Het wachten is nu op de windkracht
die aan de bonte storm voorafgaat
LIMB UR G AAN
VOORAVOND VAN
CARNAVAL 1964
Leermeester van Charlie Chaplin
PIONIER VAN
FILMCOMEDIE
Uitbundige en charmante
maar nooit wrede humor
w
ZATERDAG 8 FEBRUARI 1964
TNA
-
Max Linder in een uit 1907 daterende film van Nonguet,
De komende drie dagen woedt
boven Limburg weer de
bonte storm van het jaar
lijkse carnaval. Wat de wind
kracht zal zijn, valt op dit mo
ment nog niet te voorspellen. Het
is geen kwestie van het al of niet
slagen van de voorbereidingen,
welke door de diverse carnavals
verenigingen getroffen zijn, maar
uitsluitend van de bereidheid van
het Limburgse volk om aan een
massale verkleedpartij mee te
doen. Dit jaar is deze bereidheid,
volgens ons, in minder sterke
mate aanwezig dan anders. Het
is net of het grote publiek carna
valsmoe gemaakt is door een
overdaad aan carnavaleske evene
menten vooraf. De laatste weken
vonden in Limburg aan de lopen
de band zittingen, gecostumeerde
bals en concoursen voor buutte
redners, Tanzmariechens en hof
kapellen plaats.
It it Venetië berichtten verslaggevers verleden jaar, dat tijdens
de Biënnale een film was vertoond, samengesteld uit werken
en werkjes van de eertijds beroemdste, althans bekendste van
alle filmkomieken: Max Linder. Daar dit soort, in de oertijd van
de film ontstane humor de laatste jaren opmerkelijk grote waar
dering geniet van het publiek en derhalve ook van de ondernemers,
is het niet te verwonderen, dat de Fransen deze lucratieve bron
aanboren. Zij hebben immers een rijke komedie-traditie met namen
ais die van André Deed, Rigadin, Ernest Bourbon, Onésine en Max
Linder. Wat deze laatste betreft, heeft zijn dochter Maud die, toen
zfj een half jaar oud was, haar beide ouders verloor, er veel moeite
voor over gehad om het werk van haar vader, voor zover het niet
verloren was gegaan of vernietigd, op te sporen en er de vertonings
rechten van te verwerven. Het resultaat van haar bemoeiingen
onder de titel „Hommage a Max Linder" in roulatie gebracht, beval
een hooggestemde inleiding van René Clair, vervolgens een aantal
fragmenten en complete korte films en verder van Linder's in
Amerika gemaakte langere komedies: „Sept ans de malheurs" en
„l'Etroit mousquetaire". Het succes was groot, zowel bij de jonge
ren, voor wie het een eerste, alsook bij de ouderen, voor wie het
een vernieuwde kennismaking betekende.
Koelbloedig dornptcu,
MAX LINDER
ylax Linders films, ongelijk van kwaliteit, vormden een aaneen
schakeling van gags en gevisualiseerde grappen van het variété- en
vaudevilletoneel in het begin van deze eeuw.
Carnavalsvierders in
Sittard zagen verleden jaar deze koppen in de optocht.
.V
In verschillende gemeenten dertig en
meer van dergelijke festijnen per week
end! Eensdeels georganiseerd door
MAX LINDER
plaatselijke carnavalsverenigingen, an
derdeels door pseudo-raden-van-elf, in
het leven geroepen door caféhouders,
voor wie carnavalsavonden winstgeven
de objecten zijn.
De commerce gaat hoe langer, hoe
meer bij deze vóór-vieringen een rol
spelen. Deze wat wij zouden willen noe
men, „carnavalsverdwazing" is mede
in de hand gewerkt door at organisatie
van-bovenaf van concoursen voor car-
navalsartiesten. Het begon met één
provinciale wedstrijd voer „buuttered-
ners" per jaar en eindigde met een
ongelimiteerd aantal concoursen voor
hofKapellen, Tanzmariechens en wat -ie
buutteredners betreft, is het thans zó
gesteld, dat zjj aan één wedstrijd niet
meer genoeg hebben. Aan elk provin
ciaal concours gaan diverse regionale
wedstrijden vooraf en na vier provin
ciale concoursen moet weer een spe
ciale match worden gehouden om vast
te stellen wie van de vier winnaars
recht heeft op de titel Kampioen.
Inmiddels telt Limburg twee kam
pioenen en het zit er dus dik in, dat
weldra het aantal concoursen opnieuw
met één vermeerderd wordt. Hoe zou
je immers anders kunnen vaststellen,
wie super-kampioen-buutteredner is?
Buiten de veelheid aan evenementen
hebben deze concoursen nog tot andere
euvels geleid. We denken hierbij aan
een te hoog opgevoerde rivaliteit tus
sen buutteredners van verschillende
plaatsen en aan de versterking van de
commerce. Wie eenmaal een prijs op
een concours behaald heeft de goe
den niet te na gesproken - voelt zich
meteen een groot artiest, die voortaan
alleen a raison van een niet malse „ver
goeding" aan carnavalsfestijnen mee
werkt.
Bedragen van vijftig gulden en meer
voor een optreoen van tien minuten z;jn
geen. zeldzaamheid. Bovendien laten
deze artiesten het niet bij één optreden
per avond, sinds zjj ontdekt hebben,
dat bliksemtoernees met meerdere po
diumbeurten per avond mogelijk
dank zij de veelheid van carnavalsevene
menten in één stad of kring van dicht
bij elkaar gelegen plaatsen nóg meer
geld opleveren.
Hier en daar komt de commerce ook
om de hoek kijken bij de installatie van
carnavalsprinsen. Daar namelijk, waar
het regel is, dat prins carnaval over
een aardig kapitaaltje moet beschikken.
Krachtens deze bepaling is een niet-
bemiddelde kandidaat voor het prins
schap gedwongen om naar een geld
schieter uit te zien. Doorgaans geen al
te moeilijk karwei, daar menig zaken
man Wel bereid is om deze reclame via
prins carnaval, royaal te honoreren.
Gelukkig is dit lang niet overal het
geval. Er zijn nog heel wat plaatsen,
waar de geschiktheid van de kandidaat
zwaarder weegt dan zijn vermogen en
waar niet de prins, maar de carnavals
vereniging bepaalde prinselijke uitgaven
bekostigt.
Was dit niet het geval, dan zou de
animo om de rol van prins carnaval te
vervullen veel minder groot zijn dan
ie was deze man, van wie Chap
lin en andere meesters van de
filmhumor verklaren, dat hij
hen tot filmen heeft geïnspi
reerd en hun leermeester is geweest?
Hoewel h(j de eerste filmverschijning
was, wiens naam over de gehele we
reld bekend werd. is er maar één enke
le levensbeschrijving van hem bekend
en we! van de hand van de Russische
regisseur Serge Youtkewitch, die als
kleine jongen getuige is geweest van
de triomfantelijke intocht van Max bij
diens bezoek aan St. Petersburg in
1913, waar hij ais een vorst werd in
gehaald. Verder vindt men allerlei ge
gevens over hem verspreid in histori
sche werken als die van Georges Sa-
doul. Bardèche en Brasillach, René
Jeanne en Charles Ford.
Gabriël Leuville. zoals zijn eigenlijke
naam luidde, werd geboren in 1883 te
Saint Loubès bij Bordeaux. Hij liep met
succes het conservatorium af en ver
trok op 20-jarige leeftijd naar Parijs,
waar hij een bescheiden bestaan vond
in het variété- en vaudevilletheater. Op
uitnodiging van een vriend bracht hij
een bezoek aan de filmstudio van Char
les Pathé in Vincennes en liet zich maar
wat graag als figurant inschrijven met
het oog op de welkome bijverdienste.
Vanwege zijn kleine, tengere gestalte
was hjj erg geschikt voor rollen van
schooljongens. De eerste film, waarin
hij op de voorgrond trad heette: „La
première sortie d un collégien", onder
de regie van Louis Gasnier, die men in
die dagen nog met de toneeluitdrukking
„metteur en scène" aanduidde. Het
filmpje, dat maar tien minuten duurde,
behelsde het verhaaltje van een scho
lier, die voor het eerst met een vriend
en een paar meisjes op stap gaat, aam
geschoten thuiskomt en door het lawaai
dat hij maakt zijn ouders wekt, die niet
begrijpen waardoor hun jolige zoon zich
zo wild en dwaas gedraagt en zich op
de voor het ontbijt gedekte tafel te sla
pen legt. De film maakte niet veel in
druk. Maar het métier trok de jonge
acteur onweerstaanbaar aan en de mo
gelijkheden van het registrerende en
trucqu^rende camera-oog fascineerden
hem. Zijn honorarium bedroeg contrac
tueel 20 francs per dag met een toe
lage van 16 francs, als hij in het water
moest vallen of op een andere wijze
schade aan zijn garderobe opliep.
Na vier jaar fratsenmaken kwam
het grote moment in zijn leven,
dat een nieuwe carrière zou in
luiden. In de «inter van 1907
trad hij op als stuntelige schaatsenrij
der voor een filmpje, dat „Les débuts
d'un patineur" zou heten. Het hele ge
val stelde maar weinig voor en behelsde
niet veel meer dan de openluchtopvoe
ring van het variété-nummer van een
onhandige schaatsdebutant, die een tijd
lang de dolste capriolen uithaalt, ontel
bare malen valt en tenslotte verfom
faaid en verkreukeld de aftocht blaast.
De opnamen werden gemaakt op de
ijsbaan van Vincennes. Max beleefde er
weinig plezier aan, want hij scheurde
bij het talloze malen vallen zijn panta
lon. ruïneerde de hoge hoed, die hij
voor 20 irancs had genuurd en verloor
bovendien een paar gouden manchet-
knopen. Maar de grap sloeg in als een
bom en het succes nam met de dag toe
in hevigheid en omvang. Het is de meest
geprolongeerde film tot op heden ge
worden. De enige bioscoop in de winter
sportplaats Chamoqix hield hem 15
jaar lang avond aan avond op het pro
gramma.
Max werd er zich van bewust, dat
de winsten die zijn werkgever maakte,
aan hem waren te danken. Hij verklaar
de Charles Pathé, dat hij slechts in
dienst van zijn onderneming zou blijven,
als hij hem een jaarloon van 150.000
francs wilde betalen. Pathé, die wist wat
zijn ontdekk'ng waard was, stemde toe.
Van toen af verscheen de naam van
Max Linder in de titel van iedere film,
die hjj maakte. Het werd een eindeloze
reeks. Elke week maakte nij er min
stens één, in totaal 600. Dit seriewerk
bracht Max er toe een type te cieëren
met een eigen karakter: de verwende
zoon van gegoede familie, keurig gt
kleed en met beschaafde omgangsvor
men. Hjj beschikt over geld, maar weel
het nog niet te beheren, geeft toe aan
alle dure grillen en dwaze invallen. Door
zijn lichtzinnigheid en gebrek aan er
varing raakt hij eindeloos in moeilijk
heden, maar men vergeeft hem van
wege zijn argeloosheid en zonnige hu
meur iedere misstap, temeer daar hij
met zoveel energie poogt zijn status
overeind te houden. Zijn uiterlijk is ver
zorgd, dandy-achtig: hoge hoed of bol
hoed, naargelang de situatie dit ver
langt, nauwsluitend jacquette, lakschoe
nen, witte handschoenen en een zwie
rige wandelstok. Alles tezamen een op
pervlakkige élégance, maar een die
mogelijkheden biedt om ze in de han
deling een rol te laten spelen. Boven
dien betekent zijn verschijning voor ve
len het ideale beeld van de chique Pa
rijzenaar, hetgeen zijn succes buiten de
Franse hoofdstad in eigen land en daar
buiten bevordert.
In de film „40 jaar Cinématografie"
van Polygoon is opgenomen „Max, vic-
time du quinquina". Daarin beledigt de
beschonken leestganger achtereenvol
gens een politiecommissaris, een ge-
'ant en een generaal, die hem alle drie
hun visitekaartje als uitdaging tot een
duel overhandigen. Als een politie-agent
hem later wegens zakkenrollerij wil ar
resteren, haalt hjj de kaartjes tevoor
schijn. De gendarmes verstijven van
ontzag, brengen hem naar de commis-
sans, dan naar de gezant en tenslotte
jaar de generaalsvrouw, die hem na
can hevig tumult uit het raam smijt,
2 j' hij weer bij de gendarmes be-
anat, die eerbiedig salueren.
Zijn humor is uitbundig, vriendelijk
charmant, zonder sociale hard
heid en nooit wreed. Zjjn films,
ongelijk van kwaliteit, vormen
een aaneenschakeling van gags en ge-
en Uv»ud"-n «Tappen van Ct variété-
Maar ze bevatten
AmArikoin elementen van de latere
Zijn populariteit wordt nog versterkt
door zun reizen naar Spanje Rusland
en Amerika Dit verstevig 'weer zto
positie bfj Pathé, die zijn honorarium
verhoogt, tot 250.000 francs en hem zeg
gingschap over de regie van zijn films
garandeert. Max schrijft nu zelf zijn
scenario's, speelt de hoofdrol en zet
zijn metteurs-en-scène naar zijn hand.
Men ziet in hem dan ook de eerste
filmster. Dat betekent, dat hij buiten de
studio's een fictief wezen wordt, ge-
creëerd door d6 rêcl&rns. Ook d&nrin
is hij alle anderen voorgegaan.
Kort na het uitbreken van de Eerste
Wereldoorlog meldde het Russische
kantoor van Pathé aan de pers zijn
dood tengevolge van een val van een
motorlorry, hetgeen een eind maakte
aan zijn gedwongen dienst m het Duitse
leger. Onmiddellijk wonnen zyn films
aan populariteit. Het publiek liep storm.
Maar in november kreeg de Russische
pers een simpel tegencommunique,
waarin Max zelf aan het woord was en
dat luidde: „In afwachting van een aan
gename ontmoeting m Berlijn met mijn
Russische wapenbroeders kunt u ver
zekerd zijn van mIjn harielqke gene
genheid. Leve RuslaF?: vlTtfo ?rank"
rijk! Vrijwilliger van het rianse Leger,
Max Linder."
Max' productiviteit is onvoorstel
baar en doet denken aan die van
die andere Franse pionier,
Georees Méliès, in wiens ver
lengde men hem kan plaatsen, Hij
bracht weliswaar evenals de to
neeltraditie over naar de film, maar
bevrijdde deze tevens van de toneel
kunde vele getuigenissen van zijn
tijdgenoten citeren we er een van Louis
Delluc, een der eerste fdmfilosofen,
die in zijn boek Cinema et Cie" o.a.
schreef: „Max Linder est le grand
homme du cinéma francais. Je l'ad-
mire. C'est lui et meme lui seul qui a
approché avant les autres ja simplici-
té nécessaire au eine. Voila un vrai
comique. Et un humaniste!"
Door een onverklaarbare melancholie
overvallen, in de volle bloei van zijn
leven en zjjn carrière, pleegde hij met
zijn jonge vrouw, die zich misdroeg en
hem bedroog, zelfmoord in een Paru
hotel. Dat gebeurde in 1925, toen zo
dochtertje Maud nog maar zes maarn'
oud was. Pas veel later heeft z>J
films van haar vader voor het eersi s
zien. Ze kwam daarvan zo anT,,htp-
indruk, dat ze besloot zijn nag(j
nis als vader en pionier van de «lm
humor te eren door een bloenrtezing
van zijn werk samen te stellen. Dlat is
haar blijkbaar gelukt en zo is het aan
haar te danken, dat de huidige genera
tie nog weer eens kan genieten van een
vorm van gevisualiseerde humor, die
een schakel vormt in de ontwikke
lingsgang van de cinematografische re
productie naar de creatieve filmexpres
sie.
PIET VAN DER HAM
het
Maastrichtse Vrijthof werd. het ..M<,c»wief"
thans. Hun aantal neemt met het jaar
toe. Pal na de oorlog beperkte het Be-
organiseerde carnaval zich tot enkele
centrumgemeenten. Inmiddels is de si
tuatie deze, dat elk zichzelf respecte
rend dorp een prins met raad van elf
dient te bezitten. Een ontwikkeling,
welke sommige organisatoren van car
navalsvieringen in de sleden niet erg
zint, beducht als zij zijn voor een da
ling van de publieke belangstelling van
de zijde van de omliggende plaatsen.
Misleid, ook weer door de commerce,
zouden zij het georganiseerde carnaval
in verordeningen willen vastleggen. De
zer dagen hoorden wij in dit verpand
deze stelling verdedigen: „carnavalsop
tochten zouden een aangelegenheid van
de streekcentra moeten zijn en het aan
tal carnavalsvorstendommen zou dras
tisch beperkt moeten worden."
Een dergelijke redenatie gaat geheel
voorbij aan de essentie van carnaval,
dat vóór alles een gemeenschapsfeest
is.
Derhalve viert een rechtgeaard car-
navalist het feest van de dwaasheid bij
voorkeur in zijn eigen omgeving, in zijn
eigen woonplaats. Hij heeft er immers
behoefte aan cm een loopje te nemen
met de plaatselijke orde. Carnaval is
voor hem de gelegenheid om goedmoe
dig de spot te drijven met figuren uit
zijn omgeving, doorgaans met autoritei
ten en wat Limburg betreft ook met
bepaalde clericale toestanden. Terecht
merkt de burgemeester van Maastrich
mr. W. baron Michiels van Kessen»^,
in het programmaboekje van „De.L ms
peleers" op: „me moot dat sjagry hee(
kwiel kinne. De MestreechterW vjert
daoveur 'n prach okkazie:
vastelaovend!" voor de
Overigens geen priviiegjzenden Lim-
Maastrichtenaar alleen. Rjet leger car-
burgers vieren carnaval het jaar gro-
navalsvierders wordt net reeds
ter, omdat we lijneenschappen de
juist de kleinere gjsfeest begrijpen,
zin van het car^grkiaart. volgens ons
Deze evohttw^vaisfeest niet langer
waarom l^en seminariegemeenschap
tabo?Jscollege van de paters Oblaten
8.1s n®1
te Ravensbosch-Valkenburg en In ri
sterk internationaal samengestelde (f.
meenschap van buitenlandse mjnjr
kers, welke verblijven m het gezjh ,e
huis van de Oranje-Nassaumun®'
Hoensbroek. ff
De studenten van Ravensbost zj,
nen al enkele jaren in eigen
heus carnaval, dat wij een „miJi'S
carnaval zouden willen noem^iri yzs.
grote carnavalsvereniging i" je
kan een voorbeeld nemen aj>L Of, pe*
waarop „de Bosjuule" van
college het feest van de dtLuize -'Lp-
leven. De bewoners van r o?Laar
Dem" een woonoord vcw dit Lult
landse mijnwerkers volg1- j^et ,.[is
voor het eerst dit voorbeeld- en a'en
van huismeester J. Kess* n zfl A
assistent W. Bartels ff Sam<mges
complete raad van ff. HalTieT'-ja-
me' aan het hoofd prIt,ilianen, Hofl
Spanjaarden, PoIe^aKen deel uit g
ren en Marokkanen carnavalsvie j,
het gezelschap, dastimuleert, niet
in het woon oor t
geert. oPvattmgf van de taak
Een juist® i^erenigmg. Zy mag ujj
een carnaxjaatselt)ke gemeenschap
moet de Ping voorgaan, maar ntj*
de feestvier en daar het geval lS,t
hetge^jvenaf gaan voorschrijven,
van rnavalisten behoren te doen-
depit schaadt de spontaniteit, welk® v
t^langryke voorwaarde ;s voor ee"V
dc carnavalsviering, waarbij ai® bjjj»
naamste devies geldt" Vrijheid,
heid'-jps-
Immers niet de carnavaleske '-U-tig'
ters onder leiding van hoog1"!
pnnsen, maken het carnaval,
kostelijk verklede „mranmen", o'y'
send en spottend in groepen de
optrekken. ,kr^
Zg bepalen in feite de wind ^et>
van de bonte storm. Het zegt nog yri
over het aanstaande carnaval "'t
burg, dat de vereiste windkracht
dit moment nog niet overal aa
Is.
Het zou wel eens de spreek^jj..-
lijke stilte voor de storm kunnen .51/
COR BER?
