GROEIENDE IMMORALITEIT WFKT IN
ENGELAND GROTE ONGERUSTHEID
Aartsbisschop van Canterbury geeft kritiek
op boek van bisschop van Woolwich
B.B.C. sticht
verwarring
De vier twijfelende proffen
Scherpe aanval
„Honest to Cod"
Gevaarlijk
Theologen
Aanplakbiljet
V
ZATERDAG 24 AUGUSTUS 1963
PAGTNA 11
In reusachtige zuilen ergens bij Geleen, ruisen dag-in-dag-uit kleine bolletjes van
kop naar voet. In gigantische hagel- en sneeuwbuien kristalliseren zich in hun val
miljarden druppels tot kleine keurige pareltjes.
Pareltjes uréum. En onthoud dat woord uréum. Want met dat woord begint een -
voor de leek - zonderlinge chemische symfonie. Veelzijdig en belangrijk.
Die kleine witte „prills" zijn allereerst gewoon kunstmest, die helpt de voedsel
situatie van miljoenen op deze aardbol te verbeteren. Maar datzelfde uréum is ook
de grondstof voor de nieuwe lichtschakelaar bij u thuis of voor die witte telefoon.
Datzelfde uréum wordt in Amerika op fruitbomen gespoten als bladbemesting, het
is tegelijkertijd veevoeder, maar het kan ook worden gebruikt bij de produktie van
speciale houtlijm of van tandpasta.
De totale wereldcapaciteit van dit belangwekkende uréum is straks circa 8 miljoen
ton. De positie van de Staatsmijnen in deze produktie is uniek te noemen. Uréum-
fabrieken volgens het Staatsmijnen-procédé staan reeds of worden gebouwd in
bijvoorbeeld: Australië, België, Duitsland, Egypte, Engeland, Finland, Frankrijk, Italië,
Japan, Nederland, Spanje, Thailand, Trinidad, Verenigde Staten, Zweden, Zuid-Afrika,
Tezamen bereiken zij - al binnenkort 30 procent van de totale wereldcapaciteit.
Uréum, kleine witte bolletjes die vallen uit een toren, het is slechts één van de
vele tientallen produkten uit dat complex van chemische bedrijven dat daar staat
als een enorm open-Iucht-laboratorium in Limburg.
e»-KE DAG ONTMOET IEDERE NEDERLANDER DE STAATSMIJNEN 1|
Deze kritiek komt tot uiting in
alle kringen in felle reacties van
geestelijken zowel als van leken
en vormt ook een onderwerp op
controverse in talrijke brieven in
de pers.
Uiteraard wordt ook het Pro-
fumo-schandaal hiermede wel in
verband gebracht, maar geheel
üs van deze onsmakelijke affaire
heerst in Engeland bij velen die
trachten volgens de normen van
geloof en zedenleer te leven, grote
Verontrusting over de prediking
Van deze „nieuwe moraal".
De Anglikaanse bisschop van "s^itud etn 'zeke?® De Anglikaanse aartsbisschop van
Woolwich, dr. Robinson. terminologie heeft gebruikt, is het ge- Canterbury, r. Ramsey.
Bij vel®
dagelijks® dingen,
zijn
dn Staatsmijnen
direct
of Indirect
betrokken
en wel
a's leverancier
van het
eindprodukt,
van hulpstoffen
of van
de grondstof.
Om enkele
voorbeelden
*e noemen
(van
a t/mr)
antivries
antraciet
asfalt
babydolls
babyknüken
bekers
binnenmuurstenen
carbolineum
celluloid
eitroenperaen
cokes
eostuums
dameskousen
elektriciteit
emmers
essences
gas
geneesmiddelen
haarborstels
hengelsnoeren
japonnen
kabelbekleding
kampeerartikeien
kleurstoffen
knijpflessen
kogellagers
krulspelden
kunstleer
kunstmest
lakken
lijm
mantels
motteballen
naaldhakken
nachthemden
overhemden
pantalons
parfums
pedaalemmers
prullemanden
pyjama's
regenjassen
rioolbuizen
rolschaatsen
't sneeuwt bij de Staatsmijnen
De groeiend® immoraliteit, of
beter gezegd, de „nieuwe
moraal", heeft vele Engel
sen in de laatste maanden gesti
muleerd tot een scherpe kritiek
op de uitspraken van verschillen
de geestelijke leiders, en de fatale
invloed van de B.B.C.-forums,
waarin nieuwe opvattingen over
de moraal worden gepropageerd.
In de Church Assembly de Angli
caanse Synode van neel de kerkprovin
cie, samengesteld uit bisschoppen, lage-
fe geestelijkheid en leken is van de
kant van de geestelijkheid de scherpste
aanval gelanceerd op de exponenten van
•ie „nieuwe moraal" door Kanunnik
Graham Sansbury. In scherpe woorden,
die door de kerkvergadering met een
Ovatie werden onderstreept, veroordeel
de hij zonder namen te noemen, die gees
telijken van de Anglikaanse kerk en die
Sprekers voor de B.B.C. die in publi
caties, op de preekstoel en in forums de
huwelijksmoraal ondergraven door het
geoorloofd achten van sexuele omgang
vóór het huwelijk en die de onontbind
baarheid van het huwelijk aantasten door
het steunen van de nieuwe voorstellen
tot vergemakkelijking van de echtschei
ding in Engeland. Dit ondanks de scher
pe veroordeling van de Aartsbisschop
van Canterbury. Dergelijke met elkaar
strijdende opvattingen van de geestelijk
heid, die vooral door het massamedium
van radio en televisie in alle huiska-
thers komen, stichten grote verwarring.
,,Ik geloof", zo verklaarde Kanun
nik Sansbury, „dat de B.B.C. in deze
een zware verantwoordelijkheid draagt,
Want zij heeft aan extremisten de mo
gelijkheid gegeven de indruk te wekken
gat zij namens de hele kerk spreken."
Een nog scherpere aanval op de
geestelijkheid en de B.B.C. werd
de vorige week gelanceerd door dr.
Claxton, tweede secretaris van
het Brits Medisch Genootschap. Deze
hiedicus begon met een overzicht van
de sterke stijging van geslachtsziekten
Waarvoor 141.361 personen werden be
handeld in 1961 tegen 97.231 in 1951; dat
betekent dus een stijging van 45 per
cent. De leeftijd van de patiënten was
9°k gemiddeld lager, en zelfs meisjes
jn schooluniform meldden zich voor be
handeling. Het aantal onwettige geboor
ten was nu 1 op 6, terwijl voor Londen
hst cijfer aanzienlijk hoger lag. Van
elke drie baby's, geboren bfl meisjes
van 20 jaar of jonger, worden er twee
buiten het huwelijk verwekt. „Sex is een
obsessie geworden", vervolgde dr.
Claxton, „en de promiscuïteit een na
tionaal probleem."
„Maar nu wordt er een nieuwe listige
Jaaval gedaan op de morele opvattin
ten. Van binnen de kerkgenootschappen
komt een „nieuwe moraal" te voor
schijn. Men kan deze vinden bij de
theologen van Cambridge in het rapport
van de Quakers, in het boek van de
Bisschop van Woolwich „Honest to
God", en in de z.g. „South Bank Reli
gion" hiermede bedoelt spreker uit
latingen van Anglikaanse geestelijken
in het diocees Southwark, aan de zuide
lijke oever van de Theems, in radio-
en televisieuitzendingen."
„De mensen krijgen te horen dat
goed en kwaad relatieve begrippen zijn
en dat de behoeften van de mens, niét
de morele normen, de individuele mens
bjj zijn handelingen moeten leiden.
„Het subtiele in deze zaak is, dat de
„nieuwe moraal" op zo'n aannemelijke
wijze wordt geïntroduceerd. Terwijl zij
de traditionele deugden schijnt te hand
haven, laat zij uitzonderingen toe. Zo
wordt iedereen een uitzondering. Uit
medelijden laat z\j echtbreuk en aller
lei soorten van ontucht toe."
In zijn opsomming van de verschil
lende oorzaken van het wegglijden
der morele normen noemt dr. Clax
ton o.a. het opzienbarende boek van
de Anglikaanse Bisschop van Woolwich,
dr. Robinson, getiteld „Honest tot God".
Dit boek heeft door de populaire uitga
ve als pocketboek een enorme versprei
ding gekregen. In juni waren er reeds
300.000 exemplaren van verkocht, en
vertalingen in het Duits, Zweeds, Deens
en Nederlands staan op stapel. Bjj zjjn
verschijnen in maart verwekte dit boek
een enorme sensatie, vooral ook door
de publiciteit in de pers. De kritieken
varieerden van lofprijzing voor dit moe
dige boek tot een uitroep in de Daily
Mail of een bisschop, die de fundamen
ten van het Christendom ondergraaft,
gehandhaafd kan worden. De Aartsbis
schop van Canterbury, dr. Ramsey, heeft
onmiddellijk gerepliceerd op dr. Robin
sons boek, eerst in een interview, later
in een brochure, getiteld „Image Old
and New", en tenslotte in een duide
lijke uitspraak op de Convocation van
Canterbury d.w.z. de synode van de
kerkprovincie van Canterbury, bestaan
de uit bisschoppen en lagere geestelijk
heid.
Welke zjjn nu de fundamenten van het
Christendom, die door dr. Robinson on
dermijnd worden?
Het is nodig hierbij onderscheid te
maken tussen een artikel dat bijna ge
lijktijdig met de publicatie van het boek
verscheen in de Observer en het boek
zelf. In het kranten-artikel, zo verklaarde
boek heel sterk steunt op Duitse den
kers als Tilllch en Bonhoeffer, niet erg
helder Is in zijn Godsidee, en verwar
ring moet stichten onder de nonderd-
duizenden die dit boek lezen. Als zij
tenminste de moed hebben om het uit
te lezen.
Niemand zal aan de goede bedoelin
gen van de bisschop twijfelen, wanneer
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiihihiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
imiiiimiiniiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiimiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiniii,
hi) poogt het Godsbegrip te zuiveren
van kinderlijke ideeën, alsof iedere Chris
ten een heelal zou moeten aanvaarden
met drie verdiepingen: God op de bo-
venste, mens op de middelste en de
de Aartsbisschop, kon men moeilijk iets
anders lezen dan de stelling dat een
persoonlijke God volslagen uit de mo
de is, en dat de atheïsten en agnostici
gelijk hebben wanneer zij dit Godsbeeld
verwerpen. In het boek zelf is het voor
de lezer nauwelijks mogelijk om uit de
verwarde redenering te concluderen dat
de bisschop toch wel aan een persoonlij
ke God gelooft. Vandaar dat de Aarts
bisschop van Canterbury in zijn kritiek
op het boek zelf'zegt: „Het boek schijnt
de idee van een persoonlijke God te
verwerpen, zoals die uitgedrukt wordt in
de Bijbel en in het Credo." Bisschop Ro
binson zelf echter in een wederwoord op
de kritiek van de Aartsbisschop beweert,
dat hjj wel gelooft in het bestaan van
een persoonlijk karakter van God, en de
leer zoals die in het Nieuwe Testament
en in de geloofsbelijdenis is vastgelegd,
volledig aanvaardt.
Uit het voorafgaande zal wel duide
lijk zijn, dat de bisschop, die in zijn
volg van ons gebrek aan uitdrukkings
vermogen. Het is dan ook moeilük het
enthousiasme van de bissohop te begrij
pen, wanneer hij bij Tilllch leest, dat
God niet een projectie is daarginds bui
ten ons, een „Ander' boven het uitspan
sel, maar de grond van heel ons zijn.
Dichtte de Jezuïet Manley Hopkins tach
tig jaar geleden niet over God:
tïround of Being and Granite of it.
Vinden wij deze omschrijving van
de Godsidee niet bij vele Kerkvaders
en theologen? Tillich is niet de eerste
dit die geleerd heeft. En iedere formu
lering van God is ontoereikend, óók die
van Tilliah. Bovendien maakt de tendens
naar ontmythologiseren het begrijpen
nog niet per se duidelijker. Thomas
Corbishley, de voormalige rector van
Campion Hall in Oxford, schreef te
recht: „Intussen hebben wij een gemeen
schappelijke taal nodig, voor onze ge
meenschappelijke eredienst, voor onze
discussie over godsdienst, voor onze pre
ken. Sommigen zullen ongetwijfeld uit
het boek de waarschuwing kunnen le
zen dat wij er altijd voor moeten wa
ken dat ons taalgebruik in de gods
dienst niet ontaardt in een zuiver conven
tioneel, gestyleerd patroon, dat op geen
enkele wijze betrekking heeft op ons
gewone denken. Voor de eenvoudige
lezer echter, voor wie deze populaire
uitgave bedoeld is, moeten de woorden
van de bisschop klinken als een ver
werping van alles wat zij over God tot
nu toe geloofd hebben.
Het is echter niet alleen de Godsidee,
die de Bisschop van Woolwich wil veran
deren. In zijn poging tot andere formu
lering Is hi) heel duister ln zijn opvat
tingen over de Triniteit en de verlos
sing, en wat hij noemt „het symbooi
van de maagdelijke geboorte."
In zijn moraalopvattingen brengt
hij ook de objectieve normen aan het
wankelen door zijn gevaarlijke uit
spraken over echtscheiding en ge
slachtelijke omgang vóór hi.t huwe
lijk. „Daarom mocht minister Pro-
fumo zeker ook liegen in het parle
ment", schrijft een woedende brief
schrijver, „uit liefde voor zijn vrouw."
Niettemin blijft de bisschop van Wool
wich volhouden, dat hjj vasthoudt aan
de leer van de H. Schrift en de ge
loofsbelijdenissen. Omdat naar zijn me
ning het boek door velen verkeerd
geïnterpreteerd is, zal hij spoedig ook
naar aanleiding 'an de duizenden brie
ven door hem ontvangen, een tweede
boek schrijven „The Honest to God
Debate". Misschien dat de nevel dan
wat optrekt.
Behalve de Aartsbisschop van Canter
bury heeft ook de Aartsbisschop van
Wales, dr. Edwin Morris, zeer duidelijk
stelling genomen tegen het boek van
hun mede-bisschop, dat by zovelen gro
te verwarring heeft gesticht. Het is ont-
roerend sommige brieven van hard-wer-
kende parochie-geesteUjken te lezen in
bladen als The Church Times, waarin
zij klagen dat door dergeiyke publica
ties de fundamenten onder hun aposto
lisch werk worden weggeslagen. Leken
klagen in hun brieven over het gebrek
aan gezag in de Kerk van Engeland
waarbinnen een bisschop en vooraan
staande theologen zó kunnen schrijven.
Bisschop Robinson staat niet alleen
in zijn gevaarlijke benadering van
de meest fundamentele Christelij
ke beginselen. Eenzelfde ondermij
ning van de geloofswaarheden en de
moraal wordt verweten aan een groep
theologen uit Cambridge, dat ook het
milieu is waaruit de bisschop van Wool
wich is voortgekomen. Verlangend tege
moet te komen aan degenen die op
de rand van het Christendom leven of
daarbuiten, wordt door deze theologen in
hun colleges de twijfel aan de traditio
nele geloofspunten op vele van hun stu
denten overgebracht. Vier van deze gro
te openbare colleges zijn gepubliceerd
onder de titel „Objections to Christian
Belief" door prof. D. M. MacKinnon,
dr. Vidler, mr. H. A. Williams en dr.
Bezzant, die door hun critici aangeduid
worden met namen als: De vier evan
gelisten van Cambridge of De vier twij
felende proffen. Deze lezingen en dit
geschrift, ofschoon misschien fataal voor
sommige studenten, bereiken echter
niet de grote massa.
Gevaarlijker zjjn de uitspraken van
geestverwanten van deze groep in fo
rums van de B.B.C. en op de preek
stoel. Vooral in het diocees South
wark, waar de Rt.Rev. Mervyn Stock-
wood bisschop is, hebben uitlatingen
van verschillende geestelijken op de
preekstoel over moraalopvattingen en
de uitspraak van een kanunnik van
deze kathedraal Canon J. D. Pearce-
Higgins bij zijn installatie veel onrust
en kritiek verwekt. De genoemde ka
nunnik protesteerde tegen het feit dat
hij bjj deze installatie de Negen-en-
dertig Artikelen van de Engelse Kerk
moest ondertekenen. Ongetwijfeld is
de ondertekening van deze geloofsar
tikelen, die stammen uit een typisch
reformatorische tijd, voor velen 'n moei
lijke zaak, maar het wordt nog veel
moeilijker wanneer deze kanunnik als
een van de redenen voor zjjn pro
test opgeeft, dat hjj niet in de licha
melijke verrijzenis van Christus ge
looft. Als gevolg, zo wordt algemeen
aangenomen, van bovengenoemde uit
latingen van geestelijke leiders zijn
de twee secretarissen van de Diocesa
ne Conferentie van Southwark, Canon
J. R. Crockford en mr. T. A. R. Le-
vett onlangs afgetreden. Protesten ook
van andere geestelijken en 'eken tegen
deze z.g. South Bank Religion hebben
geleid tot een conferentie achter ge
sloten deuren van de bisschop met
geestelijken van zjjn diocees in leiden
de posities.
De Anglikaanse pastoor van de kerk
van St. Jude in Southwark heeft
op zijn eigen manier geprotesteerd
tegen de nieuwe leerstellingen.
Hjj heeft een groot aanplakbiljet aan
de ingang van zijn kerk gespijkerd met
de volgende tekst:
Terwijl sommigen het geloof van onze
vaderen zouden willen verloochenen en
de moraal van onze kinderen vernieti
gen, laten wij hierbij weten, dat ln onze
kerk:
wij nog altijd geloven in:
God, die een geest is en geen astro
naut en die door ons beschouwd wordt
als onze Vader;
Zonde, wat een ongehoorzaamheid Is
aan Gods Wil en de geboden die Hij ons
gegeven heeft;
Vergiffenis door Jezus Christus,
waardoor God ons weer op het rechte
pad heeft gezet.
Genade, waardoor de H. Geest ons op
het rechte pad houdt en ons toont wat
wjj moeten doen.
Het is een enigszins ongewone wijze
om het geloof te belijden, maar wel
typerend voor de onrust die bij velen,
geestelijken zowel als leken, in de afge
lopen maanden binnen de Anglikaanse
kerk sterk naar voren treedt.
Het biyft een zegen, dat de tegen
woordige aartsbisschop van Canterbury,
dr. Ramsey, zelf een knap en orthodox
theoloog is, die ook niet aarzelt duideiyk
zijn kritiek te laten horen op deze ont
wikkeling in de Kerk van Engeland.
TH. ZWARTKRUIS
