u
I:
een zeer speciale wijze
van NIETS DOEN
Ajjjie gewoon doet, doede gek
gek doet, doede gewoon
Operette
Krabbegat
Wagens
Buitenland
Blij naar de hemel
m
m
26 FEBK1IAM 1965
PLUS
Ml
7
De ..Binclies" in het
Belgische Henegouwen,
met hun pluimen en si
naasappelmandjes een
der kleurigste carna
valsuitingen.
Over het Carnaval is al veel ge
schreven in de loop der jaren
en wij willen daarom niet uit-
Vrig ingaan op het ontstaan in
eAkele bijzonderheden vertellen
°Ver het jaarlijkse feest van de
^theid. De naam zelf geeft al gis-
1e vf?iiid-w-z. men heeft er enke-
'K
„We besluiten met enkele regels
van Anton van Duinkerken: Car
navalsvreugde is een vreugde te
gen de dood in. Ze kan alleen be
staan bij mensen, die de dood niet
als onoverwinnelijk beschouwen.
„Blij, blij, blij, zo gaan we naar de
heml", zingt men op het carnaval.
En al klinkt dit sommigen wel
licht als een ongepaste spotzang
toe. het is in wezen de volledige
en zuivere belijdenis van de zin
der carnavalsviering, gelijk het
Brabantse volk die in het diepst
van zijn ziel verstaat. De Batavie
ren hebben het carnaval gekend
en zij, die van de laatste wereld
brand getuigen moeten in der
eeuwigheid, zullen het niet ver
loochenen. Het is een feest dat
nimmer kan vergaan dan mèt de
mens.
HENRI OVERHOFF
je Viareggio, waar van de praal
wagens altijd veel werk gemaakt
wordt.
CARNAVAL
mio-en is' h^n voor- Volgens som
migen IS het woord carnaval af
komstig van de Latijnse woorden
de oudheid, wel echter zo maar
»carnis" en „vale" (vlees en vaar
wel). Dit zou dan slaan op de
vroegere strenge veertigdaagse
vasten om te voren eerst goed en
te eten en dan na vastenavond
e vasten te beginnen.
het woord carnaval kan ook af-
vvtv! j worden van de eveneens Latijnse
ScW n "carrus navalis", dat betekent
'eepswagen. Deze speelde in de oude
v-oen een rol tijdens de carnavalsdagen,
het t oen Bosch (1450-1516) hangt in
Va„ Louvre te Parijs een fraai schilderij
zitt een narrenschip. De feestvierenden
dat n 'n een kootje, met dwazen bemand,
gaat n?ar ^et Paradijs van de waanzin
at. In de middeleeuwen was er een
wïip op wielen" een wagen dus in de
nn van een schip gebouwd, compleet
®t mast en zeilen, dat rondom vasten-
Wu d als speelwagen van stad tot stad
haamd')°0k Wel dC blauwe schuit ge
it Bergen op Zoom was de „blauwe
r-ouit" al bekend in 1413 en ook thans
8(?Kg «aat elk jaar een dergelijke Dlauwe
Vn (narrenschip), in moderne uit
ging overigens in de carnavalsop-
eht dinsdagsmiddags mee.
r T°t het meereizende gezelschap beho-
h verschiUende dierenfiguren, die de
Rasheden van ons mensen etaleren:
kat verschijnt als teken van diefachtig
heid en de beer als symbool van hen,
die alles lomp ondersteboven lopen.
's Hertogenbosch heet tijdens de
feestdagen „Oeteldonk" („oetel" is een
oud woord voor kikvors en „donk" voor
moeras). Tijdens de carnavalsdagen
staat „Knilles" (een boertje) als stand
beeld op de Grote Markt. In Maas
tricht, (stad van de Tempeliers) is er
het „Mooswief" (Maasvrouw) en zo zijn
er nog veel meer voorbeelden.
In het zuiden van het land wordt het
meest carnaval gevierd, en tot voor kort
bleef dat beperkt tot de van ouds haken
de camavalscentra, maar een paar iaar
geleden is het plotseling in het zuiden
overal begonnen, ook in die plaateen
waar .vroeger nimmer carnaval
gevierd. Vorig jaar was er Vw,
stad, dorp of gehucht in het'zuiden"?
men vierde er carnaval, meestal
optochten Het gevolg hiervan is dat de
oorspronkelijk zuidelijke carnavalsvie-
r.ng in de grote steden uiteengevallen is
tot honderden kleine gemeenschappen
met elk een feest op eigen manier. Hier
door gaat het vroegere massale karak
ter een beetje verloren. Het feest is ook
al overgeslagen naar het noorden. Ol-
kerken: „dat ze eigenlijk niets doen,
maar de manier van nietsdoen is er
een die de noorderlingen nooit zullen
leren". Inderdaad is het voor buiten
staanders (die overigens ieder jaar in
als maar groter aantal naar de zuide
lijke carnavalsoptochten komen kijken)
moeilijk de zin er van te achterhalen,
en gemeenschapszin, een soort monster
operette met veel jolijt en in het open
baar als een familiefeest uitgevoerd.
Maar overigens zal de zuiderling u in
het ongewisse laten. Hij weet ook
geen volledige verklaring. Hij doet maar-
In Bergen op Zoom (om deze plaats
die wij goed kennen als voorbeeld te
nemen), is het de gewoonte dat on
geveer een week of vier voor vasten
avond het vrolijke feest wordt ingezet
met een „neuzenbal". De organisatoren
van carnaval zijn daar als de „leutige
boerenploeg" in gezelschap van prins
Carnaval bijeen en introduceren er het
speciale carnavalslied.
Elk jaar wordt een nieuw veldteken
ontworpen en gemodelleerd dat alle
de inwoners) gedurende de carnavals
dagen op de borst dragen.
Weken tevoren, tot op vastenavond,
denzaal bijvoorbeeld is sedert enige ja
ren een van de grote carnavalssteden ge
worden, compleet met fraaie straatop
tocht. In steden als Amsterdam en Rot
terdam vieren steeds meer verenigin
gen carnaval, al is het dan binnenshuis.
verschiUende dierenfiguren, die de
,™aasheden van ons mensen etaleren:
£Pen met spiegels als symbolen van
I®, Jjdelheid, een ezel duidt op domheid,
iy,-„ rs wijzen op opscheppers, de snate
rde eend beeldt de kletskous uit. De
De steeds terugkerende vraag van de
noorderling aan de zuidelijke carnava-
list 5s: „wat doen jullie toch eigenlijk
met carnaval"? en dan antwoorden wij
jmet een gezegde van Anton van Duin
zijn er iedere zaterdag en zondagavond
(en de laatste week elke avond) in v a
schillende danszalen besloten bahnas"
quees, door verenigingen georganü
seerd, en aangezien de Bergenaar
doorgaans lid is van tientallen vereni
gingen en clubs, heeft hij al meerma
len carnaval gehouden voor het vas
tenavond is. Gemaskerd bal is overi
gens een 4e rustige benaming voor een
overvolle zaal, waar horen en zien je
vergaat. Geschetter van muziek, dan
sen en hossen en community-singing ïot
het nachtelijk uur slaat. ..Agge ge.
woon doet, doede gek. Agge gek doet,
doede gewoon."
Duizenden Bergenaren en vreemde
lingen komen elk jaar de intocht van
prins Carnaval zien. Een extra -trein,
getrokken door een grote locomotief,
rijdt tot voor het stationsgebouw, op hef
plein en komt daar tot stilstand. Dit
de coupéraampjes hangen de leden van
's prinsen gevolg, „de leutige boeren-
ploeg", met fel gekleurde mombakkes-
sen op.
Veldwachter Steketee, de ..h°.rdeb?"
waarder", een groteske verschijning i
die dagen, veegt eerst het plein scno
terwijl muziekkorpsen het carnavaisi
blazen. Prins en gevolg stormen
•trein uit en in een oogwenk is. 1 P
vol van plezierige bewegelijkheid.
N'a de verwelkoming van de
Boer" gaat de bonte stoet na burge_
stadhuis, waar de prins door oe g
meester wordt ontvangen. wu z ®n u
niet vermoeien met van de z°lne a *e
vertellen die daarbij te pas kom
allen ve,5ï,inaar de Grotp Markt, vrijwel
toeters d en ZÜ hebben doorgaans
trekt rfen, .deksels bij zich. Daarna
straat!oo klbderoptocht door de nauwe
de rirttf Van de stad, aangevoerd door
meln a's de rattenvanger van Ha-
De boerenmaaltijd °P fdhgmid-
dag, na de intocht van Pf*ns J-maraval
in Krabbegat, wordt m de grote hal
van het oude stadhuis aangericht voor
de leden van 's prinsen gevolg.
Een van de leukste gebeurtenissen om
te zien is het kindercarnaval op maan
dagmiddag. De Bergse Krabbekes, door
de prins uitgenodigd, Komen dan met
Hp_ dagmiddag is het hoogtepunt van
j Sens carnaval: De zotte stoet trekt
°r de stad. Tientallen praalwagens
net kunstige en geestige bouwsels, gro-
gekostumeerde groepen, daverende
muziekgezelschappen in de vreemdste
kledij, in een stoet van een paar ki
lometer lengte ziet u satyrieke en vro-
h)ke uitbeeldingen van gebeurtenissen,
?h en buiten Krabbegat. Ook de bekende
blauwe schuit, bemand met de vreemdst
uitgedoste figuren, rijdt mee.
Het is elk jaar een verrassing te zien,
hoe de carnavals- en buurtverenigingen
beestje" en daarom zal de noorderling
het nimmer begrijpen!
Ook in het buitenland wordt druk
aan carnaval gedaan. Voorbeelden zijn
België, Duitsland (vooral he Rijnland),
Frankrijk (met name Nice), Italië, en
Noord- en Z-Amerika. Wat België be
treft is het plaatsje Binche wel het
meest bekend als centrum van een zeer
eigenaardige carnavalspret. Het zijn
vooral de zgn .Cillesdansers met hun
vreemde hoofdtooi en manden met si
naasappels, die het stadje in de stemming
brengen.
De wereldberoemde carnavalsoptocht
met enorme praalwagens in Nice aan de
Rivièra trekt elk jaar duizenden toeris
ten, doch het carnaval zelf is beslist niet
te vergelijken met het carnaval van Zuid-
Nederland. En de overtreffende trap op
het gebied van praalwagens is te Viareg-
gio, aan de Italiaanse Rivièra te zien.
in het zuiden met steeds fraaiere praal
wagens voor de dag komen. Buiten
staanders vinden het vaak onbegrijpe
lijk dat men zoveel werk verricht (soms
maanden tevoren al) om een paar uur
in de optocht te rijden, maar dit is
juist een van de geheimen van het car
naval: men heeft dan de „voorpret",
plakkers, jan en alleman komt er aan
te pas.
Behalve dat op dergelijke wagens
reusachtige draken, paarden of narren
figuren van hout of van papiermaché
bevestigd zijn, staan er tientallen ge-
kostumeerden op deze gevaarten.
Er lopen zelfs drie, vier of soms zelfs
meer personen onder in de carnavaleske
wagens, die zorgen dat bepaalde onder
delen (koppen armen en benen bijvoor
beeld), bewegen.
Het is werkelijk een zwaar werk om
raderen en hefbomen te draaien of te
duwen, en tóch hebben ook deze mensen
plezier, alleen al vanwege het feit dat zij
er aan mogen meewerken, dat langs
de route van de optocht iedereen ent
housiast zal zijn over hun gezamenlijke
prestaties.
F.n zo zijn wij vanzelf weer toe aan
de kern van dat carnaval en de beken
de vraag van de noordnederlanders:
„Wat is nu carnaval"?
„Jullie zijn gek" moet de zuiderling
dan aanhoren. Goed, maar dan beleven
zij toch een gelukkig „gek zijn"; een
soort utopia van louter levensvreugde.
Het carnaval van de zuiderling zit
„binnenin" het is „de aard van het
Maar ook in ons eigen
land, weten we wat pop-
penmaken is, getuige deze Carnaval in het Italiaanse plaats
exemplaren in Oeteldonk.
Daar werkt men het gehele jaar aan, om
in carnavalstijd een optocht te houden,
waarin behalve vele lopende groepen, de
grootste en verrukkelijkste pronkstukken
meerijden. De voorstellingen, figuren, die
ren of personen van papier-maché, zijn
steeds in beweging, draaiend, op en neer,
schommelend, rondrijdend enz.
Bovendien is vrijwel elke wagen be
volkt door een honderdtal figuranten,
waaronder een eigen muziekkorps en 20
tot 30 personen onder in het gevaarte die
bezig zijn aan de hefbomen en wielen te
draaien voor de voortdurende beweging
bovenop! Het zijn kunstwerken van be
roepsartiesten. De stoet is enige kilome
ters lang en trekt langs de brede boule
vard aan het strand van Viareggio, want
nergens anders zou er ruimte voor zijn.
Nergens ter wereld is er zulk een uit
bundig en groots carnaval als in Rio de
Janeiro. Het is ongelooflijk dat een we
reldstad enige dagen dusdanig in de ban
van het carnaval kan zijn, dat zowat alle
bedrijven, kantoren en winkels gesloten
worden. Alleen de tram probeert met
moeite door het drukke gewoel te rijden.
Iedereen is als het ware in „trance" men
danst soms tot men er (letterlijk) bij
neervalt. Wie de film „Orfeu Negro" heeft
gezien, kon een klein stukje carnaval te
Rio meebeleven. Carnaval is overal
anders maar het blijft een feest van
dwaasheid.
ff i
