SCHRIJFMETHODE VOOR
STOMME KINDEREN
Electrisch schrijftoestel in
Keulen opent voor hen
een heel nieuwe wereld
Amerika zet drastisch mes in
ruimtevaartproject „Apollo"
Vier sa tel liet vluchten zijn afgelast
Electrotechniek bij
Siemens in goede handen
Vlieguren
Riskant
Sterke raket
Christine kon eerst alleen
maar glimlachen
Bespreking van Boek en Blad
Drinkwater uit
IJsselmeer
Kotter Poolster
gezonken
Bemanning aan boord
van Neeltje genomen
Christina wordt nu acht jaar.
Toen zij geboren werd,
moest de dokter haar
ouders mededelen, dat de armen
en benen van hun kind waarschijn
lijk verlamd zouden zijn. Om niets
onbeproefd te laten, lieten de
ouders de zuigeling overbrengen
naar een kinderkliniek. Maar alle
pogingen bleven zonder resultaat:
Christina had een spastische ver
lamming. En alsof dit nog niet
genoeg was, wacht*) de ouders nog
een zeer onaangename verrassing:
hun kind zou nooit kunnen spre
ken. Maar één ding kon het meis
je al heel gauw, zij kon glimlachen.
Haar glimlach vormde een brug
naar de wereld rondom haar. En
spoedig leerden de ouders aan de
hand van de mimiek van het kind
en de weinige uitgestoten gelui
den haar wensen en gevoelens te
verklaren. Zij ontdekten, dat
Christina van muziek en bonte
kleuren hield en 'n voorliefde had
voor speelgoedberen en de pin-
guins in haar prentenboek. On
danks al deze lichamelijke gebre
ken (of misschien juist daardoor)
ontwikkelde het kind een eigen,
zeer uitgeproken persoonlijkheid.
DINSDAG 31 DECEMBER 1963 PAGINA 13
NEDERLANDSCHE SIEMENS MAATSCHAPPIJ N.V.
Noodgedwongen als gevolg
van zowel financiële als
technische problemen
heeft de NASA, het Amerikaanse
bureau voor lucht- en ruimte-
Vaart, het mes in zijn meest am
bitieuze, meest omstreden „n
duurste ruimtevaartprogramma
gezet. Vier langdurige satelliet-
vluchten in een baan om de aarde,
hit te voeren met een door drie
astronauten bemande Apollo-
cabine, zijn voorgoed afgelast.
Door deze maatregel is het onj-
vangrijke Project Apollo dat
Z]jn climax moet vinden in de
ferste landing van twee Ameri
kaanse astronauten op de maan
behoorlijk ingekrompen. Jaren
lang heeft het in de bedoeling ge
legen begin 1965 te starten met
de uitvoering van het Apollo-pro-
gramma. Viermaal zou een Sa
turnus I-raket een bemande, bijna
tien ton wegende, Apollo-cabine
in een betrekkelijk lage baan om
de aarde laten cirkelen, maar als
gevolg van de jongste beslissing
van de NASA zal de rol van de
Saturnus I in het Project Apollo
begin 1965 uitgespeeld zijn. De
operationele fase van het pro
gramma begint nu ongeveer een
jaar later, als de krachtiger Sa
turnus IB-raket beschikbaar is.
Met behulp van de tweepersoons
Gemini-cabine hopen de Ameri
kaanse astronauten hun eerste
ervaringen op het gebied van een
rendez-vous in de ruimte op te
doen. Binnenkort denkt men een
eerste (onbemande) Gemini van
Cape Kennedy te lanceren.
Dit is de LEMwaarmee Amerika probeert nog vóór 1970 twee
astronauten op de maan te brengen. Met het oog op het vreemde
uiterlijk heeft dit maanvaartuig in Amerika de bijnaam „luis"
gekregen.
Hst Apollo-moedervaartuig verlaat zijn baan om de maan en keert
naar de aarde (links onder) terug.
Dit constateerde eveneens een psy
choloog, die de ouders bezocht. Hij raad
de hen aan het kind naar een bijzondere
school voor lichamelijk gebrekkige kin
deren in Keulen te sturen. Sinds twee
jaar is Christina nu op deze school en
elke dag is weer een feest, want er valt
iets te leren.
Psychologen ontdekten, dat deze ver
lamde kinderen dikwijls wel verstandig
zijn en ondanks al hun lichamelijke ge
breken vaak sneller leren dan hun ge
zonde leeftijdsgenoten. Daarom, werden
voor hen in alle middelgrote en grote
steden van West-Duitsland bijzondere
scholen opgericht, waarin de meestal
zeer Verwende kinderen zich moeten
aanpassen en ondergeschikt maken.
Hier leren zij, hoe zij zich in een
normale wereld moeten gedragen, een
wereld waar hun ouders hen tot nu toe
uit valse schaamte buiten hielden. Zij
begrijpen, dat de wereld uit meer be
staat dan uit overbezorgde ouders en
het meubilair van een woning. Zij leren
zich te handhaven, en juist deze wil
zich te handhaven zal eens doorslag
gevend zijn bij het zich inleven in de
wereld van het beroep en daarmede bij
de aanpassing aan de maatschappij.
De grote moeilijkheid bij het bereiken
van dit doel is het feit dat de kinderen
van deze scholen zich van de meeste
menselijke uitdrukkingsmogelijkheden,
door middel waarvan mededeling aan
de wereld rondom ons gedaan wordt,
niet kunnen bedienen. Zij kunnen niet
spreken, zingen, schrijven, handwerken
en spelen.
Daarom ontwikkelde de directrice van
de Keulse school, de psychologe Kunert,
samen met andere deskundigen een
apparaat, dat voor haar leerlingen een
belangrijk contact tot hun medemensen
opent. Met een lampje, aangebracht op
het voorhoofd, beschijnen de kleintjes
een letter, die zich op een groot bord
bevindt. Deze lichtschijn veroorzaakt
in een fotocel een elektrische impuls, die
via een versterker in een electrische
schrijfmaschine de overeeenkomstige
letter drukt. Daarbij moesten niet al
leen geldelijke, maai ook vele tech
nische vraagstukken opgelost worden.
Zo moest bijvoorbeeld een vertrager
ingebouwd worden, die verhindert dat
letters worden geschreven, als de licht
schijn of) het bord er alleen maar over
heen strijkt.
Sinds dit apparaat op de Keulse
school in gebruik is, kon bij de kinderen
een veel vrijere houding geconstateerd
worden, hoewel het opschrijven van een
enkele zin veel tijd en moeite kost. Voor
de kinderen opende zich een nieuwe
wereld. Zij, die het geduld altijd tot
beste vriend hadden, ontdekten het
wonder van het menselijk contact.
D
Omnibus van Paullje, door G. H.
Peeters. (Uitg. Helmond - Hel
mond).
Drie verhalen over Paultje: Paultje
en de boekenwurm, Paultje en de
vreemde dieren en Paultje en de
Noordhoorn. (j. en m. 6-7 jaar).
Henry, de filmhond, door Hans An
dreus. (Uitg. Holland - Amster
dam).
Een nieuw deel In de serie Bonte
Reuzenboeken. Henry, die beroemd
is als filmhond, loopt weg en beleeft
als Hein. de straathond, vele avon
turen. Tekeningen van Babs van
Wely.
Geen kunst aan, door Annebet Stam.
(Uitg. Muusses - Purmerend).
Voor kladderaars, kralenrijgsters,
knippers, knutselaars en kleermaak
sters. Deze stukjes zijn met enige
wijzigingen overgenomen uit het
kinderblad Kris-Kras.
Daar komen de muzikanten, door
Frantisek Branislav. (Uitg. Holland
- Amsterdam).
Versjes, vertaald door Harriet
Laurey. Tekeningen van Jiri Tmka.
Kinderverhalen, door Hans Andreus.
(Uitg. Holland - Amsterdam).
Een dertigtal verhalen, geïllustreerd
door Babs van Wely.
Hoe werkt scheepvaart? (Uitg. Nijgh
van Ditmar - Den Haag).
Tekeningen van Joh. A. van Dijk met
teksten van A. F. van Hall en B. D.
Swanenburg. Beschrijvende tekit
van P. van Leunen.
f e«s=e
(Advertentie)
SIEMENS
Siemens behoort met haar veelzijdige leveringsprogramma en wereldomvattende service
organisatie tot één van de weinige ondernemingen, die het gehele gebied van de electrotechniek
beheersen. In Nederland is zij reeds sedert 1879 vertegenwoordigd.
Bij de Nederlandsche Siemens Maatschappij N.V. is de oplossing van al Uw problemen op het
gebied der electrotechniek toevertrouwd aan een groep van 150 ervaren ingenieurs en HTS-ers,
die ter.zijde wordt gestaan door meer dan 800 medewerkers.
Het potentieel aan vakmanschap en de technische outillage van de moderne Siemens
werkplaatsen in Den Haag maken het mogelijk naast de genormaliseerde serieproductie ook
speciale opdrachten „naar maat" uit te voeren.
Met welk probleem U zich ook tot ons wendt: U kunt steeds gebruik maken van de ervaringen,
die bij Siemens over de gehele wereld dagelijks worden verkregen.
POSTBUS 1068 's-GRAVENHAGE TELEFOON 183850 TELEX 31373
ton, de tweede trap van de Saturnus
IB wordt echter gevormd door een
enkele Rocketdyne J-2 motor mei
een stuwcapaciteit van ongeveer ne
gentig ton.
Hoewei de Saturnus IB gemeten
naar de huidige maatstaven een
enorm sterke raket is, zullen Apollo
en LEM voor hun vluchten in een baan
om de aarde toch slechts minimale
brandstofvoorraden kunnen meevoeren
teneinde het gewicht zoveel mogelijk
te beperken. Als Apollo en LEM t.z.t.
naar de maan worden gezonden en
daarvoor komt dan de gigantische Sa
turnus V-raket op het toneel is hel
gewicht van de combinatie ongeveer
42 ton. De Saturnus IB kari echter niet
meer dan ruim vijftien ton in een baan
om de aarde brengen. Toch zal er wel
voldoende brandstof kunnen worden
meegenomen om bepaalde rendez-vous
en koppel-technieken reeds in de prak
tijk te beproeven. De astronauten zullen
er alleen voor moeten waken dat Apol
lo en LEM gedurende dergelijke vluch
ten om de aarde niet te ver van elkaar
af drijven, aangezien de brandstofvoor
raden beslist ontoereikend zijn om uit-
ebreide en intensieve inhaal- en ren
ez-vous-procedures uit te voeren. En
aangezien de LEM niet die aërodyna
mische eigenschappen heeft die een be
houden terugkeer naar de aarde op
eigen gelegenheid mogelijk maken, zou
den de twee astronauten in de LEM
reddeloos verloren zijn als ze geen kans
zouden zien bij hun collega-astronaut
in het Apollo-moedervaartuig terug te
komen om gezamenlijk de terugreis
naar de aarde aan te vangen in het
voorste deel van de Apollo, de kegel
vormige „terugkeercapsule".
In totaal zullen er volgens de
lopende plannen tien operatione
le Apollo-LEM-combinatles in de
ruimte worden gebracht. De eerste
vier combinaties zullen onbemand zijn,
de daarop volgende drie bemand. Com
binatie nummer acht zal in een boog
om de maan vliegen en nummer negen
zal in een cirkelbaan om de maan sui
zen, waarbij de LEM met twee van
de drie astronauten aan boord zich
van het moederschip losmaakt, ftet
maanoppervlak tot op slechts vijftien
kilometer nadert en dan, zonder te zijn
geland, naar het moederschip terug
keert. Wanneer alle voorbereidingen
volgens plan verlopen zal de LEM 10
de eerste landing op de maan uitvoeren.
De streefdatum voor die eerste Ame
rikaanse landing op de maan is okto
ber of november 1968, doch de ontwik
kelingen zy'n van dien aard, dat bet
zeer wel mogelijk is, dat de limiet van
„een maanlanding vóór 1970" uoor
president Kennedy gesteld en door zijn
opvolger Johnson overgenomen
slechts met de uiterste moeite of zeits
in het geheel niet kan worden gehaald.
Eén ding staat intussen wel vast. Dat
van de 2000 vlieguren in een baan om
de aarde, die volgens NASA-functiona-
ris Rothrock zouden worden gemaakt
vóór de eerste landing op de maan,
nog maar nauwelijks de helft over
blijft door de annulering van de vier
voor 1965 geplande Apolio-Saturnus I-
ruimtevluchten. Intussen heeft de Ame
rikaanse luchtmacht ook al een ruimte
project, n.l. „Dyne-Soar" laten varen
en daarvoor In de plaats, zoals onlangs
bericht, het plan opgevat in 1967 een
vierpersoons ruimtestation te lanceren
gekoppeld aan een Geminicapsule om
de mogelijkheden voor menselijk leven
in de ruimte te onderzoeken. Dit puin
levert een besparing van honderd mil
joen dollar op.
Sj. v. d. WERF
1
HAARLEM, 31 dec. Gedeputeerde
Staten van Noord-Holland hebben
In antwoord op vragen aan de Provinci
ale Staten meegedeeld, dat de voor
naamste bron van verontreiniging van
het IJsselmeer met organische stoffen
gevormd wordt door de aanvoer van
Rijn-water via de IJssel.
In verband met de plannen in de toe
komst water te winnen uit het IJssel
meer zal nabij Andjjk hiervoor een prist
d'eau gebouwd worden. Met het bouw
rijp maken van het terrein is reeds een
begin gemaakt en medio 1964 wordt be
gonnen met het heiwerk en de opbouw
van het gebouwencomplex.
IJMUIDEN, 31 dec. Vannacht on
vijl minuten over drie meldde de IJmui-
dense kotter Neeltje 1JM 2 aan Sche-
vcningenradio. dat de gehele bemanning
van de IJmuidense kotter Poolster IJM
11 aan boord was genomen. De Poolster
was op dat moment zinkende op onge
veer 38 mijl ten noordwesten van Den
Helder. Er stond een zuidwester storm
met windkracht 8.
Volgens de schaarse berichten die
van de Neeltje via Scheveningenradio
weraen ontvangen, zou de uit 1944 da
terende kotter Poolster, groot 68 ton niet
een vermogen van 150 pk en eigendom
van de rederij De Dageraad, door een
overkomende zee zijn lek geslagen. Het
licht viel uit en de pompen werkten niet
meer. De te hulp geroepen Neeltje
kwam op tijd om de bemanning over
te nemen. Om vijf minuten voor vier
vanmorgen dreef het wrak op 6 a 7 mfll
ten noordwesten van routeboei ST-4.
Kwart voor vijf kwam de melding dat
de IJM 11 was gezongen op 3 mijl van
deze boei.
Alle apparatuur wordt.met
moderne meetinstrumenten
getest en beproefd.
(Van onze ruimtevaartmedewerker)
Aanvankelijk omvatte het Project
Apollo vier verschillende fasen. In de
®erste fase te beginnen in maart
1®65 zouden Saturnus I-raketten vier
maal ©en tweedelige, met drie astro
nauten bemande, Apollo in een omloop-
"aan om de aarde schieten voor ruimte-
riuchten met een maximale duur van
veertien dagen. De tweede fase van
project vereiste de inschakeling
een nóg krachtiger raket, de Sa-
{^riius I B, die niet alleen het tweede-
JjRe Apollo-moedervaartuig, maar ook
S? vreemd gevormde Lunar Excursion
Jfadule (een tweepersoons cabine, die
'fluitend voor landingen op de maan
Ofdt toegepast) in een baan om de
vA^de moet brengen. De derde fase
wordt gevormd door een Apollorvlucht
een boog om de maan en een tocht
een cirkelbaan om de maan, terwijl
vierde fase de climax landing van
rivee astronauten op de maan moet
brengen.
Ei* eerste fase is thans echter afge-
j?®}. Het zijn vooral financiële moeilijk
heden geweest, die de NASA tot dit be-
hebben gebracht. Men had voor
I6t belastingjaar 1963-'64 een bedrag
van 5,7 miljard aangevraagd, doch het
congres deed er bijna een half miljard
af. Zelfs in Amerika begint men de uit
gaven voor het Apollo-project zo lang
zamerhand wat él te gortig te vinden.
Niettemin is de NASA van oordeel,
dat door de afgelasting van vier Apollo-
Saturnus I-ruimtevluchten om de aar
de het uiteindelijke doel een landing
op de maan wellicht sneller kan wor
den gerealiseerd. Zeker, de vier Apollo-
vluchten zouden ongetwijfeld belangrij
ke gegevens hebben opgeleverd over de
gevolgen van een betrekkelijk langduri
ge gewichtloosheid, maar deze gegevens
zal men evengoed kunnen verzamelen
door langdurige ruimtevluchten met het
tweepersoons ruimtevaartuig Gemini.
En intussen kan men dan zijn aan
dacht (en zijn geld!) meer concentreren
op de oorspronkelijk tweede, thans eer-
s'e fase van het Project Apollo, waarin
door Saturnus IB-raketten het complete
Apolio-ruimteschip bestaande uit de
kegelvormige Apollo-astronautencaoine,
de cylindervormige „service module"
(met koerscorrectieraket, brandstof-,
zuurstof- en stroomvoorraden enz.) en
de LEM (maanlandingsvaartuig) in
een baan om de aarde wordt geschoten.
Als alles naar wens verloopt, zal men
reeds in februari-maart 1966 de eer
ste complete Apollo-LEM-combinatie
kunnen lanceren.
Zoals bekend zijn de Verenigde
Staten van plan hun eerste lan
dingen op de maan te realise
ren door toepassing van de zo
genaamde rendez-vous-procedure in
een baan om de maan, het LOR
(d.i. Lunar Orbital Rendez-vous). Het
schema van een dergelijke expeditie
naar de maan ziet er heel in net
hort als volgt uit. Op de neus van
een bijna 107 m. lange Saturnus V-
raket wordt in het volledige Apollo-
ruimteschip in de rienting van de
maan geschoten. Nadat het dan in
een ongeveer 160 kilometer hoge cir
kelbaan om de maan is gaan draaien,
klimmen twee van de drie astronau
ten van het fnoedersehip via een
luchtsluisverbinding over in de nog
steeds aan het moederschip verbonden
Lunar Excursion Module. Met deze
LEM wordt de landing op de maan
uitgevoerd. Na onderzoekingen te heb
ben verricht in Amerika is juist
begonnen inet een studie van de meest
wenselijke experimenten keren ze
in hun LEM naar het om de maan
cirkelende Apollo-moederschip terug.
Die terugkeer is de meest riskante
fase van de gehele onderneming, om
dat het verschil tussen slagen en niet-
slagen van de rendez-vous- en kop
pelprocedure tussen Apollo en LEM
in feite niets anders betekent dm
het verschil tussen leven en dood van
twee van de drie astronauten.
Daarom is het vooral deze rendez
vous- en koppel-procedure, die de Apol-
lo-maanvaarders reeds in een baan om
de aarde zullen trachten te beoefenen.
Men heeft de eerste rendez-vous-erva-
ringen dan waarschijnlijk al opgedaan
in het Project Gemini. Het ligt namelijk
in de bedoeling omstreeks de nazomer
van 1965 een eerste poging tot rendez-
vous te ondernemen tussen een beman
de Gemini-ruimtecabine en een eerder
in zijn baair om de aarde geschoten
Agena D-raket. Volgens de laatste plan
nen begint de operationele fase van het
Project Gemini in november 1964 met
een vlucht van slechts betrekkelijk kor
te duur. De tweede Gemini-vlucht daar
entegen zal ongeveer veertien dagen in
beslag nemen en de derde vlucht wordt
de zoëven genoemde eerste rendez-vous-
poging.
Om nog even terug te komen op net
nieuwe Apollo-schema. De eersteling in
het project der drie Satumus-raketten,
de Saturnus I, zal dus maar een zeer
bescheiden rol vervullen in de uitvoe
ring van het Apollo-project. Weliswaar
is besloten (voorlopig) door te gaan
met het ontwikkelingsprogramma voor
deze raket, dat uit in totaal 10 proefian
ceringen bestaat, doch daarna is het
dan ook afgelopen. Het is overigens uiet
ondenkbaar, dat de Saturnus I op an
dere terreinen van ruimtevaart en kos
misch onderzoek nog een belangrijke
rol zal spelen. Vier volledig geslaagde
proefianceringen hebben reeds plaats
gevonden, zij het uitsluitend met de eer
ste trap die een stuwvermogen ontwik
kelt van 680 ton (dat is méér dan het
totale stuwvermogen van de raketten,
waarmee de Russen hun Wostok-ruim-
teschepen plegen te lanceren). Binnen
kort echter denkt men een eerste cdm-
plete Saturnus I-raket te lanceren,
d.w.z. een exemplaar met een „leven
de" tweede trap. Bij de zesde en de
zevende proefvlucht zullen reeds model
len van het Apollo-ruimtevaartuig wor
den meegevoerd en de proefexempla
ren acht en negen zullen waarschijnlijk
enorme, vleermuisachtige satellieten m
een elliptische baan om de aarde bren
gen, waarmee metingen naar de omvang
en de concentratie van meteorieten kun
nen worden verricht.
DEN HAAG, 28 dec. In de jaar
vergadering van de Vereniging van Hy
potheekbanken werd o.m. stilgestaan
bij de sterke groei van de hypotheek-
portefeuilles in de laatste jaren. De
hypotheekbanken zijn erin geslaagd hun
marktpositie niet alleen te consolide-
rer maar nog verder te verstevigen.
In de loop van het tweede halfjaar van
1963 werd de mijlpaal van 2 miljard
gulden aan uitstaande hypotheken be
reikt. Per ultimo 1945 stond ruim een
0.5 miljard uit.
In 1965 moet al Thans volgens de
huidige plannen worden begon
nen met de vier proefianceringen
van de Saturnus IB. Voor het ont
wikkelingsprogramma van de Satur
nus I werden in totaal tien testvluch
ten gepland, doch aangezien de IB
precies dezelfde eerste trap heeft ais
de Saturnus 1 en het hierbij dus uit
sluitend aankomt op het beproeven
van de tweede trap, volstaat men in
het testprogramma van de Saturnus
IB met slechts vier testvluchten. De
Saturnus I kan hoogstens tien ton
aan „nuttige lading" in een baan om
de aarde brengen, de Saturnus IB
daarentegen bijna zestien ton. En het
is juist dat extra draagvermogen
van zes ton geweest, dat de IB zo
aantrekkelijk heeft gemaakt /voor sa-
tellietvluchten met het complete
Apollo-LEM-maanvaartuig. De twee
de trap van de Saturnus I wordt
aangedreven door zes Pratt and Whit
ney RL-10 motoren met een totaal
stuwvermogen van ongeveer veertig
