Yan overal
terug naar
geliefde
keren Grieken
hun zo intens
vaderland
HUN
LAATSTE
KANS (in)
Het eerste klassieke album
■OUDE MEESTERS EN
-JONGE PIANISTEN-
VERGETEN VLUCHTELINGEN VAN EUROPA
In HARILAOU heeft de dood het
bestuur heel stevig in handen
HONGAARSE VOLKSDANSEN IN PARIJS
,,Ik wil nooit meer andere
mensen als buren
Tabak verbouwen
leidt tot grote
welstand
ATHENE, 19 oktober.
In Harilaou zijn grafstenen
geen sluitstukken, maar weg
wijzers. Dit vluchtelingen
kamp ligt dicht bij het drukke
zakencentrum van de Noordgriek-
se stad Thessaloniki. Om wat
steun te geven aan de aftandse
krotten zijn van een ontruimd
kerkhof grafstenen weggesleept,
die nu verbrokkeld en verweerd
de navrante sfeer van het kamp
aangeven. Er is „stemmig groen"
van dunne boompjes en stil schar
relen er oude mensen rond. Er
spelen onopvallend een paar kin
deren, en zelfs die lijken besmet.
Er is geen elektrisch licht in het
kamp. Men doet het 's avonds
met oliepitjes die iel dansen voor
de donkere ikonen. In Harilaou
heeft de dood het bestuur stevig
in handen. Er wonen voorname
lijk nog oude mensen die niet
meer weg willen. Hun leven is
ruim veertig jaar geleden opge
houden.
Spanningen
Drie maanden geleden is dit gezin met ezel vanuit Albanië naar de
voet van de Olympus gekomen, waar ze dit krot konden betrekken.
„Geen heimwee?" vraag ik Je
vader. „Als ik straks een huis heb
waar ik 's avonds mijn nog altijd
pijnlijke benen kan strekken, ben
i.„ de gelukkigste man ter we
zegt hy.
Ik ben nog nooit met een volk
geconfronteerd geweest dat zo
innig houdt van zyn eigen land
als het Griekse. En zonder veel
*lk wil nooit meer andere buren hebben," zegt het vrouwtje, wier
ogen meer hebben gezien dan men iemand mag toewensen.
Op het platteland
De kamer van „Kolonel" Nicola Offrosimov in na veertig jaar van alle
stank van armoede en vereenzaming doortrokken.
HENK SUÈR.
Op transport
Een vrolijke foto van een aantal danseressen van het Hongaarse
,JDonau-ballet"dat momenteel met veel succes optreedt in Parijs.
De groep heeft zich gespecialiseerd in het uitvoeren van Hongaarse
volksdansen.
-
werd ais instructeur van de plaatse- #jer poseert Lazaros Lazaridis met gezin en schoonzoon: ,Jk voelde
ly'ke boeren aangewezen. Het ging nem -
Geloofsverdieping en
geestelijke vorming
ZATERDAG 19 OKTOBER 1963
PAGINA 11
ïk werd voorgesteld aan „de kolo
nel". Nicola Offrosimov had als officier
gediend in het Don-leger van generaal
Wrangl. Hij was nu 82 jaar, doof en
obstinaat. Prinses Helena van Grieken
land had hem eens voor een bezoek
aan het paleis uitgenodigd, maar lm
had geweigerd. Of hij werkelijk hele
maal kolonel was geweest, werd be
twijfeld. In dit kamp met zijn Russi
sche vluchtelingen waren de vroegere
militaire rangen met het verstrijken der
jaren nogal gestegen. Maar de oorspron
kelijke hiërarchie werd krampachtig ge
handhaafd, zodat Nicola Offroisimov met
het grootste respect benaderd diende '.e
worden. Van alle vluchtelingenwonink-
aankoop van een goed stuk grond, een
stenen huisje en wat eenvoudig gereed
schap. Bijna allen gaan tabak verbou
wen, de uitstekende Griekse tabak, die
een aantal vluchtelingengezinnen al tot
een behoorlijke welstand heeft kunnen
brengen. De afbetaling is bijna altijd
vrij gemakkelijk te regelen.
In Katerini stuit ik op merkwaardige
spanningen. Eén onderwerp biijkt
taboe bij degenen die hier al lan
ger zijn. Dat is het onderwerp van
de burgeroorlog, die in deze omgeving
op zijn hevigst gewoed heeft. Broers
hebben tegen broers gevochten, vaders
tegen hun zoons. Alles werd daar in
die jaren na de wereldoorlog verwoest.
De rust is weergekeerd, maar de on-
vredo leeft nog in vele harten.
Aanvankelijk begrijp ik niet wat deze
burgeroorlog te maken kan hebben
met de vluchtelingen uit de Balkan en
de Sovjet-Unie. Maar natuurlijk zij voel
den zich erbij betrokken doordat zij van
Griekse origine zijn. Over de halve we
reld verspreid hebben Grieken gewoond.
Ze hebben vaak fantastische omzwer
vingen gemaakt, van Kazakstar naar
Turkije, vandaar naar Wit-Rusland en
uiteindelijk naar het land van hun bloed.
Lazaros Lazarfdis blijkt van de uit
eindelijk thuisgekomen groep een karak
teristieke vertegenwoordiger. Hij tikt
mij op de schouder als ik onder een
zinken afdakje een slapende baby in
een zelfgeknoopt hangmatje bekijk. Ik
moet met hem mee zijn huis binnen.
Het is voor de helft volgestapeld
met volle zakken koren. Op de grond
kon een behoorlijke boercery bewonen
en kreeg paarden tot zijn beschikking
Maar velen van de boeren werkten
niet en na een aantal jaren begon ae
gang van zaken in de landbouw hem
zo tegen te staan dat hij besloot te
vertrekken. Bovendien vond hij dat hij
niet in Kazakstan, maar in Griekenland
hoorde te zijn. Daar verbleef sinds
1945 zijn vader ook en het was nodig
dat hij voor de oude man ging zorgen.
Hij had wel begrepen dat het in Grie
kenland niet zo gemakkelijk zou zyn,
maar daar maakte nij zich geen zor
gen over. „Bij goed of bij .slecht, ik
moest naar mijn iand," zegt hij.
Inmiddels hadden hij en zijn vrouw
twee dochters. In het voorjaar van 1957
vertrokken zij en in het najaar kwamen
zij aan in Katerini, waar hij zijn va
der vond. Hy laat er geen twüfel over
bestaan dat hij zich hier heel gelukkig
voelt. Zelf heeft hy uit klei zijn huisje
opgetrokken. Planken voor een breed
bed heeft hij meteen van muur tol
muur „gemetseld". Er werd hem nog
een zoon geboren en zyn oudste doch
ter leerde in het kamp een Grieks-
Russische jongen kennen, die haar wil
de trouwen. Met zyn schoonvader
bouwde hij een nieuw huisje. Het is
nu, kort voordat de baby komt, ge
reed gekomen.
De schoonzoon laat my trots de
trouwfoto's zien. Ze liggen in een Kast
je naast de gespaarde drachmen tus
sen wat kleren. Ik voel my erg ver
eerd. want door zo openlijk zyn schat
ten te voorschijn te halen, laat hy mij
weten dat hy mij vertrouwt. Aan de
zelfgenaalde witte bruidsjapon van zijn
vrouw te zien, is er relatief beschouwd
een overtrokken hoog bedrag uitgege
ven. Maar daar maken deze mensen
zich geen zorgen over. Als de familie
straks een stuk, grond heeft om een ta
baksplantage te beginnen, zyn ze er.
jes, die ik ln Griekenland had betre
den, was het zyne het eerste dat stonk
naar armoede en oudemannen-verwaar-
lozing. De meeste anderen hadden hun
gevecht tegen de armoede, tegen de
winterregens en vervuiling nog steeds
niet helemaal opgegeven, maar de kolo
nel leek definitief overwonnen.
Er was nauwelijks met hem te pra
ten. Maar de oude mevrouw Zigankow
haar man zou kapitein geweest zijn
in het Wit-Russische leger formuleer
de ongeveer de mening van de Hari-
laou-bewoners„Ik wil nooit meer er
gens heen, nooit meer aan andere buren
wennen. Ik wil bij onze kerk blijven."
In Harilaou staat een orthodox-Russi
sche kerk. Alexander Patrosewitsj is er
de pope. Het gele kerkje is toegewijd
aan de heiligen Nicola en Dimitri. Be
halve de ikonostase, die afkomstig is
van de Berg Athos, is alles er Russisch.
Op vele uren van de dag komen men
sen, met restjes herinnering aan Minsk,
Vitebsk en Gomel, er kaarsen opsteken
en bidden. Dat zal doorgaan tot de laat
ste bewoner van dit kamp gestorven is.
Alleen de jonge gezinnen de kinde
ren van de oorspronkelijke vluchtelin
gen, die volgens de wet de Griekse
nationaliteit hebben gekregen trex-
ken naar de huizen die voor hen ge
bouwd zijn of, naar men hoopt, nog
worden gebouwd. De ouderen, die ver
trouwd zijn met de overal verspreide
grafstenen, kan men niet meer bieden
dan geld voor voedsel, medicynen en
stookolie. En men kan hun barakken
wat opknappen. Men heeft ze te lang
vergeten om er nog veel aan te kunnen
doen. En dat is dan gebeurd in een
grote stad.
Ik moet echter niet te veel schrij
ven over de ouderen „die erbij zijn
geweest", de vergeten vluchtelingen
van Europa. Overal in de kampen
lopen mij hun kinderen en kleinkin
deren voor de voeten. Al zijn ze om
hangen met lompen en al moeten ze
's nachts meestal onder eén paar zak
ken buiten slapen, ik ontmoet er niet
de narigheid van de ontheemde be
jaarden in. Ergens zie ik twee meis
jes van ongeveer zeven en vier jaar
en een bemoederd jongetje van onge-
veer twee vol opwinding naar een weg
kapelletje rennen. De oudste tilt het
meisje van vier op. Zo kan die net
bij de ikoon komen, die tussen kaar
sen op een plankje prijkt. De ikoon
wordt eraf gehaald en als de oudste
er een kusje op gedrukt heeft en vele
kruisjes heeft geslagen, geeft ze het
schilderij door aan haar vriendin
netje. Hetzelfde ritueel volgt. En dan
is het kleine jongetje aan de beurt.
H\j snapt het maar half en ze moe
ten zijn hoofdje tegen de Ikoon druk
ken en zijn handje vasthouden om de
vele kruisjes te slaan.
Langs dezelfde weg terug wordt de
ikoon weer op zijn plaats gezet. De oud
ste buigt haar knieën nog in een soort
reverence en dan rent het drietal weg
Het vrome spelletje heeft my ontroerd.
Ze hebben het honderden malen van
hun diepgelovige moeders gezien, en
daardoor een treffend stukje opvoeding
ontvangen. Maar juist daarmee onthul
len ze hun kwetsbaarheid, want van
de andere kant dreigen ze van alles te
missen. In Griekenland is kinderexploi
tatie nog vrij gewoon. Voor jongelui
zonder scholing en vakbekwaamheid
ligt er voorlopig nauwelijks een boter
ham. Als zy vergeten worden, begint
het nieuwe pauperdom bij de kinderen
der vluchtelingen, zo gezond, vrolijk en
mooi als ze zyn.
Vele vluchtelingen zyn op het platte
land terecht gekomen. De goed
bebouwbare grond van het noor
den trekt hen aan. Maar daar
dreigt het gevaar dat ze aan hun lot
worden overgelaten eveneens. Niet al
lereerst door een vaak afschuwelijke
nonchalance in de kringen van rege
ring en ambtenaren, maar vooral door
gebrek aan communicatie. Als je niet
weet wat een telefoon is, kun je ook
het apparaat dat we| ergens binnen een
straal van tien kilometer aanwezig
moet zyn, niet vinden. En als je niet
kunt lezen of schrijven, kun je geen
brief beantwoorden. Bijna elke maand
arriveren er nog vluchtelingen uit Bul
garije, Albanië en Rusland. De boeren
worden verwezen naar Macedonië,
dicht bij de Bulgaarse grens, en Kate
rini. dat zuidelijker, aan de voet van
de Olympus, ligt.
Soms heeft zo'n gezin een ezeltje kun
nen meenemen, maar waardevolle be
zittingen heeft het dier zelden of nooit
hoeven dragen.
Zelf bouwen zij hun broze hutje, ver
zamelen zij hout voor de winter, gaan
zij op hun lapje grond om het hutje,
meloenen, druiven en mais verbouwen.
Zij leven tenminste, en als de hulp van
de dokter uit het dorp gevraagd moet
worden, kunnen zij hem betalen met
een mandje druiven of een paar kolos
sale sappige meloenen.
Zo biedt Katerini, daar beneden aan
de Olympus, een nogal opgewekte aan
blik. Het houdt het midden tussen een
nomadenkamp en een volkstuintjes
complex. Er zijn ook echte nomaden bij
en die willen niets liever dan met rust
gelaten worden en rondhangen om hun
slonzige tent. Maar de anderen heb
ben iets in het verschiet, namelijk de
liggen een paar kleedjes die van tex- chauvinisme of sentimentaliteit,
tielafval zyn gemaakt. Allereerst wor- f ^Uprn 002 VOOr de
den zijn kleine zoon en zyn schoonzoon Hiaar met een scneip uug vuui uc
aan mij voorgesteld. En dan komen tekortkomingen,
met een enkel gebaar nog zijn vrouw
en twee dochters, helemaal volgens de
gedachtengang: ,,Ik heb één kind
mij voor mijn
en ik
twee
verontschuldig
dochters."
Hy blijkt een doortastend mens, deze
Lazaros Lazaridis.. Bij hem is niet zo
zeer de moeilijkheid hoe hij in Grie
kenland zal integreren, maar hoe hij
Griekenland integreert.
ij woonde en trouwde indertijd
ergens in de buurt van de
Zwarte Zee. De onuitsprekelijke
naam van zijn woonplaats kan
e moderne levensomstandigheden
zyn niet stimulerend voor het
aanvangen of volhouden van een
pianostudie: een plano kost duur
en neemt veel plaats in, de ouders ko
pen liever een auto om hun kinderen
tijdens de weekenden wat in de buiten
lucht te brengen, die kinderen zélf zijn
overbezet met schoolwerk en hobbies,
bovendien zijn beide partijen verwend
door de perfecte vertolkingen van hun
platencollectie. In die trant gaat het
betoog verder van de pessimistische
Franse inleider op de bij Philips uitge
komen grammofoonplaat „Les premiers
classiques du piano", in de Nederland
se versie „Het klassieke album voor
pianoleerlingen" getiteld. De Neder
landse bewerker ziet de zaak optimis
tischer in en stelt juist, dat allen, die
hebben voorspeld dat de ontwikkeling
van radio en televisie het concertbe
zoek nadelig zou beïnvloeden en de mu
ziekinstrumenten uit de huiskamers zou
verdrijven, gelukkig ongelijk hebben
gekregen: de concerten worden beter
en vooral door meer jongeren bezocht
dan ooit en het aantal Instrumenten
waarop een of meer leden der miljoe
nen Nederlandse gezinnen zelf iets ten
beste kunnen geven is nooit tevoren zo
groot geweest. Daaronder is de piano
nog steeds behoorlijk in tel, ook al van
wege haar praktische onmisbaarheid in
ensemblespel en als basis voor verdere
muziekstudie!
Om de jeugd en de amateur-volwas
genen die technisch nojr in een begin
stadium verkeren een hart onder de
riem te steken, om hun te bewijzen dat
Bach, Mozart, Beethoven voor hen geen
onbereikbare grootheden in ivoren to
rens zijn, zich bij tijd en wijle ook met
simpele middelen maar daarom geens
zins minder geniaal konden uitdrukken,
heeft Philips thans dit plaatje (33 toe
ren, Livreldisque E 1 R 0041) in de
handel gebracht, vergezeld van een
klein album met het volledige noten
beeld van de opgenomen werkjes: een
menuetje van het vierjarige wonder
kind Mozart, fragmenten uit Bachs
Klavierbüchlein voor Anna Magdalena
Bach, sonatines van Clementi en Beet
hoven en delen uit Schumanng Album
für die Jugend.
Aangezien de benaming „klassiek"
hier kennelijk niet gebruikt wordt in
de strikte zin van „uit de stijlperiode
der Weense klassieken" maar in de
meer algemene betekenis in tegenstel
ling tot de lichte, z.g. amusementsmu
ziek, zou het van pedagogisch en voor
uitstrevend inzicht blijk gegeven heb
ben, wanneer ook enige „moderne klas
sieken" aan het woord gelaten waren;
de ervaring leert dat kinderen met hun
muziektaal gemakkelijk vertrouwd ra-
hij niet schryven. Op een nacht tn de— 1 m
winter van 1949 werden hy, zijn vrouw «Hpi
en dochtertje door drie soldaten van
bed gelicht. Ze hadden slechts geie-
genheid wat kleinigneden mee te ne-
men. Er begon een transport op kar-
ren en treinen, met dagmarsen te C t Jv J
voet en nachten in de open lucht,
gedurende bijna drie weken. „In één
nacht," zegt Lazaros Lazaridis, „wer-
iV.i'i T: ■<>.-■<■VV- li A
■- !V i'-::-: v V V- ■O"* -
noan n be i NrrV v;f L. -tzc1- v.m. v
zaros liep toen bevroren voeten op
maar velen waren er veel erger aan 'JLs"- - w. -w - - 5 v
toe en stierven.
in Kazakstan werden ze op het land
te werk gesteld. Lazaros Lazaridis
daar goed. Hij werkte er hard voor, dat wij naai Griekenland moesten.
ken; componisten als Bartok. Jtavel of
Hindemith schreven speciaal voor hen
eenvoudige, technisch weinig moeilijk
heden opleverende stukken.
Het is dus de opzet, de aspiranten
een exemplarische uitvoering te laten
horen, opdat zij daarvan ae nodig»
vruchten kunnen plukken voor hun
eigen spel. Dit is op zijn minst gezegd
al een dubieuze kwestie, waar menig
pedagoog niet erg mee ingenomen zal
zijn. al beperkt zijn taak zich niet
strikt tot het technische vlak en zal
hij interpretatie-problemen (een groot
woord voor bijvoorbeeld een tienjarige,
toch een elementaire factor waarmee
van het begin af aan rekening gehou
den moet worden!) zeker met zyn leer
lingen bespreken, de voordracht en ex
pressie, het spelplezier moeten van
binnen-uit komen en mogen niet klak
keloos overgenomen worden van een
voorspeler.
Heet deze voorspeler Karl Engel, zo
als in dit geval, dan kunnen daar zelfs
muzikale brokken van komen: zijn in
terpretaties zijn nogal eens schools,
houterig, dik-opgelegd voorbeeldig, mis
sen zangerigheid en poëzie (de weer-
gave-kwaliteit van de plaat laat boven
dien te wensen over); de tweede kant
met Schumannwerkjes bevat meer pit
en frisheid en heeft minder te lijden
van zijn nuchtere, droge aanslag en
militair in de maat spelen. Engel zet
er nogal een flink tempo in, wat voor
zijn gehoor een spannende wedstrijd
kan opleveren om hem op de piano bjj
te houden! Misschien maakt uw kroost
er wel meer „muziek" van. Tegen En
gels vingerzettingen en frasering®bogen
koesteren wjj geen bezwaren.
M. A_-Vr.
e tweejarige cursus voor geloofs
verdieping en geestelijke vorming,
georganiseerd door het Aposto
lisch Instituut van de Vrouwen
van Bethanië, neemt onder de diverse
instellingen van deze aard een eervolle
plaats in. De lessen worden gegeten
van half oktober tot Pasen, tezamen
60 uren per jaar, met drie lesuren per
avond, zowel in Amsterdam („De
Brug", Willemsparkweg 78) als in
Utrecht („De Beiaard", Keistraat 3).
Het onderricht is afgestemd op jonge
mensen van 19 tot 30 jaar met min
stens een M.O.-opleiding.
De belangstelling, die het Apostolisch
Instituut geniet, bewijst wel, dat het
met zijn doelstelling in de roos heeft
geschoten. De nieuwe geest die vooral
onder de jongeren groeiende is, heeft
by velen het besef gewekt, dat „Chris
tus mensen nodig heeft, die hun geloof
levend en persoonlijk doordenken om
aan Zijn Kerk een dusdanige gestalte te
geven, dat zij inderdaad het huis voor
allen wordt". Daarom zoekt men sa
men naar een volwaardig Christen-zijn,
luistert men samen naar de gescheiden
broeder, die „vanuit de geschiedenis
ons een vraag stelt, waardoor hij meent
niet binnen de Catholica te kunnen le
ven". Het werk van het A.I. is dan ook
vooral op Oecumenische Vorming ge
richt. Terecht beperkt men dit echter
niet tot de Reformatie. Het A.I. wijdt
ook een behoorlijk aantal lessen aan de
verschillende moderne stromingen, die
de mentaliteit van de hedendaagse
mens beïnvloeden, zoals existentialis
me, humanisme, communisme enzo
voort. Voorop staat echter steeds de
overtuiging, dat een brede oecumeni
sche vorming op de eerste plaats om
persoonlijke geloofsverdieping vraagt,
om een innerlijk verrijkte levenshou
ding van principieel en consequent
Christendom. Dat is de reden waarom
het A.I. de gemeenschappelijkr
ucharistieviering en extra lessen over
geestelijk leven zo'n voorname plaats
innemen.
Het schema, ontworpen voor de twee
jarige cursus van het A.I., is geheel
gericht op de verklaring van Gods heils
werk in de geschiedenis der mensheid.
De geloofsleer wordt belicht vanuit de
bijbels-liturgische beleving van de Kerk.
Men mag zeggen, dat het A.I. zijn cur
sisten zo veelzijdig mogelijk wil oriën
teren.
