Fel meningsverschil
fond vernieuwing
van de oude stad
Leer kinderen jong
om te gaan met de
volwassen wereld
DINSDAG 24 DECEMBER 1963
MM
Er is in Parijs een even
felle als boeiende en
een wijd om zich heen
gijpende twist gaande tussen
'lOuden" en „modernen"; het
Publiek houdt er zich van op
hoogte en leeft erin mee
aan de hand van overvloedige
stellingnamen en commenta-
re« in dagblad en periodiek;
8chemerig op de achtergrond,
20 niet geheel aan het oog
°uttrokken, voltrekt zich een
°nderlinge machtsstrijd tus
sen enorme zakelijke belan-
§en terwijl zeer vermoedelijk
°°k politiek, zeer hoge poli
tiek zelfs, in het spel is. Wat
er op het spel staat is de
stedebouwkundige toekomst
Van een groot stuk oud, met
'Pstorie beladen Parijs. Maar
finnen we met het begin.
Kisten komen en gaan, élke dag opnieuw.
Tussen het afval op straat vinden vélen een gratis maal.
Op 14 november jl. nam de
Parijse gemeenteraad met
een uiterst krappe meer
heid van drie stemmen het be-
a't, waardoor het lot van de
crmaarde Parijse centrale markt
».les halles de Paris", „de buik
jan Parijs" uit Emile Zola's be
stemde naturalistische beschrij-
'ngen definitief werd bezegeld.
Wer drie jaar zullen „de hallen"
a al wat zij voorstellen aan fan-
^stische bedrijvigheid, aan tou-
Atische attractie en folklore, in
aUn geheel en voor goed uit het
^fijse stadsbeeld zijn verdwenen,
^geplaatst naar Rungis, op een
ebtal kilometers bezuiden de
'°ofdstad, waar op last van ge
maal De Gaulle's regering reeds
jaren geleden begonnen
v erd met de bouw van een hyper-
°derne „marché-gare".
De ongelofelijke smeerboel van de Hallen zet ziéh voort op straat.
De eerwaarde meter, doet voordelig zaken bij de Hallen.
3. THLJS3SH
Zal dit beeld werkelijk uit Parijs verdwijnen?
xeman Menumn en sstjn zuster.
(Van onze Parijse correspondent)
DE „HALLEN"
VERDWIJNEN
UIT PARIJS
pese en zakencentrum verrijzen, Ieder
Ud van de Europese gemeenschap zou
er in een eigen gebouw zijn eigen ver
tegenwoordiging hebben. Terrassen zijn
er voorzien voor helikopterverkeer, dat
de verbindingen zal onderhouden met
de vliegvelden van het Parijse distrikt.
De boulevards de Sebastopol en de
Strasbourg, die in één grote rechte
lijn de verbinding vormen tussen de
Gare de l'Est en de Place du Chatelet
(en de Seine) zullen aanzienlijk verbreed
een nieuwe „triomfweg" vormen, de
Noord-Zuid tegenligger van de Champs
Elysées. Tuinen, evenals bü de Champs
Elysées, aan weerszijden en verscho
len in die tuinen: theaters, bioscopen,
atletiekvelden, enz. Autoverkeer en
voetgangersverkeer zullen er absoluut
gescheiden zijn, zich afspelend op ver
schillende niveaus. Langs deze monu
mentale Noord-Zuid verbinding zal,
voornamelijk ten Westen, het grote Euro
pese en zakencentrum zijn immense
verlengstuk hebben gevonden: weer
hoogbouw, maar afnemend in hoogte
hoe in de Rue de la Ferronerie ko
ning Henri IV in het gewoel en ge
drang de dolkstoot van Ravaillac kon
krijgen. Kortom: hoe vervallen en ver
vuild ook, het oude historische hallen
kwartier verdient beter dan als „af
braak" gedoemd te worden om met de
hallen te verdwijnen. Het grote meren
deel van de behuizingen is, zo oor
delen de „ouden", heel goed te redden
voor hygiënische en comfortabele be
woning. Men late de wijk, na sanering,
z'jn huidige karakter behouden; een wijk
voor kleine en middelgrote neringdoen
den en ambachtslieden. En op het van
de hallen bevrijde terrein, annex even
tueel, het plateau Beaubourg, vestige
men een centrum van cultuur en ont
spanning, een soort „Parijs forum", een
oase ook van betrekkelijke rust, waar
de automobiel niet welkom is. Niet
slechts omdat het de „ausradierung"
meebrengt van een groot stuk „heilig"
Parijs, richten zich tegen Rotival's „mon
strueuze" plan de verontwaardiging en
het verzet van de „ouden". Men voert
uiteindelijk „fiat" door de Pa-
v£e gemeenteraad niet zonder grote
^Scheurdhekl gegeven aan de van
t6s®rhand gedekreteerde revolutionai-
(a.'bgreep lag vervat in het besluit,
Ik: de Stad Parijs zal ingaan op de
Cr door de regering aangeboden
hZ'hame in de „société mixte" tot be
te van de nieuwe centrale hallen
tijhnuhgis. Tot aan het bittere einde
ha' dentallen gemeenteraadsleden het
Cfhekkig voor de in ieder geval
C?ren zaak blijven opnemen; hand-
V«g Rungis of geen Rungis -
tHa'de oude hallen op hun huidige
*1 5 S- Velerlei argumenten van veel-
hw. ®®Pectabele aard zijn daarbij in
Vjh i'eltl gevoerd. Aan sommige daar-
2&t bij alle respectabiliteit toch
Veen sterk elektoraal luchtje, zo
fl* men pleitte voor doorslaggeven-
V>sideratie voor de belangen der
honende neringdoenden.
dan waren er de beroepen op
L-, gevoel voor historische continuï
teit ^as het wel oirbaar om een ge-
zjhedenis van welhaast acht eeuwen
L radikaal en zo wredelijk af te
V.hen? Want was het niet koning
lii'J'PPe Auguste geweest, die in
Vs de hallen op deze plaats in het
flo, h riep en waren niet zowel Lo-
^"h-jk XIV als Napoleon de Grote
ti.' tegen eigen inzicht in, voor te-
iwfëedeinsd om aan deze eeuwan-
stand van zaken iets te veran-
V6h? (Maar toen Philippe Auguste
ter„ .arijse hallen stichtte lag tun
den en „modernen". Maar door de af
braak van de hallen in hun huidige
gedaante nog altijd in hoofdzaak Bal-
tard's schepping opmerkelijk specimen
van „de vroegste architektuur van het
ijzér" komt een fameus gelegen
stuk Parijse grond vrij; niet zo bijster
grooteen zevental hektaren; tezamen
met het reeds dertig jaren lang door
afbraak of instorting ietwat oostelij
ker braakliggende „plateau de Beau
bourg" zijn het er twaalf. Hoe daar
van stedebouwkundig profijt te trek
ken? Dat is de kwestie, waaruit de
grote controverse is opgebloeid.
En hier moeten we het „plan-Ro-
tival" ter sprake brengen. Rotival is
zoveel als stedebouwkundige en
„planificateur" nummer één van het
regeringscommissariaat voor de her
inrichting van het Parijse distrikt,
aan het hoofd waarvan staat de heer
Delouvrier, voorheen generaal De
Gaulle's gevolmachtigde voor Alge
rije. Aan Rotival, die zijn stiel totdus-
verre voornamelijk had uitgeoefend in
de Ver. Staten, had de heer Delou
vrier dus reeds enige tijd geleden
opdracht gegeven om ï.v.m. het vrij
komen van het hallenterrein maar
in het wijder kader van de herin
richting van het Parijse distrikt een
plan te ontwerpen. En de heer Roti-
vai toog aan het werk.
Wat in grote trekken zijn plan be
helst is in de afgelopen weken
bekend geworden. Het gaat uit
van de hypothese: „Parijs,
hoofdstad van Europa." Het plan is
dienovereenkomstig groots. Om te begin
nen: het bestrijkt een terrein van tegen
de vijfhonderd hectaren, de daarin opge
nomen hectaren van hallen en plateau
Beaubourg zijn slechts een kleinigheid.
Deze circa 500 hectaren worden grosso
modo begrensd ten zuiden door de Sei-
ne-oever tussen Louvre en Hötel de
Ville, ten Oosten door de Rue du Tem
ple, ten Noorden en Noord-Westen door
de boulevards achter de Gare de l'Est
en de Gare du Nord en de Rue Lafa
yette, ten Westen door de Rue du Lou
vre. Nagenoeg de gehele bebouwing
van dit gebied, waar 160.000 mensen wo
nen en 500.000 werken, is bestemd voor
de sloop, enkele monumenten uitgezon-
derd. Hoe zou, wanneer Rotival's
visioen in zijn geheel verwezenlijkt is
men spreekt van dertig jaren
vernieuwd Parijs er in dat gebied uit
zien? Boven de Gare du Nord en de
Gare de L'Est en hun emplacementen
het geheel overdekt gemaakt zal
in wolkenkrabbersbouw het grote Euro-
lia OWWJUV ll*6 '>uu
nog „extra muros en net
M.lS i.wan rlin ilaonn
1 I
Ër "was zelfs een gemeente-
„intra "muros" van die dagen
h. tlrtrr V.rvnrlor'.UUli'/Pnrl inwn.
twQe nog geen honderdduizend inwo-
taas'> Er was zelfs een gemeente-
k 'süd, dat handhaving van de hal-
Uit op hun huidige plaats bepleitte
•■th,!?lededogen met de clochards, de
tijloze zwervers" zoals onze so-
'°gen zeggen. Voor hen immers
vlerS de Parijse hallen het 'oe-
W„hts°ord bij uitstek, zij vonden er
te en voedsel, zelfs, als hun dat
Gastond, „werk".
eer> enkel argument houdt even
wel stand tegenover het monu-
Jhentale feit, dat de aanwezig-
jOeid in het centrum en het hart
h^trau huljoenenstad Parijs van het
'l&ch le marktwezen een on-hygie-
a.nn„vLerkeersopstoppend en hoe.
i achronisme is geworden. Irratio-
jatv. ogelijk, middeleeuws. Al 'n
t rio tossen de beide wereldoorlo-
h^lêr, z'ch de dwingende noodzaak
3ur k, Van overplaatsing der hallen
Nt>h„uften Paxnjs, althans naar een
irn in van de stad. Plannen wer-
JËe '.studie genomen, maar „geves-
oo'angen" bleek een onoverKO-
oarrière. Totdat generaal De
P<1 p„s fegering autoritair het let
rt GPp„eenvoudig met „Rungis" start
s' wüVinni8 Parijzenaar die in ernst
S'siLti "eid van de thans definitief
.te maatregel in twijfel trekt. En
1 a* niet het voorwerp van de
"nltef bedoelde twist tussen „ou-
naarmate men de Seine nadert. Daar
tussen ook weer voorzieningen voor ge
scheiden auto- en voetgangersverkeer;
het geheel riant gemaakt met hoog
gelegen tuinen. Vanaf de Seine-oever zal
de beschouwer dit gehele complex zich
voor zjjn ogen zien ontrollen m terug
wijkend opklimmende „strata". „Zo
mo-; de stad Mexico zich eens ge
toond hebben aan de conquistadores"
luidde een ontboezeming van Rotivsl
tegenover een Parijs journalist.
En inderdaad: het zou best heel
indrukwekkend kunnen wezen. Het
plan-Roti val heeft onder de „moder
nen" geestdriftige bijval gekregen van
architecten en stedebouwkundigen.
Maar het heeft even felle tegenstand
ontketend bij de „ouden" of de al
leen maar meer conservatieven en
voorstanders van de geleidelijkheid.
Onder deze „ouden" z'jn er noch
tans, die voor grootse moderniteiten
als die uitgedacht door Rotival niet
terugschrikken; alleen, zo zeggen zij,
alles op zjjn plaats. En het plan Ro
tival is volstrekt niet op zijn plaats.
Niet daar, waar reeds een onver
vangbaar stuk oud Parijs staat, bela-
len met eeuwen Parijse historie en waar
le zichtbare en tastbare relieken uit
lit historisch verleden nog legio zijn.
Zulks is dan voornamelijk het geval,
liet met de hallen zelf, maar
net tot vrij ver de omliggende wijken,
lichte monumenten zijn er weliswaar
:eer schaars voornamelijk oude ker-
ten zoals de beroemde St. Eustache
laarentegen zijn de oude zeventiende
;n achttiende eeuwse woonhuizen van
vat toen de voorname en gezeten bur-
;erij was, er bijzonder talrijk. En net
iele „patroon" van de stadsaanleg is
>r nog goeddeels middeleeuws gebleven.
Men kan er nu nog het spoor volgen
vian Villon en het is niet moeilijk zich
er terug te dromen naar tal van mar
kante episodes uit de geschiedenis; zo
om een enkel voorbeeld te noemen
ook aan, dat „dit Chicago" of „dit
Caracas" als een enorme wig gedre
ven in het oude lichaam van Parijs,
niet te rijmen zou zijn met de archi
tectonische monumentaliteit van de aan
grenzende wijken. Wolkenkrabbers tus
sen de Notre-Dame en het Louvre; een
vooruitzicht om van te huiveren. Want,
aldus het betoog der „ouden", van go-
thiek naar renaissance, van renaissan
ce paar barok en klassiek stijlen die
alle met roemruchte specima de trots
van oud Parijs zijn het zijn In de
ogen van de hedendaagse mens alle
maal goed aansluitende opeenvolgingen
gev -orden. De moderne functionele be
ton-, staal- en glasarchitectuur betekent
echter een radicale breuk.
et bovenstaande Is, geloven wij,
Hgrof genomen en althans ander
stedebouwkundig opzicht een
juiste weergave van de kernpun
ten van de grote twist, die nog niet
beslecht is, maar die, hoe dan ook,
Parijs nog jarenlang verdeeld zal hou
den. De Parijse gemeenteraad lijkt in
meerderheid voor het plan-Rotival, of
een ander gelijksoortig maar wat min
der ambitieus plan, allesbehalve warm.
De voorstanders van Rotival onder de
Parijse stedebouwkundigen en architec
ten en achter hen: welke grote ma
terieel belanghebbenden? geven er
zich rekenschap van, maar vertrouwen
op de hogere instanties. „Wij leven," zo
besloot een van de meest aanzienlijke
Parijse „modernen" onlangs zijn plei
dooi in een groot Frans weekblad, ..on
der een prins, die vriend is van de
grandeur. Het schijnt mij toe, dat aan
hem de grote keuze toekomt voor de
toekomst van Parijs. En die toekomst
ligt in het hart van de stad en niet
aan de peripheric."
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiii
Hephzlbah Menuhin, zuster van
de beroemde violist Yehudi Menu
hin, is een merkwaardige vrouw.
Zij heeft niet alleen het echte
Menuhin-talent ze begeleidt als
pianiste vaak haar broer maar
zij deelt ook met Yeduhi een flinke
dosis idealisme. Dit laatste valt
direct op te maken uit haar per
soonlijkheid: een kleine gestalte,
en knap gezicht, een groot reactie
vermogen, levendige blauwe ogen
en fijngevormde, beweeglijke han
den, die de beroepspianiste ken
merken. De naam Hephzibah bete
kent: „Waarin God behagen heeft".
Haar talent zou haar grote in
komsten kunnen verschaffen, maar
zij vindt nu eenmaal dat haar
gezin en haar sociale taak voor
gaan. Mozart en Beethoven komen
op de tweede plaats.
miiiiiiHiiiiiiiiiiuniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiininiiiiHiniiiiiiiiiiiiiiii
Hephzibah Menuhin is getrouwd met
de socioloog Richard Hauser. Zij heb
ben een eigen dochtertje Clara (7 jaar)
en een geadopteerd zoontje Michael
(12). Dit kind is een negerjongen uit
Afrika, die zijn ouders nooit gekend
heeft. In het weeshuis, waar hij als
„moeilijk opvoedbaar" stond ingeschre
ven, heeft een sociaal werkster kans
gezien zijn moeder op te sporen.
Hepzibah heeft nog twee zoons uit
een vorig huwelijk, die beiden in
Australië wonen. De ene is piloot en de
andere studeert voor dierenarts. Verder
heeft de familie Hauser nog een ge
adopteerd Italiaans meisje, Deda ge
naamd, die kort geleden naar haar
vaderland is teruggekeerd.
„Michael is nu, na jaren helemaal
gewend aan zijn nieuwe tehuis, maar
aanvankelijk was het niet gemakke
lijk", zegt Hephzibah. „Het grootste pro
bleem waarmee wij kampten was zijn
gehechtheid aan het weeshuis, ofschoon
hij daar nooit de echte ouderliefde
heeft gekend. Wij moesten hem steeds
blijven overtuigen dat hij bij ons vol
komen veilig was, en we zijn begonnen
hem steeds te tonen hoe goed we het
met hem meenden. Dit is in het begin
het belangrijkste, en hij voelt zich nu
dan ook al helemaal thuis.
De familie Hauser heeft Michael ge
adopteerd omdat zij menen dat iedere
familie moet probeeren minder geluk
kige kinderen te helpen. „Ik heb ook
liever twee kinderen om me heen dan
een", zegt Hephzibah. Zij heeft hem
kort geleden over zijn toekomst ver
teld, over zijn moeder en zijn onbekende
vader. „Hij was geïnteresseerd maar
zou nu toch niet meer bij ons vandaan
willen". Zij vertelt hoe moeilijk Mi
chael's moeder het heeft en hoe graag
zij haar wil helpen. „Ik hoop dat Mi
chael haar later kan helpen als hij wat
ouder is geworden".
Zjj is zich ook bewust van de moei
lijkheden die hij later kan ondervinden
als hij zou gaan trouwen. „Een huwelijk
is vaak ai moeilijk genoeg", zegt zij,
maar voor een negerjongen kan het
extra spanningen betekenen, vooral in
een gemengd huwelijk". Maar zij zal
de beide kinderen vrij laten om te trou
wen met wie ze zelf willen. Hoe meer
vrienden en vriendinnen zij hebben hoe
beter. „Zo leren zij de beste omgangs
vormen. ook met het andere geslacht".
Een paar dagen geleden heeft zij
Clara een brief voorgelezen die zij en
haar man aan hun dochter geschreven
hebben toen zij een maand oud was.
„Wij zijn niet alles nagekomen wat wij
destijds op papier hebben gezet, maar
we hebben het toch zo goed mogelijk
geprobeerd", verklaart zij.
In de brief aan het babytje stond dat
haar ouders nooit zoveel van elkaar
hebben gehouden als de dag waarop zij
werd geboren. Ook beloofden zij haar
dat zij steeds aan alles deel zou nemen,
wat haar ouders ook zouden onderne
men. Dit laatste heeft tot gevolg gehad
dat Clara in meer concertgebouwen
heeft geslapen dan enig ander kind ter
wereld. De brief gaat dan verder: „Wij
hopen dat jij, wanneer je volwassen
wordt, ook eens die liefde zult vinden
zoals wij die hebben. Wij hopen datje
steeds ons geluk mag blijven delen. We
hebben jou toen beloofd toen we je
zo klein in ons midden hadden, zo pre
cies als we je wilden hebben dat
jouw leven, zo lang je bij ons blijft
steeds ook het onze zal zijn, en dat je
bij ons steeds veiligheid en liefde zult
ondervinden.
Wij hopen ook dat je eens de plicht
van ons over zult nemen, om de we
reld beter te maken en je naaste lief
te hebben, en dat je zult begrijpen
dat mensen die kwaad doen, slacht
offers zijn van verkeerde situaties, en
zelf niet slecht zijn. Wij hopen ook
dat je altijd verdraagzaam en gema
tigd zult zijp, want dit geeft mensen
steeds de juiste kijk op de dingen".
Hephzibah Menuhin heeft, zoals iedere
moeder, ook de dagelijkse moeilijkheden
met haar kinderen. Wanneer ze hun
spullen niet opruimen wordt ze wel eens
prikkelbaar. Ze praat teveel, zegt Mi
chael, en haar dochter vindt haar ouder
wets. Maar ze kan niet tegen slordig
heid. Sommige mensen begrijpen niet
dat zij de dag wel twee keer zo lang
zou willen hebben, om al het werk te
doen dat ze graag af wil hebben. „Thuis
moeten we steeds met elkaar rekening
houden; de kinderen willen spelen, maar
mijn muziek vergt ook haar tijd evenals
het werk van mijn man".
Gedurende het gesprek blijkt dat zij
veei belangstelling heeft voor opvoe
ding en de moderne opvattingen hier
over. Zij vindt dat ouders veel meer
met hun kinderen moeten praten, zodat
zij eerder zelfstandig kunnen denken.
,-Zij moeten mensen en situaties leren
beoordelen, en meer ervaring opdoen
terwijl zij jong zijn". Ook vindt zij dat
er meer met het kind gesproken moet
worden over alles wat het ziet en mee
maakt. Volwassenen moeten meer open
staan voor kinderen, zij moeten klaar
staan met antwoorden op vragen over
leven, dood en sexualiteit. „Ik geloof
niet in een routine-opvoeding", zegt zij,
„kinderen zijn van nature nieuwsgierig,
en wanneer zij merken dat de ouders
hun iets onthouden, dan worden zij on
verschillig, met alle gevolgen van dien.
Wat een kind meer nodig heeft dan een
duur huis en mooie kleren, is veel con
tact met ouderen. Veel volwassenen zijn
eenzijdig in hun belangstelling, dit geldt
ook voor intelligente personen die over
laden zijn met diploma's. Het komt om
dat zij in hun jeugd te weinig vrijheid
hebben genoten en met discipline zijn
opgevoed.".
„Ik zeg het niet graag, maar over het
algemeen houdt onze samenleving niet
van kinderen. Kijk maar hoe ze op
schooi behandeld worden en welke in
druk het systeem van onderwijs op hen
maakt. De mensen hebben geen ver
trouwen in de jeugd. Maar men moet in
ieder mens vertrouwen, men moet in
kinderen geloven. Zij zullen het waar
deren".
