IN ENGELS BOEK
Wavell verdedigd
door dik en dun
Op nieuw kritiek op
Churchills houding
Squadron 14 patrouilleert
met Polarisraketten voor
de Atlantische drempel
Duivels© wedloop met
Russen in de wereld
van de órote stilte
Kinderpockets
Rommel onderschat
DONDERDAG 14 JANUARI 1965 PAGINA 13
Amerikaanse speelgoedwinkel
zo kon kopen. En dat had bij de
admiraal Rickover, de geestelijke
vader van de atoomonderzeebo
ten, een hevige woede opgéwekt.
Want zowel het uiterlijk als het
inwendige van het model was zo
angstig echt nagebootst, dat het
meteen de veiligheidsdienst van
de marine had gealarmeerd. Het
idee dat je een dergelijk realis
tisch doorkijkje, tot en met de
opstelling van de Polarisraketten
toe, zo als cadeautje onder de
kerstboom zou kunnen vinden,
maakte de grote Rickover ra
zend. Want hij heeft zich altijd
op het standpunt gezet dat het
„Hoe, wie, wat, waar, waarom,
en wanneer" van de atoom-
onderzeeboten steeds binnen het
gesloten circuit van zijn experts
diende te blijven. En behalve dan
wat dat speelgoedmodelletje be
treft en een aantal, overigens be
scheiden, publikaties, was men
Captain L. S. Eubanks
was niet alleen de
man van het korte
droge hoestje. Het mono
tone kriebelhoestje, dat hij
telkens weer smoorde achter
zijn tot vuist gebalde rech
terhand. Cpt. Leon Eubanks
Was ook de commandant
van „Squadron 14", de ver
zamelnaam voor de tien sta
len reuzenvissen, waarvan
telkens het grootste deel op
grote diepte rondschuift in
het rijk van de grote stilte.
Met elk onder het dikke
huidpantser zestien gladde
en glimmende polarisraket
ten, een formidabel gewicht
aan dreiging. Atoomdrei-
de weegschaal van de wereld-
gmg, die de nerveus trillen-
vrede in balans moet hou
den. Leon Eubanks sprak
hierover op de bijna plech
tige toon van een filosoof en
tuurde daarbij onafgebroken
door de patrijspoort van zijn
hut, zoals die geheel gevuld
Werd door de grauwe hemel
hoven Schotland. De stra
tegische posities die zijn
>»subs" voortdurend bezet
houden, bevinden zich er-
Ifens jn de diepe waterlagen
Van de „Atlantic". En mis
schien ook wel onder de ijs-
hap van de Arctic. Maar het
*Waar precies" was voor ons
onbereikbaar. Want hoe we
onze vragen hierover ook
Zouden formuleren, het ant
woord blijft een van die wel
ke in Holy Loch onder geen
heding worden gegeven.
Het behoort tot de vaste
geheimen in deze wonder
lijke baai, waar telkens een
Patrouille van zestig dagen
onder water eindigt om de
Volgende voor te bereiden,
de aflos-bemanning te laten
overstappen, nieuwe voor-
**a<len in te slaan en even
tuele reparaties in het
drijvende dok uit te voeren.
En dit alles in heel de
zwijgende routine, zoals die
in de nu bijna vier jaar van
Holy Loch zorgvuldig is op
gebouwd.
Op de kast in de hut van cap
tain Eubanks stond ook
het model van een atoom
onderzeeboot. Een doorsneemo
del van plastic, dat je in elke
Polaris-raket wordt door luchtdruk uit de boot geperst.
Churcill had een hekel aan
de generaals. Hij voelde
zichzelf een generalissi
mus, evenals Stalin en Hit-
Ier. Zijn strategische opvattin
gen waren echter gebaseerd op
zijn ervaringen in de Boerenoor
log van 1899 en 1900. Dat was
echter niet veel meer dan een
guemlla. Aldus heeft generaal
Wavell zich eens uitgelaten, toen
hij commandant was van de
strijdkrachten in het Nabije Oos
ten en in Egypte Rommel tegen
over zich kreeg. John Connell,
oud-officier van zijn generale
staf, noemt hem in zijn pas ver-
De Polaris-onderzeeboot als sta
len reuze-vis, die qua uiterlijke
vorm meer op Jules Verne's be
roemde Nautilus lijkt, dan het
conventionele type zoals het nog
vrijwel overal in gébruik is. In de
baai Holy Loch is deze Polaris-
sub een regelmatig terugkerende
verschijning.
schenen boek „Wavell, Scholar
and Soldier" (Wavell, geleerde
en soldaat) Engelands geniaalste
generaal.
daar aardig in geslaagd. Daarom
is er tenslotte toch betrekkelijk
weinig bekend van de nieuwste
fase in de ontwikkeling van de
onderzeeboot, die aan het einde
van de negentiende eeuw door
de Amerikaan John P. Holland
werd ingezet. Tenminste, hij was
de man die de onderzeeboot uit
vond al werden er lang voor de
ze tijd reeds de nodige grapjes
onder water uitgehaald.
CAPTAIN L. S. EUBANKS
wapen nummer één
strTOk' HAYE THOMAS
GENERAALWAVELL
g
Het is opnieuw een boek, waarin
ernstige kritiek wordt uitgeoefend op
Churchills leiding van de oorlog. Hij
greep bruusk in tijdens operaties, wan
neer hij meende, dat ze niet volgens zijn
richtlijnen werden uitgevoerd. In 1941
vond hij generaal Wavell vierkant te
genover zich. Al vóór de oorlog had
deze zich weinig waarderend over
Churchills strategische bekwaamheden
uitgelaten, o.a. ten aanzien van de
mislukte expeditie naar de Dardanel
les In de Tweede Wereldoorlog ging
het helemaal niet tussen de twee man
nen, die van het begin af aan een
antipathie voor elkaar koesteerden.
John Conell heeft zich tot taak ge
steld zijn superieur te verdedigen en
hij aarzelt niet, om Churchill daarbij
van zijn voetstuk te halen. Hij wijst
erop, dat Churchill van de eerste de
beste gelegenheid gebruik maakte, toen
Rommel Wavells offensief tot staan
had gebracht, om hem van zijn com
mando te ontheffen en naar Indië
te sturen. Churchill oordeelde, dat
Wavell te voorzichtig en te weinig
doortastend was. Volgens Wavell hield
Churchill geen rekening met de plaat
selijke omstandigheden, wist hij niets
vtm de aard der terreinen, waar slag
geleverd moest worden.
Wavells naam werd na de eind
overwinning nauwelijks genoemd. Hij
is door Eisenhower en Montgomery
overschaduwd. Desondanks aarzelt
Connell niet hem Engelands geniaalste
generaal te noemen. Wavell heeft nooit
nimmer in het openbaar aangevallen.
Connell kreeg inzage van een tweetal
dagboeken, door Wavell voor zijn fa
milie geschreven en kon aldus een
Is er onder onze ware zeventiende
eeuwse verhalen niet dat van
Cornells Drebbel, de man die het
presteerde op de een of andere
geheimzinnige wijze onder water te
varen? En was het niet de grote
Leeghwater zelf, die in net openbaar
„onder water gingh" zonder dat ie
mand wist hoe hij dat deed? „Den
kerel werd versoepen", riep graaf
Willem wanhopig uit, toen hij Leegh-
water onder de grauwe waterspiegel
van een molenvliet bjj Den Haag zag
verdwijnen. En ook in Amsterdam,
op de wallekant van de Wetering
zaaide Leeghwater paniek. Hij riep
tot de Amstelse poorters: „Adieu, gij
vrome borger» van Amstelrèdam."
En toen hij vervolgens met een fikse
sprong te water ging, vielen er velen
flauw. Maar zij die bleven kijken,
konden hun ogen en oren niet gelo
ven. Zij hoorden hem, zo verhaalt de
overlevering, de 23ste psalm op de
schalmei spelen en toen zijn met
kroos getooide hoofd weer boven de
Wetering opstak, brulde men in koor:
„De konst is goed". Maar naar hoe „die
konst" dan wel was, kon men slechts
gissen. Men probeerde het: „Ghij
hebt u met olij bestreken." Of: „Een
root lapken in de mond." Jan Adri-
aanszoon Leeghwater bleef zwij
gen en toucheerde glimlachend de
bedragen die men hem voor „siin
konst" offreerde.
Lang daarna was er dus de eerste
onderzeeboot. De boot van John P
Holland, het begin van een spectacu
lair# ontwikkeling, waarbij het er
steeds om ging sneller en dieper te
varen en de lancering der tor
pedo's tot een uiterste precisie op te
voeren. Daar* waren ,.eer hoge bedra
gen mee gemoeid en mede daardoor
raakte het onder water varende schip
ai meteen in de militaire netten ver
strikt. Steeds duidelijker kwam de
grote militaire waarde van het wa
pen vast te Staan. Langzaam werden
de boten ook groter en daarmee ook
de tanks in de vlakken en de roeren,
met behulp waarvan het duiken werd
geregeld. Er kwamen ook steeds be
tere torpedo's en m de tweede we
reldoorlog maakte de onderzeeboot
aanvankelijk haar geweldige dreiging
waar. In de slag om de Atlantische
Oceaan tussen 1940 en 1945 zetten
de Duitsers in totaal zo n dertienhon
derd van hun fameuze U-boten in,
aanvankelijk met daverende succes
sen. Was daar in het eerste oorlogs
jaar niet de spookachtige ,,U 47" van
Günther Prlen, die juist overal op
dook, waar men hem niet verwacht
te? Prien startte met een gemiddelde
van zes tot tien schepen per maand.
In de periode juni tot eind september
van 1940, verloren de geallieerden
300 schepen met een totaal van
1.000.000 bruto registerton. Maar
langzaam keerden de kansen, mede
door het feit dat de Duitsers steeds
meer begonnen te zondigen tegen de
vaste regels van het onderzee boot-
spel en de boten ook inzetten voor
uiterst gewaagde verkenningen.
39.000 mensen hebben er op de ge
vreesde U-boten gediend. Slechts
7.000 brachten het er levend af, ver
uit de meesten sneuvelden in de hel
van zo'n afgrijselijke dieptebomaan
val met de verschrikkelijke angst
tussen de daverende klappen, het
sidderen en beven van de lekkende
boot, het versplinteren van de ver
lichting, het angstaanjagende
schroefgeruis van de boven jagende
onderzeebootjagers, dat telkens weer
terugkeerde wat dan zonder twijfel
nieuwe aanvallen betekende. In to-
taal verloren de Duitsers een 1.100
U-boten.
Gevoelige klappen voor een boot
die men aanvankelijk voor onover
winnelijk had gehouden. Maar asdic
en sonar boorden steeds dieper door
de waterlagen heen en na de bevrij
ding was men het er over eens dat
de dagen van de onderzeeboot als ge
vaarlijk militair wapen geteld waren.
Dat is slechts een tijdelijk verschijn
sel gebleken. Met name in Amerika
bleef men zich intensief met dit wa
pen bezighouden. En daar maakte
Rickover van de onderzeeboot een
nieuwe kanshebber. Een zeer grote
kanshebber zelfs. Waht hij lanceerde
de onderzeeboot met nucleaire voort
stuwing, een veel grotere en sterkere
boot dan het gangbare type. Een boot
ook die sneller kon varen, zowel aan
de oppervlakte als onder water en
ook dieper kon duiken,en langer.
En toen was er ook vrij spoedig het
contact met de polarisrah -tten en was
de comeback van de onderzeeboot
volkomen, Zelfs wordt hij nu alom
beschouwd als het wapen nummer
één.
Daarop doelde captain Eubanks
toen wij met hem dit wapen onder
de loep nafnen. Hij had zijn squa.
dron voor deze drempel van de
Atlantische Oceaan nu op volle sterkte.
In opbouw is Rota een basis in Span
je bjj Cadiz aan de poort van de Mid
dellandse Zee en in de Pacific op
het eiland Guam, dat in de oorlog
Japans is geweest. Eubanks vertelde
over de Polaris I-raket, die in de mid
dag van 20 juli 1960 voor het eerst on
der water gelanceerd werd, door de
eerste nucleaire polarisonderzeeboot
de George Washington (kosten 100
miljoen dollar) De Polaris I is een
soort ehampagneflesachtio"» raket,
met een reikwijdte van 1200 mijl.
Spoedig gevolgd door de Polaris II,
die een afstand van 1500 mijl kan
overbruggen. Meer een slanke, lich
tere raket is de inmiddels ontwikkel-
de Polaris III, die de twee andere
soorten voornamelijk in de afstand
overtreft, wat een nieuwe troef be
tekent. Voor deze raketten zou een
afstand van 2500 mijl gelden.
Uit de verschillende uiteenzettin
gen in Holy Loch begrepen we dat
men tot op een diepte van 35
meter kan lanceren. De raket
wordt met luchtdruk uit de tunnel ge
drukt, en door het water heen naar
de oppervlakte, dan gaat de raket
vertikaal draaiend omhoog totdat de
eerste trap gedurende een minuut
heeft gewerkt waarbij de raket lang
zaam ombuigt tot een horizontale
stand. Ook voor de tweede trap staat
een minuut, waarna de atoomkop al
leen doorgaat en in totaal na onge
veer een kwartier het doel bereikt.
Het schot is na de afvuring onher
roepelijk. Tot één minuut voor de
„countdown", het aftellen voor de
lancering, kan men de computers van
de raket voeden met gegevens over
de afstand en de plaats van het doel.
Daarna „denkt" de raket verder voor
zichzelf en berekent hij zelf, waar hij
zijn moet. Normaal vergt de lance
ring van een polarisraket een kwar
tier, maar als een snelle actie gewenst
is, kan de paraatheidsgraad m drie
minuten worden bereikt.
In de verdere ontwikkeling wordt
gestreefd naar lanceringen op grotere
diepte en raketten met verdere reik
wijdte. Het is op het eerste punt dat
de Amerikanen, zo zei ons com»
mander Eubanks, vóór zqn op de
Russen. Dezen zouden nog problemen
hebben met de lancering onder wa
ter. ,Maar", zo verzekerde de com
mandant van „Squadron 14" ons,
„dat is natuurlijk maar een kwestie
van tijd. Op een dag zullen zij er
achter zijn en hun mogelijkheden op
de bekende weegschaal leggen.
Vandaar onze overtuiging dat als we
dit wapen moeten gebruiken, onze
missie gefaald heeft. Het wordt dan
een vernietiging over en weer.'
Ondanks de steeds verder ontwik
kelde opsporingsapparatuur, de anti-
onderzeebootraketten met een zeer
ver doorgevoerde precisie etc., neemt
de kracht van het wapen, dat een
duivels pact heeft gesloten met de
zeven zeeën, toe. Plotseling en op de
meest verrassende plaatsen, bijvoor
beeld in de ijzige stilte van de pool-
zee, waartoe de onderzeeboten zo zijn
uitgerust dat zij het ijs kunnen bre
ken, of in de warme subtropische wa
teren kan een lancering plaats vinden,
zonder dat er een boot is te zien. Uit
boten die daar al geruime tijd op post
hebben gelegen, en waarin alles te
voren zorgvuldig is berekend. Ook
onder water, vertelden captain Eu
banks en zijn assistenten ons, is een
enorme wedloop begonnen. Men
neemt aan dat de Russen met zo n
vierhonderd boten de sterkste onder-
zeevloot ter wereld hebben. Daarvan
is maar een betrekkelijk klein aantal
uitgerust met nucleaire voortstuwing.
Doch dit aantal wordt voortdurend
uitgebreid. Voortdurend is men ook
bezig om de mogelijkheden van deze
boten te vergroten en de kansen op
opsporing te verkleinen. Vandaar de
hydrografische onderzoekingen in de
oceaan, die op grote schaal worden
uitgevoerd door het westerse kamp,
maar ook door de Russen, die onder
hun vissersvloot van 4500 eenheden
tal van schepen hebben die z.g. vis
sen, maar in werkelijkheid met uit
gebreide elektronische en akoestische
apparatuur Je zeeën en oceanen af
tasten. Want gebleken is dat Igng niet
alle waterlagen dezelfde zijn en dat
men in de een beter te horen is dan
in de ander en dat er dus volop mo
gelijkheden zjjn om in bepaalde wa
terlagen als „onvindbaar" weg te
duiken. Onvindbaar blijven is trou
wens de grote opdracht van de met
atoomraketten uitgeruste onderzeebo
ten. Ze moeten als „deterrent" of wel
„afschrikkend middel" „ergens" klaar
liggen. Klaar voor het afvuren.
Langszij van het moederschip de
Hunley lag zo'n stalen reuze-
haai, bol en stomp In de boeg,
het achterschip uitlopend in een
geweldig roerwerk. De boot werd
klaar gemaakt voor een nieuwe pa»
trouille van zestig dagen. Enorme
voorraden gingen door de dikke sta
len luiken naar binnen voor de lange
wachttijd op een post, vanwaar uit
men met gemak de belangrijke doe
len kan bestrijken. Binnenkort hoopt
men 45 van dit soort boten in de
vaart te hebben, verdeeld over drie
verschillende klassen, variërend van
5900 ton tot 7000 ton. En met in de
zestien tunnels de polarisraketten die
in de komende twee jaar alle van
klasse III zullen worden.
Het werk op de onderzeeboot ge
schiedde zwijgend en snel. De man
nen bewogen zich soepel over het
zwarte, glimmende dek, dat je eigen
lijk nauwelijks een dek kon noemen.
Meer een smalle werkruimte in de
ronde bovenbouw, waaromheen uit
veiligheidsoverwegingen een afzet
ting was geplaatst. Betrekkelijk dicht
bij de boeg verhief zich de slanke,
maar massieve commandotoren, die
precies op de grote rugvin van een
haai leek. Aan weerskanten en hal
verwege de toren staken in rechte
hoeken, kort en dik en iets naar ach
teren wijkend de hulpduikroeren
uit. Er stond een gure, snijdende wind
die ons kippevel bezorgde en uit de ja
gende wolkenvelden dwarrelde wat
dunne sneeuw omlaag. Een van de
twee mannen, die voortdurend in on
ze omgeving bleven, zei: „Dit is een
van de vele polarisboten, waarvan
de George Washington de nestor is. De
vijf jaar oude George Washington,
die thans als eerste van alle polaris-
onderzeeboten aan de beurt is, om na
die duizenden mijlen onder zee de
brandstof voor de voortstuwing te
vernieuwen. Wat haar bii de ïndienst-
stellmg werd meegegeven
doende gebleken voor vijf Jaar.int®"
sieve actie. „Boy. o boy,
wat", mompelde de man. Op de brug
van de onderzeeboot gocnde men ee
emmertje scheepsafval
Het werd de prooi van eèn stel KriJ
sende meeuwen, dat vleügelklappe
midden in de dansende rommel neer
M°arjorieMUiFlac,T HW ^eèlepel-,
vrouwtje door Alf Protsen. Kinder-
pockets; het Spectrum, Utrecht.
Het eerste is een Amerikaans, het
tweede een Noors kinderboekje,
beide ontsproten aan een mooie
fantasie. In het eerste raakt een
aartsluie muis bii een verhuizing zijn
ouders kwijt, maar hij komt bq oer
domme kikkers terecht, die hij van al
les probeert te .eren. Daar raakt hi.i
zijn luiheid mee kwijt Het is een
eenvoudig verhaal, dat plezier heeft in
allerlei kleine grapjes.
Het Noorse boek is een verzameling
verhaaltjes over een en hetzelfde vrouw
tje, die zo nu en dan opeens zo klein
wordt als een theelepeltje. Zij vindt dat
wel lastig, maar zij kijkt er toch niet
van op. Zij schikt zich met een bijzon
dere vindingrijkheid in haar kleinheid
die toch op een gegeven ogenblik weet
ophoudt. Het is wel aanleiding tot aller
lei merkwaardige avontuurtjes. Ook
eên fijn boekje.
R.
lacune in de Engelse geschiedschrijving
van de Tweede Wereldoorlog aanvul
len. Hij verdedigt daarbij zijn idool
door dik en dun. In de eerste plaats
tegen Churchills militaire dilettantis
me, diens vaak onrechtvaardige kri
tiek en soms onjuiste voorstelling van
zaken. Het is derhalve een bijdrage tot
het streven van een aantal militaire
deskundigen en historici om Churchill
van zijn hoge voetstuk te doen val
len. Het hoge voetstuk, waarop hij
sinds de grote overwinning der ge
allieerden heeft gestaan.
De historicus Taylor sloot zich on
langs min of meer bij Conell aan. door
in de „Observer" te constateren, dat
Churchill, nadat hij hem van het com
mando in het Nabije Oosten ontheven
had Wavell verbood, zijn vakantie in
Engeland door te brengen. Naar het
schijnt heerste er onder de generaals;
die uiteindelijk op de oorlogstonelen
de verantwoordelijkheid droegen, een
sterke stemming tegen Churchill. Men
overwoog zelfs, een soort militaire dic
tatuur uit te roepen. Wavell zou de
leiding nemen, als een soort dictator.
Wavell werd als dfe meest aangewe
zen figuur voor een dergelijk leider
schap beschouwd. Hij was niet alleen
een bekwaam strateeg, maar tevens
een man van grote, algemene ontwikke
ling, bijna een geleerde.
Conell moet overigens erkennen, dat
Wavell herhaaldelijk Churchills in
structies niet heeft opgevolgd. Hij wei
gerde zelfs de generaal weg te stu
ren, die niet had kunnen verhinderen,
dat de Italianen Brits Somaliland bin
nenvielen. Churchill had dit nadruk
kelijk van hem geëist. Hij geeft ook
toe, dat WavelWin Egypte, ofschoon hij
de plaatselijke toestand veel beter ken
de dan Churchill, de snelheid van Rom-
mels gemotoriseerde eenheden onder
schat heeft.
Ook moet Conell een aantal feiten
toegeven, die in Churchills voordeel
pleiten. Wavell was het eens met diens
plannen inzake de Balkan en Grie
kenland. Voor hem stond het in 1941
vast, dat de eindstrijd op de Balkan
gestreden zou worden. Volgens Connell
moet Churchill herhaaldelijk gedreigd
hebben, generaals, die zijn bevelen niet
opvolgden, te laten fusilleren. De
overplaatsing van Wavell naar Indië
volgde zoals gezegd, nadat Rommel
hem schaakmat had gezet. Churchill
zond de man. met wie, hij nooit goed
had kunnen samenwerken, een kort
telegram, waarin hij hem zijn be
sluit mededeelde. Een adjudant bracht
Wavell het, terwijl deze zich aan het
scheren was. Hij las het en zei kalm:
de eerste minister heeft gelijk. Het
commando hier heeft nieuwe ogen en
nieuwe handen nodig. En hij ging
verder met scheren.
