordt aangesproken. Zij zien voor hun gees tesoog de flats al oprijzen in „hun" park denkend aan de bebouwing op het grondgebied van kasteel ..Biljoen en zij ruiken al de verfoeilijke walm van de frites-kraam. Wethouder nut van de ^an Pallandt zegt het samenvoeging niet te ZONDAGSMIS in MARATHON (Van een speciale verslaggever) Mgr. Printesis mag de historische lijn dan niet helemaal gevolgd hebben hij sprak de boodschap van de Paus in het Frans uit de woorden van Pau lus VI kregen op deze plaats een heel bijzondere klank. Aan het begin van zijn boodschap, gericht aan „Alle ka tholieke verkenners en aan hun broe ders van alle volkeren, die te Marathon bijeen zijn", spreekt de Paus van de op voedende krachten van het spel van verkennen: dienst aan de naasten en in een geest van broederschap, training in fysieke en morele moed door een vrH- willig aanvaarde discipline. Dit ziin al den die h'O ™nselijjTTaaT htH' i. il l Christendom steeds als de «moiXd Tkond en a,t«d heeft aan- dïïm g Te zien' dat dit ideaal ge- door eon" 1" PraktÜh gebracht wordt ren e steeds groeiend aantal jonge ren over heel de wereld is voor ons ui? tot diepe vreugde en sterke verwachting. De Paus besloot zjjn boodschap met Hl LeT«ZLng naar Plaats en tijdstip van de jamboree. „Hij wordt gehouden b? veXenkfO fVoorrechte Plaats, die l iïHz-kt menselijke en chris- plaats inSdeath'rtE' De •iamboree vindt R a T. iff "ld van een oecumenisch Concilie, op een historsich ogenblik waarop een ontzaglijk verlangen de mem sen beweegt een einde te maken aan verdeeldheden van eeuwen". Als het wa re om deze verdeeldheid te demonstre ren, kwamen van achter het pijnbos de gezangen overgewaaid van Luthe ranen en Grieks-Orthodoxen, die iets verder hun diensten hielden. Klanken die zich wonderwel vermengden met het Credo van de rooms-katholieken Vier dagen zijn wij nu al in het jam boree-avontuur gedoken. Een wonderlij ke, bijna kaleidoskopische wereld waar in alle tegenstellingen verdwijnen. Maar dan sta je plotseling op het tentoonstel lingsterrein met een pamflet van de Verenigde Arabische Republiek in ie hand. Of brengen wrange foto's van neergeschoten vluchtelingen, hangend in prikkeldraad de Berlynse Muur tot leven. Helemaal de grote wereld buiten het jamboree-terrein houden scheen nog niet mogelijk. De Amerikanen moe ten dat van tevoren hebben gevoeld en zorgden dus voor voldoende propagandis tisch tegenwicht. De levensechte, orgi- nele neuskegel, waarmede Walter Sehir- ra de ruimte werd ïngeslingerd, is dé trekpleister in Marathon. NASA-officer Eugene Horton kwam er speciaal een paar dagen van het Manned Spacecraft Centre in Texas voor overgevlogen, met orginele stukjes ruimtevaartbrood en foto's van Schirra door hem zelf van een handtekening voorzien. Alleen de markt op deze wereld jamboree is reeds een tocht naar Griekenland waard. Jan Prenger van de Geuzentroep uit Arnhem deed in elk geval, staande in de Nederlandse stand, kijkend naar de prachtige fo- to's ,,From Holland de ontdekking van zijn leven. ..Zijn dat de sluizen van Tiel, machtig. Haar ga ik dan toch eens naar kijken. Wat je in Griekenland al niet kunt ontdekken. Nu de jamboree-stad op toeren is ge komen kan gezegd worden dat de Grie ken de touwtjes eindelijk goed in han den hebben gekregen. De nachtelijke voedsel-aanvoer functioneert goed. Om u een idee te geven. Per dag wordt aangevoerd: 7.500 kg brood, 8.000 kg vlees, 4.500 kilo aardappelen, 4.500 kilo meloen, 15.000 eieren, terwijl elke jon gen per dag een liter melk krijgt, dat is dus 13.000 liter. Wat de Grieken niet in de hand heb ben dat zjjn de krekels, de wind en het stof. Zelfs de Arabieren met hun wijde mantels en boemoezen moesten toege ven dat de zandstormen van zondag ook hen te gortig waren. Als het nog zo'n paar dagen doorgaat, zal contingent ledder Versteeg een extra-truck moeten laten aanrukken voor al het stuifzand' dat zich overal tussen heeft gesmokkeld- Gelukkig is de zee dichtbij en draaien douches en waterkranen dag en nacht op volle toeren, zodat Nederland vol gende week geen zwarte-Pieten-regimeni behoeft te verwachten. Ook Marathon toont dat merkwaardi ge natuurverschijnsel, dat plotseling opsteekt, als padvinders en verkenners op een jamboree bijeen zijn, en dat „swappen" of „changon" wordt ge noemd. Het hoogst op de ruilmarkt ge noteerd staan de Japanse kromzwaar den en de Arabische hoofddeksels. Maar dan toch komen onmiddellijk de wooden shoes van de Dutches. De grote exemplaren, die als bloempot dienst doen in de Nederlandse tentoonstellings stand, worden met steeds begeriger ogen bekeken. Voor Alex verkenner uit Haas, een zestienjarige Ede, heeft deze Jam boree een merkwaardig avontuur op geleverd. Hij was, vanwege zun atie- tiek-ervaring, gekozen om zaterdag na mens net Nederlands cont!fgV/rQ,.; lopen in een gemoderniseerde Mara- thonioop. 85 jongens zouden in esta:ret- te de boodschap van kroonprins con- stantjjn in een koker naar de our ge- meester van Athene brengen. De rou te, 42.195 meter lang, was dezelfde ais die van 2500 jaar geleden. Maar of het nu kwam dat de "JaT°?^ee battle of Marathon" nog b^'™~hten moet worden, of dat een moderne Diomedou ook onder de verkenners niet zo gauw meer wordt gevonden, er waren te weinig deelnemers en de zaak liep de organisatoren uit de hand. Snelle Alex uit Ede, die zelfs tweemaal op een afstand werd inge zet, werd toen al zijn marathon-mak kers in Athene werden bejubeld door een wat al te hard van stapel lopende jamboree-functionaris van de straat opgepikt en als een soort strafgevan- gene naar het jamboree-terrein terug gestuurd. Dat Alex daar geen „neni- kekemen" heeft geroepen zult u wel van ons willen aannemen. Zondag werd bekend dat de Philip- Pljnen alsnog enkele verkenners naar de wereld-jamboree zullen afvaardigen. De jongens zijn reeds per vliegtuig on derweg naar Marathon. JJat hen een bijzonder welkom zal worden bereid is duidelijk. Toen zondagmorgen tijdens de H. Mis op het strand m vele talen de mis-intentie werd bekend gemaakt, maakte zich van s'16" een grote on- roering meester. Want opnieuw werd toen deze opgewekte jongenswereld even stil door de confrontatie met de plotselin ge dood, welke 26 van hun makkers op weg naar Marathon vonden. Dinsdag is het de grote dag. Dan komf het hele Griekse koninklijke ge zin hier op visite. Waarom de jambo ree dan voor alle burgerbezoekers her metisch is afgesloten (zelfs pers van huiten de jamboree heeft geen toegang) is ons niet helemaai duidelijk. In elk JOHANNESBURG, 5 aug. In het gebouw van het Ne-derlandse consulaat- generaal in Kaapstad is de Nederland se jongen Theo Arends vandaag tij dens een receptie te zijner ere een horloge overhandigd, hem geschonken door het Camegie-Heidenfonds. iheo Arends, die zeven jaar geleden met zijn ouders naar Zuid-Afrika emigreer de, heeft verleden jaar een jongetje uit de zee bij Scheveningen gered. S^val mag koningin Frederika verwach ten, dat zij in het Engelse sub-camp onaangename verrassingen ver- seftoond zal blijven. De piloot, die elke in zy„ twee-dekker de muskieten en ander ongedierte onder de knie door heel deze inmense tenten- onder een witte poederlaag te Puiten heeft ook vrij-af gekregen. Stel je ook voor, DDT spuiten op leden van Koninklijke bloede is zelfs in Grieken land niet toegestaan. WINTERSWIJK, 5 aug. In de buurt schap Ratum is een boerderij zaterdag avond in vlammen opgegaan. Bij het zien van de vuurzee kreeg een buur man, de 58-jarige J. G. W. Boeyink, een hartverlamming. Hij overleed op weg n™ar een ziekenhuis Door de brand zijn een tiental kal veren en twee zeugen omgekomen. Bu ren konden een aantal dieren in veilig heid brengen. In totaal tien personen zijn door de brand dakloos geworden: de ouders van de heer Toebes en zijn gezin, dat uit acht personen bestaat. De oorzaak van de brand kon nog niet worden vastgesteld. CHAMONIX, 5 aug. Een reddings ploeg heeft zaterdag het lichaam ge vonden van de Nederlandse alpinist, de Amsterdamse student Gerbrand van der Lech, die donderdag bij een poging in de Franse alpen de Dru te beklimmen een val van 400 meter maakte. Ook vond dezelfde reddingsploeg het lichaam van een onbekende bergbe klimmer, die ongeveer twee weken ge leden moet zijn omgekomen. Advertentie) Elke OLVEH polis is winstdelend. De toekomst van de Neder- WÊISBSÊÊÊIttÊÊËÈÊËÈÊÈÊ landse kerkmuziek0" Dl brengt Torn Peelen^ uuci t 2*nnen' trutar één 1 Priesterkoor voor Gregoriaans en Jjl volkszang, zij verzuimen soms yrtÜfcv zondag toch niet meerstemmig wordt gezongen. Het jongenskoor waaruit de kerkzangers moeten ^EBRNisP' ^jHPaHHR| Voortkomen, floreert óók hel beste bij geregeld repeteren en uitvoeren. Zonder nu discussies uit te willen lokken wié er in jF hoever gelijk heeft, moet je toch JBHHVaHHËHBHSBHB wel constateren, dat een contt- nuering van de scheppende li- turgïsche toonkunst onmogelijk wordt bij radicale invoering van volkszang, liederen, psalmen enz. en afschaffing van het „op- luisteren"van de eredienst, zo als de koren dat sinds vele eeu wen gedaan hebben ter ere Gods en tot stichting van de gelovigen." In U- trecht, waar Peelen opvolger is van Herman Strategier en gaat samenwer ken met directeur pater dr. van Mirk, bestaan de beide vormen vreed zaam naast elkaar: om kwart voor negen de gemeenschapsmis met volks zang, om kwart voor elf de „ouderwetse"hoogmis! Wat er van zij, de nieuwe organist zit al heel wat jaren in de praktijk. eerst als organist-directeur van de Lourdeskerk in de hoofdstad, later van de St. Vitus in Bussum. Het orgel bespelen doet hij vanaf p jeugd, er heeft bij hem ook nooit de minste twijfel bestaan over het oeroep dat hij zou gaan uitoefenen. Zijn eerste orgellessen haalde hp bij Jaap spigt, als twaalfjarige H.B.S-er werd hij organist in de kapel van het i>t. ïgnatius- college, waar prof. Smits van Waesberphe toen nog de scepter zwaaide. De studie interesseerde hem maar matig, het orgel stond al in 'iet centrum van zijn gedachten en na drie jaar zwaaidt hp over naar de Muziekschool van het Amsterdams Conservatorium, waar hp zich oaaer bimon C. Jansen voor het Staatsexamen orgel bekwaamde. Bij dr. ElrjjEE studeerde hij verder, ook directie, en na een korte onderbreking bekroonde hij in Utrecht zijn opleiding met eindexamen (61) en Prix d excellence (62) van het Conservatorium aldaar. Zpn leraar was in die periode Stoffel van CorKee, de aartsvader der Nederlandse improvisatoren, spoorde hem aan, mee te doen aan de eerste improvisatiewedstrijd voor jonge Nederlandse organisten in Bolsward vorig jaar; Peelen behaalde daar de eerste prijs en, nog steeds niet bevredigd in zijn streven naar de uiterste bekwaming, liet hij zich vervolgens inschrijven voor de Haarlemse Zomeracademie voor organisten. „Daar leerde ik de Duitse me ester organist Siegfried Reda kennen die voor mij wel het hoogste op dit gebied betekent. Ik heb nu les bij hem, rijd om die drie a vier weken naar Miihlheim (Essen), studeer een paa'r uur op zijn orgel In de Protestantse kerk, een prachtig vierkla- viers Schucke-instrument, en krijg in de namiddag les; de hele Duitse trgelliteratuur, Bach, en vooral ook de modernen, Reda zelf, Distier, Arends, Bornefeld. Na de vacantie krijg ik daar enige uitzendingen (bij de diverse Nederlandse omroepen is hp een geregelde gast) voor de Bayerische Rund funk vanuit de Himmelfahrtskirche in München, voor radio Bremen. Na- tuurlpk vragen ze daar Nederlandse orgelmuziek: ik speel o.a. van der Horst en Hendrl,Andriessen, Sweelinck en Anthony van Noort. De laat ste werken van Messiaen boeien my ook heel erg, experimentele orgel muziek zoals vorig jaar in de Amsterdamse Westerkerk is geproduceerd verfoei ik!" In verband met zijn nieuwe functie, die hp combineert met een leraars positie aan het Utrechts Conservatorium „vpfendertig uur solfège, de eisen zpn sterk verzwaard de laatste jaren"), gaat. Peelen de hoofdstad verlaten, niet rouwig om zpn afscheid van Nieuw-West. om zich te ves tigen in Vianen, een kwartier rydens uan Kathedraal en Conservatorium. Ten aanzien van het kathedrale orgel koestert hp nog wel enige wensen, bpvoorbeeld voor technische voorzieningen of een rug-positief: daarin is hp optimist, zoals hp ook niet wanhoopt aan de toekomst van de vaderland se kerkmuziek! kunnen inzien. ..Het zal de provin- ijff cie toch niet te doen zijn om die -y|k, hesparing van dertigduizend gulden kunnen inzien. „Het zal de provin cie toch niet te doen zijn om die besparing van dertigduizend gulden per jaar". Als de Arnhemse an nexatie doorgaat, kost het een grootdeel van het kasteelpark. Dominee Bar nard toont ons een aflevering van het hervormd weekblad waarin hij een bewogen pleidooi voert alles te laten zo het is. Enkele citaten: „De denkdwanig van onze dagen vergt mateloze eerbied voor al wat groot (in aantal en omvang) is en min achting voor wat alleen maar karak teristiek zichzelf wil zijn"„In elk geval is het een zaak van heem schut, dat men dit dorp waar na tuur en geschiedenis, stijl en cultuur, mensengmeensohap en parkland schap met elkaar zijn verweven, in tact en in waarde laat"... „Wat men hier ziet is een uniek dorp, een voor hof tot de Veluwe, een vestibule van de stilte", en verder gewaagt de schrijver nog van plannenmakerij van niet tot wijsheid gerijpte lieden, en van ambtenaarlijk activisme, dat overal wenst in te grijpen, waar niel zoveel „gebeurt". Misschien kunnen de Rozendalers in deze benarde uren troost putten uit de steun, die prins Jan I van heid heeft toegezegd. Hü deelde on- Roosendaal met Brabantse gulhartig- langs schriftelijk mee, dat zijn carna valstroepen in verhoogde staat van pa raatheid waren gebracht, gereed om tot een invasie over te gaan. En mocht dit nog niet voldoende zijn, dan zij herinnerd aan het devies van kas teel Rosendael: „Tandem e spinis ro- sa", tenslotte groeit uit de doornen een roos HANS STEVENS

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Nieuwe Haarlemsche Courant | 1963 | | pagina 7