mL
dan
op het
Contact met Amerika
onmogelijk wegens
afwijkende systemen
Niets schotiers
het leven
MUZE
vervalste
realiteit
landman
Telefoongesprekken
Correctie-motor
MOLNIA
3
21 AUGUSTUS 1965
PLUS
Molnia
TP"* f-rm
de verdienste blijven van Anton Coolen en verdacht en onder
schat Theun de Vries. Zij deden meer dan al typerend vertellen
Zij schreven vanuit een emotie Omdat ze begaan waren met de
sociale nood van het hoerenvolk, omdat ze daaraan uitdrukking
wilden geven. Zij maakten er ons op attent dat we te maken hadden
met mensen. Nog kon de ras-en-bodemcultuur van het nationaal-
socialisme de lof zingen van de boerenstand, het was een verdachte
lof, want werkelijke waardering omderwille van de waardigheid
van de mens bleef verre. Romantici en rassenwaan zetten de klok
terug. Ze hielden het hij de zonnewijzer, bij de hoer als horloge.
Maar het fenomenale uurwerk van de tijd telde al de seconden af.
Toen kwam '40'45. En daarna de omschakeling. Overal tracto
ren Combiners Mechanisatie Verkaveling De boer was
agrariër geworden,
leid bedrijf
De boerderij een economisch en rationeel ge-
Achtergebleven
covering
FRANKRIJK en de Sovjet-Unie
zullen gezamenlijk kleuren
televisie-experimenten gaan
uitvoeren via Russische communi
catiesatelliet Molnia (bliksem)-l.
De definitieve overeenkomst hier
toe is zeer onlangs een feit gewor
den. Dit is een opmerkelijke ge
beurtenis. Want het is de eerste
maal, dat de Sovjets een ander land
toestaan gebruik te maken van een
hunner satellieten. Daarnaast is het
ook de eerste keer dat kleuren-tv-
beelden via de ruimte een buiten
landse ontvanger bereiken. Sinds
de lancering van de Molnia, op 23
april jl. hebben de Sovjets reeds
enkele malen via de satelliet uit
zendingen van kleuren-tv tussen
Moskou en het 8000 kilometer ver
der gelegen Wladiwostok tot stand
gebracht. Volgens de schaarse me
dedelingen hierover kwamen de
beelden in nagenoeg ongeschonden
staat in de „haven van het oosten"
aan.
VUT anneer zal dat geweest zijn dat wij de boer opgingen Nee,
tt vergis u niet. Ik wil het hier niet hebben over de oorlog. Die
oorlog moet trouwens wel zenuwslopend gaan werken op alle be
wuste leden van een generatie die er part noch deel aan had. De
jongeren I.Zij hebben schoon genoeg van 40—'45. Ze leven nü. Ze
Teven in de stroomversnelling van de industriële revolutie. De agra
rische hebben ze al lang achter de rug. Dat hebben ze dan gemeen
Riet ons. Waarom zouden we nog de boer opgaan De mens heeft
de grond in cultuur gebracht. De hoer is al lang geen slaaf meer.
O, het lijkt allemaal koek en ei, maar hoe lang is het geleden dat
We dat hebben gemerkt En wat hebben we er zelf aan gedaan
Herinnert u zich nog de jaren dertig We moesten zo nodig te
rug naar de natuur. Herinnert u zich onze opgedreven bewondering
Voor Stijn Streuvels en Felix Timmermans Het leven op het land,
o, er was niets schoners dan het leven op het land Zij drukten
ons met onze neus diep in moeder aarde. Maar niet erop. Dat zal
Deernis
Trots
Landman en muze
TJit dit portret van Zeeuwse boeren,
geschilderd door Charley Toorop,
leest men de zwaarte van hun arbeid
af. (Centraal Museum, Utrecht).
begrip, onze onverschilligheid; een grote
portie verdrongen heimwee is geweest
naar het verloren paradijs.' Terug hair
de natuur" was niet voor niets een kreet
waarmee wij de ongezonde verhouding
tussen stad en land trachtten te herstel
len.
De opkomst van de industrie had ge
leid tot een breuk. Rond de steden
groepten de fabrieken samen. De ste
den groeiden. Ze sloten de fabrieken in.
Met die insluiting was de breuk volle
dig. We zagen het land eenvoudig niet
meer. We zagen nog ^nauwelijks de he
mel. Het platteland "was „achtergeble
ven gebied". Dat was het in onze be
langstelling, maar het was het ook in
onze materiele waardering. De opkomst
van de arbeidersklasse scheen de klas
se van werkers op het land niet te om
vatten. Tot de rook en de smoor en de
giftige dampen uit de ovens der maat
schappelijke hervorming de mensen
naar buiten dreven. Ineens herinnerden
zij zich weer hun afkomst. Ik wil niet
beweren dat het platteland werd her
ontdekt. „Laat de boeren maar
dorsen" was ook zo'n kreet waarmee
de sociale gerechtigheid voor de wer
kers op het land werd afgedaan.
Maar de nostalgie was gewekt. Op on
ze scholen vergat geen onderwijzer Sta
ring te reciteren, die het allemaal zo
mooi had gezegd:
Sikkels blinken.
Sikkels klinken.
Ruisend valt het graan.
En de leraar klassieken greep naar
Vergilius om zijn onverbloemde belang
stelling uit te spreken voor de „Herders
zangen":
„Maar gij zoudt ten minste bij mij de
ze nacht kunnen rusten.
Vers is het lover gespreid, nog heb ik
geurige vruchten.
Rijpe kastanjes en meer dan genoeg
van de melk die gestremd is.
Zie, reeds stijgt daar van verre de
rook uit de daken der hoeven.
Groter al vallen de schaduwen neer
van de toppen der bergen."
Het was allemaal van een idyllische
betovering, die je zou doen denken dat
het leven-op-het-land alles was, ook al
vond je het boer zijn maar niets. i
Dat is dan ook het bezwaar tegen de
„Terug naar de natuur"-beweging. Men
zag niet de realiteit. Het was een ver
dichte realiteit. Leven op het land was
volstrekt niet leven op het platteland.
Het was zoiets als een huis bezitten aan
de Vechtstroom. Het boerenleven was
verre van geïntegreerd in het mense
lijk leven. Het was een hoofdstuk apart
en je deed goed het te idealiseren zon
der de moeilijke maatschappelijke wer
kelijkheid te zien.
Zelfs de tentoonstelling „De landman
en de muze" draagt daarvan de sporen.
Er hangt nauwelijks een schilderij dat
zich losmaakt van de vertedering waar
mee wij het landleven omgeven. Ik weet
niet in hoeverre de generatie van van
daag de dingen anders ziet. Ik veronder
stel dat er wel heel wat aan begrip is
gewonnen. Men zou de stem der jonge
ren moeten horen om te weten in hoe
verre er van een bewustwording sprake
is, waarin de boer, de visser, de vliege
nier loten zijn aan één stam; niet meer
te onderscheiden in te land. ter zee en
in de lucht.
Nu valt de onderwaardering van de
U'T stptrrf
i »tM
B'l' thrift
kunstmaan Molnia
Hoewel hij dus technisch wel gezond
schijnt te zijn, heeft de Molnia zijn be
perkingen. Die zijn voornamelijk gelegen
in het feit, dat de ligging van zijn baan
steeds verandert en de satelliet niet
steeds boven dezelfde plaats op aarde
„hangt", zoals de Amerikaanse Syncom-
satellieten.
Full-time uitzendingen tussen bijvoor
beeld Moskou en Wladiwostok zijn dus
niet mogelijk. Aan de andere kant biedt
de baan de in het experimentele stadium
interessante mogelijkheid gedurende kor
te tijd contact tussen telkens weer ande
re plaatsen tot stand te brengen. Dit
geldt echter alleen zolang de Sovjets
maar één communicatiesatelliet in de
ruimte hebben. Want met drie goed ge
plaatste „vaste" kunstmanen, die in 24
uur één omloop maken in het vlak van de
evenaar en daarom synchroon mee
draaien met de aarde, zijn full-time ver
bindingen tussen alle punten op aarde
mogelijk.
Met de Molnia kan gedurende enige
uren contact tot stand komen tussen twee
ver uit elkaar liggende plaatsen op het
noordelijk halfrond. Bijvoorbeeld tussen
Frankrijk en de Sovjet-Unie, maar ook
Op deze tekening zijn de baan van Molnia sn de aarde in hun onderlinge
grootte-verhouding afgebeeld. De stippellijnen geven de weg aan, die de
televisiebeelden tussen Parijs en Moskou via de Russische satelliet afleggen.
Aan de hand van 'allé', bekende bracht, waarmee de noodzakelijke ver-
gegevens kQn deze afbeeldingi^uging werd bereikt. Op het eerste ge-
van de communicatièsateliet «en tnerlCvaardig verschijnsel floor
Molnia worden gemaakt. Links
van de satelliet bevindt zich de
correctiemotor, er bovenop de
antenne voor verbinding met de
aarde. Zes zonnepanelen voor
zien de Molnia van de nodige
energie.
tussen de laatste en de Verenigde Staten.
Want gedurende één 12-uur-omloop pas
seert de Molnia de Sovjet-Unie, tijdens
de volgende de VS. Waarom dan geen
contact met Amerika? Gezien 't reeds
bestaande beperkte verdrag tot uitwisse
ling van ruimtevaartgegevens tussen de
VS en USSR zou men dat kunnen ver
wachten.
wijderd wanneer hij. als een opgeworpen
steen, langzaam het hoogste punt van
zijn baan passeert om vervolgens met
toenemende snelheid de aarde weer te
gaan naderen. De maximum snelheid
acht kilometer per seconde wordt na
tuurlijk bereikt boven het zuidelijk half
rond. Als gevolg van deze baan, die een
hoek van 65 graden met de evenaar
de snelheid te verhogen duurt de reis lan
ger. Maar gebeurt er niet hetzelfde als
men een steen met minder of meer
kracht omhoog gooit?
Het kleuren t.v.-experiment was niet de
voornaamste reden waarom de Sovjets
de Molnia lanceerden. Dit is een interes
sante neven-proefneming. Voornamelijk
was het hen er om te doen, de mogelijk
heden te bekijken van radio-communica
tie via een satelliet tussen ver uiteenge
legen plaatsen van hun land. De Molnia
heeft dan ook relais-apparatuur aan
boord voor het doorseinen van een grote
hoeveelheid telefoongesprekken, foto's"ên
telegraafberichten.
Naast deze apparaten en de t-v.-instal-
latie is een deeltjesteller aanwezig, die
kosmische straling kan meten. Want bij
elke omwenteling vliegt de Molnia enkele
uren door de stralingsgordels van de aar
de, die zich op 3.000 en 16.000 kilometer
hoogte bevinden. De Russische geleerden
zijn benieuwd of deze straling op den
duur schade zal toebrengen aan het in
strumentarium.
De Molnia is uitgerust met een hoofd
en een reserveantenne voor het contact
met de aarde. De satelliet krijgt zijn
electriciteit van accu's en zes grote pa
nelen met zonnecellen, die steeds angst
vallig op hun energiebron gericht blijven.
Sinds 23 april worden via de Molnia »I
dagelijks proeven genomen met radionit-
zendingen tussen Moskou en Wladiwos
tok, die negen uur duren. Nu zullen daar
regelmatig kleuren t.v.-uitzendingen tus
sen Parijs en Moskou bijkomen. De Rus
sen zijn zeer optimistisch gestemd. „De
eerste proefnemingen", aldus Tass, „zijn
zeer succesvol verlopen en hebben uiterst
hoopgevende resultaten opgeleverd. De
proeven hebben aangetoond, dat men
met gebruikmaking van de prestaties
van Sovjet- en Franse geleerden op het
gebied van kleuren-t.v. op basis van het
Secam-systeem in hoge mate geperfec
tioneerde kleuren-t.v. kan bereiken. Het
uitwerken en invoeren daarvan is voor
zien in een akkoord tussen de regeringen
van de Soyjet-Unie en Frankrijk".
Het ziet er naar nit, dat de technische
ontwikkeling „hier beneden" het tempo
van de ruimtevaart niet helemaal kan
bijhouden :WeI kleuren-t.v. via de kos
mos, maar nog niet in onze huiskamers.
P. L. L. SMOLDERS
Maar Russen en Amerikanen verstaan el
kaar niet op hef vlak van de kleuren-
t.v.: Zij gebruiken afwijkende systemen.
Zoals bekend hebben de Sovjets voor het
Franse Secam-systeem gekozen en het
lag dus voor de hand, dat Frankrijk zou
worden uitverkoren om aan de „andere
kant" van de lijn Molnia-aarde te zitten.
De baan van de Molnia komt precies
overeen met die, welke zijn meesters
zich ten doel stelden. De satelliet nadert
de aarde het dichtst boven het zuidelijk
halfrond: 548 kilometer. Niet minder dan
39.957 kilometer is hij van de aarde ver
maakt, is de Molnia gedurende het groot
ste deel van zijn twaalf uur durende om
loop boven het noordelijk halfrond.
Maar voortdurend wijzigt die baan
zich als gevolg van de storende invloed,
die zon, maan en aarde erop uitoefe
nen. Bijgevolg moet de omloopperiode
van de Molnia-1 periodiek worden ge
corrigeerd. Om dat te bereiken wordt
vanaf de aarde een raketmotor aan j
boord van de Molnia in werking ge
steld, als de kunstmaan zich op zijn
laagste punt bevindt. Deze „zet" resul
teert in een grotere maximale hoogte
en dus een langere omloopstijd.
Op 2 mei j.l. werd zo'n correctie /ige-
voerd. De Molnia beschreef toen in elf
uur en 48 minuten een baan om de aar- -
de. De ideale tijd is twaalf uur. Dus jverd
met behulp van de motor de maximale
hoogte van 39.380 op 39.957 kilometer ge-i
„Neem op de terugweg wat
rattengif mee!"
BOERTJE VAN BUITEN ALTIJD MISKENDE EN
TEGELIJK BENIJDE FIGUUR IN SAMENLEVING
Alles wat hij deed hing af van de luim
van God! Dat bepaalde tegelijk wat hij
was, wat hij voorstelde. Bidden moest
hij, op de knieën. Ja, hij bleef eigenlijk
altijd op de knieën een armzalig hoopje
mens. We kunnen nu wel zo mooi zeg
gen, dat de middeleeuwse mens zo dicht
stond bij de schepping en de schepper,
alles heette gemeenschap en alles was
netjes in rangen en standen verdeeld,
de Kerk dacht voor de mens en de macht
was aan wie toegelaten was tot de kennis.
o, dat waren de boeren bepaald niet.
Zij hebben eeuwen geleefd als analfa
beten. Hun wijsheid was boerenwijsheid.
Dat ze daarmee in aardse en bovenna
tuurlijke zin heel wat beter hebben ge
leefd en gelukkiger dan hun ver
lichte tijdgenoten werd hoogstens be
vroed, maar nauwelijks erkend. Mis
schien dat de verzameling schilderkunst
in de Haarlemse Vishal er dan toch nog
een gooi naar doet. Idylle en romance
drukken de herkenning uit van een hoge
re orde dan men gewend was te zien.
Een uitzondering is een schilderstuk als
van Pieter Breughel de Jongere, dat het
landelijke bedrijf portretteert naar een
zonnige realiteit, waarin het maatschap
pelijk conflict verre is. De mensen zien
er tevreden uit. Ze waren dat ook, ver-
zoënd met hun lot.
We moeten naar de negentiende eeuw
om iets gewaar te worden van deernis.
In een fraaie compositie van Jacob Ke
ver „In de moestuin" duidt de schilder
de zwaarte aan van de arbeid, welke
men voluit ziet getekend in de gezichten
van Charley Toorop's „Zeeuwse boeren"
gedateerd 1930. Feit is, dat da roman
tische verdichting welke verreweg de
meeste van de tentoongestelde werken
begeleidt, terzijde staat van het realis
tische levensgevoel van vandaag. Het
verhult een eerlijke vaststelling van wat
vanbinnen uit werd ervaren, 't Versiert.
Alleen de meergenoemde Pieter Breug
hel, de getijdenboeken en. zij net opper
vlakkig. wat verspreid beeldhouwwerk
vertegenwoordigen een realistische be
nadering.
Nu goed, zo staan de zaken. We blij
ven zitten met de probleemstelling van
het begin. Als we nu de boer op gaan,
komen we dan terug tot de natuur? Heb
ben we er behoefte aan de landman te
confronteeren met de muze? Is hij 't ons
waard? Hoe zien wij hem? De boer, zo
als hij was. reken hem tot de verleden
tijd. De gedachte dat God wasdom geeft,
is een heel zuivere, maar de instelling
dat de boer alleen maar meewerkend
voorwerp is, is uit de tijd. De agrariër
van nu zal u trouwens trots zijn arse
naal van landbouwwerktuigen tonen en
u zult tegen hem opzien en hem mis
schien om zijn aankomend banksaldo be
nijden. Nee, zo gaan wij de boer niet
op. De mentaliteit waarmee we de
landman en de natuur tegemoet treden
zal er een zijn als wij aantreffen in de
ze regels:
Het is nu het ogenblik om je vast te
grijpen aan je bestemming, of. als je dat
liever wilt, aan de hand van God, om de
uitnodiging der dingen niet te missen".
(Teilhard de Chardin)
De uitnodiging der dingen is de beslis
sende factor geworden in heel ons leven.
De wereld van nu is de wereld van ons.
Het land, de dieren, de akkers, de kor
rel in de voor. ze zijn allemaal even we
zenlijk met ons verbonden als üe hemel
met de aarde, de Schepper met het ge
schapene. De rusteloos ploegende boer
uit het gedicht van Werumeus Buning, u
herinnert zich nog wel:
„En de boer hij ploegde voort..."
zal rusteloos voortgaan te ploegen.
Hij doet het nu met de modernste hulp
middelen. Maar als wij naar hem kijken
betekent hij voor ons aarde en mens, 't
rustpunt van een herkenning.
I P. W. FRANSE
V andaag de dag winden we ons daar
over niet op. Wat weten wij ervan dat
het herstel van onze na-oorlogse econo
mie voor het grootste deel aan onze
agrariërs te danken is geweest? Zij
zorgden voor de produkten, die onze
export tot bloei brachten. Via die ex
port kwamen de dollars. Ah. Dat spreekt
tot de verbeelding... Dollars! Als die
maar binnenkomen waait de wind uit
de goede hoek. Dan kunnen de wieken
van de molens draaien van Kinderdijk
tot in de Zaan, dan is de basis van on
ze huidige welvaart gelegd. Ja, het is
gebeurd door die lieden, die wij lange
tijd met de nek hebben aangekeken.
Het boertje van buiten is altijd een
heel apart fenomeen is geweest in de
Nederlandse samenleving. Hij zat ver
stopt in het wittebrood op ons bord,
hei eitje aan de ontbijttafel, het beleg
dat we in het weekeinde aanschaften.
Hij mocht ons trouw dienen met karn
en kaas, maar hij ging verscholen ach
ter de weegschaal van de kruidenier
en de paleizen van onze grutters. Hij
is ingevet door de slager, opgeslokt
door de zuivelfabriek. Hij is altijd eer
vol en in stilte begraven. Wij hebben
biets van hem overgelaten dan een
Petje en een pi; veelal gevuld met
Stro.
Boeren? Ze zijn in Nederland goed
geweest voor de „Aardappeleters" van
vincent van Gogh. Dat was net zo'n
Jbooi plaatje als „Kniertje" in „Op
hoop van zegen" van Herman Heyer-
Rjahs. We waren een fijne natie. Daar
?taat dan gelukkig tegenover dat de
zelf in de beslotenheid van zijn
j^gen bestaan de betrekkelijkheid van
?et aardse bezit, het onhaalbare van
P™ menselijk geluksverlangen moet
Rebben begrepen en, kind van de aar-
lat' en aan rïe aarde verknocht, de re-
wLT b^oet hebben gezien tussen zijn
vTgelijkheid en de werkelijkheid, die
aarH en uitgaat: de relatie tussen
b] ™-e en hemel, tussen sterven en op-
oeieh, tussen zaaien en ploegen.
Tot eind augustus is in de Haarlemse
Vishal een tentoonstelling aan de land
ouw gewijd „De landman en de muze",
ee, schrikt u niet. Dit wordt geen be-
spie mg. Twee dingen dringen zich aan
Oils op. Ten eerste dat de muze het met
de landman altijd goed heeft kunnen vin
den. Ten tweede dat er bij al onze deni-
gratie ten aanzien van de functie van de
boer in onze samenleving, bij al ons on-
boer ook wel te verklaren uit een reactie.
Men heeft zich te lang afhankelijk van
hem gevoeld. Omdat zijn werk zwaar
was en hard en hij er de tijd niet van
kon afnemen om zich te doen gelden,
heeft men hem bewust klein gehouden.
Maar de gedachte dat ons voortbestaan
toch maar van hem afhing - en nóg in de
onderontwikkelde gebieden waar elke
mislukte oogst hongerdood betekent voor
velen - die gedachte heeft gespeeld in
heel onze houding tegenover de man,
die de wereld voor ons leefbaar maakte.
Hoe gauw hebben we hem ondergestopt
in de collectiviteit! De Russische boe
ren zijn er nog het slachtoffer van.
W;.3 De middeleeuwen al drukten hem ferm
JE,:»..,t 0p zijn plaats. Zie de fraai verluchte
getijdenboeken op de Haarlemse expo-
Cornpositie van Jacob Kever, genaamd „In de moestuin". Er is weinig van sitie. Ha! De middeleeuwse boer moest
een 7 I-u i niet denken, dat hij zelf iets betekende!
idylle in te bespeuren, zoals op het merendeel der schilderijen over het
thema „de landman". (Singer Museum, Laren).
