Nieuwe Haarlemsche Courant | 1964 | 24 april 1964 | pagina 13

Triomf over exotische vissen

^r. de Graaf (36) heeft
het na hijna tien jaar
speurwerk voor elkaar

Schous

Liturgie vóór 1970

geheel vernieuwd

Radicale instructies voor
herziening Misstructuur

Kampioen
schappen
tafeltennis

J. JAK

r.

DUPCO

r

TENTEN

van Duivenboden N.V.

Schermers nemen
deel aan
Tulpentoernooi

Biljarten

Bloembollentocht
„Jan Passtoors"

VERWACHTING MGR. BEKKERS

Voor de oorlog

Gifstoffen

Temperatuurgevoelig

Agressief

"A

A

GRETHA DE BRUIJN

HAGAM HEEMSTEDE

Wedstrijd om Haar
lem Noord-beker

VRIJDAG 24 APRIL 1964

PAGINA 13

Toen ruim vijf jaar geleden in het Artis-aquarium een
tentoonstelling van koraalvissen werd gehouden,
liep half Amsterdam uit om die exotische en be
toverend veelkleurige of angstaanjagend gedrochtelijke
bewoners van de koraalzeeën te bewonderen. Kreten van
eerbiedige bewondering werden er dagelijks geslaakt voor
de centimeters dikke glaswanden van de grote en helver
lichte aquariumbakken. Bewondering voor de gevlekte
egelvis en de vijfbandenlipvis, voor de rode soldatenvis
of voor de sergeant-majoor, voor de bruine zee-zebra en
ook voor de zeer vreemd uitgedoste koraalduivel. Weini
gen van die duizenden bezoekers, die van heinde en ver
naar de geheimzinnig aandoende donkere hal van het
hoofdstedelijke aquarium trokken, zullen tijdens hun
rondgang echter hebben vermoed, dat het aquarium-
personeel 's avonds en 's morgens de prachtigste vissen bij
tientallen uit de bakken moest scheppen. Dood aan
getroffen. Oorzaak onbekend. Weinigen zal het ook
bekend zijn, dat de tentoonstelling eerder gesloten werd
dan men bedoeld had.

De heer Fr. de Graaf: triomf over de koraalvissen.

U hoort 't haar al zeggen, u ziet dat meiskevan u
al naarzo'n lief jurkje wijzen. Schous Kinderland
is immers bekend om de grote sortering enige
jurkjes voor kleine meisjes. Vlotte modelletjes
met tal van grappige motieven. Kostelijke (en
toch niet durekwaliteitenkatoen, terlenka,
draion, poplin, trevira enz. Goed idee - morgen
fijn met mammie mee naar Schous Kinderland I

Oude Groenmarkt 14-16 achter de oude St. Bavo
HAARLEM - Tel. [phone]

SUÈDE, NAPPA- en

LEDERKLEDING

Vreemd uitgedost en gevreesd.

et Was bittere noodzaak. De
verfctie van 200 exemplaren,
gameid in de ondiepe zeeën
r0J:n de grillige koraalriffen
w Ceylon, was in - een paar
ïl0tlfn hjds zo aanzienlijk ge-
^Oe da.t men wel eerder
de sluiten. De koraalvissen,
*che eSt veelkleurige en exoti-
Kiiewoners van de warme
jj^P'sche wateren, waren ook de
^°Udh gevoeIige, de moeilijkst
Mam- e vissen gebleken. „Kas-
ftiee die slechts onder de
ill uj °Ptimale omstandigheden
iti j en konden blijven. Dat riep
W,e ,?0g jonge aquarium-direc-
Ijjjj de Graaf (nu 36) en
dr^t^rsQneel een onderzoekings-
bakker, die het aquarium
in de laatste vijf jaar
tyj^eldfaam heeft bezorgd.
)ft|. ,nU leven in dezelfde hel-
W, bakken 135 soorten
?ivissen in blakende wei-
En zij blijven nu leven.

Sommigen zijn wanstaltig.

Kf we<

aluminium
jaloezieën

Complete

KAMPEERUITRUSTINGEN

ANGUA

5150,—

BEDRIJF
AUTO
MOBIELEN.

LANGE HERENSTRAAT

51-52-34

Telefoon 15795

OFF. DEALER NSU

KORAALDUIVEL

sterft niet meer in

Amsterdams aquarium

(Advertentie)

Jazo'njiff]sje,mains"

DEN BOSCH, 22 april (KNP)
Wanneer de raad van 42 bisschoppen,
die na het Concilie de opdracht kreeg
de conciliaire hesluiten voor de li
turgie-vernieuwing in uitvoering te
brengen, in netzelfde tempo kan door
werken, dan zal binnen vijf jaar „het
aanschijn van do liturgie' totaal zijn
vernieuwd. Met grote voortvarendheid
heelt de raad met zijn meer dan twee
honderd adviseurs en deskundigen, ver
deeld over meer dan tien sub-commis
sies, de liturgievernieuwing aangepakt.
Er liggen al verschillende concepten
klaar onder meer voor de co-celebra
tie (Heilige Mis opgedragen door ver
scheidene priesters tezamen), de com
municering onder twee gedaanten en
het breviergebed, terwijl in juni de ont
werpen klaar moeten liggen voor een
grondig herziene misviering. De sub
commissies hebben hiervoor uitvoerige
instructies van de raad van bisschop
pen gekregen, welke soms bijzonder ra
dicaal zijn.

Mgr. W. M. Bekkers, bisschop van
Den Bosch en lid van de raad van
bisschoppen voor de liturgie, keerde
gisteravond per vliegtuig van een
vergadering van de raad uit Rome
terug. Hij verklaarde bijzonder tevre
den te zijn over het tempo, waarin
de raad werkt. Wanneer dit tempo zo
voortgaat, zal de raad waarschijnlijk

(Advertentie)

SPECIAALZAAK VOOR

Dok naar maat zonder prijsverhoging

REPARATIE en VERVEN
Zijlstraat - Haarlem - Tel. 21133

hoofdstedelijke aquarium mag
3k deze unieke collectie schat-
'^jWien, want geen ander aqua-
LVe«l Wereld is er nog in geslaagd
h hoi,20orten koraalvissen in leven
uclen. De weg naar dit succes
A^J^eid langs vele tegenslagen.
h ze&t de energieke man die
het Zor8 over de levende have
G-s aluarium is belast. „Nu wij
over de omstandigheden
hef Gr deze vissen moeten leven,
Sn hi, 1iet moeilijk ze te houden",
1<» •'hin ere opmerking die de in-
h,,eMHi?en achter de schermen en
achter de grote aquarium-
,>>n, hioet camoufleren. Want in-
*i 8 en speurwerk zal het onge-
V&ie gekost hebben om stapje voor
k praktijkervaringen te weten

hT waarom de prachtige ko-

met hun scherp contraste-
(-5 va° ,'h elkaar overvloeiende kleu-
Sqi, "ardgeel tot fluwelig paars in
HUariumbak stierven.

if? 'hoosten met drie grote facto-
hV; ,®n;ng houden", zegt de heer de
Vh» ''achende ogen, klein snorretje,
^Ui' Si teller), „de ziektes, waaraan
V'ihe n kunnen sterven, de samen-
hvSeifi. van het water, die zo ideaal
'V*! 01061 zijn on de voeding, die
V. L, °Se'Ük moet overeenstemmen
V*t>e ,v°edsel dat de vissen in de

?re voeding nodig heeft, een
ij. belichting, noem maar op.
y oorlog heeft men in het aqua-
v eens geprobeerd koraalvis

sen te houden. Ik was er toen nog
met. De dieren werden toen meege
bracht door schepelingen, die er ge
makkelijk aan konden komen. Het ra
re is dat de vissen aan boord in leven
bleven, maar in het aquarium al gauw
stierven. In de eerste oorlogsjaren
kwam de gehele collectie om. In 1955
hebben wij nieuwe pogingen gewaagd,
kort nadat ik bij het aquarium was
gekomen. Maar weer gingen de vissen
dood. Wij zijn toen in een aantal qua
rantaine bakken, verborgen voor de
ogen van het publiek begonnen met
de proefnemingen. Door allerlei fac
toren uit te schakelen of om het net
jes te zeggen te elimineren kom je
bij de doodsoorzaak. En dat bleek een
parasitaire ziekte, veroorzaakt door
een alg, die in de kieuwblaadjes van
de koraalvis ging zitten, maar het
dier, zo gauw dit dood was, onmiddel
lijk weer verliet. Het heeft ons heel
wat moeite gekost om erachter te ko
men want sectie op een dode vis le
verde ons nooit de boosdoener op. De
parasitaire ziekte, die ook bij ande
re dan koraalvissen kan voorkomen,
was een geheel nieuwe ziekte, nog on
bekend voor de wetenschap. De vondst
van die parasitaire alg is een heel
goede geweest, want daarmee hadden
wij een zeer belangrijke ziekte uitge
schakeld. Door de groep te determi

neren waaronder die alg thuishoort
uiteraard allemaal laboratoriumwerk
kwamen wij te weten, dat een beet
je kopersulfaat de oplossing kon ge
ven. Het moest net genoeg zijn om de
parasiet te doden maar te weinig om
de vis zelf te doen omkomen. Na de
ze vondst zijn wij verder gegaan om
de levensomstandigheden voor de ko
raalvis zo gunstig mogelijk te maken.
Wij hebben op technisch gebied gemo
derniseerd, investeringen gedaan, die
er waarschijnlijk nooit meer uitkomen
maar ja, wat wil je."

„Hoeveel in totaal?" vragen wij ge
ïnteresseerd. „Is moeilijk te zeggen",
ontwijkt de heer De Graaf. Die mo
derniseringen komen namelijk alle
vissen in het aquarium ten goede. Ik
zou het trouwens niet weten".

De moeilijkste en meest gecompli
ceerde {actor waarmee men te ma
ken kreeg was de samenstelling van
het water. „Je bent er", zegt de heer
De Graaf nuc iter „als je j( zeewa
ter zo vaak mogelijk ververst. Dan
hoad je de levensomstandigheden het
best. Maar wij kunnen nu eenmaal
niet meer doen dan eens in de twee,
drie jaar 400.000 liter van de in to

taal 680.000 die er in het aquarium
zitten, verversen. Dus moesten wij
langs chemische en andere wegen
proberen een oplossing te treffen. Bq
het stapje voor stapje voortschrijden
de onderzoek bleek namelijk dat de
koraalvissen enorm gevoelig zijn voor
gifstoffen die in het water gevormd
worden bij de afbraak van hun af
valproducten door bacteriën. Die gif
stoffen waren in de meeste gevallen
dodelijk. Wij moesten dus een beter
filtersysteem hebben. Bovendien
speelt de hoeveelheid zuurstof in het
water een belangrijke rol. Als je maar
zorgt dat er genoeg zuurstof in het
water zit, is het wel in orde. Nu
hebben wij een zodanig filtersysteem
ontworpen, dat die gevaarlijke af
braak van afvalprodukten in het filter
plaats vindt. Wü gebruiken daarvoor
zand en schelpenbanken. De filter be
slaat zo'n kleine 40 m2. Het water
stroomt er met een snelheid van 15
m3 per uur doorheen. Vindt er na de
filtering van het water nog afbraak
plaats, dan duurt het nog zolang voor
het water weer in de aquariumbak
ken komt, dat eventuele giftige bij-
produkten zeer verdund zijn. Behal
ve dit centrale filtersysteem voor het
gehele aquarium, dat zeer modern is,
hebben wij voor iedere bak met ko
raalvissen nog eens speciaal een
apart filtersysteem. De kans dat er'
dus nog gevaarlijk giftige stoffen in
het water van de bakken komt is
nihil.

Ook kwamen wij tot de conclusie
dat de vissen gevoelig waren voor de
metaaizouten die ontstonden door de
aantasting van metalen buizen door
het zeewater. Die zouten waren do
delijk. Alle metalen buizen hebben
wij daarom in de afgelopen jaren door
plastic vervangen. De temperatuur
van het water moeten wij nauwlet
tend in het oog houden. Koraalvissen
blijken enorm temperatuurgevoelig.
Eén graad verschil kan dodelijk zijn.
Wij hebben een speciale verwarmings
installatie laten inbouwen.

Het licht blijkt van invloed. Som
mige soorten moeten getemperd licht
boven de bak hebben, andere fel
licht. Dat zijn factoren die je alleen
maar te weten komt door een lange
reeks proefnemingen en die vele do
de vissen hebben gekost, voor we zo
veel wisten. Nu hebben wij nog twee
technische voorzieningen in ontwikke
ling. Die zijn wij in de proefbakken
nog aan het uitproberen. Wij willen
te weten komen of wij, door ozon aan
het water toe te voegen, de afbraak
van de afvalprodukten in plaats van
biologisch helemaal chemisch kunnen
regelen, waardoor het uitgesloten is
dat er nog schadelijke bijprodukten in
het water komen. En de proefnemin
gen met ozon zien er vooralsnog gun
stig uit. Bovendien willen wij probe
ren de voortplantingsstadia van even
tuele gevaarlijke parasieten met be
hulp van ultra-violet licht te sterili
seren. Daarover weten wij op dit
ogenblik nog niet veel."

Het is duidelijk dat er in het Am

sterdamse aquarium hard gewerkt en
gespeurd wordt can de levensomstan
digheden voor de koraalvissen nog be
ter te maken, de levensduur van de
vissen nog meer te verlengen, de
voorsprong op het buitenland te be
houden. De voeding is ook een apart
hoofdstuk op zich. „Daar schipperen
wij nog een beetje mee", zegt de
aquarium-directeur met een bedrukt
gezicht. „Dat kan nog iets beter. Het
standaarddieet bestaat nu uit gekook
te mosselen, diepgevroren vis (wij
ting), lever, runderhart en garnalen.
Sommige soorten krijgen bijvoeding
in de vorm van havermout (kort
lachje), algen en schrik niet
blaadjes sla. Ze zijn er gek op. Som
mige kleine vissen krijgen nog extra
vitaminen toegediend. Bepaalde vis
sen zijn en dat levert ons grote
moeilijkheden op typische voedsel-
specialisten. Zoek daar maar een
juist menu voor uit."

„Hoe lang het ook zal duren, dat
juiste menu komt er wel. In de proef
bakken achter de „coulissen" gaat
het speurwerk verder, daar zwemmen
kleine en grote koraalvissen doelloos
rond van hoek naar hoek, agressief
happend naar een vinger die men in
het water steekt. Agressief zijn bijna
alle koraalvissen. „Ik durf te bewe
ren" verklaart de aquarium-directeur
tijdens de rondgang, „dat de groot
ste sterfte onder de koraalvissen bij
ons alleen nog maar ta wijten is aan
de agressiviteit onder de vissen on
derling. Het is verschrikkelijk gewoon.
Je moet precies uitkienen welke soort
bij welke soort kan. Want ze vermoor
den elkaar".

In het hoofdstedelijke aquarium
wordt hard gewerkt om de voor
sprong op het buitenland die men
met de koraalvissencollectie heeft
opgebouwd te behouden. De man die
jarenlang met zijn personeel ge
speurd heeft om de doodsoorzaken
vast te stellen, die stapje voor stapje
steeds meer kennis gekregen heeft
van de wonderlijke koraalzeebewo-
ners, spreekt nuchter over de resul
taten. „Nu een collectie van 135
stuks. Met deze kennis zouden wij
een vijfvoudige collectie in het leven
kunnen houden. Maar de ruimte. Ver-
moedelijk komen wij tot 150 soorten,
een paar speciale soorten wil ik er
nog bij hebben. Je stelt je eisen nu
eenmaal steeds hoger. Als je een vis
een jaar in leven houdt zeg je niet
„mooi", neen je zegt, „nu tot twee
jaar zien te komen." Zo gaat het met
de koraalvissen ook. Je wilt steeds
zeldzamer soorten erbij hebben. Neem
nu dat moeilijke punt van de voort
planting. Wij hebben een paar koraal
vissen die sinds 1962 iedere twee
weken eieren hebben. Maar om de
jonge vissen groot te brengen lukt
ons nog niet. Het zal moeten lukken,
wij zoeken verder. De omstandighe
den worden nog beter. Iets van trots
klinkt er in de woorden van de heer
De Graaf door als hij dit zegt. tn
de geest van: „Dat moeten ze ons in
het buitenland nog maar zien na te
doen." Maar dan weer onmiddellijk
daarop „Zo hard mogen wij ons nu
ook weer niet op de borst slaan, want
de ordinaire haring kunnen wij nog
steeds niet houden

LOEK HOSSELAAR

nog dit jaar gereed komen. Dit be
tekent, dat nog vóór 1970 de gehele li
turgie-vernieuwing haar beslag zai

hebben gekregen.

De raad van bisschoppen kwam van
17 tot 20 april voor de tweede maai in
voltallige vergadering bijeen na zijn op
richting door Paus Paulus in januari
van dit jaar. De raad staat onder voor
zitterschap van kardinaal Lercaro,
aartsbisschop van Bologna. De werk
zaamheden van de raad zijn organisa
torisch prima geregeld, vindt, mgr. Bek
kers. De leden hadden al het materi-
van te voren in hun bezit, zodat allen
goed beslagen ten ijs kwamen en er
geen tijd verloren behoefde te gaan.

De bisschop werkt voor Nederland
nauw samen met zijn hulpbisschop mgr.
J. Bluyssen, die namens het episcopaat
belast is met het contact met de lan
delijke commissie voor liturgie en met
dr. H. A. J. Wegman, professor in de
liturgie aan het groot-seminarie Rijsen-
burg in Driebergen en secretaris van
de Nederlandse commissie voor litur
gie.

Toen de raad van bisschoppen op 17
april in Rome met zijn vergadering
begon, lag reeds een reeks van con
cepten klaar, opgesteld door diverse
sub-commissies, bestaande uit tweehon
derd consultoren en deskundigen uit de
gehele wereld. De raad heeft een nieuwe
instructie besproken ter aanvulling van
het Motu Proprio van 25 januari 1964
voor uitvoering van liturgievernieuw
ingen ten behoeve van de bisschops
conferenties. Het is de bedoeling dat
deze half juni klaar zal zijn.

De raad heeft zijn fiat gegeven aan
het concept voor herziening van het
breviergebed. Het breviergebed zal kor
ter worden, terwijl een grotere plaats
zal worden ingeruimd voor de heilige
schrift. Bovendien zullen verschillende
lezingen b.v. van kerkvaders, welke ver
ouderd zijn, vervangen worden door le
zingen van latere theologen, ook van de
modernen.

De deskundige medewerkers van de
raad kunnen thans ook de ritus uitwer
ken voor de co-celebratie en het com
municeren onder twee gedaanten. De
ontwerp-ritus hiervoor van de betrok
ken sub-commissies werd namelijk door
de raad van bisschoppen uitstekend be
vonden. Er bestaat nog wel mogelijk:
heid voor aanmerkingen, die vóór 10 mei
in het bezit van de raad moeten zijn,
maar zij zullen van ondergeschikte
aard zijn.

Aan de sub-commissies van consul
toren en deskundigen, die speciaal zijn
belast met de hervorming van de mis
viering is opdracht gegeven voor de
komende vergadering van de raad in
juni een concept hiervoor klaar te heb
ben. Uitvoerige instructies zijn daar
voor verstrekt. Met name wordt aan
de volkstaal grote ruimte gegeven. De
raad denkt hiesbij in eerste instantie
aan de voormis (woorddienst) en aan
de communie-ritus vanaf het pater nos-
ter.

Mgr. Bekkers verklaarde over die in
structies van de raad aan de consul
toren en deskundigen, dat zij werkelijk
radicaal zijn. Door de wijzigingen, die
voorzien zijn en die zowel betrekking
hebben op taal als structuur, zullen
verschillende gebeden uit de Heilige
Mis verdwijnen, zoals b.v. de voetge
beden, terwijl ook de prefatie met haar
moeilijke theologische tractaten en nog
tal van andere zaken op de helling ge
zet zijn.

(Advertentie)

De beste service bij

Ged. Oude Gracht 108 110 - Haarlem
Telefoon 16657 - 17165 - 17206

Vraagt prijsopgaaf

VERKEERSEXAMEN Het prak
tische deel van het onderwijs verkeers-
examen in Bloemendaal wordt gehouden
van maandag 11 tot en met vrijdag
15 mei in de omgeving van het Rijne-
gomkwartier in Aerdenhout. Voor de ge
slaagde kinderen worden op 18 en 19
juni feestelijke bijeenkomsten gehouden
in het parochiehuis Dornd.

HAARLEM, 24 april In het ko
mende weekeinde gaat de afdeling
Kennemerland van de Nederlandse Ta-
feltennisbond weer zijn jaarlijkse kam
pioenschappen houden. Opnieuw zal ge
bruik worden gemaakt van de fraaie
Badmintonhal „Duinwijck" te Haar
lem, waar zaterdag door de junioren
van 2 tot 6 en zondag door de senioren
van 11 tot 22 uur zal worden gespeeld.

Bij de heren zal de strijd om de titel
weer bijzonder interessant zijn. Kam
pioen Cees Schoof van TYBB zal het
daarbij zwaarder dan ooit krijgen om
de aanval van de jeugd met succes
te kunnen weerstaan. Vooral bij Togido
immers treft men in Harm Huideko
per, Wim v. d. Berg, Rudi Hart en
Jan Carel Luining spelers die er naar
hunkeren de TYBB-speler te onttronen.
Bij de dames is de titel vakant, daar
de huidige kampioene haar titel niet
kan verdedigen. Hier verwachten wij
vooral felle strijd tussen Ria Bos, die
onlangs nogal verrassend het ster-toer
nooi won en Ria Klaver.

Togido 2 en Prowano, de beide kam
pioenen van de le klasse, beginnen za
terdag a.s. met een serie van drie pro
motie-wedstrijden naar de overgangs
klasse. Togido 2 is ingedeeld met twee
geduchte Amsterdamse ploegen, t.w.
Smash 5 en SVP en voorts het onbe
kende Huizen uit de plaats van die
naam. Prowano zal'het moeten opne
men tegen de zeer sterke ploeg van
AMVJ 3, tegen Ahoy 2 uit Hilversum
en Reactie uit Alkmaar. Uit beide af
delingen promoveren de nummers 1 en
2, Togido 2 en Prowano starten deze
competitie beide met een uit-wedstrijd,
waarin Prowano tegen AMVJ 3 nogal
kansloos lijkt, maar waarin Togido 2
bij Huizen de winst moet kunnen weg
halen.

(Advertentie)

GOVERNOR
ANDRÉ JAMET

SPORTMAGAZIJN

Twijnderslaan 7 - H'lem - Tel. 15116

Ruime parkeergelegenheid

HAARLEM, 23 april Zondagmor
gen om half elf begint in het gebouw
van de Haarlemse Kegelbond het jaar
lijkse Tulpentoernooi van Schermschool
Van der Valk. De toegang is vrij.

Ongeveer tachtig personen nemen
deel aan het toernooi: op floret voor
junioren dames en heren en op sabel
voor dames m heren.

(Advertentie)

off. dealer voor Haarlem en omstreken:
ZANDVOORTSELAAN 4-6 - TEL. 38825

De uitslagen van de gisterenavond in
café-rest. Vreeburg te Bloemendaal ge
speelde wedstrijden luiden:

car. brt. h.s. gem. pnt.
Karman 300 294 20 64 14.70 0
Nobels 250 250 20 47 12.50 2

Dickmann 350 350 30 45 11.66 2
G. v. d. Kuyl 250 224 30 34 7.46 0
Agema 400 400 23 89 17.39 2

Broertjes 300 300 23 45 7.73 0
Pérukel 300 172 21 33 8.19 0

E. v. d. Kuyl 250 250 21 48 11.90 2
Karman 300 300 26 57 11.53 2
G. v. d. Kuyl 250 207 26 4 2 7.96 0
Dickmann 350 350 19 85 18.42 1
Nobels 250 250 19 44 13.15 1

De wedstrijden worden vanavond om
20.uur voortgezet. Zaterdagmiddag
volgen de slotp ar tijen om resp. 13.30 en
15.30 uur.

HAARLEM, 22 april Zaterdag en
zondag organiseert de H.W.S.V. „Jan
Passtoors" de jaarlijkse bloembollen-
tocht. De start is vanuit gebouw „Prin
sehof", Clipperweg 55 te Heemstede,
zaterdag tussen 13.30 en 15 uur, zondag
tussen 10 en 12.30 uur. De afstanden
zijn 10-15-20 km. terwijl zondag ook de
afstand van 25 km. gewandeld kan wor-
den. Aan de start bestaat gelegenheid
om in te schrijven.

(Advertentie)

BIJ HET STATION