Haaien en kleine
in Holy Loch
Alleen zeehonden hebben
zonder papieren toegang
tot Polarisraket-basisi
Ltz. Kleiman en
het opeten van
champ
asne
s-S sa* r 35asss
BIJNA KLAAR VOOR (VERFILMDE) ZONDVLOED...
£3k pak jrSSBfl!
PAGINA
ZIJN lange magere vin
ger gleed traag langs
de wand van het aqua
rium. Hij volgde een klein
buikig visje, dat even lang
zaam aan de binnenkant
van het dikke glas opzwom.
Totdat een bosje varens op
een miniatuur rotsplateau-
tje het de weg versperde.
Maar de vinger schoof ver
der, daalde plotseling snel
tot aan de bodem van het
aquarium en wees toen zeer
nadrukkelijk op het donke
re modelletje van een on
derzeeboot. Een bol en
breed speelgoed-onderzee
bootje. Onmiskenbaar ge
baseerd op de enorme,
zwartgrijze boten, die diep
onder de lange deining van
de oceanen sluipvaren. Mèt
in het stalen lijf, dicht
naast elkaar, de gevreesde
Polarisraketten. „Wapen
nummer-een, meneer."
Commander Crushman
zei: „Wij hébben het en
zijn van dag tot dag bezig
met de verdere ontwikke
ling ervan. Maar als het
uur mocht komen dat we
het moeten gebruiken, heeft
onze missie gefaald." De
man in het sombere, zwarte
winteruniform van de
Amerikaanse marine draai
de zich in de bureaustoel
naar ons toe. En de ogen
die ons nu strak en ernstig
aankeken, waren bepaald
niet die van een tot alles
bereid zijnde gastheer. Het
waren koele, taxerende
ogen. Ze taxeerden ons en
het fiat-telegram uit Lon
den, dat wellicht enkele,
maar zeker niet alle deu
ren van de geheimen in
Holy Loch voor ons zou
openen. Hij stond op en
liep enige keren zijn hut
op en neer. Een fraaie, rui
me hut met zacht leren
fauteuils, een aan de grond
genageld ledikant in plaats -
van de klassieke kooi en j
als grote exclusiviteit in de
hoek het aquarium met de
tropische visjes. „Eigenlijk
zijn we niet zo dol op be
zoekers", sprak commander
Crushman. „Hoe minder
bekijks, hoe beter. Niette
min welkom aan boord
van het onderzeeboot-moe-
derschip USS Hunley". En
het was alsof de sfeer van
spanning even verdween
De zeehond „zonder-papieren"
Holy Loch. Een wijde baai
aan de Schotse westkust.
Het water van de Clyde
waaiert er na zijn tocht langs
de grote en vuile industrieën
van Glasgow breed in uit. De
baai is omgeven door de krom
me, massieve ruggen van de
Hooglanden en heeft tevens de
beschutting van eilanden als V
Bute en Arran, die de eerste
klappen van de westelijke oce
aanwinden opvangen. Een won-
derlijke omgeving, die van Holy
Loch. Het ene moment ben je
er zeker van dat hier de woor
den lief, leuk en romantisch van
toepassing zijn, want dan breekt
de zon door het grauwe wolken
dek boven de heuvels met hun
nu eens bruinrode, dan weer
groene jassen en weerspiegelt
de driftige kabbeling in de baai
de milde glimlach van „Bonnie
Scotland." Maar dan wordt plot
seling het felle zonlicht uitge-
draaid, is opeens alles grauw
kV somber onder de leigrijze
«n, die net zo gemakkelijk
rege^ aLs sneeuw of hagel pro
ducer-en. Dan is het water in de
baai in wilde beroering en krijgt
het kleine eilandje van het licht
baken midden in de baai, een
hoogopvliegende schuimaarden
door de lichtbundels stuiv®";
„Je hebt hier vier seizoenen
in een uur", zei ons een Amen-
kaanse marineman in het bon
kige stoomtreintje van Glasgow
richting Holy Loch. En we had
den niet lang nodig om zijn diag
nose als de enige juiste te er
kennen. Want net als aan de
Ierse westkust draaien hier de
depressies proef, alvorens hun
krachten aan Europa te tonen.
En zij doen dat alle op vol ver
mogen.
7—:^
Het onderzeeboot-moederschip Hunleyde drijvende basis in Holy Loch.
De USS Ethan-EUen terug van een sluipvaart in de Atlantic.
De Ark van Noë die gebruikt moet
worden in Dino de Laurentiis
verfilming van De Bijbel staat nog
in de steigers, maar nadert haar
voltooiing.
-am _,- *n
T-Jyf;
ir^r •"Tn im i* --'•■"•*t t
(door HAYE THOMAS)
j
Toch heeft Holy Loch tot voor
enige jaren een 7,ij het dan
bescheiden naam gehad in
het Schotse toerisme. De hotels
en de plaatselijke middenstand deden
er in Het zomerseizoen goede zaken
en wie zich dat wat de woonruimte
betrof kon permitteren, verhuurde
gedurende deze maanden kamers.
Want de baai met zijn voortdurend
wisselend decor trok telkens weer een
vaste groep belangstellenden, die het
halve de landelijke en plaatselijke
pers, waren nog tal van andere
nieuwsgierigen met de oude veerboot
..(.DjArinni.)' overgestoken om in Du-
vaak an.tuimiK"
jes als Dunoon en Sandbank aa Sf aSntiSn5 u8chip dat voorl0-
baai. Het werkende deel van de rmm p.g^de dravende basis zou vormen
negenduizend mensen, die hl®* aI atoomomi«™^hne bestaande uit
Holy Loch wonen, had er speciaal a^mond^eeboten, uitgerust met
een snipperdag voor genomen en Dat was de Britse
regering van Macmiilan
rikanen overeengekomen. Het ken
de de aanwezigheid van a«ooroKop.
pen in een omgeving di«„,1 ^,ar
tot de uithoeken van SehofJ d be
hoort, maar toch beti^kkelyk cUcht
bjj de grote vallei van de Clyde hgtl
waar meer dan zeventig P"\_ t Vaa
de vjjf miljoen Schotten woont.
De beslissing van ^acIfrPj?l bad
in het land en met name in dit deel
van Schotland grote beroering ge_
bracht. De notabelen van de plaatsjes
rondom Holy Loch kwamen bijeen jn
grote vergaderingen, ^aa™P men al"
lerlei voorzorgsmaatregelen nam. Zo
meende men dat v°°ral d£ melkfa
brieken uit de buurt maaibeter naar
veiliger oorden konden verhuizen met
al die radio-actieve gevaren. Men kon
dan ook beslist van een bepaalde
spanning spreken, wen oe vreemde,
hoog opgebouwde Eroreu.» de baai
binnenvoer en op de,„ Y,° e„n zorgvul
dig aangegeven plaats de ankers liet
vallen. Vele duizenden sloegen deze
binnenkomst vanaf d® boulevard en
de paar smalle strand!'gade. Maar
de verwachte rel bleef uit. Men had
gerekend op een «fote demonstratie
vanuit Londen, het grote anti-bomcen-
trum van de filosoof Bertrand Russell
op touw gezet. Maar alles wat er ge
beurde waren de acties van een paar
motorbootjes die probeerden het bin
nenvaren van de Broteus te beletten.
Zij werden door patrouilleboten Van
de Royal Navy uitgeschakeld. Na een
paar dagen was er een sitdown-demon-
stratie van enkele jongelui op de veer
bootsteiger. Daarna volgde de enige
werkelijke demonstratie van betekenis,
waarvoor betogers uit alle delen van
Schotland en Engeland naar Dunoon
kwamen. De politie greep nu krachtig
in en de straf die de districtsrechter
de gearresteerden oplegde was niet
mis: tien pond, dus ruim honderd
gulden. Vergeleken b\j de Londense
maatstaven voor dit soort vergrijpen,
die meestal zon drie pond boete
betekenen, dus wel zeer aan de hoge
kant.
Het rumoer der oppositie ver
stomde. En de demonstraties
liepen terug tot vaak zielige
eenmansvertoningen, zoals die
van de oude weduwe Robertos, de
enige van de plaatselijke bevolking
die zich openlpk tegen de aanwezig
heid van de Amerikaanse basis blijft
verzetten. Of die van de vreemde
jongeman, die met een mes tussen de
tanden te Dunoon in de diepe baai
dook, om in zijn eentje te proberen
het moederschip onherstelbare schade
toe te brengen. Er stond een stijve
bries op de dag van zijn actie, maar
van uitstel wilde hij niet weten. Ge
lukkig maar, dat de Amerikanen van
af de brug van hun basisschjp met de
enkele toeschouwers op de kant mee
keken naar de vermetele zwemmer,
die al duidelijke tekenen van ver
moeidheid toonde en nog niet eens hal
verwege al in 'rote moeilijkheden
kwam. H\j bereikte tenslotte de Pro
teus in een barkas van de Amerika
nen, die hem van droge kleren en
koffie voorzagen alvorens de roeke
loze demonstrant naar de vaste wal
terug te brengen. Het was een der
laatste stuiptrekkingen van het ver
zet, dat hoe gek het mag klinken,
het eerst rondom Holy Loch verdween.
Ondanks het feit, dat zich hier toch
duidelijke veranderingen voltrokken.
Veranderingen om te beginnen in het
toerisme, dat vrij snel verwaterde,
omdat de meeste hotels vaste Ame
rikaanse klanten kregen en alles wat
maar verder aan woonruimte kon wor
den vrijgemaakt, door de marineman
nen voor hun gezinnen die zij lieten
overkomen tegen zeer aantrekkelijke
Prijzen werd gehuurd. „Als ze hun
e!gen vrouw en kinderen naar de baai
halen, zal het met dat gevaar wel
loslopen," zo redeneerde men in de
omgeving en toen bovendien tijdens
do spannende dagen van de Cubacri-
sis de Proteus plotseling uit Holy Loch
was verdwenen en zee had gekozen,
z?g men daarin een gebaar om elk
risico te vermijden. Twee jaar na
haar aankomst werd de Proteus ver
vangen door 't nieuwe USS Hunley.
1 e Amerikaanse gemeenschap in Ho-
Loch was inmiddels tot zo'n twee
duizend personen uitgegroeid, van wie
ruim dertienhonderd man op de Hun-
'oy gehuisvest. Het komen en gaan
ran de grote zwarte onderzeeboten,
dje altijd boven water de baai in- en
uitvoeren tot aan de Hunley of het
grote drijvende dok, was een ver
trouwd verschijnsel geworden. Niet
wennen alleen kon men in Dunoon
Sandbank aan de grote exodus van
de „Ladies-of-easy-virtue", of te wel
de „Leichte Kavallerie" uit Glasgow
naar dit oude eerbiedwaardige toeris
tenoord. Men was er van het optreden
der dames niet gediend en voor meni-
8e hotelbalie kwam het tot een open-
hik conflict. Men heeft dat simpel
weg opgelost door tot tevredenheid
v'an alle partijen „de jannen" meer
gelegenheid te geven in Glasgow te
gaan passagieren, dat per slot van
rekening met de veerboot en het stoom
treintje in een paar uur tijds te be
reiken is.
met allerlei gekleurde kaarten voor-
zag van een blauwe, die we op de
borst moesten dragen. De blauwe
kleur bepaalde de aard en de om
vang van ons bezoek aan de streng
bewaakte geheimen van Holy Loch.
En van dat moment af konden we
geen stap meer op of in het schip
verzetten of er waren telkens twee
toezichthouders bjj aanwezig. Twee
toezichthouders, die als hadden zij
er een speciale cursus voor gevolgd
uiterst beperkt waren in het be
antwoorden van onze vragen. En we
hadden vragen aan boord van de
merkwaardige Hunley, die ons eigen
lijk een groot industriecentrum toe
scheen. Geweldige timmerafdelingen,
magazijnen, plaatwerkerijen, iets wat
ons meer een soort hoogovens toeleek,
werkplaatsen en hallen met enorme
machines waartussen de bemanning
in alle gemoedsrust pijltjes gooiend de
kunst van Darts beoefende. Dan was
er in het dek van het schip een soort
vallei, op de bodem waarvan zich
een aantal deksels bevond, deksels, die
toegang gaven tot de opslagplaats der
Polarisraketten. In de vallei stond
het grote stalen harnas dat de raket
ten bij het overtakelen vanuit de val
lei tot in de atoomonderzeeboot om-
krijgen, opdat toch maar geen enkele
onbevoegde een blik op het wapen
nummer-één kan werpen.
Op onze tocht door het schip pas
seerden wij behalve de gebruikelijke
cola- en ieecreamapparaten en een
„trekkast" voor een kennelijk extra
pittig limonadedrankje, dat de naam
dr. Pepper draagt, een aantal zwart
en rood beschilderde deuren. Er zaten
kleine ronde gaatjes in waarachter
telkens een oog loerde. Onder in de
deur zat een Soort brievenbusje, waar
door, we zagen het verschillende ke
ren, jongens die er naar binnen wil
den eerst enkele woorden mompelden
en vervolgens een kaartje schoven.
Pas als dit was gecontroleerd, ging
de deur voor hen open. De officier
van onze begeleidingspatrouille wou
ons nog op de mouw spelden dat het
hier de verschillende postkantoren van
de Hunley betrof, maar ai heel gauw
was het ons duidelijk dat we in wer
kelijkheid de verschillende zwaarbe
waakte toegangen tot het raketten-
centrum passeerden.
men op deze, ook al weer om vei
ligheidsredenen, met sterke schijnwer
pers het water rondom aftast.
Iedereen leek er op zijn quivive
te zijn. Zoals bij voorbeeld de
luitenant-ter-zee Priest, die ons
samen met een „mannetje" van
de wacht het schip liet zien. Priest
droeg onder zijn uniformbroek onmis
kenbare cowboylaarsjes, van die mooie
soepele zwarte, met witte sterretjes
erop. En hij hield ook van de korte,
droge dialoog, zoals men die altijd
weer in de Western kan horen. Goed,
we hadden op onze tocht over het dek
gezien dat er twee atoomonderzeebo
ten langszij lagen om voorraden in te
nemen. We vroegen er Priest over,
maar hij wist van niets. Of liever
gezegd, hij hoefde het niet te weten,
want hij werkte aan boord van de Hun
ley in de machinekamer. En hij stel
de zich op het standpunt nooit méér
te willen weten dan voor zijn job strikt
noodzakelijk was. Gek voor een man,
dachten wij, die in de tweede wereld
oorlog met de conventionele onder
zeeboten verschillende acties heeft
meegemaakt. Over de tijd van de
conventionele onderzeeboten wilde hij
best praten, de boten die aan boord
van de Hunley tot museumstukken zijn
verheven, compleet met de verhalen
erover. Tot zelfs dat van de Nederland
se onderzeebootman, luitenant-ter-zea
Kleiman toe. Hjj had gedurende de
oorlog in het Australische Perth een
trucje, dat als een grote sensatie in
de onderzeebootwereld gold. Kleiman
nam op feestjes altijd een glas vol
champagne in de hand dat hij met
één formidabele teug opdronk. Dan
was het z\jn vaste gewoonte te vra
gen of er niets hartigs bij was. Haas
tig werden er dan porties kaas en
toastjes aangedragen, maar deze wim
pelde Kleiman af als zijnde „niet har
tig genoeg". Als een meesterlijk regis
seur voerde hij de spanning op, on
danks het feit dat vrijwel iedereen op
het feestje wist wat er nu gebeuren
ging: het feit dat Kleiman tenslotte
doodgemoedereerd de tanden in het
champagneglas zette en dit op de steel
en het voetstuk na rustig oppeuzelde.
Met forse stevige happen en met een
verbijsterend glasgekraak in zijn mond.
Dat hij de scherpe stukjes meester
lijk in een hoek van zijn mond op
stapelde en zich wel tien keer be
dacht om er ook maar één door te
slikken, was echt alleen voor de insi
ders.
Zij die dat niet wilden verloren
op grote schaal hun hart aan
de plaatselijke Schotse schonen
en, zoals wij vernamen, beteke
nen de nu al ruim tweehonderd huwe
lijken tussen Amerikanen en jonge
bewoonsters van Dunoon en Sand
bank een overzees record voor de
Amerikaanse marine. Dit is een punt
dat de jongemannen rondom Holy
Loch wat zwaar op de maag ligt,
maar tot nu toe hebben zij nagelaten
in een openlijk conflict met de Ame
rikanen te komen, de Amerikanen
die in de weekends bij toerbeurt hun
vrije dagen krijgen, maar in de week
vele uren extra moeten werken.
Verreweg de meesten van hen wer
ken op de Hunley, het grote, eigen
lijk foeilelijke schip dat uitsluitend
per motorbarkas is te bereiken. De
barkas vaart dan tot onder aan een
geweldige trap. Via deze trap zijn wij
omhoog gegaan tot dat we in de brede
armen van naar het ons scheen
extra talrijk wachtsvolk liepen dat
ons in enorme boeken met naam en
toenaam noteerde, ons uit een doos
et zijn er maar enkelen van de
gehele bemanning die daar in
mogen. En als ze er binnen
moeten zijn voor het een of an
der, gaan ze altijd met z'n tweeën.
Alleen zal niemand er kunnen rond
lopen. Dit alles behoort tot de extra
veiligheidsmaatregelen van de basis
Holy Loch waar iedereen heeft ge
leerd zo min mogelijk over Polaris
te praten, aan boord maar ook aan
de wal en waar met name de Hun
ley met haar even duivelse als kost
bare voorraden voor de langszij va
rende atoomonderzeeboten, voortdu
rend door tientallen ogen bewaakt
wordt. Men heeft voor elk moment
een ploeg kikvorsmannen „stand-by",
die, ongeacht de temperatuur van het
water, by het eerste teken onmiddel
lijk in actie komt.
Ze zijr. er nu aan gewend, maar
aanvankelijk hadden zij de grootste
moeite met de zeehonden, die tot de
vaste bewoners van Holy Loch kunnen
worden gerekend. Met de kop boven
het water zwemmend lijken deze die
ren op een afstand net de een of an
dere kikvorsman te zijn. En dat heeft
wei eens tot grote misverstanden ge
leid. Tot aanvallen op iets of iemand,
die er eenvoudig niet was. Nu heeft
men zich op deze zeehonden inge
steld. Ze zijn de enige die zonder toe
stemming mogen naderen voor een be
zoek aan de basis en geen gekleurde
kaartjes nodig hebben. Zij kruipen
ook regelmatig aan boord van de
atoomonderzeeboten om zich onder
veel hilariteit van de gladde romp
te laten afglijden en zij zwemmen des
nachts rondom de Hunley, wanneer
Alleen voor de insiders was ook
het bezoek van het New Yorkse
congreslid aan boord van de
Hunley, dat met dat van ons
samenviel. De goede man kwam van
New York en dus zou zijn belangstel
ling op de eerste en wellicht enige plaats
(maar dat konden wij niet verifië
ren) uitgaan naar dat deel van de
opvarenden, dat uit de staat New York
afkomstig was. In de grote eetzaal van
de Hunley was met 'n touw een soort
privé-staatje New York afgescheiden,
waarin 24 man geduldig op een bank
zaten te wachten op wat hun Congres
man te vertellen had. Terwijl om hem
heen de flesjes cola uit de automaat
daverden, anderen in de rij stonden
bij de ice-creammachines, sprak de
man uit New York over het feit,
dat zijn staat trots is op „wa-
pen-nummer-één" en de mannen die
daarbij betrokken zijn. En als er nog
iets was dat bij voor ben kon doen,
dan moesten ze straks maar eens om
de beurt bij hem langs komen en *ou
hij zien wat in zijn vermogen lag. De
24 New Yorkers luisterden zonder eni
ge emotie en schoven rustig hun „bub-
belgums" tussen de kiezen door. Er
werden nu tafels aangeschoven waar
op alleen voor de Congresman en zijn
New Yorkers koffie stond en schalen
vol geweldige appelflappen. De Con
gresman nam er een en zette er fors
de tanden in, zodat de poedersuiker
hem om de wangen vloog. Dat was
het moment waarop de scheepsfoto-
graaf knipte want ook op de duivelse
atoomkoppen van Holy Loch is men
zuinig op simpele menselijke trekjes.
