Twintig jaar geleden werd Walcheren verwoest
Geen onnodige
lammer klacht
werd gehoord,
geen onnodige
traan gelaten
ji
BOLS -eiken dag een glaasje
Districtskampioen PimSethPaul:
geslepen veteraan, groot tacticus
Samen koppel
met toekomst
k
Walcheren op
de televisie
Route koninklijk
bezoek Hoogovens
BOLS ejj tocTD pittig
Groningen begon
weer lange reis
Telstar schept
parkeerprobleem
li
DINSDAG 17 NOVEMBER 1964
PAGINA 7
H(Door HERMAN HOFHUIZEN)
ËT is in deze dagen twintig jaar geleden dat
Walcheren werd verwoest en dat Walcheren
werd bevrijd. De doffe rampzaligheid was
nodig om de glorie mogelijk te maken. Wat er
Zlch toen op het prachtige Zeeuwse eiland heeft af-
jfespeeld, was werkelijk van een visionaire drama-
lek. In september 1944 was de oorlogssituatie in
Vvestelijk Europa zo: de geallieerde legers waren
de invasie in Normandië onverhoeds snel opge-
rukt tot aan de Nederlandse grenzen. De uiter-
Ql^te belangrijke havenstad Antwerpen was be-
rejds in hun handen gevallen, maar het was van het
hoogste strategische belang dat de scheepvaartweg
daarheen de Wester-Schelde dus zou worden
vrijgemaakt. Het zou de oorlog bekorten, het zou
dus mensenlevens sparen. Maar alleen een oorlog
sleept deze ellendige paradoxale tragiek met zich
mee, dat om mensenlevens te sparen eerst mensen
levens moeten worden geofferd.
Het geallieerde hoofdkwartier in Londen besluit
na lang, gewetensvol wikken en wegen de dijken
van Walcheren kapot te gooien, opdat het water
de vijand zal verjagen. De Schotse generaal Ha-
quewill Smith bevelhebber van de 52ste Lowland
Divisie, die het bevel zou gaan voeren over de
landingsoperaties rechtvaardigde na de oorlog de
geallieerde „aanval" op Walcheren. Hij zei: „Op
15 december begon von Rundstedt zijn Ardennen
offensief. Hadden wij de dijken van Walcheren niet
kapot gegooid dan zouden de eerste geallieerde
schepen niet eerder dan tegen Kerstmis in Ant
werpen geweest kunnen zijn. En wellicht was dat te
laat geweest."
Hoe dan ook, reeds in september 1944 ging er via
de radio een boodschap van Eisenhower, de ge
allieerde opperbevelhebber uit: „Zeeuwen aan de
Scheldeboorden weest op uw hoede. Verlaat de ge
vaarlijke plaatsen". Een dreigende boodschap die
niet iedereen op het eiland bereikte. Maar op 2 ok
tober verschenen Engelse vliegtuigen boven Wal
cheren. Zij gooiden vooralsnog strooibiljetten uit:
„Zeeuwen aan de Scheldemond verlaat uw woon
plaatsen er zullen hevige bombardementen volgen,
het water zal het land overstromen."
De volgende dag reeds was het zover. Op 3 ok
tober daverden grote viermotorige „Lancasters"
in golven naderbij. Zij wierpen hun bommen af op
de dijk bij Westkapelle. Toen zij vertrokken
stroomde het water door een gat van 125 meter
lengte het land binnen. Om precies te zijn: bij nor
maal hoog water 500 kubieke meter per seconde.
Wsa\S!' i
w-
De verwoesting als voorspel tot ae glorie van de bevrijding.
j
Er valt een kerstboom op de diik
Ie»ifn zer dagen in Westkapelle
dr »?esTt, en heb er gesproken met
Huygens, die nu 33 jaar de
eeft i e verzorging van het dorp
sen HoJLj de sinistere gebeurtenis-
biaakt rT s van nabij heeft meege-
,,o '- /?U zei:
t>Ur. J-, een uur die dag had ik spreek-
er èenP een gegeven moment komt
•Pokt" man binnenrennen, die roept:
e diiu ®F valt een „kerstboom" op
>>kersthi Naderhand bleek dat die
t nSstek°m" een of ander aandui
t%toiT l een °f ander aanctui-
ïkigen h j ,was geweest dat de vlieg-
den uitgeworpen om het te
,;-b ^deren gebied te bepalen. Ik
n»8Sest?1Icldellijk al mijn patiënten
ii ar p'Uut-d en ging met mijn gezin
rif1 boff, schuilkeldertje ir de tuin.
nf drjp bardement begon. Het duur-
ifh aaM.ur achter elkaar. Het leek op
en beving. Het werd gewoon don-
t^agdp a's je een blik naar buiten
fli?ar nlii n zag in de lucht alleen
hl. geho, en modder. Ik was niet op
dl1 eer, Uren voorbereid. Ik had wel
vfcht, rian ander gehoord, maar ik
la gaal bet alleen om landingen
li" diikl_er~niet om het stukgooien
Ip bet u,! T?.en ik de schuilkelder
AI
i^ardiök"_'".?liuIIie"ienKasi was merk-
d? Sens uze nog heel. Ik heb ver-
ik Li"61 een aantal EHBO-ers
lar „„"opgeleid, een ron
;zeif(jp viel er niet te
tl*6 epl av°nd ben ik naar uostka-
n ont an om een plan de campag-
l'Sens1""weniffl. Het water kwam ove-
W bur l, langzaam op. Het duurde
of do?n dne voor het „hoog" in
Vera„u ?,nd- Dat beeft overigens
he^ ZolHLiielöke„ tra.gedie veroor.
rtii-iÜ miJn he*e ^uis kapot.
^ardi„„ mstrumentenkast was m
u?igens iize nog beel. Ik heb
lie ik*? met een aantal EHBO-ers,
djfer vad opgeleid, een ronde gedaan.
^—*4 liVKenjKe irageaie V€
wfi do^evenenveertig inwoners van
fl°len (B, faren in de kelder van de
r»r', blaar Vcht' Hi-i kreeg een voltref-
akt de mensen werden niet ge-
tiBn8'wfrleeBn: de weg naar de uit-
Van 1 "un versperd. Vierenveer-
bi deze mensen zijn in het lang-
(v6rdrir>kbgebde water een vreselijke
u'erleviB5gsdood tegemoet gegaan. De
j?bvien e?den konden wij later met
eigens ®Xrflden-" Tot zover dokter
ri1 Zelfp 'die naderhand het mogelijke
hl6diSchJï^ogelüke gedaan heeft om
V6ft hif ulP te bieden en. één keer
rt bachts samen met een collega-arts
ho volopr,yln de boeken gekeken" om
hoÜ doen t? dag een operatie te kun-
n* geslaagde operatie bleek
tl6' Watp bö Westkapelle was kapot.
d aa8 n stro?mde b innen. Maar te
bet h-- undigen hadden berekend,
eiVeer deze stand van zaken on-
6„ en ,)feken zou duren voor Wal-
ho eb. zou zi)n- Dat zou te lang
lp 6ttendoIIi§eF omdat de nog steeds
jg d om u puitsers reeds doende wa-
dilVersPtJ,et water tegen te houden.
6(Se on v®fn een ,,Deichsbau"-deskun-
t-j b ho0tmfi, toneei, die de aanleg van
bü. erke i v&n Zoutelande over Ma-
Val® bevii GrÜPskerke naar Oos
Vi,b een i,al: mitsgaders het ma
bilSs'bgen u- ngs de tankgracht
tp bhen iriir, b rieP alle beschikbare
daALv°lbren£eratief °P om dat karwei
«®bznef?n-„Maar de bevolking
bis wofl' "Wat die man wil is on-
b"e„eii GrÜPskerke naar Oostka-
\»?n mitsffad^rR h^t maken
om
»are
wei
ring
Weöt'nMVVfclT aie man W1J 1S on'
I-a®11, Zeer ?e.rêens van". En er kwa-
a's, nlfi.nig mannen. Er volgden
®cUtie. restaties en tenslotte een
De geallieerden brachten, zij het
een dubieuze, redding. In de
middag van de 7de oktober ver
schenen de Lancasters opnieuw
boven Walcheren. De Nolledijk bjj
Vlissingen werd over een lengte van
vijftig meter doorbroken. In de dijk
bij fort Rammekens wordt een gat
van driehonderd meter gegooid. Op 11
oktober het laatste en grootste bom
bardement. In de dijk tussen Veere
en Vrouwenpolder wordt vierhonderd
meter dijk verwoest. De Duitsers roe
pen opnieuw op tot het tegenhouden
van het water. Maar de Zeeuwse men
sen verschuilen zich. Op zaterdag 14
oktober zien de „Deichsbauer" einde
lijk hun dwaasheid in en geven hun
plannen voor het doen aanleggen van
„noodkaden" op.
En de Zeeuwen? Ik citeer het wel
haast testamentische woord van een
chroniqueur, dat ik aantrof in een van
de boeken, die ik mocht raadplegen in
de Provinciale Zeeuwse Bibliotheek in
Middelburg:
„Geen onnodige jammerklachten
werden gehoord, geen overbodige traan
werd gelaten."
Ook dit werd mij bevestigd door een
ooggetuige: jhr. mr. A. F. C. De Casem-
broot, tegenwoordig en sinds 1948 Com
missaris van de Koningin In de pro
vincie, die hij kent als wellicht nauwe
lijks iemand anders. Hij was er na
tuurlijk óók bij toen die eerste bom
op de dijk van Westkapelle viel. Hu
logeerde toevallig in de gemeente, van
welke hij van 1932 tot 1940 burgemees
ter was geweest en waarin hij in 1946
als zodanig zou terugkeren. „Je dorp
ligt in de poeier, ga er maar weer
heen," hadden ze tegen hem gezegd.
Hij was er graag heen gegaan en in
twee jaar kwam „Westkappel" zo
zeggen de Zeeuwen het onder zijn
leiding tot nieuw leven. „Toen ik in
1948 dus commissaris werd was in
ieder geval mijn geweten gesust," zegt
Jhr. De Casembroot nu, niet zonder
enige voldoening.
Maar hij was tóen in Westkapelle.
Hij had een geprononceerde
functie in het verzet en werd
onmiddellijk benoemd tot com
mandant van de Binnenlandse Strijd
krachten, toen die bovengronds wat
konden gaan doen. De bom viel. Jhr.
De Casembroot zegt: „Ik zei de vol
gende dag tegen de mensen: „Blijf
weg van de dijken en ga uit de buurt
van de stellingen, maar blijf wél in
'and." De Duitsers wilden in
mllf.m-iAd.e bevolking al evacueren,
mo„L toen steeds tegen mijn
mense egd: )Je moet het zé,{
hn?JNma£r zai er gebeuren als
luiiif Pordrecht bent, wat staat
den naar n ^a,chten? Afgevoerd wor-
Eten kim EUuSland en déar werken?
mnvaurk f?..betGr zoveel en zo lang
K S khjven zitten." De Zeeuwen
Sldal,,Zi) bleven- Ik zelf ging
den in h!ïCap-? Jnaar Gr'jpskerke, mid-
het eiland. De Duitsers wilden
v'
De negentiende aflevering van
„De Bezetting" een serie
documentaires over Neder
land in de Tweede Wereldoorlog
van dr. L. de Jong die heden
17 november om 21.10 uur op het
eerste net zal worden vertoond
heeft als onderwerp „De oorlog
in Zuid-Nederland". Daarin zal
ook aandacht worden besteed aan
het drama van Walcheren twin
tig jaar geleden.
nooddijken aanleggen. Maar de bevol
king wilde daar niet aan mee doen.
Men zei: „Die Moffen zijn goed ge
noeg om hun eigen spullen te redden."
Inmiddels was Walcheren een van de
meest versterkte punten van Europa.
Toen Grijpskerke onderliep ben ik naar
Domburg gegaan en op 28 en 29 okto
ber begaf ik mij naar het hoofdkwar
tier van de B.S. in Middelburg. De
daar in de buurt gelande Engelsen
wilden tot onze spijt niet, dat die B.S.
méé ging vechten. Op 6 november
werd Middelburg bevrijd. Op 8 novem
ber volgde de overgave van de laatste
Duitse troepen bij Vrouwepolder. Wal
cheren was verwoest, maar vrij. Op
de Markt van Middelburg hebben wij
toen onze bevrijding herdacht. Ik heb
bij die gelegenheid gesproken. Mijn
overgrootvader van moederszijde, had m
1814 op dezelfde plek het w<x>rd gevoerd
toen de bevrijding van de Fransen
werd gevierd. Hoe de bevolking zich
fedragen heeft in die trieste novem-
erdagen? Kijk, ze wisten dat het no
dig was. En je vergeet al gauw het
beroerde, maar het mooie blijft: ka
meraadschap en teamwork. Maar bo
venal: een Zeeuw draagt zijn leed man
moedig en hij loopt met te grienen."
De chroniqueur: „Geen onnodige
Advertentie
jammerklachten werden gehoord, geen
overbodige traan werd gelaten."
Ik moet nog terug naar het ver
haal over het drama. Walcheren
stond vol. Maar de vijand wijkt
nog niet. Er zijn landingen nodig.
Zij komen dan ook. Op de le novem
ber 1944 naderen de geallieerde lan-
dingsboten het eiland. Op twéé plaat
sen. Bij Vlissingen en, wéér, bij West
kapelle. Bij Vlissingen gaat het vrii
gemakkelijk, de Duitsers hebben kenne
lijk niet gerekend op een landing bij
het Slikhaventje, bu Westkapelle wordt
zwaar gevochten. „Normandië was een
hel, Westkapelle was erger", verklaar
den Britse officieren, die beide oor
logstonelen hadden overleefd, later
Ik roep nogmaals een oogeetuhre
op. Een van de mannen, die on een
landingsboot op Walcheren was tne
gestormd, schreef nadien
„Wjj zaten ln onze schuiten die zo
snel mogelijk op de dijk aanvoeren
De duh braakte vuur en ijzer Wh
zagen schepen rondom ons in de êronri
boren. De opvarenden sprongen over
boord in het üskoude water in hl
hoop het vege lijf te kunnen 'redden
Verder varend trachtten wh noe aan
boord te trekken, wie aan boord e-e
trokken worden kon. Wie dat eeiuk
niet ha moest trachten zichzelf te red
den. Wij waren zelf in gevaar, wach
ten, stil gaan liggen zou gelijk staan
met een wisse ondergang. Voort dus
naar de kust in de hoop, dat onze
strijdmakkers fortuin zouden hebben
Nog voor de kust bereikt was opendén
zich de landingsvaartuigen. De tanks
rolden eruit en kwamen in het wa
ter terecht. Hun mijndeteetors veroor
zaakten explosie na explosie. Toch wer
den tanks getroffen. Hun vlammende
olie verzengde de Inzittenden. Man
schappen sprongen aan land, het ge
weer ln de aanslag. Zij moesten zich
een weg banen naar de Duitse bun
kers van waaruit het vuren voortduur
de. Maar wij kwamen er, we kregen
hen er onder
De geallieerde troepen kregen de
Duitsers er onder. De Zeeuwen
bleven achter met een verdron
ken en verwoest land. Maai
zij kregen hun onvoorstelbare ellende
„eronder". Wie in het jaar Onzes He
ren 1964 door het wonderlijk reine land
reist, heeft de grootste moeite uit te
maken waér de grootste offers zijn
gebracht en waar de tranen het meest
hardnekkig werden Ingehouden.
(Advertentie)
KOELKASTEN
CENTRALE HANDELS VENNOOTSCHAP - ROTTEROAM
VELSEN NOORD, 17 nov. Zoals
bekend zullen Koningin Juliana en
Prins Bernhard donderdag aanwezig
ziin bij de officiële ingebruikneming
van de blokbandwalserijen bij Hoog
ovens De route, die vanaf de Velser-
tunnei wordt gevolgd, is: Velser Tra
verse, spoorwegovergang, Schulpweg,
Noodweg, Gildenlaan, Wenckebachstraat
Breedbaiidweg. De aankomst bij de in
gang van Hoogovens is 's middags
half vier.
GEMEENTERAAD De gemeente
raad van Sassenheim komt vanavond
dinsdag 17 november 's avonds om
half negen ten raadhuize in openbare
vergadering bijeen.
(Advertentie)
Irare Rietveld smasht
te gedwee voor felle
rivale Agnes Geene
Ham
F.
mej.
(Van een medewerker)
HAARLEM, 17 nov. Imre Riet
veld verslagen door Agnes Geene,
Boudewijn Ridder geen distriktskam-
pioen maar „veteraan" Pim Seth Paul.
Opmerkelijke resultaten van de Noord
hollandse distriktskampioenschappen
die in de badmintonhal in Haarlem
werden gehouden. Pim Seth Paul, die
voor „Velsen" speelt, maar woonach
tig is in het Belgische Turnhout, drong
gemakkelijk door tot de finale, waar
hij Leendert Boele uit Badhoevedorp
ontmoette. Boele had in de halve fina
le in twee games de Duinwijck-inter-
nationaal Boudewijn Ridder gewipt. In
de eindstrijd was Boele graag een uit
puttingsslag begonnen, maar als groot
tacticus gaf Seth Paul zijn tegenstan
der geen kans. Met 15-10 en 15-8 be
slechtte hü de partij in zijn voordeel.
De 17-jarige Agnes oeene, afkomstig
uit Huissen bu Nijmegen, heeft haar
hart verpand aan badminton. Vorig
jaar vestigde zij zich in Haarlem om
onder leiding van de heer G. Wolters
te kunnen trainen. De overwinning van
Agnes op Imre Rietveld, onze nationa
le kampioene, is geenverrassing.
Reeds vorig seizoen werd Imre in haar
goede prestaties op de voet gevolgd
door Agnes en ook toen al moest Imre
enkele malen de kracht van de huidi
ge Haarlem-speelster erkennen.
Samen staan zij in Nederland op
efnzanae hoogte. Imre nam vorig jaar
u li- aan buitenlandse toernooien en
het ligt in de bedoeling dat ook Agnes
eerdaags over de grens gaat. Zondag
vormden zij voor het eerst een dubbel,
wonnen ook prompt de titel. Ook in de
„nationale" zullen zij samen spelen en
hopelijk kan deze samengang ook
in het buitenland vruchten afwerpen.
In de eindstrijd van het damesenkel
liet Imre zich meeslepen door het ■spol
van Agnes. Gedwee smashte zij op de
lobs van Agnes, die weinig moeite
had met de verwerking van Imre's
slagen. Met 11-6 bracht Agnes de eer
ste game op haar naam. In de twee
de game leidde Imre Rietveld met
4-0. Imre had haar tactiek aangepast,
maar had te veel energie nodig om
door te drukken. In de verlenging be
zat Imre de service, zjj durfde geen ri
sico te nemen en Agnes wel en zo won
Agnes ook de tweede game, 12-11.
De belangrijkste resultaten luiden
voorts
A-toernooi, H.D.: B. Ridder en J
Rijmers versl. Mallant en L. Boele 14I
18, 15-13 en 15-9; D.D.: Imre Rietveld
en Agnes Geene versl. Marja Ridder
en Felise de Nooijer 15-2 en 15-10~- G
D.: Imre Rietveld en O. Mallant Versl'
Agnes Geene en Habich 18-15 en 15-
B-toernooi: P. Visman (H
E), Minette Nooyer (DE), P. Visman
en J. Menger (HD), mej. M. Wolters
en mej. M. de Nooyer (DD), en mej
v. Hemert en B. Mekel (GD).
Winnaars C-toernooi: G. v.d.
(HE), mej. A. van Leeuwen (DE)
Werkman en R. Bruntink (HD), mej.
L. v. Loenen en mevr. P. Perry (DD)
mevr. en dhr. Langhout (GD).
IJMUIDEN, 17 nov. De zeesleep
boot Groningen onder commando van
kapitein A. v. d. Wiele, die in de af
gelopen maanden de 8.500 mijl lange
sleepreis met twee bakken en een
sleepboot volbracht van Norfolk in de
Verenigde Staten via het Suez Kanaal
naar Bandar Abbas in de Perzische
Golf, is zondag weer een lange rei»
begonnen. De Wijsmullersleper is op die
dag vertrokken uit Brisbane in Aus
tralië met op sleeptouw de Nederlandse
cutterzuiger Queen of Holland van de
Amsterdamse Ballast Maatschappij. De
zuiger moet eveneens naar de Perzische
Golf, een afstand van 7.500 mijl.
De laatste tijd is Australië verschil
lende keren het doel geweest van Wus-
mullerreizen. Half 1963 leverde de sleep
boot Zeeland een zuiger af m New-castle,
na een sleepreis van Suez af. \_eiwolgens
kwam de Willem Barendz eind vorig
jaar in Brisbane met de zuiger Queen
of Holland op sleeptouw uit Bahrein
vandaan, dezelfde die nu naar de Perzische
Golf wordt gesleept. Daarna was het op-
nieuws de Willem Barendsz, die Australië
aandeed om de zuiger Jamaica Bay uit
New Orleans vandaan in Brisbane af
te leveren. Enkele maanden geleden
werd de Gelderland de vierde sleep
boot met achter zich de HAM 208, een
zuiger uit Rotterdam, die in Sydney
werd afgemeerd. En nu heeft de
Groningen de Queen of Holland weer
opgehaald om in de Perzische Golf
af te leveren.
Alleen met deze vijf lange sleepreizen
van en naar Australië zullen de Wijs-
mullersleepboten al büna 50.000 miil
slepende hebben afgelegd
Y.ELSEN, 17 nov. Tjjdens de wed
strijden van de Sportclub Telstar neemt
net parkeren van auto's in de woonwijk
Velserbeek zodanige vormen aan, dat
het noodzakelijk is regelend op te tre
den. De gemeente wil dit gaan doen
door het plaatsen van wachtverbods-
borden. Voor dit doel zullen 22 borden
moeten worden aangeschaft. De kosten
van het aanschaffen en plaatsen van de
borden worden geraamd op 2.200.-,
waarvoor aan de gemeenteraad een kre
diet is gevraagd.
