Het jaar, waarin Paus Joannes
en president Kennedy stierven
H
I
■1
li^U /«M
DINSDAG 31 DECEMBER 1963
rAGINA 9
IP i - pp m gps
<m
n# fc*-- «uw,-ji
f*..
- m ««4 '«li I» *Éf
Ü^s
innering bij ons zal zijn. Dierbare en Bergingsactie na de ramp bij het Italiaanse stuwmeer. Een van de
bittere. droeve momenten van dit jaar.
E. H. Larive, de sterke mandie
kwam en onverrichterzake
ging.
De laatste reis van een groot man, John F. Kennedy wordt op een te*el**™ droeve liist.
affuit door Washington gei eden. Daarop wil ik zetten die ene neger,
Paus Joannes de'goede op zijn doodsbed. Een van de
ogenblikken uit het stervend jaar.
Mevrouw Nhu in Rome. Kribbig, kortaf, onredeir
toen nog.
§P x<.
«f
*S»
EEN JAAR VAN ONGELUKKEN EN RAMPEN,
VAN DODEN, ORKANEN, VAN SPANNINGEN
EN STAKING, VAN HONGER EN ELLENDE
Zo ligt, wat de zwarte kant be
treft, het jaar 1963 ons niet ge
makkelijk. Het is in menig op
zicht een rampjaar geweest. Zo bij
voorbeeld gaat de zorgvuldig bevoch
ten vrede op Cyprus door een paar
schoten naar de maan. En er is al
zo veel bloed vergoten daar. Oud-
president Theodor Heuss overlijdt,
opnieuw eist een felle kou slachtof
fers in Europa, terwijl de voorma
lige ,,Johan van Oldenbarnevelt", nu
onder de naam „Lakonia" varend
voor een Griekse scheepvaartmaat
schappij, als een fakkel brandend
ronddrijft op 180 mijl ten noorden
van Madeira. Voor meer dan 150 ple
zierende opvarenden zal het geen
kerstfeest op aarde worden.
Dit is een greep uit het zwarte 1963. Mmtejjjggmmp' 'My jjFMfflHB
Bij alle feestvreugde rondom de jaar- JHf fjSUBÊ
wisseling zal deze donkere pagina ■jËHp «-
onze gedachten richten op de betrek-
keiykheld aller dingen, op het ver-
leden, dat onherroepelijk is en dat
voortaan als een onveranderbare her-
In New York hebben ze het uitge
maakt. Een vluchtige blik in de
kranten van het jaar 1963 is vol
doende om tot de conclusie te ko
men, dat dit jaar het grootste
,,nieuws.jaar" is sedert de tweede
Wereldoorlog. De moord op de Ame
rikaanse president wordt hierin ge
rekend als het grootste en het slecht
ste nieuws. Onmiddellijk daarop
het overlijden van paus Joan
nes, de goede en voor de gehele we
reld zo beminnelijke paus, de man,
die op zijn unieke plaats de breuk
tussen de volkeren onderling tracht
te te helen door zichzelf én de wereld
serieus te nemen. De paus van het
Concilie. Er is om hem getreurd als
om geen ander menshij heeft echter
ook de betrekkelijkheid van het aard
se een minder streng aanzien gege
ven. Hij was gewoon een mens, die
aansprak, van wie men overtuigd
was, dat hij het meende. Toen zijn
groot en veelomvattend hart ophield
met slaan stond de gehele wereld
rondom zijn sterfbed en niet om het
nieuws en om zijn plaats, die hij als
hoofd van de rooms-katholieke kerk
nu eenmaal in te nemen had, maar
in de eerste plaats ,om zijn mense
lijkheid, om zijn verwantschap, om
zijn gevoelig nuchter inzicht, zijn
breedheid, zijn rondborstigheid, zijn
eenvoud, die vol wijsheid was.
1963 is vooral het jaar van de do
den. Elk land heeft zijn doden. Be
kenden en onbekenden. Ziekten, on
gelukken en rampen zijn er bij de
vleet geweest. Soms was men bang
de nieuwsberichten aan te zetten of
de krant open te slaan. Het is een
lange lijst. De doden zullen wij altijd
bij ons hebben. Enkele namen roepen
het jaar in onze gedachten terug, het
jaar dat op de derde januari al
meer dan 800 levens eiste door vorst
en sneeuwstormen die Europa teis
terden. Dat zijn de onbekenden.
Elk volk kent zijn eigen doden het
best. Wij noemen hier de oude grijze
viool-professor Oskar Back, M. G.
Vaz Diaz de nestor van het Neder
landse persbureau-wezen, mr. Jan
Derks, oud-hoofdredacteur van De
Tijd, dr. L. G. Kortenhorst, de altijd
opgewekte en zeer geziene voorzitter
van de Tweede Kamer. De actrice,
die jarenlang als Kniertje in Heijer-
mans ,,Op Hoop van Zegen" succes
sen had gevierd, Marie Faassen leg
de het moede hoofd neer, en ook Her
man Bouber, de eeuwige opgewekte
vechter voor het goede volkstoneel,
en Jan Nieland, de componist,
H. F. Boot, de unieke schilder uit
Haarlem en Eaurens van Kuyk, zijn
broeder in de kunst. Ook noemen wij
nog de grote architect dr. J. J. Oud
en de befaamde poppenmaker Har
ry van Tussenbroek om wiens ver
zameling poppen een onaangename
en bepaald niet stijlvolle ruzie ont
brandde. En ook de 129 man, die met
de atoomduikboot Thresher naar de
diepte gingen en niet terugkwamen.
Ondertussen was Nederland al op
geschrikt toen op de Westerschelde
bij Rilland Bath twee tankers met
elkaar in botsing kwamen. De gevol
gen waren verschrikkelijk. De Mira
Flores vloog in brand. Er kwamen
mensen om het leven. In Irak werd
Kassem bij een staatsgreep ver
moord. De metropoliet van Lem-
berg, mgr. Slipyi kwam doodziek
vrij. De paus ontving hem in audiën
tie. De wereld werd opnieuw onder
ogen gebracht dat er een kerk van
de stilte is.
terdam en Delft was het water niet
meer te drinken en in Brussel was
dertig januari een zwarte dag voor
Europa omdat door toedoen van De
Gaulle Engeland nog niet tot de EEG
mocht toetreden. In Veghel brandde
een chocolade-fabriek af.
Even later zitten wfj hier met een
miljoen grieppatiënten. De politie ge
bruikt de blanke sabel tegen vrije
boeren" in Hollandsche Veld. De
KRO mag van de regering het inter
view met George Bidault niet uitzen
den, wiens verblijfplaats in Beieren
een paar dagen later wordt ontdekt.
Een wat zielige nasleep van jaren
lange ondergrondse terreur tegen de
macht van De Gaulle. Het is alle
maal wat onsmakelijk. Ondertussen
staken de Franse mijnwerkers, be
gint in Utrecht het proces tegen drie
jongens uit Baarn, die jaren geleden
een vriendje hebben vermoord. Ook
dit is een onsmakelijke zaak. De
Franse spoorwegen staken; de Ne-
inzendt, in Spanje wordt de commu
nistenleider Grimau ter dood ge
bracht ondanks verzoeken om gratie
van duizenden, onder wie kardinalen
en vooraanstaande geleerden in het
westen. De grote president van Is
raël Ben Zwi overlijdt en in de bin
nenlanden van Nieuw-Guinea komt
vliegende pater Vergouwen, francis
caan, niet terug van een vlucht. In
Alabama raken blanken en negers
slaags, de negerleider Evers wordt
laaghartig neergeschoten, een nogal
geliefde bezigheid in het vrije Ame
rika. Dit jaar zal er nog van in het
teken staan.
Die laatste dagen van mei! Een
bezorgde wereld vermoedt, dat het de
laatste dagen op aarde van paus
Joannes worden. Er is een stilstand.
Miljoenen gedachten gaan uit naar
die kleine vriendelijke wijze leider
der christenheid. Op 4 juni geeft, na
een heldhaftig, indrukwekkend een
voudig gevecht, zijn groot en edel
hart het op. De wereld treurt. Maar
zijn woorden en gedachten blijven
hangen. Zijn voorbeeld om de wereld
een nieuwe taak te geven is een
steun en troost.
Somber en schaamtevol zijn de En
gelsen in deze dagen. Daar beleeft
men het Profumo-scliandaal en het
land blijft er maandenlang mee tob
ben. Lichte juffrouwen paraderen als
filmsterren voor de rechtbank. Een
zekere ,,dr" Stephen Ward blijkt een
eenzaam en zielig mens, de sensatie
geeft voedsel aan de ongezonde
nieuwsgierigheid. Meineedjes alsof
het niets is. Ook Zweden is geschokt.
Daar arresteert men luchtmachtko
lonel Wennerström. Het blijkt, dat
deze officier al sinds 1948 voor de
Russen spioneert.
De doden zijn er opnieuw. Plotse
linge berichten. Ontroering en ont
steltenis. De operazanger en acteur
Hans Kaart in een operatie geble
ven, mgr. Soegjjapranata uit Indone
sië overljjdt in ons land, Daniël Ruy-
neman, componist, majoor Breunese,
derlandse Spoorwegen en de KLM
zitten met een miljoenenVerlies. Ook
de scheepvaart zit het tegen. Sym
bolisch is de stranding van de nieu
we „Maasdam" op een wrak op weg
naar Bremerhaven. Alle genodigden
in de sloepen. Dat was half februari.
alf maart ontbrandt er in de
wereld van het toneel een felle
pro- en contrastrijd n.a.v. de
opvoering van „Der Stellvertreter",
het veelomstreden toneelstuk van de
Duitser Hochhuth, waarin hij paus
Pius XII mede verantwoordelijk stelt
voor de moord op miljoenen joden.
Het gehele jaar door zal dit toneel
stuk in het nieuws blijven. Er zijn
tientallen boeken te vullen met de
kritieken, over en weer, op dit stuk.
De beschouwingen zijn uitputtend.
Maar dit nieuws wordt hier verdron-
de oprichter van de vierdaagse, de
duizenden doden van Skoplje, een
stad in Joegoslavië, een stad nu, die
grotendeels verwoest is omdat de
aarde even beefde.
n het gaat maar niet met de
KLM. Zal de heer E. H. Larive
de zaak ten goede kunnen ke
ren? Er is teveel verlies, het loopt in
de miljoenen, net als bij de brutale
geniale roofoverval op een Engelse
posttrein. Het is wereldnieuws. In
augustus bereiken de moeilijkheden
tussen de regering van president
Diem en de Boeddhistische meerder
heid in zijn land hun hoogtepunt.
Monniken verbranden zich op straat,
razzia's zijn aan de orde van de dag.
Mevrouw Nhu vertoeft buitenslands
en zegt hoogmoedig domme dingen.
In Parijs overlijdt de beroemde schil
der Georges Braque, een van de gees-
doodgeschoten bjj onlusten in Bir
mingham omdat htf neger was, de
echtparen uit het Zwitserse Humil-
kon, passagiers van een vliegtuig
dat neerstort bij Zürich (80 doden),
Cruys Voorbergh, de veelzijdige ar
tiest en acteur, dr. J. Schouten, oud
leider van de A.R.-party, Robert
Schuman, voorvechter van een ver
enigd Europa, Lord Nuffield, de zon
derlinge maar zeer menslievende
rykaard, kolonel Seharroo, voorvech
ter van de Olympische gedachte, en
de tallozen, die slachtoffer zijn van
het verkeer.
gen door het bericht, dat op Bali 2000 t J
doden te betreuren zijn na een gewei- ten achter de moderne kunst. Hij
Er hebben enorme branden ge- dige uitbarsting van de Goenoeng wer(f 81 jaar. In ons land is het nood -
woed in Amsterdam, de vorst Agoen. In Laos wordt weer gevoch- weer- De Europese manifestatie van
regeerde in Europa en trok een ten, in dezelfde dagen dat paus Joan- Carel Briels. „Waterloo tuin van
spoor van ellende en verdriet. In Rot- nes zijn vredesencycliek de wereld Europa", te Nijmegen verdrinkt let
terlijk en figuurlijk. De boeren lijden
n die dagen staken de typografen,
wordt er een bom gelegd in een
negerkerk te Birmingham (vier
kindertjes stierven), verzet Indone
sië zich tegen de vorming van een
federatie Maleisië, hetgeen tot onge
regeldheden leidt en tot plundering
en brandstichting in de Engelse am
bassade, treden er spanningen op in
de economische situatie van ons
land. In Rusland is voedsel schaars.
Een orkaan teistert Haiti en Cuba.
En dan staat het hart van de wereld
even van verbijstering stil. Een
vloedgolf in het dal van de Piave in
de Noorditaliaanse provincie Bellu-
no brengt dood en ellende. 4000 men
sen overleven deze ramp niet. Wat is
dan het bericht dat in de Amster
damse haven 5000 arbeiders het werk
neerleggen? In september had de
Amsterdamse Droogdok Maatschap
pij het loonfront doorbroken en een
grote maand later zijn er her en der
stakingen. Het gaat niet goed. Lonen
en prijzen, prijzen en lonen! Het da
gelijkse leven eist aandacht voor der
gelijke zaken. Ieder heeft zijn eigen
doden. De wereld treurt om Edith
Piaf, Parijs om Jean Cocteau. In de
Duitse mijnstad Lengede loopt een
mijn onder water. 43 man ingesloten.
Wanneer er drie worden bevrijd blij
ken er nog elf elders in leven. Na
veertien dagen worden zij naar he
daglicht gebracht. De overigen?
November 1963 zal in de geschiede
nis te boek staan als een rampzalige
maand. Er werden in die maand
twee presidenten vermoord. Men
hoeft niet aan geschiedschryving te
doen om de moord op president Diem
en zyn broer Nhu in vele opzichten,
hoe erg het feit van de moord op
zichzelf ook is, een verlossing voor
het verdeelde Zuid-Vietnam te noe
men. Daar onderdrukte een minder
heid een meerderheid. Een waarlijke
ramp betekent echter de laffe moord
op president Kennedy van de Ver-,
enigde Staten. Hy komt in Dallas
(Texas) door geweerschoten om het
leven. De man, die vermoedeiyk zyn
moordenaar was, Lee Oswald, wordt
zelf op zyn beurt met een revolver
schot gedood door een nachtclubeige
naar. De gehele wereld is vol afgry-
zen over deze voor de vrye volke
ren zo ingrijpende gebeurtenis. Rus
land incluis. En ofschoon Amerika
zeer snel een nieuwe president heeft,
kort na Kennedy's dood legde
Johnson in een vliegtuig by het stof-
feiyk overschot van zyn voorganger
en in aanwezigheid van een versla
gen mevrouw Kennedy de ambtseed
af, bUJft de wereld lange tyd na
trillen van deze geweldige schok. Op
26 november neemt de gehele mens
heid afscheid van dé president. Het
heeft geen zin hier verder nog erover
uit te weiden; het ligt allemaal nog
te vers in ons geheugen.
