De stadsbewoner zoekt zijn
Porto Er cole"binnen handbereik
Nieuwbakken boeren uit de stad
weten van geen ophouden:
paard, bedstee,
arreslee en biezen stoe
Bungalow, boerderij met erf,
landbouwershuisje,woonboot,
volkstuintje en zomerhuisje
Spaans roman
werk
'rd,?' "m'° Hbtó'SÏX
1
ZATERDAG 17 AUGUSTUS 1963
PAGINA
Ergens in de Achterhoek stap
ten zij uit een sprookjes
achtig klompenmakershuis-
A' Wt waren de dominee, afkom-
s1:ig uit de buurt van Amsterdam,
en zijn echtgenotë Emilie. Zij be-
Saven zjch naar nabije boer-
erÜ, waar een heel gezelschap
aan de thee was gezeten. De do-
hiinee reageerde geestdriftig op
p begroetingen, zei: „Ik heb gis-
eren thee gedronken uit oma's
P°rceleinen haantjes-servies." Op
?at moment meende ik dat ik een
le*s te mooie negentiende-eeuwse
r°man had opengeslagen. Dat ge-
v°el is mij daarna vaker bekro
on toen ik van allerlei stedelin-
hun „tweede huis" bezocht.
Het verschijnsel van „het twee
de huis" voor vakantie en vrije
dagen mag tot de grote modes
van het ogenblik gerekend wor
den. De opgesloten stadsbewoner Dit was drie jaar geleden een oud, stinkend krot nabij een bos in Heeswijk. Een
Verlangt ook naar een soort Porto Amsterdamse fotograaf kocht het mjd 3/4 hectare land, voor tienduizend gulden.
Hrcole-villa, met een stil decor
van bomen, of weilanden of wa
ter. De verre reizen heeft hij al
gemaakt, de auto begint hem te
gen te staan, de spanningen van
de stad vermoeien hem. De groot
ste weelde in een overvol land is
ruimte en die wil hij binnen hand
bereik hebben. De romantiek van
een vroegere eeuw herleeft in een
„terug naar de natuur". De wijs-
„V, van de Amsterdamse koop-
n met hun buitens aan de
ecnp van de dokter met zijn
Jimhuis uit „Hoe warm het was
ioe vei- wordt weer ontdekt.
kan,
r zit een ongelooflijk char
mant aspect aan het tweede
huis in de Achterhoek. Men
moet eigenlijk, opgenomen
worden in de kringen van de ech
te Achterhoekse boeren, oftewel
de naobuurschappen. De nieuwe
later gaat men de buren uitnodi
gen voor de zogenaamde intrek
kingsavond, die de oprieming in
het naobuurschap moet bezege
len.
boerderij-bewoner gaat na enige
tijd de boeren in de omgeving af
en vraagt of hij met zijn gezin
als buur toegelaten wordt. Op die
avonden vangt een behoedzaam
ritueel aan, van vele koppen kof
fie en trage, tastende conversa
ties. Als alle egards in acht wor
den genomen, zal men de Achter-
hoekse boer niet afwijzend vin
den. Maar dat blijkt pas langza
merhand. Want weer een tijdje
atuurlijk zijn de prijzen de
laatste jaren wel duidelijk
opgelopen. Een jaar ot vijf
terug kon men op het platteland
vaak voor minder dan duizend
gulden een oud huisje kopen. Nu
niet meer. Talloze makelaars heb
ben de nieuwe markt ontgonnen
en in die „huisjes met erl een
gigantische prijsstijging gebracht.
Verscheidene streken komt men
niet meer binnen, zoals langs de
Vinkeveense plassen, ot de West
einder bij Aalsmeer, waar burge
meester Van Hall als „tweede
huis" een woonboot bezit. Ge
meentebesturen trachten met een
vaak te prijzen ijver de natuur
gebieden enigszins ongerept voor
ieders genieten te bewaren. Met
bouwverordeningen verzetten zij
zich tegen de kapitaalkrachtige
stedeling, die op zijn duur gekocht
stukje grond een al of niet riante
bungalow wil plaatsen.
Het verlangen naar dat eigen
plekje in de natuur is niet
meer tegen te houden. De
stad blijkt niet meer goed genoeg.
Voor tallozen ligt het opperste
geluk op een stuk grond van een
paar honderd meter, tussen een
paar bomen, in een grasland,
langs een onaanzienlijk watertje.
Maar er blijft natuurlijk nog wel
een grote groep over van stads
bewoners die daar niets van be
grijpen. Zij zijn de ongeneeslijke
lijders aan de reiskoorts, de avon
turiers van de lange afstanden
met hun Odyssee naar de horizon.
Geslaagd.... dank zij
RESA-HiLVERSUM
Hier woont nog een van de gelukkige stedelingen die een st ukje eenzaamheid hebben kunnen veroveren aan de Westein-
derpias bij Aalsmeer. Een b ootje voor de voordeur.
De idylle van een volkstuinhuisje is voor duizenden weggelegd, voor een zacht
prijsje. Men heeft een paar honderd buren, maar wie merkt dat?
HET TWEEDE HUIS WONING
VAN HET TWEEDE LEVEN
Nu wil men hem het vijfvoudige bieden.
De droom van ho*
heeft variëteiten, va^ee^S^VTufsfé
aan het strand tot een boerderij in
Friesland, van een woonschip aan het
meer tot een bungalow op de Veluwe.
De schaapherdersstulp van Wim Sonne-
veld in de Provence is verre van ex
clusief, want daar en in Dordogne en
in Bourgogne kan men menige boer
derij in Nederlands bezit vinden. Maar
°at is velen te ver weg. Men wil vrijdag
avond uit de stad wegrijden en binnen
IApe uur in het landelijke eigen do-
r f? i arriveren, van Rotterdam naar
bant van Amsterdam naar Bra-
bekende Amsterdamse fotograaf
de r kwartier in zijn boerderij aan
was vT van beb bos m Heeswijk. Die
(jen hern aangeboden,, drie jaar gele-
DlastA ?en advertentie die hij had ge-
was t in een Brabants dagblad. Het
en do n een vervallen stinkend krot,
len 10.000 gulden die'hij moest beta-
van fold voornamelijk het stuk grond
eethv hectare. Het krot was ruim een
!%je
n?g niets in
rij»; geleden zijn bestaan als boerde-
ei- begonnen. Eigenlijk niemand zag
Era g niets in. Maar nu zou de foto-
tJja£ er Ihet vijfvoudige voor kunnen
rögen.
tis"?e meeste mensen hebben de prac-
sche zin verloren om iets ouds in her-
we gedaante te kunnen zien", ver-
i hij. „Dit is geen kwestie van veel
hebben, maar van zelf aan de
_'ag gaan, Ik ben met mijn collega
.a een handige broer alles stelselma-
gaan opbouwen, net als een tand-
rfts aan een verwaarloosd gebit. Em-
jhers met verf, zeker honderd liter car-
?°leum, planken, stenen, van alles is
ftaan te pas gekomen. Óp veilingen in
f^lgië en Nederland, in boerendorpjes
*h op vlieringen heb ik de gekste din-
jreft verzameld. Het huis zelf heb ik
h de oude staat teruggebracht. Je hebt
die mensen die zeggen: „Ik
wil er in ieder geval een douche-cel in"
maar die moeten volgens mij niet
zo'n oude boerderij kopen. Als wp
's winters nauwelijks onze koude han
den konden warmen, dacht ik wel eens
dat ik op hetzelfde ogenblik ook in een
warme bioscoop had kunnen zitten.
Maar nu weet ik wel dat ik niet gek
ben geweest. Het is een fantastisch be
zit."
Die nieuwbakken boeren uit de grote
stad hebben overigens vaak gemeen dat
ze van geen ophouden weten. Zij blijven
eindeloos snuffelen om zich op hun
vrije dag nog meer hereboer te kunnen
wanen. Ze schaffen zich klompen aan
en rusten niet aleer ze een oud rijtuigje
op de kop hebben getikt. Ze krijgen
er een neus voor. De fotograaf kon
voor 350 gulden een rijtuigje van een
heerlijke boeren-elegance kopen, oud en
vervallen. Voor de oorlog had het voor
een paar duizend gulden bij de wagen
smid gestaan. Nu is het de kunst om
nog ergens in het land dat bekwame
vakmannetje te ontdekken dat onder
zijn handen de oorspronkelijke glorie
weer te voorschijn kan toveren. Daar
hoort natuurlijk een paard bij. Dat lijkt
voor zo'n stadsbewoner een aanzienlijk
probleem. Maar och, een Gelderse
stamboekmerrie kan men voor 1.500
gulden aanschaffen en vijf jaar later
krijgt men er die prijs nóg voor. Men
doet het dier bij een nabije boer in de
kost, op de conditie dat die het in de
week voor het werk op het land mag
gebruiken. En 's zondags hobbelt de im-
portboer met zijn rijtuigje heerlijk door
de schone dreven, kijkt of het oogsten
al vordert, speurt naar de konijntjes
in de bosrand, gaat ergens een praatje
maken met de heimelijke hoop dat dit
nog wel eens een stukje boers antiek
zou kunnen opleveren. Het tweede huis
wordt de woning van het tweede leven
van de stadsbewoner.
Dit is geen afwijkend verhaal. De Gel
derse Achterhoek zit in de weekeinden
vol met Amsterdammers en Rotterdam
mers op klompen, in rijtuigjes, op tuin
bank j es op het erf met „boerenjongens"
op tafel. Een rit va,i een kilometer of
twintig in de buurt van Winterswijk
kan een ontmoeting opleveren met een
tiental hoogleraren uit de Randstad,
met Amsterdamse zakenlieden, een be
faamde vrouwenarts uit het Onze Lie
ve Vrouwegasthuis, een bekende hoofd
stedelijke advocaat, een hoge gemeente
ambtenaar uit Rotterdam, enzovoort.
Bij nagenoeg allen heeft de liefde voor
het boerse, antieke postgevat. Slechts
een enkeling heeft zijn nieuwverworven
boerderij zoals dat gezegd wordt: „Bij
Pander laten inrichten", maar die krijgt
de hoon van de omgeving over zich
uitgestort. Arresleden, oude kisten, stoe
len met biezen zittingen, boerse wand
versieringen, desnoods veel te kleine
bedden als er maar een hemel en een
trekkoord bij zitten, zijn de trofeeën
van de nieuwe status. En als de dominee
het gezelschap verrast met zijn thee
drinken uit oma's haantjes-servies (wat
dat ook moge zijn), wordt hij vol be
wondering toegeroepen.
Omstreeks acht uur komen zo'n twin
tig, dertig boeren en boerinnen dan in
de 'woning van de nieuweling. De oudste
boer gaat voorop en zegt iets in de
geest van „God zegene dit huis en zijn
bewoners". Iedereen is op zijn zondags,
want het is nu groot feest. De gast
vrouw schenkt vier tot vijf koppen kof
fie met een steeds groter stuk koek,
tot het tijd wordt voor de brandewijn-
tjes en de citroentjes. De mannen zit
ten aan een eigen tafel, de vrouwen
eveneens. Er wordt op zo'n avond nooit
erg veel gezegd, want de Achterhoeker
heeft voor zijn gezelligheid niet bijster
veel woorden nodig. Meestal is de bij
eenkomst voor middernacht geëindigd,
maar als het voorkomt dat het al na
twaalven is als de oudste boer opstaat
ten teken van vertrek, dan kan de nieu
we naobuur er zeker van zijn dat de
zitting als een heel groot feest
beschouwd wordt. Zijn naam zal spoe
dig door de wijde omtrek bekend zijn.
Die avond betekent ook het begin van
alle rechten en plichten van 't naobuur
schap. De nieuweling kan er nu zeker
van zijn dat hij van zijn buren te allen
tijde hulp krijgt. Als hij niet aanwezig
is wordt zijn huis toch zorgvuldig in
hét oog gehouden. Men zal 's winters
het erf sneeuwvrij maken, lekkages
herstellen, kortom alles gaaf en netjes
houden, zonder dat het gezin in de stad
daar weet van heeft. Maar ook de ste
deling moet op zijn beurt naar ver
mogen deelnemen aan de gebeurtenis
sen van 't naobuurschap. Bij een sterf
geval zal hij uit de stad naar de begra
fenis komen en mede de kist dragen.
Een deel van de kosten van het begra
fenismaal moet hij betalen. De boerin
zal hij, als het nodig is, met zijn auto
naar de stad moeten rijden. De al ge
noemde Amsterdamse vrouwenarts is al
haastig te hulp geroepen toen een koe
„Nu zijn wij prins en prinsesjes," zei het stadsmeisje toen ze in het prachtige
Achterhoek. Deze kinderen hebben al lang geen belangstelling
streert als de oude boerderij-bouwer
van voorheen?
Er wordt wel eens beweerd dat in
heel Brabant geen vrij
te vinden is, en alle oufe landarbeiders-
huisjes in Friesland al dooir Ra:ndsltad-
bewoners zijn opgekocht Alle de fi
nancieel bevoorrechten g,e"
tegenheid, maar voor de rest van de
bevolking zit de aanschaf van ee:n wee-
de huis er niet meer in. Toch dat
lang niet waar. Kort gelede:War£ra een
Amsterdamse studente m Water
oud landarbeidershuisje aan jpkkjn!»pn
voor 1350 gulden. Zulke f«en
zullen nog vrij lang mogelijk muv
Drs. De Wit van de Vereniging tot
Behoud van Natuurmonumenten z s
„Het verschijnsel van het tweede nms
verkeert nog in een beginstamu
komen nog erg veel oude boerde 0
en landbouwershuisjes vrij, dooi
verkaveling, of door pensionering
boeren. De afdeling S.B.L. van h
nisterie voor Landbouw heeft zei»
„pool" ingericht, die tegenwoor
In de Achterhoek is n°K van alles te
ontdekken en te kopen, ais men maar
geduld en speurzin heelt. Het kan een
jaar duren eer een boer een negentiende-
eeuwse wieg wil verkopen, die de ste
deling zich indenkt a's ®en bak voor
zijn flessen drank. De wmgestelden ko
pen als het mogelijk is."!! de boerderij
grond, worden soms zelt| "Scholtenboe-
ren", die op hun gr°nd enige pacht-
boerderjjen hebben staan. Maar de
jacht op grond is sinds kort in alle
hevigheid losgebroken, lot dusverre was
het vrij gewoon dat men na uitvoerig
zoeken een oude boerderfl, waar nog
veel aan op te knaPPen Y.leL met een
paar bunder land tussen tien- en twin
tigduizend gulden kon kopen. Een Am
sterdamse advocaat kocht onlangs nog
30 hectare met bos, bouwland en wei
land, alles van een weelderige land
schappelijke schoonheid, voor 25.000
gulden. Dat was op dat moment nog
een gebruikelijke pnjs- Men moest
slechts de tijd nemen om te onderhan
delen. Kort daarna echter kwam een
arts uit het westen die een even groot
stuk grond in één keer kocht voor 45.000
gulden. Hij had kenneltlk geld genoeg,
en weinig geduld. Zo n prijs gaat on
middellijk de hele omgeving rond en
maakt in de wijde omtrek de grond
een stuk duurder. Men kan er bijna
zeker van zijn dat de mensen met
slechts een overzichtelijk kapitaaltje
achter de hand binnen afzienbare tijd
niet meer aan bod komen en dat de
richards met de tonnen der welvaart
de resterende percelen in bezit gaan
nemen.
Deze jacht kan de buitenstaander
koud laten, maar toch moet men vre
zen voor een verwoestende kracht. De
pioniers van de afgelopen jaren hadden
vaak een bewonderenswaardige menta
liteit. Zij kwamen uit een soort hunke
ring naar het platteland, voelden zich
in vele opzichten aangetrokken tot het
pastorale leven „des gerusten land-
mans". Met schroom en eerbied hebben
zij de oude, vervallen boerderijtjes nieu
we glans gegeven, hier en daar wel
licht niet zonder de kitsch der over
drijving, maar toch met een eerlijke
aandrang. Zij zochten net zo lang tot
zij de hele vloer van de pronkkamer
weer met plavuisjes hadden bedekt, tot
zij de brokkelige waterput hadden
dichtgemetseld en de luiken hadden
rechtgehangen. De liefhebberij was hun
vaak meer waard dan de geldbelegging,
de speurtocht naar het oude jachtbrikje
meer dan het bezit. Maar de haastige
kopers die het geld zo gemakkelijk kun
nen laten rollen, verstoren het even
wicht. Dat oude kreng van een boerde
rij laten ze half of helemaal slopen,
want hun bungalow moet de zegeningen
van het moderne verkondigen. Maar
waar is in Nederland die Frank Lloyd
Wright die in zijn bungalow eenzelfde
gaaf gevoel voor verhoudingen demon-
Soms zijn er nog wel mazen in het
net. En daarvoor zijn allerlei soorten
nieuwe vakantiehuisjes ontworpen, die
men soms zelf op poten kan zetten en
waarmee men buiten vele voorschrif
ten valt. Maar ook voor deze bouwsels,
evenals voor caravans zijn in tal van
gemeenten weer speciale kampeervoor-
schriften in het leven geroepen, die ook
de achterweggetjes blokkeren. Met een
woonschip is er dan misschien nog een
kansje, maar ook dat is niet zeker. Tal-
'°ze teleurgestelden hebben aan de be
ginners een les te leren. Zfl hebben
van een makelaar of een gemeente een
lapje grond gekocht, waarvan korte tijd
later bleek dat zij slechts in de open
lucht wat stoelen en een tafeltje binnen
de omheining van het eigen bezit moch-
ten Plaatsen. In de buurt van Apel
doorn, bij Loenen, is bijvoorbeeld zo'n
nutteloze lapjesdeken te vinden.
Deze hele zaak is overigens van het
grootste belang. Men zou misschien wel
sommige gemeentebesturen hun ingrij
pende bemoeizucht kunnen betwisten,
TTTA' beduchter moet men zijn
gemeentebesturen die uit spe-
latT n ov.erwegingen maar alles toe-
J1 lmmers wordt het land op-
geKocnt door de financieel bevoorrech-
Hp 'c,Tle °se afrasteringen maken en
jnoifo l van eenvoudige recreatiebe-
het h iS Pad versperren. Er is voor
,e „nd dringend een planologische
e'lr}g voor recreatiegebieden no-
n,vnaar het voorbeeld van de recente
a, se opzet) als men de grote cha-
dui^jy voorkomen. Enfin, dat is nogal
E®n fraai voorbeeld van het „tweede
j s als bereikbaar voor iedereen,
is wel het al jaren oude instituut van
hp f.v°^stuintjes. Vooral Amsterdam
j®ett dat sterk ontwikkeld en in en om
n.e hoofdstad vindt men duizenden
siertuinen met kleine woningen. Vele
gezinnen brengen daar de zomermaan-
aen door. Vroeger kon men ze beschou-
wen als een sociale geste tegenover de
Kleine man, die er een welkome onder
steuning van zijn maaltijden uit haalde:
nu weerspiegelen ze duidelijk een luxe
dj® van geen rang of stand afhanke-
jjïk is. De stedeling, of hij nu referen
daris op het gemeentehuis of kelner is,
vindt daar temidden van rozen en dah
lia's zijn rust. De namen der huisjes
onthullen de dromen: Onze Rivièra,
Eindelijk Buiten, Wijde Blik. In klein
bestek is alle comfort aanwezig. De een
zoekt zijn hobby in een druivenkas, de
ander in een vijvertje. Het zijn eigen
wereldjes met eigen, oppermachtige be
stuurders, die controleren of de tuinen
redelijk onderhouden worden, de huis
jes geen wanstaltige gedaanten krijgen,
de slaapkamers niet te klein voor nach
telijk verblijf zijn, geen overdreven
winsten worden gemaakt bij verkoop
en dergelijke. Zo'n stukje grond van
300 vierkante meter voor nog geen vijf
tig gulden huur per jaar, mag nog
steeds als een weldaad van de overheid
aan duizenden gelden. Het zijn idylles,
deze volkstuintjescomplexen, al verra
den zij met overal hun ligusterhagen
om de eigen, bloedeigen tuintjes de
burgerlijkheid van een volk. Maar ge
lukkig vergoeden de gemoedelijke sfeer
en die nijvere liefde voor planten en
bloemen veel.
Grote omvang krijgen de bungalow
parken, geconcentreerd op o.a. Texel,
tussen Petten en Callantsoog, in Zee
land, Drente en op de Veluwe. Sommige
bieden in hun kale stijve aanleg een
afschuwelijk gezicht, zoals bijvoor
beeld boven Petten, waar men overi-
koetsje stapte bij een boerderij in d
meer voor de auto van pa.
gens beter van een „Siedlung" zou kun
nen spreken omdat meer dan de helft
van de (tijdelijke) bungalowbewoners
Duits is. Drie uur rijden van huis, en
ze zijn er, vanaf mei tot in september.
Ze komen dus vaak in de weekends
even over, en verhuren zelf hun bunga
low door aan kennissen. Lang niet al
tijd is er sprake van kopen. Er zijn ook
bungalowpark-ondernemingen die zich
op verhuur toeleggen, en op die manier
een hoog sociaal rendement bewerkstel
ligen.
Nieuw soort vakantiehuisje, import uit
Polen, met een paar man in één dag
in elkaar te zetten, op 8 poten, 35 m3
en dubbelwandig. Prijs 3,5 mille.
HENK SUÈR.
(Advertentie)
(Bekende Schriftelijke Cursus) - Te!. 45432
H. B. S„ Gymnasium, Onderwijzersakte,
Middelbare Akten: Frans, Duits, Engel*
en Nederlands M'O. Tolkvertaler Hoofd»
correspondent V.T.H.-diploma.
In Meulenhoff's pocketreeks van ver
taalde buitenlandse romans is sinds
kort „Tijd van zwijgen" te vinden,
van de Spanjaard Luis Martin-San
tos. Hier en daar is er van dit moder
ne werk wat ophef gemaakt. Een jon
ge assistent bij het kankeronder
zoek wordt in het barakkenkamp van
de armste Madrileense armen het slacht
offer van een doortrapte schurk. Met
een beneveld hoofd opereert hij zonder
bevoegdheid en onder de primitiefste
omstandigheden een van diens doch
ters, die echter niet meer te redden
is. Er hangen nog meer noodlottighe
den in de lucht, nl. een moordaanslag
die het meisje treft, met wie de jonge
arts als echtgenoot een nieuwe loop
baan op het platteland wil beginnen. Uit
deze verhaalfragmenten blijkt iets van
de dramatische pretenties van de
schrijver. Maar hij heeft er nog veel
meer als hij tracht het geheel een vorm
te geven. Hij tracht voor sommige op
tredende personen in het verhaal een
aparte toonaard te vinden. Zo gauw
de pathetische en doortrapte figuur van
de schurk optreedt bijvoorbeeld, wordt
de verteltrant pathetisch en bijzonder
omslachtig/ maar onnatuurlijk en wei
nig creatief. Vele bladzijden stomver
velende, kryptische teksten zou men
moeten kauwen, maar uiteraard begint
de lezer ai spoedig af en toe enkele
pagina's over te slaan om weer er
gens de draad op te nemen. (De tekst
schrijver van de flap heeft dat kennelijk
ook gedaan, want in zijn samenvatting
maakt hij een fout die van slecht leren
getuigt).
Luis Martin-Santos bereikt een cere
brale literatuur, die ook nog lijdt aan
een tekort van doodgewoon schrijvers-
vakmanschap. Niettemin heeft zijn soms
experimenteel pogen nog wel enige ver
dienste, -bijvoorbeeld als hij suggestie
geeft aan allerlei ingelaste, strikt me
dische aanwijzingen. En ook de kleur
die hij verleent aan een partje uit het
Madrileense uitgaansleven, steekt wel
gunstig bij de rest af.
He.S.
