Juanwat er op die
tocht met me gebeurd
is, weet ik niet
OPEN BRIEF
aan een
AMAZONE-FAMILIE
„Ze had uitgebluste ogen
en evenals jij wist ze niet
wat een
h was
God is een Braziliaan!"
ZXJID-
AFRIKA
JOHNNY HOES draait
op volle toeren
Wanhoop
Glimlach
Gastvrij
-tvsa .SS kt»
IN WERELDNOOD
ONS VASTENOFFER
ZATERDAG 7 MAART 1964
PAGINA 15
Achter microfoon
en beeldbuis
W door
f Geert Groothoff
giro 5850
Wim Homman met twee indianen.
Het is slechts korte tijd geleden, Juan, dat ik in je hut vertoefde
aan de Amazone-rivier, diep in de jungle in van het grootste oer
woud ter wereld. Mijn vrouw en ik hebben overweldigende
herinneringen aan die tijd, herinneringen, die soms als wonden
schrijnen. Want nu ik terug ben in wat wij met zoveel hoogmoed
„de beschaafde wereld" noemen, besef ik, dat niemand enig idee
f/Zvan i°uw leven ginds in de Groene Hel.
ij hebben, in de paar weken, dat we onze hangmatten in jouw
mochten spannen, veel lief en leed met jou gedeeld, evenals
iomsthamele eteP' hat je ons gaf. Wij hebben met je gewacht op de
Jfpn SmVfn-de missionaris, met jou cachaca, de rumdrank, gedron-
i, 'lou .lar>nha gegeten, dat eigenlijk het hoofdbestanddeel
Uitmaakt van jouw dagelijkse maaltijden al vele jaren lang.
We vergeten niet gemakkelijk hoe we bij jou kwamen. We hadden
Ergens een motorboot geleend, maar na zes uur varen viel, dicht bij
touw hut, de motor uit. Nooit hebben we zo lijfelijk de nabijheid
Van dat verschrikkelijke oerwoud gevoeld als toen. Ik probeerde
^rgeefs de motor op gang te brengen en mijn vrouw zocht radeloos
dekt
er iemand in de buurt was, tot ze opeens die eenzame hut ont-
'e in het oerbos.
Varend in een oude boot over de rivier.
jou niet, je vrouw niet en je kinderen niet
Juan, wil jij de groeten doen
aan je vrouw Carolina en haar
zeggen, dat wij zullen trachten
heel veel te doen voor alle zieken,
alle stervenden, alle mensen, die
zozeer onze hulp nodig hebben.
Ik schrijf dit vanuit de toren
kamer van mijn huis van drie ver
diepingen, Juan en als ik naar
buiten kijk zie ik een plein en een
kerk. Moge dat een symbool zijn,
Juan, voor het feit, dat wij je
nooit zullen vergeten, dat wij je
nooit kunnen vergeten, jou niet,
je vrouw niet en je kinderen niet.
SATOUR Suid-Afrikaanse Toeristekorporasie
ten name van
Bisschoppelijke Vastenactie
Utrecht
cinerend is en dat je er elke dag
nieuwe ontdekkingen doet. Soms
zei je dingen, die ik niet begreep,
Juan. Dan had je het over wonder
bare krachten van de jungle en
sprak je over dingen, die ik nooit
heb gezien. Dan werd je stil en
bang en klein. Ik kende dat gevoel
niet, maar jij zult wel heel veel
van de stilte geleerd hebben, een
stilte, die wij Westerlingen in een
dolle wedren met ons leven steeds
maar weer ontvluchten. Wat waren
het mooie dagen, Juan. Jij prutsend
aan de motor en ik toekijken of
met je kinderen spelend en mijn
vrouw pratend met de jouwe. Hoe
weinig voorvoelden we wat er ko
men zou.
die we ons thuis niet kunnen voorstel
len. Op een dag sneed jij in je vinger
en je had niet eens een pleister. Toen
ik je vroeg of je die hier dan niet kon
kopen, haalde je verbouwereerd de
schouders op. Je had in je hele leven
niet eens een pleister gezien, ja erger,
zelfs geen medicijnen.
Ik vroeg je waarom niet en toen ver
telde jij me, dat de hoofdstad Manaus
meer dan 1500 km van jouw hut af lag
en dat de medicijnen wel door de pa
tron gekocht werden, maar dat hü ze
zó duur verkocht, dat jij er eenvoudig
niet aan behoefde te denken.
Jij vertelde me nog meer. Een van je
kinderen was gestorven aan een accu-
te blindedarm-onstekening. Dat n
een ernstige ziekte, zei je me en toen
ik je verbaasd vertelde, dat die b0 on
als het ware schouderophalend f
geopereerd, dacht je dat ik Ik
Maar ik was geschrokken,
ders over op. Dat «as hier vropd_
:Zv,VM honderden bevallingen
Tot op een dag de eerste barenswee-
en bij jouw vrouw kwamen. Ik weet
heel goed hoe dat bij ons gaat, Juan.
Meestal gaan de vrouwen dan naar het
ziekenhuis en als het kindje er is, ko
men er bloemen. Bij jullie is dat an
ders. De vroedvrouw komt op het laat
ste moment, als er tenminste een in de
buurt is. De motor was nu klaar en
ik zou kunnen vertrekken, maar mijn
vrouw wilde blijven om de baby te
zien. En toen kwam die dag, Juan,
weet je nog wel. Hij begon met een
van die woedende regenbuien, als het
lijkt of de hemel alle baden omkeert
op de aarde. Toen begonnen de weeën
pas goed. Hoe ontdekte jij eigenlijk, dat
er iet® verkeerds was, Juan, ik weet
het met, maar daarna kwam de vroed
vrouw en ik zie nog hoe ze haar hoofd
schudde en medelijdend naar Carolina
keek. Kende jij die blik, Juan? Had je
die meer gezien? Toevallig keek ik op
dat moment naar jouw gezicht en ik
werd buna bang van de onuitspreke
lijke wanhoop, die ik erin zag.
jij vroeg de vroedvrouw bij je kinde
ren te blijven en ons verzocht je je
vrouw naar de boot te dragen. We leg
den haar voorin en jij probeerde de
motor aan te slaan. Maar het ging
niet, Juan en je vrouw kreunde zó, dat
mijn vrouw erbij zat te huilen.
bÜ de motor neer of je
wilde bidden, dat hij het zou doen, maar
w- ''tï tii See(t, er was geen bewe-
ging rtlgen. Toen zag ik opnieuw
,de,2 ^?P in to gezicht, Juan. Je
hplde terug naar dg hut> nam twee
platte oeispanen, gooide er een naar
mu en beduide me te roeien.
Hef i'egon weer te regenen en we
werden aiien nat tot onze botten, maar
■aSo of jij het niet merkte. Je
®en razende, terwijl het zweet
i'ÜV rvli e regen vermengde. Je zat
!fa( o!a.r verbeten voor je uit te kijken
we zei je iets wat ik niet kon
ha a Later begreep ik, dat je hard-
kwaliiu maar Juan, je zult me niet
land nemen als ik bij ons in Neder-
nio-o hooit een mens in die wanho-
j .hrnstandigheden hardop zag bid-
T Want bij ons komt de ziekenauto,
uan en om 'de weg vrij te maken, gilt
pl^'rene, zodat de patiënt zo snel mo-
s hk onder dokters handen komt.
Ik yroeg je waar we naar toe roeiden
®n jij legde met uit, dat er een groot
aorP in de buurt was, waar een paar
hiptrehmd' ze had geen angst. Ze was
dat ng' dat er iets kon gebeuren,
kchi 0ns onaangenaam kon zijn. Mis-
te n brengt eenzaamheid een warm-
s'aater' die heel dicht bp vrtondschap
Opeens zagen we jou, een man met
hiaa grote rieten hoed op, te mager,
gi'p_,r 'het vurige ogen, die ons nieuws-
■jou 'R opnamen. Mijn eerste indruk van
Iev' Jhan, was, dat je nog nooit in je
tvjst u ad_ geglimlacht, dat je niet eens
8ezir,h?e je dat eigenlijk moest doen. Je
*eif t leel< dc gebeeldhouwde ernst
WV«n- Je voer naar ons toe, onge
le i handig manoeuvrerend met die
boory? e roeispaan in je uitgeholde
VaaM-fh, want veel meer was dat
kw' to'gje van jou niet. Toen je bij ons
Zac, en rnjjn veel te dikke lichaam
Za„ 1 en mijn veel te dikke lichaam
ik hioet je wel gedacht hebben, dat
^ftar ecn van die Sebieden kwam,
de n rnGn z'ch amper druk maakt over
trok d van zijn medemens, want je
de hi®en tolük gezicht. Maar toen je
Vr0,,hJdschap zag in de ogen van mijn
kon h' vroeg je of je ons ergens mee
kiSp heipen. ïk legde je in mijn gebrek-
dA Portugees uit, dat ik moeiijjkhe-
hie I2et de motor had en jij gebaarde
treih dat je me naar de kant wilde
die en- Dat deed je ongelooflijk han-
liel' Want als jullie dat niet zijn, ver-
Van 'le gevecht tegen de oerkracht
n de natuur.
kp?° toerde ik je vrouw, Carolina ken-
ht-p." swm me niet kwalijk als ik je
ke„'.eerlMk zeg, dat ik bij onze eerste
de>. making schrok. Zc was mager-
v«rw iÜ> ondanks het feit dat ze in
wachting was, ze had uitgebluste
gl, en evenals jij wist ze niet wat een
er "ach was. Jouw kinderen zagen
ftie ondervoed uit, Juan, je neemt
*erlm h niet kwalijk als ik je dat heel
Van schrijf. Zc hadden dikke buikjes
OinL.de «ormen maar mijn vrouw werd
kef^ddellijk verliefd op ze, want don-
Zei-j er ogen en vrolijker gelach heb ik
tossJ11 gehoord. Dat was het verschil
Ue ,n jullie en de kinderen, Juan. Jul-
kiaj ehoefden niet te lachen, want de
lan~eren deden het voor jullie. Hoe-
biuL,z.e zullen lachen, weet ik niet,
Vre„„,,'en heel hun leven, maar het is
"Jk dat toch te moeten betwijfelen.
tïipn^?' buis, Juan, waar jij trots op
der te moeten zijn, was veel mm-
bii don het verblijf van een hyena
st0r,Sns in bet dierenpark. Je hut
een i0p boge palen, daartussen was
Z'n _,,oer ea daar leefden jullie met
boinx.A was nodig zo hoog te
vtor ;„ni. vertelde jij me, omdat de ri
ft vio„ regenseizoen per nacht drie
je jn meter kon stijgen en dan zou
jouw ie ,slaap kunnen verdrinken. In
enkel ,Juan> hadden jullie geen
tourlW ubelstukje, geen radio, na-
fttoelen i?en i televisie, ja, zelfs geen
haar i sleepten onze hangmatten
We J, 1 ,en spanden ze daar, want
de kinrifi1 doodmoe. De vrouwen en
Wijl wil „t.n gmge.n eerst slapen, ter-
toe oiil 8jn Plootsnamen, af
vlindei-5 ?fnde 'joor de grote nacht-
Jjj ve'-tèini8 T gezicht vlogen.
1 euldo^' ie rubbertapper was
Dee ?e ie hePwdag verdiende, waar-
hftd verrtpr o tevreden betoonde. Je
geen enkele sociale voor-
was^ng' rnaar vond dat je gelukkig i
Ik kon die eerste nacht in jouw hut
de slaap niet vatten, Juan. Ik luisterde
naar jouw hese ademhaling en ik wist
bijna zeker, al was ik dan ook geen
dokter, dat je bronchitis had. Soms
hoestte je in je slaap, rauw en hard
en ik stelde me voor, dat in zo'n geval
mijn huisdokter al lang bjj me had
aangebeld. Maar jij vertelde me de vol
gende dag, Juan, dat er langs de hele
oever van de 1500 km lange rivier,
waar jij aan de monding woonde, geen
enkele permanente dokter aanwezig
Ik realiseerde me dat toen nog niet,
ook nog niet de volgende dagen. Jij
weet hoe we ons probeerden aan te pas
sen, Juan. Jouw vrouw, Carolina, deed
al het mogelijke het ons naar de zin
te maken. Jullie waren, zoals alle Bra
zilianen, bijzonder gastvrij en wij gin
gen echt van jullie houden. Zie je, er
waren zo van die heel gewone dingen,
had gedaan. En als er complicaties bij
komen?", vroeg ik je toch. Ik weet nog
heel goed wat je antwoordde. Je zei:
„Deus es Brasilero", „God is een Bra
ziliaan" en daarmee was voor jou het
onderwerp afgedaan.
Ik vroeg je op een avond, herinner
je je dat nog, hoeveel kinderen jij had
gehad en je vertelde me, dat er tien ge
boren waren, waarvan er zes waren ge
storven. Je deelde me dat heel gewoon
mee alsof het niets bijzonders was en
je legde me omstandig uit, dat de
meeste kinderen sterven in het eerste
levensjaar, een ontzettende bekentenis,
vooral, omdat je het me vertelde alsof
het de gewoonste zaak van de wereld
was.
We haalden samen de motor uit
elkaar en jij had een natuurlijke
technische gave, die ik totaal mis
te. Je werkte rustig voort, terwijl
ik nog wel eens afgeleid werd door
allerlei geluiden in het oerwoud. Je
hield van het bos, Juan, ja beken
het maar eerlijk. Jij zou nergens
anders wennen, want ik moet toe
geven dat het Amazone-oerwoud fas-
maanden in het jaar een gouverne
mentsdokter aanwezig was, die echter
nooU dieper het binnenland m ging.
Daar wilde je heen.
Juan, herinner jij je nog hoe
breed de rivier was. Hoe de draai
kolken onze boot naar beneden pro
beerden te zuigen en hoe helder de
sterren waren. Het leek zo vredig
daar. Je kon als het ware de stilte
horen, Juan en intussen kreunde je
vrouw en bad jij hardop. En ver
der roeiden we. Als ik merkte dat
jouw slagen slapper werden, deed
ik extra mijn best, want ik hoopte
voor jouw dat de gouvernements
arts thuis zou zijn. Op de duur zag
ik niets meer dan die roeispaan.
Ik hoorde alleen nog maar het ge
luid van het water en de brulapen
aan de kant. Ik transpireerde ook
en toen het weer begon te regenen,
vond ik dat alleen maar een verade
ming. De maan was zilverwit, Ju
an, veel te groot in mijn herinne
ring. Ze trok een lichtspoor in de
Amazone-rivier en ze leek op een
platte schijf, alsof zjj verrezen was
Wanneer u op dit plaatje de U denkt misschien dat bij het op-
zanger, componist en tekst- nemen in een grammofoonplatenstu-
dichter Johnny Hoes ziet zit- djo een n^dje drie of vier keer wordt
ten in een lege studio, een ngen/Maar zo is het niet. Het
ueziJceh moeilijk doodstillen,d'at de- was aan het begin van deze week dat
ze man werkt als een paard. De 46- de soliste van het levenslied 120 keer
jarige Johannes Andreas, geboren in 0€n jie(j herhaalde wat bijna vijf uren
Sordb!r,hui°s<!ni«j behoort tot "d" zingen betekent. En dan met dezelf-
nijvere werkbijen, die zich nauwe- de ijver en overtuiging. „Zij gelooft
lij'ks nachtrust gunnen. Hij gaat on- in het liedje. En ziet de blinde sol-
verstoorbaar door, ondanks he e daat voor zich."
paald niet malse commentaar wat
er soms op zijn teksten wordt gele- Wanneer men thuis een plaatje op-
verd, wat onlangs nog in een radio- zet, of naar een radioprogramma
programma gebeurde. luistert met gevraagde grammofoon
platen beseft men doorgaans niet
Johnny weet, en hij verzekerde het wat er allemaal voor nodig is voor
mü met grote stelligheid, dat duizen- de plaat is gemaakt,
den de platen kopen met de stem Johnny Hoes laat alles afhangen
de Zangeres zonder naam", van de juiste sfeer. ,,Het gaat om
„ion™» „ram. het sfeertje, steeds opnieuw." Maar
die op de hoezen van nieuwe gram- het k£m p^s'gebeuren het ))Sfeer_
mofoonplaten straks te aanschouwen ye„ er js de dertigste herhaling.
is, zittend op een troon met kroon Toch kan het interessant zijn een
en bontstola: de koningin van het opname bij te wonen. Vroeger werd
daarvoor de oude schouwburgzaal
levenslied. achter ^Het Hof van HoUand„s in
overbekende repertoire te doen her- vernuasd naar een nieuwe studio,
leven, maar dan gezongen door de Overigens zijn de laatste opnamen
„Zangeres zonder naam. Een vers jn jjrussgj gemaakt. Om in grammo-
nieuwtje voor de liefhebbers van het f
genre „Aan de muur van 't oude foonplatenstijl te blijven: Johnny
kerkhof." Hoes draait op volle toeren...
uit een der zilvermijnen van de In
ca's.
Juan wat er op die tocht met me
gebeurd is, weet ik niet. Maar elk de
tail, elk gebaar van jou, je vrouw, mun
vrouw en mezelf staan nog in mijn ge
heugen gegrift, alsof het een paar mi
nuten geleden gebeurd is. Soms klem
men mijn handen zich nóg om de roei
spaan en dan voel ik iets als lichame
lijke pijn. Soms is het of ik aan de over
kant van de straat je vrouw hoor kreu
nen en heel dikwijls zie ik de bescher
mende handen van mijn vrouw ge
klemd om die van Carolina. Wat het
voor haar betekend heeft een vrouw
naast zich te weten, kan ik maar bij
benadering gissen, maar het moet haar
een grote troost zijn geweest. En zo,
Juan, voeren we verder, een krankzin
nige kanotocht met de dood. Op de duur
kreeg ik kramp in mijn handen en dan
rustte ik even uit. Maar als ik jouw ver
trokken, bleke gezicht zag, nam ik de
roeispaan weer op en terwijl het zweet
op mijn lippen drupte, roeide ik verder.
Zo kwam de morgen. Zij kwam met
de onmetelijke pracht vr de zon, die
de gehele aarde in brand scheen te zet
ten. Zij kwam met de waarheid, die
waarheid omtrent jouw vrouw, want ie
dereen kon zien, dat zij stervende was.
Als razenden roeiden we toen verder.
Juan. Ik zag alleen nog maar iets heel
lichts voor me, de zon op de aarde,
verder niets. Ik wist, dat wat ik deed
ver boven mijn krachten was, maar we
worstelden met de dood en zo kwamen
we tenslote in het dorp aan. En daar
troffen we het, Juan. We juichten toen
we hoorden, dat de dokter aanwezig was
en de missionaris van Europa juist een
kist met medicijnen had aangekregen,
waarbij zelfs een complete set voor een
operatie.
De dokter was een brute, maar be
kwame man. Juan. Wat had ik
een bewondering voor hem. In die pri
mitieve omstandigheden redde hij het
kind met de keizersnee en je vrouw
bleef ook in leven.
Juan, we hebben toen samen gedanst
over het kleine dorpsplein. We hebben
de missionaris omhelst, die juist die kist
met medicijnen had gekregen. We heb
ben het hele Nederlandse volk omhelst,
omdat het dit mogelijk had gemaakt,
ja, we hebben zelfs het standbeeld van
Getulio Vargas op het pleintje om
armd. Die avond waren we alle twee
dronken, weet je nog, Juan. Jij hield een
redevoering tot de missionaris. Je zei,
dat hij de groeten moest overbrengen
aan Nederland, waar mensen woonden,
die onwetend jouw vrouw hadden ge
red. Je tracteerde mij van je armoede,
want ik had met je geroeid en je kuste
mijn vrouw, omdat ze voor de jouwe
van zo'n onmetelijke troost was ge
weest.
Je vrouw genas, Juan en het kindje
was mooier dan welke baby ik ooit
gezien heb. Je vroeg me mee terug te
gaan naar je hut om er nog een week
te verblijven en ik gaf aan je uitnodiging
gevolg. Hoe was de terugreis anders
dan de heenreis, Juan. Je had dan wel
nooit een dokter gezien, maar nu was
hij er toch geweest. Je had wel nooit
medicijnen gezien, maar nu had een
missionaris ze meegebracht. En toen
heb je enkele merkwaardige dingen ge
zegd, Juan. Je hebt me gezegd, dat als
God werkelijk bestaat hij de Nederlan
ders zal belonen. Je hebt gezegd, dat als
Christus werkelijk de Verlosser is ge
weest, hij ook het Amazone-gebied zal
verlossen. Je hebt gezegd, dat de gebe
den van jouw vrouw Carolina als een
regenboog van tranen zullen opstijgen
tot voor de troon van de Allerhoogste
om hem te wijzen op mijn vaderland.
Jullie zeggen het zo mooi, Juan. Ik
moet je daarvoor danken en mijn
vrouw ook.
En telkens ais ik een ziekenauto
hoor, telkens als ik langs een ziekenhuis
kom, telkens als ik verpleegsters zie m
hun hagelwitte schorten, telkens als ik
een dokter spreek, doemt dat beeld voor
me op van ons tweeën zwoegend in clie
kano tijdens onze race tegen de aooa.
Soms zeg ik wel eens, Juan: „wie
ben ik dat ik het geluk mocht hebben
hier in Nederland geboren te z«n e
dan is het of ik de bron van alle vreug
de heb gevonden. Dan kpk ik naar
straten, de huizen, de televisie, de ra
dio, alles, teveel om op te "°eTp uit
dan denk ik aan jouw ihamele hut,
waarin jij je hele leven gedwongen bent
Maar soms, Juan, smaakte mij het
beetje farinha, het beetje vis en peper
beter dan het grootste diner omdat ik
besef met hoeveel liefde jullie ons al
les voorzetten en met hoeveel geluk
je vrouw keek naar jou en je kinderen.
WIM HORNMAN
(Advertentie)
biedt U een tweede zonnige zomer van sep
tember tot mei -
daar verstaat men Uw taal en voelt U zich thuis.
Vraag Uw reisbureau om nadere inlichtingen of schrijf (in het
Nederlands) om gratis foldermateriaal aan de
Frankfurt am Main An der Hauptwache t! Tel. 21505/21593
Advertentie)
