in
150 jaar geleden:
Nederlanders (aangevoerd
door prins Willem) zagen
er uit als maar zij
vochten als leeuwen
Dan te in Florence
m
1
Hebt u dat
gelezen
Zelfde problemen
EERSTE KLAP
BUITEN DE WET
DIENSTPLICHT
AANVAL
MOEDIGE PRINS
7
i2 1965
PLUS
- 1
dNAPOLEON BONAPARTE HEEFT ELBA VERLATEN
IS IN ZUID-FRANKRIJK GELAND". - Als een donder-
s'og schrikte honderdvijftig jaar geleden, in maart 1815,
dit bericht Europa op, een Europa, dat moeizaam bezig
zich te herstellen van de jarenlange oorlogen, die
Napoleon had ontketend en die ongeveer tien miljoen
mensenlevens had geëist, terwijl uitgestrekte land
deken waren verwoest. Nog geen jaar daarvóór Waren
verbonden legers Parijs binnengerukt en was de
^■anse keizer naar Elba verbannen. Sindsdien had Europa
Weinig meer van Napoleon gehoord. In het laatst van
1814 werd bekend dat Napoleon 400 soldaten van zijn
Op 3 juli 1815 trokken de ver
bonden legers Parijs binnen, Na
poleon vluchtte naar Rochefort en
gaf zich op genade en ongenade
Sarde van Elba naar Frankrijk terug Had gestuurd en
•tien nam maar al te graag aan dat de keizer tot inkeer
Was gekomen en besloten had zijn verdere leven in vrede
slijten.
De werkelijkheid was anders.
Sinds Napoleon in mei 1814 op Elba
^as aangekomen, had hij aan zijn
Mrugkeer naar Frankrijk gewerkt,
^ij had de omstandigheden mee.
öe grijze Lodewijk XVIII van
bourbon, die door de verbonden
Mogendheden op de Franse troon
was geplaatst, voerde weliswaar
een gematigd bewind, maar ont
plooide te weinig initiatief. Hij
^as omringd door adellijke en mi
litaire heren, die met hem in bal-
Ijhgschap waren geweest en die er
hoofdzakelijk op uit waren hun
e*gen belangen te behartigen. Een
*6er belangrijke factor in het voor
del van Napoleon was ook de gro-
e ontevredenheid onder het Fran-
Se leger. Duizenden officieren
^erden óf met een klein pensioen-
le aan de dijk gezet, óf met een
^halveerde wedde in dienst gehou-
eh. Groot was ook de ontevreden-
e'd van het leger ambtenaren, dat
Napoleons val uit de door
rankrijk bezette gebieden in Eu-
naar Frankrijk was terugge
keerd.
to
aan de Britten over. Dagenlang
vierde Europa feest en de van het
slagveld terugkerende troepen
de slag bij Waterloo kostte onge
veer 60.000 mensenlevens wer
den ook ook in Nederland als hel
den begroet. Anderhalve eeuw la
ter wordt de Slag bij Waterloo nog
steeds herdacht, al zal dat dit jaar
op verzoek van de Franse presi
dent De Gaulle dan slechts zeer
bescheiden gebeuren.
„Je bent heel lief geweest deze week, mijn zoon, en daarom verhoog
ik je zakgeld met één lege fles."
(Vervolg van pagina 3)
Napoleon begint het somber in te zien,
nu Blücher met zijn Pruisen nadert.
mm
Wanneer u graag eens naar Flo-|
rence wilt, zelfs als u nooit een
letter van zekere Dante uit die stad j
jhebt gelezen, ga. Misschien komt u
er met hetzelfde gevoel vandaan
als de schrijver van dit stuk. Hij j
!zou er namelijk zo weer naar toe i
willen, vandaag nog. Hij voelt zich
lecht een klein beetje verbannen,
al zal hij dan wel niet in Ravenna
'zijn laatste rustplaats vinden. Daar
j immers ligt de man begraven om
Iwie het in deze regels was begon-
Inen. Dante stierf er in het negen
tiende jaar na zijn verbanning. De
pompeuze graftombe, welke men
in Florence voor hem heeft opge-
richt, zal wel altijd leeg blijven,
Uvant die van Ravenna willen zijn
I gebeente niet kwijt. Dat geeft
eigenlijk een heleboel te denken.
Zoveel verknochtheid aan een
dichter, wel, de geschiedenis van
wetenschap en cultuur is er niet
altijd vol van!
P. W. FRANSE
SLAG BIJ
WATERLOO
neraal bewonderend op.
juni de eerste Franse eenheden ovre
de Sambre trokken, stonden ook Ne
derlandse troepen ten zuiden van Brus
sel gereed om de klap op te vangen.
De eerste klap was voor Napoleon. Na
de Sambre te hebben overschreden, nam
hij Charleroi en dreef hij de Pruisen
terug. De Fransen bleven in het offen
sief, omdat Blücher, bevelhebber van de
Pruisen, en de hertog van Wellington,
opperbevelhebber van de geallieerde le
gers, de komst van de Oostenrijkers en
Russen wilden afwachten voor zij de
beslissende slag gingen leveren. De opzet
van Napoleon, zijn tegenstanders afzon
derlijk aan te vallen en te verslaan,
deeltelijk. Hij wist de Pruisen weliswaar
zware verliezen toe te brengen, maar
Blüchers troepen konden zich naar het
noorden en noordoosten terugtrekken,
vanwaar zij twee dagen later, tijdens
de slag bij Waterloo, de Franse troepen
in flank en centrum konden aanvallen.
Ter ere van de overwinning bij Lig-
ny werden in Pakijs de overwinnings-
klokken geluid. De tijding van Blüchers
nederlaag bracht schrik in de vrije lan
den.. Terwijl Wellington en de prins van
Oranje een leerling van de Britse
bevelhebber, die 20.000 man troepen com
mandeerde in Brussel een bal bezoch
ten, bracht een ijlbode het bericht van
de nederlaag bij Ligny. Dadelijk gaf
Wellington bevel de opmars van de Fran
sen te stuiten, die met een kolonne naar
het noordoosten, naar Tilly, oprukten
en met een tweede leger naar het noor
den over de straatweg naar Brussel.
Dit leger, onder bevel van maarschalk
Ney, had opdracht van Napoleon ont
vangen het belangrijke kruispunt Quatre-
Bras vóór alles te bezetten. Op 15 juni
kwamen Ney's troepen bij Frasnes. zui
delijk van Quatre-Bras, in contact met
geallieerde eenheden, onder wie Neder
landse onderdelen. Langzaam voor de
numeriek veel sterkere Franse troepen
terugwijkend naar Quatre-Bras, wist men
een snelle doorstoot naar dit belangrijke
kruispunt te voorkomen.dat tegen de aan
vankelijk bevelen van Wellington in
hardnekkig werd verdedigd.
volgens de kranten uit die dagen een
uitstekend ruiter, dapper krijgsman en
een bekwaam aanvoerder wisten 7800
man geallieerde troepen stand te hou
den tegen ongeveer 15.000 Franse aan
vallers. Mr. Jacobus Scheltema schreef
in zijn boek „De laatste veldtogt van Na
poleon Buenaparte" hierover onder meer:
„De woede en drift waarmede de Fran
sen bezield waren, bij de aanvallen, wa
ren onbeschrijfelijk, de dapperheid
der onzen in het bieden van tegenstand
niet minder. De lanciers zelfs werden af
geslagen door de infanterie. Wat de vij
and ook aanwendde, het was vergeefs.
Omstreeks vier uur stond alles in vuur
en begon de vijand zoo sterk te naderen,
dat er terrein verloren werd. De prins
van Oranje zag dit en nam eenen maat
regel, door welken de kruisweg, waarop
deze voornamelijk aankwam, zeer werd
versterkt. Ieder werd bezield door zijn
heldenmoed, onze heldenroem bleef on
versaagd."
Quatre-Bras werd gehouden, waardoor
Toen o p 13 Wellington gelegenheid kreeg versterkin-
- - - 8en naar dit strategisch zo belangrijke
punt te sturen. De opzet van maarschalk
Ney met één stoot door te breken in
de richting van Brussel werd verij
deld. Pas de volgende morgen hoorde
Wellington van de Pruisische nederlaag
bij Ligny, waarop hij besloot Quatre-
Bias te ontruimen en zijn troepen terug
te nemen tot voor Waterloo. Hij nam een
sterke stelling in op de heuvelrij van
Mont St. Jean, die de straatweg naar
Brussel beheerste. Rechts was zijn le
germacht gedekt door dé grote hoeve
hoeve Mont St. Jean. De generaal
Hill liet verse troepen, waaronder Ne
derlandse artillerie en cavalerie, naar
voren gaan, die de Franse opmars tot
stand brachten. Napoleon bracht daar
op de oude garde in de strijd. Op dat
ogenblik kwamen de Pruisen, die in
het noordoosten met de troepen van
maarschalk Grouchy hadden afgere
kend, opdagen. Zij doorbraken de rech
terflank van de Fransen en stieten tot
in het centrum van Napoleon door.
Nog even hield de oude garde stand,
daarna gingen de Franse troepen in
paniek op de vlucht, achteryolgd door
de verbonden legers. Wellington en
Blucher ontmoetten elkaar voor de
herberg „Belle Alliance" en maakten
van daaruit hun zege wereldkundig.
Na de slag bij Waterloo bleven onge
veer 27.000 gewonden van tal van na
ties op het slagveld achter. Werd Leipzig
na de slag bij deze stad in 1813 geteis
terd door epidemieën, in en rond Brus
sel wist men deze in juni 1815 te voor
komen. Dit was voor een zeer groot
deel te danken aan de Nederlandse pro
fessor Sebaldus Justinus Brugmans, die
door de koning naar Brussel werd ge
roepen en als hoofd van de geneeskun
dige dienst werd aangesteld. Aanvanke
lijk werden de 27.000 gewonden in Brus
sel en omgeving samengebracht. Hiik
en arm stelde zijn woning ter beschik
king. Vliegende brigaden, gevormd door
heelmeesters en verplegers gingen door
de stad om de gekwetsten geneeskundi
ge bijstand te verlenen.
Tienduizenden Fransen veerden op,
lKiÖ Napoleon Bonaparte op 1 maart
bij Cannes met een duizendtal ge
euwen aan land ging. Dadelijk bleek,
at deze terugkeer zorgvuldig was voor
leid, waaraan de 400 door de keizer
•at Frankrijk teruggezonden soldaten
hder meer hadden meegewerkt. Lode-
j"''k XVIII zond dadelijk 'n leger onder
j^aarschalk Ney naar het zuiden om de
*e'aer tot staan te brengen. „Ik zal hem
J,s een dolle stier vangen, in een ijze-
t,en kooi opsluiten en hem overal in
fankrjjk aan 't volk tonen", pochte Ney
z1 darijs, die echter op het beslissende
Bersblik met zijn gehele legermacht naar
•jn vroegere gebieder overliep. Napo-
c;°ns opmars naar het noorden werd
la. triomftocht en nog geen drie weken
ter trok hij Parijs binnen, dat enkele
ren daarvoor door koning Lodewijk was
.."Haten, die met zijn getrouwen naar
ent vluchtte.
De verbonden mogendheden, al sinds
aanden in Wenen bijeen om de nieu
we frenzen van Europa vast te stellen,
erden pas op 10 maart, dus negen da-
iater> van Napoleons landing in
Uid-Frankrijk op de hoogte gebracht,
t congres, tot dan hopeloos verdeeld,
handelde snel. Op 13 maart werd Napo
leon buiten de wet gesteld en de Fran
se keizer de oorlog verklaard. Napoleon,
die al spoedig moest ervaren dat lang
niet alle Fransen met zijn terugkeer
waren ingenomen op verscheidene
naatsen deden zich opstanden ten gun
ste van Lodewijk XVIII voor slaagde
er toch binnen enkele maanden in een
legermacht van ongeveer een half mil
joen bijeen te brengen. Eind mei over
schreden de eerste Franse eenheden de
Belgische grens en daarheen was het
ook, dat Engelse, Pruisische, Hannove-
raanse en Nassause troepen, alsmede
troepen uit Noord- en Zuid-Nederland
(België) trokken.
In Nederland verscheen het eerste of
ficiële bericht van Napoleons landing
in het bijvoegsel van de Nederlandse
Staatscourant no. 61, van 13 maart
1815. „Uit echte bronnen is men on-
derrigt, dat de onverwachte landing
van Napoleon in het zuiden van Frank
rijk geene nadeelige gevolgen doet
vreezen". Toen bleek dat de gevolgen
nadeliger zou blijken te zijn aan
was verwacht, werden ook in ons land
maatregelen getroffen. De macht van
de politie werd uitgebreid, de vestingen
versterkt, verlofgangers opgeroepen en
de beschikbare troepen werden naar
Zuid-Nederland gestuurd. Willem I be
sloot zich dadelijk de koningskroon op
het hoofd te plaatsen en op 16 maart
1815 werd in Den Haag het Konink
rijk der Nederlanden uitgeroepen. Ne
derland bewapende zich.
De Staatscourant van 20 maart 1815
meldde uit Brussel: „Alles snelt te wa-
J pen. van de Zwitse-sche grenzen tot aan
de Noordzee. Alom rukten talrijke le
gioenen naar de grenzen van Frankrijk
op. Nooit hebben de jaarboeken van Eu-
1 ropa zulk een merkwaardige magtsont-1
wikkeling opgeleverd en alle volken roe
pen luide de wraak in op 't hoofd der ge
drochten, die de vrijheid in Europa
andermaal belagen".
Van een „algemeene volksbewapening",
waartoe koning Willem I in het voor
jaar van 1815 opriep kwam aanvanke
lijk weinig terecht. Het volk had met
teleurstelling gezien dat de gehate con
scriptie door Napoleon ingevoerd, niet
was afgeschaft. Meestal door de Fran
sen gedwongen dienst te nemen waren
talrijke Nederlanders tijdens Napoleons!
veldtochten gesneuveld. De regering be- j
sefte echter al in 1813, dat er dadelijk
een behoorlijke legermacht moest wor-'
den opgebouwd.
Dit ging aanvankelijk heel traag in
zijn werk, maar in mei 1815 stonden er
toch enkele tienduizenden Nederlandse
militairen gereed om aan de strijd te-
gnn de Fransen deel te nemen. Trai
ning bewapening en uitrusting lieten alles
te wensen over, maar de geest van deze:
militairen, onder wie duizenden vrijwilli-1
gers was goed. Zij zagen er uit als apenj
en vochten als leeuwen, merkte In juni
1815 een gevangen genomen Franse ge-
HouguemonJ., links door de hoeve la Haye
Samie.
Het was bij Quatre-Bras dat de Neder
landse troepen van zich deden spreken.
Onder leiding van de prins van Oranje
In de vroege oentenduren van 18 juni
1815 het regende hard uit een grijze
hemel wachtten de verbonden troepen
bij Waterloo de Franse aanval af. Pas
oir. elf uur kwam er beweging aan de
overkant en werd het ruisen van de re
gen overstemd door het eerste kanonge
bulder- De Fransen probeerden eerst de
hoeve Houguemont te nemen, die taai
door Britse en Nederlandse troepen werd
verdedigd. Massa's cavalerie en infan
terie, door artillerievuur gesteund, be
stormden Houguemont en er ontstonden
verbeten gevechten van man-tegen-man.
de Fransen wisten de boomgaard te ver
overen en bestormden toen de stenen bij
gebouwen. Na felle strijd werden de ver
bonden troepen verdreven, waarop de
bijgebouwen in brand werden geschoten.
Honderden gewonden, soldaten en offi
cieren, kwamen in de vlammen om.
Om twaalf uur ondernamen de Fran
sen een eerste zware aanval in het cen
trum, waarbij fanatiek om de hoeve La
Haye Sainte werd gestreden. Enkele I
malen verwisselde de boerderij van be
zetter, maar 's middags drie uur ruk
ten de Fransen onweerstaanbaar op.
Duizenden soldaten van de verbonden
legers namen de vlucht, maar werden
spoedig gestopt en weer in de strijd ge
worpen. Tegen zes uur werd de toe
stand hslühelijk en Napoleon gaf bevel
de aava, tegen het centrum ten koste
van alles door te zetten. De geallieerde
troepen moesten, verbeten vechtend,
langzaam achteruit. Omstreeks half
acht werd de prins van Oranje door een
Kogel in de linker schouder gewond: hij
v;erd van het slagveld gedragen. Maar
schalk Ney werd een paard onder zijn
lichaam vandaan geschoten en streed
te voet verder.
Langzaam drongen de Fransen vei-
der op, zij kwamen tot vlak voor de
Prins Willem. II, aanvoerder van het
Nederlandse leger, raakte bij Waterloo
gewond in de slag.
wijven, koppelaarsters voor een
rendez-vous.
Zoals de stad zich nu heeft ontdaan
van haar eigentijdse verschijningsvorm,
geraakt ze vol van de geheimzinnigheid
der donkere middeleeuwen. We willen
er verder in zien, doordringen tot het
leven van de inwoners zelf, die je ach
ter zijn wallen en muren vandaan pro
beert te halen als de dichter achter
zijn woorden. Hier moet hij zijn. Maar
je dient toch nog altijd honderden voet
noten te bestuderen om uit „Dantes
Goddelijke Komedie" wijs te worden.
Het contact met de donkere middeleeu-
wen is voor de toerist onbereikbaar. Al
1 loop je uren door de straten, je komt
kort steeds weer uit hij jezelf. Je zoekt Dan
te. Je houdt Florence over
Dus keer je terug naar je hotel. De
hotelier heeft je stoel al bijgezet en
in de keuken schenkt zijn vrouw een
donkere Toscaanse wijn, die de tongen
los maakt en de gemoederen verhit.
Dan word je mensen van vandaag, an
ders van landaard, maar met o zoveel
dezelfde problemen; de wereldpolitiek,
het concilie. Zij windt zich niet op. Hij
oreert dat het een lieve lust is. „Hij is
een echte Florentijn", zegt zij, „de von
ken spatten eraf". Ze heeft nog net tijd
om je de trouwfoto's te iaten zien van
de dochter, die immers naar Australië
gaat. De donkere ogen heeft zij van
haar moeder. Er ontstaat een sfeer
van wederkerig begrijpen en meevoe-j
len. Alleen op het stuk van politiek en
religie worden de hotelier en zijn gast
het niet eens. Maar dat was al in dej
tijd van Dante. Een mens verloochent
zichzelf niet. Florence blijft Florence
ER is er een in zijn kraag ge
pakt! Een gladde, keurige, aar
dige, ouwe heer, die het Hore-
ca-bedrijf jarenlang verrijkte zon
der daar zelf ook maar één cent
voor over te hebben. Hij kwam
steeds op het drukste kwartiertje
van een receptie en scheen een on
noemelijk aantal mensen te kennen.
Hij deelde de vreugde van een ver
loving, een huwelijk, een zilveren
bruiloft, een belangrijk zakenfeest,
of het verdriet rondom een begra
fenis met condoléance na afloop in
een restaurant. Keurig stak hij al
tijd in de kleren, gaf zijn hoed,
sjaal en jas met een vriendelijk
woord af aan de garderobe-juf
frouw en voorts nog genereus een
dubbeltje, dat minachtend aanvaard
werd.
Zo gauw hij zich in het drukke
gewoel van een receptie gemengd
had, onderging hij een gevoel van
eenzaamheid. Dat moest hij dan
wegdrinken. De grote bladen met
glazen vol kleurige drankjes had
den op hem een magische aantrek
kingskracht. Bepaald een hekel had
hij aan dat oranje vocht zonder een
druppel alcohol. Het liefst hield hij
zich aan het kleinste glaasje op een
blad, uit bescheidenheid zou men
kunnen zeggen. Men dient zich op
een receptie zo nu en dan te ver
plaatsen. Dat dééd de gladde, keu
rige, aardige ouwe heer, want dan
was er weer een andere ober met
een blad vol gekoelde sterke dran
ken. Hij onderhield zich ook met de
receptiegangers, zo in de geest van
„kent u mij niet meer?", en wist
dan een mooi verhaal op te hangen,
dat nog gehoor vond ook. Toch gaf
hij de voorkeur aan een gesprek
met een der obersvooral na een
kwartiertje als hij 'de rekening van
de gastheer met iedere twee minu
ten had doen stijgen. De beste hap
jes wipten voor hem als het ware
van de schalen: ja, hij was een
fijnproever, hij hield van zalm, ham
met asperges, tartaar en kaviaar.
Kaas met gember of ananas trok
hem minder aan, evenals tomaat en
komkommer. Het voordeel van een
condoleance was veelal, dat de tijd,
gunstig genoemd mocht worden
voor broodjes mét, ter vervanging
van de lunch.
Zo is hij nu bij zijn kraag ge
pakt. In een van de vele receptie
etablissementen in de grote stad
kreeg een ober argwaan. Hij waar
schuwde de directeur die zich naar
de bruidegom begaf en vroeg, of hij
die keurige meneer met een schie
lijke dorst, soms kende. Nee, zei de
bruidegom, en de bruid voegde er
bij: „maar er komen zoveel men
sen, het zal wel een relatie van
mijn vader zijn en die ken ik niet
allemaal". De wederzijdse ouders
keken vervolgens schuw naar de
wat lodderig kijkende gast en haal
den hun schouders op. Toen de
keurige onbekende heer juist het
achtste kleine glaasje gedachtig
de spreuk: acht vader, niet meer!
in de handen nam, tikte hem een
rechercheur op de schouders. Ge
dwee ging hij mee, dat was hem
ook al eens in een stad in de buurt
overkomen en er bleek moeilijk
een wetsartikel te vinden, waarin
staat dat het verboden is tijdens een
receptie gratis ter beschikking ge
stelde borrels te accepteren. Huis
vredebreuk? De keurige, aardige
oudere heer begrijpt nietwaarom
de politie zich met hem bemoeit.
Hij wil met alle plezier een receptie
op het politiebureau bijwonen, als
er althans wat onder de kurk is.
PHILifit LANGERAK
