middelpunt van uitgebreide
en kostbare onderzoekingen
in vislaboratorium IJmuiden
Ingrijpende hervorming
Russische industrie
Begin 1966 zal het volgende
vijfjarenplan starten
'n nieuw
fris
aardewerk
servies
H.&J.Lamp
aÉiiJ
tot nu toe tegen
Vietcong ingezet
Bonay niet meer
lid Indonesische
adviesraad
Grootste aanval
Haringoorlog
F rankrij k-Engelan d
rode pleegzuster bloedwijn
de smaak-volle energiednank
Eervol ontslagen
DONDERDAG 16 SEPTEMBER 1965 PAGINA 11
(Door Haye Thomas)
Hij trekt de tweehonderd meter in tien lange en zware minuten.
Moeizaam stappend in de hoge zwarte lieslaarzen door de
schuimende uitlopers van de Noordzee. Ver achter hem, aan
de dunne sterke lijn, hangt het zakvormige net, dat vlak voor de
branding over de zanderige bodem schuurt. Het magische snijbord
houdt dat net in een strakke koers en de mond er van wijd open
gesperd om te jagen in het „culinaire nachtleven" van de tong,
schol, bot en garnaal. De eenzame oude man achter de vloedlijn
van het strand is vooral een stille werker van het elfde uur. Want
met zijn in het nachtelijk duister zo zorgvuldig verborgen identiteit
staat en valt een sinds de oorlog daterende invaliditeitsuitkering.
Het doen van zwaar werk is voor hem taboe. Maar de dikke zweet
druppels als glinsterende waarschuwingen op zijn voorhoofd en
neus, worden telkens weer met aen mouw weggeveegd
Want de Noordzee kan soms erg goed zijn voor de vissers.
De garnalen zijn lekker, schol en bot maken vaak een aardige prijs
en de tong blijft onverminderd de gouden vis, omdat die nog altijd
vooraan ligt op de weg naar het prijzige bord van de fijnproever.
Dat weet de man die vdn zijn „zilte schnabbel" niet scheiden kan.
Dat weten onze vissers van het grote werk, die in 1964 ruim zeven
en een half miljoen kilogram tong aan de markt brachten. Dat weet
de bioloog J. F. de Veen van het visserijlaboratorium te IJmuiden,
die met zes man sterk onderzoekt op welke wijze men de vangsten
kan opvoeren. En daarvan is ook de Nederlandse organisatie voor
Zuiver Wetenschappelijk Onderzoek overtuigd, die onlangs aan de
Utrechtse professor dr. S. Dijkgraaf en dr. F. J. Verheijen subsidie
heeft verleend voor een zintuig- en gedragsfysiologisch onderzoek
van met name de tong.
De tongenjager van het elfde uur plaatst zijn snijbord en het net.
23-deIig tafelservies 110.-
10-delig ontbijtservies 41.-
9-deIig theeservies 36.25
winkel vol ontdekkingen
Barteljorisstraat 18 Haarlem
Gemerkte tong: eten a la carte" in IJmuiden
Bioloog J. de Veen: „De schol is anders
geen I-e-e-f-t-ïj-d-s kwestie!
PLEEG2USTEt|
i BLOEDWIJN
men meer weten van de tong elders,
zoals in dat verzilte woestijnmeer van
de Soedan, waar Egyptenaren bij
wijze van proef tong hebben uitgezet,
die daar nu geweldig goed gedijt.
„Een sensationele zaak als ik het
eerlijk zeggen mag", sprak de bio
loog, die voor ons een groot exem
plaar uit het bassin opdiepte. De vis
zwiepte wild tussen zijn ringers, de
oogjes driftig, om niet te zeggen boos
aardig draaiend in de kop. „We we
ten dat ze wel 35 jaar oud kunnen
worden en eenmaal op volle sterkte
vrijwel geen prooi meer zijn voor an
dere vissoorten, alleen al om de dood
eenvoudige reden dat ze door hun on
handige vorm moeilijk te verorberen
zijn", aldus de heer De Veen.
Hun vorm, hun leeftijd, de knob
beltjes van het evenwichtsorgaan
waarop men net als bij de ringen van
een boom de leeftijd kan aflezen, hun
grillige trekdriften, dit alles laat de
oude man aan het strand koud. Hij
jaagt op tong volgens de regels van
het spel, zoals hij die weer van ande
ren heeft overgenomen. Hij doet het
primair voor de centjes, maar ergens
toch ook om het gevecht met de zee,
waarvan de uitslag nooit vooruit vast
staat. Hij trekt aan het snijbord, dat
op zijn beurt het net uit de kust werkt
tot vlak voor de branding toe. Vijf
tot tien trekken, al naar gelang zijn
uithoudingsvermogen het toelaat. Het
kan mee- of tegenvallen. Het kan ook
geweldig zijn. Want de gemiddelde
prijs van een kilo tong loopt soms
wel op tot 'n tientje. Maar zijn inte
resse in het leven tussen strand en
branding is dus niet alleen commer
cieel. De spanning van de jacht doet
mee, zoals dat helemaal hoort dij zijn
voortdurende pre-occupatie met de
Noordzee. Die Noordzee is van de
vissers en hij is daar een van geble
ven. Een invaiiditeitspensioentje uit
de oorlogsdagen ten spijt. „Als ik dit
moet laten, is er voor mij geen plaats
meer op deze wereld", zei bij ons
hijgend, terwijl we achter hem aan
door de uitlopende golven stapten. Al
en toe vuurde de zee door het lichtge
vende plankton, een helderwit schijn
sel dat telkens weer verdween, als
we in de brede lichtbundels van de
vuurtoren liepen.
De illusie van een vol net tong,
blijkt voor hem telkens weer
de drijfveer om 's nachts naar
het strand te komen. Tenzij er
een noorde windje staat en het water
helder staat. Dan weet hij uit eigen
ervaring dat je je de moeite wel be
sparen kunt, want dat je dan toch
niks vangt. Het is een oerwet van
de visserman, zoals die weet dat wan
neer er bliek gezien is, er ook ma
kreel moet zitten. Omdat makreel nu
eenmaal een doodsvijand van de bliek
is. En dat drommen meeuwen maar
al te vaak zo'n school bliek verra
den. Want meeuwen zijn ook dol op
bliek. „Ik heb wel eens gezien dat
de meeuwen gillend en krijsend op
zo'n school bliek stonden, als razen-
den pikkend en vretend. De makre
len, rovers eerste klas, hadden de
bliek op een hoop naar de oppervlakte
gedreven. Wjj er op af, maar de
meeuwen waren ons voor. Zoals ze
ons ook wel eens voor zijn aan het
strand. Neem nu de weiting, die wij
„bolk" noemen. Als het 's avonds
stromweer wordt, een harde wester,
worden ze gewoon tegen het strand
gesmeten. Dan moet je er de andere
morgen als het licht wordt als de kip
pen bü zijn, want dan liggen ze ge
woon in het zeeschuim te klapperen.
Maar zo gauw als het licht wordt, zijn
de meeuwen er ook. Daarom zorgen
wij ervoor altijd net even eerder te
zijn". Hij sprak erover met zijn
schorre, kneuterige stem. Rustig en
zonder veel ophef van woorden. Zo
als ook over de makreel, die hij wel
gevangen had met het zilverpapier in
het shagpakje van de bekende weuu-
we. „Die makreel is zo'n vreetzak
die bijt in alles. Maar als ik het zeg
gen mag, geef mij dan maar een paar
Qjne tongetjes". De man zei het
zachtjes en op een verheerlijkt toon
tje. Dat hjj het deze nacht niet best
gedaan had, deerde hem niet in het
rpinst. Hij wist voor zichzelf dat hij
een volgende nacht zou terugkeren,
om weer het snijbord en het net te
plaatsen en vervolgens, hangend in de
treklijn, te jagen op in de allereerste
plaats tong. Voor de bioloog De Veen
de ongekroonde koning van de plat
vis. Voor hem de gouden vis van de
Noordzee.
MOSKOU. 16 sept. (Reuter) Vol
gens berichten uit communistische bron
zal het centrale comité der Russische
communistische partij, dat als regel de
richtlijnen voor het Russische beleid
vaststelt, omstreeks 27 september ge
durende waarschijnlijk twee of drie da
gen bijeenkomen. Op de bijeenkomst
zal worden gesproken over een ingrij
pende hervorming in de Russische in
dustrie.
Gemeld wordt dat het Kremlin voor
bereidingen treft voor het openbaar
maken van plannen, die voorzien in
een stroomlijning van de Russische
economie. De plannen voorzien in een
doelmatiger leiding der staatsfabrie
ken en het op groter schaal gebruik
maken van het winstmotief, waarmede
men een hogere produktiviteit en een
betere kwaliteit der afgeleverde goede
ren hoopt te verkrijgen.
De voorgenomen stroomlijning van
de Russische industrie zal de weg vrij
maken voor het krachtig ter hand ne
men der uitvoering van het volgende
vijf-jarenplan, dat in januari 1966 van
stapel moet lopen. Het plan verkeert
echter nog ir. een voorlopig en voor
bereidend stadium.
De bijeenkomst van het centrale co
mité zal worden gevolgd door een op
1 oktober beginnende zitting van de
opperste Sovjet, het zogenaamde Rus
sische parlement. Men verwacht dat de
opperste Sovjet de besluiten van het
centrale comité zal goedkeuren, waar
na deze wetskracht krijgen. Volgens
hiervoor genoemde berichten uit com
munistische bron zullen er geen be
kendmakingen worden gedaan over
wijzigingen in de hoogste Sovjet-leiding.
Geruchten hierover doen reeds ver
scheidene maanden de ronde, doch zij
schijnen niet op feiten te zjjn geba
seerd. Ervaren waarnemers in Moskou
staan er dan ook terughoudend tegen
over.
Men verwacht in Moskou dat op de
BOULOGNE, 16 sept. (Rtr.) Fran
se treilers hebben gistermiddag de ha
vens van Boulogne en Calais afgesloten
voor de veerboten die tussen Engeland
en Frankrijk varen. Het gaat hier om
een protest tegen Engelands nieuwe
visserij grenzen.
De treilerschippers stellen, dat de
grootste haringscholen zich op het ogen
blik binnen de visserijgrenzen bevinden,
die een jaar geleden door de Londense
Conventie zijn vastgelegd. Toen werd
bepaald, dat allen Britse vissers binnen
zes mijl van de Britse kust mogen vis
sen en dat in de daaromgrenzende zes
mijl alleen vissers van die landen mo
gen vissen die daar altijd gevist heb
ben.
komende bijeenkomst van het centrale
comité onder meer zal worden gespro
ken over plannen om tot afschaffing
te komen van het netwerk van plaat
selijke economische raden met toe-
zichtbevoegdheden, die indertijd zijn
ingesteld.
(Advertentie)
Nieuws voor hen die de
warme structuur van het
aardewerk beminnen boven
de bikkelharde koelte van het
porselein: de serviesvorm
„Cleopatra" van Fris, Edam
met ais kenmerk de moderne
„decoratie in het materiaal",
hief een manchet van ribbels.
De effen kleur is een merkwaar
dig grijs, met a.h.w. een
schroeiing van bruin erover.
Natuurlijk is ook „Cleopatra"
een deel-voor-deel servies
„;fMGON, 16 sept. (Rtr.) Troepen
7,:jV,fr lauden (te weten Amerika,
7 Vietnam, Australië en Nieuw-
hebben gisteren een sterkte
knK Vietcong bij Ben Cat, ca dertig
»vïïi ten noorden van Saigon, aan-
De operatie wordt de grootste
„„!l?rnd, die tot dusver in Zuid-Viet-
«Reset. Tot dusver hebben de
vallende tr„or>o„ slechts geringe
ingezet. Tot
verlïo e troePen
hezen geleden
TiaranK, n duizend Zuidvietnamese
neeraeii.stenTïn een verblindende regen
de i£Üh* i1, e 0Perntie wordt vanuit
werriei ?r helikopters en bommen-
P®rs gesteund, terwijl op de grond
«n aantal pantserwagens zijn ingezet.
DJAKARTA, 16 sept. (ANP) Elie-
zer Jan Bonay, die tot eind 1964 de
eerste gouverneur van West-Irian was,
is eervol ontheven van zijn post van
vertegenwoordiger van West-Irian in de
Indonesische opperste adviesraad, zo
heeft het persbureau Antara gisteren
bekendgemaakt. Het was niet direct be
kend of het ontslag, dat >p 1 septem
ber is ingegaan, op verzoek van Bonay
is geschied. In zijn plaats heeft presi
dent Soekarno Mohammed Achmnd be
noemd.
In het net van de stille jager zaten
die nacht slechts een paar kleine,
ondermaatse tongetjes. zielig
klapperend tussen een Handvol
verslagen garnalen. De grote en dikke
exemplaren, de droom van elke va
derlandse Noordzeevisser, zagen wij
in de geheimzinnig borrelende tiroef-
bassins van het IJmuidense visserij
laboratorium. Ze lagen er roerloos op
een kunstmatig aangelegde zandbo
dem, kennelijk in het gelukzalige be
sef dat zij zich voor de hap geen
zorg behoefden te maken, mulat die
hun in de vorm van vooral vette zee-
pieren op vaste tijden zou worden
aangereikt. Eten a la carte in deze
ruime studievijvers en eigenlijk, zo
meenden wjj, lagen ze er gewoon
prettig bij, met de gele merkiintjes
als feeststrikken onder hun kieuw
deksels.
De bioloog De Veen legde ons uit
dat de tongen en ook de andere plat
vissen m ruil voor dit luxe leventje
aan verschillende proeven worden on
derworpen. Proeven die al veel heb
ben uitgewezen en nog veel meer zul
len leren over deze wonderlijke plat
vis met zijn ovale vorm, zijn bolle,
duidelijk scheve kop met twee kraal
oogjes en niet ertussen, maar rechts
daarvan, de mond. Het ene oog hangt
bijna tussen de lippen van deze mond,
die het dier plotseling wijd kan ope
nen. Dan ontstaat er een soort vacu
um, waardoor de prooien als zeepie-
ren, kokerwurmpjes, kleine krabbe
tjes, schelpdiertjes etc. als het ware
naar binnen worden gezogen.
De tong, die op zijn zij zwemt,
is eigenlijk een nachtdier, 's-
Nachts gaat hij als een gulzige
veelvraat op jacht. Dan foura-
geert hij op de reuk van de smaak
papillen, die op zijn blanke zijde een,
zoals de heer De Veen het noemde,
soort existentialistenbaardje vormen.
(Advertentie)
Jong is wie zijn 'jaar-telling'
vergeet en wie belangstel
ling heeft voor alles wat de
moeite waard is.
U bent even jong als uw op
gewektheid, even oud als
uw neerslachtigheid. Daar
bij stelt 't lichaam bepaalde
eisen! Heeft u weinig 'leef
tijd? Drink dan vóór de
maaltijd en vóór het slapen
gaan een glas versterkende
Pleegzuster bloedwijn, de
smaak-volle energiedrank.
Pleegzusterbloedwijn geeft
nieuwe levenskracht!
Alleen verkrijgbaar bij apo
theker en drogist.
Onvermoeibaar schuift hij over de
zanderige zeebodem, totdat het eerste
licht van de dag onder water door
dringt. En licht is iets waarvan de
Elatvis en dus ook de tong niets heb-
en moet. Het dier heeft een sterke
prikkel licht te ontwijken. Daarvoor
slaat het met enkele flitsende bewe
gingen het zeebodemzand over zich
heen, totdat het nachtelijke duis*er
terugkeert, de prikkel om het licht te
ontduiken verdwijnt en hij opnieuw
met een flitsende beweging het zand
weer van zich afschudt. Die bewe
ging is een lusvormige sprong, zo
heeft men ontdekt. Men zou van een
halve looping kunnen spreken. De in
siders noemen deze beweging de Ome-
gasprong.
Men heeft na kunnen gaan dat de
tong van oorsprong een warmwater-
vis is. In de Middellandse Zee bijvoor
beeld zou hij ook beter tot zijn recht
kunnen komen. Maar de voedselrijke
Noordzee oefent een sterke aantrek
kingskracht uit en in het voorjaar
komt hij in groten getale naar onze
kustlijn om er zich in ondiep water
uitgebreid te goed te doen en om er
te paren. Het dier vertoont daarbij
een fantastische kennis van het gril
lige karakter dat de Noordzee ken
merkt. Ofschoon het een trage zwem
mer is, kan hij zich toch verrassend
snel verplaatsen, omdat het eenvou
dig de sterke stroombeweging van de
Noordzee als transportmiddel ge
bruikt. Daarvoor gaat het aan de op
pervlakte van de zee drijven, omdat
zo weet het de stroombeweging
daar het sterkste is. Zo gauw het
kouder wordt, zoekt de tong dieper
water op. Deze vis leeft betrekkelijk
individueel, in tegenstelling dus tot
schol, die de Noordzee in complete
volksstammen bewoont. En daarbij
zo'n sterk nationaliteitsgevoel aan de
dag legt, dat een schol van de ene
groep zich nooit en te nimmer bij een
andere zal aansluiten. Dit hebben uit
gebreide onderzoekingen, tot nu toe>
verricht, aangetoond. Duizenden ton
gen en schollen werden door het IJ
muidense instituut gemerkt en na
dien door met premies aangemoedigde
vissers teruggevangen en bij het in
stituut afgeleverd.
Het instituut in IJmuiden werkt ten
dienste van de visserij. Dit in tegen
stelling tot het werk, waaraan nu de
twee geleerden van het Utrechtse La
boratorium voor Vergelijkende Fysio
logie zijn begonnen Dit staat overi
gens een verregaande samenwerking
niet in de weg. Men hoopt hierdoor
nog meer kennis te vergaren over
het doen en laten van deze merk
waardige vissoort. Ook internationaal
bestaat er samenwerking vooral met
de Denen, die net als de Nederlandse
vissers, graag tong vangen. Wat het
vangstquotum betreft, kunnen zij ech
ter niet tippen aan de Nederlandse
prestaties. Zeventig procent van de in
de Noordzee gevangen tong ver
dwijnt in de speciaal hiervoor ver
vaardigde Nederlandse netten. Netten
die echter nog in een stadium van
ontwikkeling verkeren en nog wel
eens de nodige veranderingen zullen
ondergaan. Ook daarvoor zullen weer
tal van proeven worden genomen.
Proeven met behulp van filmcame
ra's op de rand van het net gemon
teerd, om na te gaan hoe de tong
reageert bij de nadering van een net
en eventueel daarna in het net. In
het recente verleden maakte men bij
deze proeven ook gebruik van dui
kers. „Een te gevaarlijk werk" zo
vertelde de heer De Veen ons. „Het
net dat met een snelheid van om en
nabij de vier mul over de bodem ge
trokken wordt, gaat te hard en be
dreigt de duiker voortdurend. Eerst
werkten we met vrijwilligers van een
Amsterdamse duikclub, die in hun
enthousiasme te veel risico's namen.
Toen kwamen er beroepsduikers. Een
daarvan slaagde erin zo'n snel over
de bodem schurend net vast te grij
pen. Hem werd door de vaart het
mondstuk afgerukt. Hij moest losla
ten en werd toen door een enorme
opwaartse druk omhoog gesmeten. De
overgang ging veel te abrupt. De man
kwam met een verschrikkelijke bloed
neus boven. We hebben er toen met
een een punt achter gezet. En zullen
nu voortaan met camera's op het net
onze proeven voortzetten. Want er is
nog veel te leren".
Bijvoorbeeld of het niet mogelijk
is de dieren ook overdag te van
gen. Dat probeert men nu we)
met behulp van „wekkers" voor
een net. Dat zijn kettingen die de bo
dem van het zand voor het net uit
loswoelen en daarbij, zo hoopt men,
ook de platvis. Maar nog altijd is het
zo dat men 's nachts de beste trek
ken maakt. Voor Nederland belang
rijke trekken, want de export van
tong (in 1964 alleen al naar Frank
rijk 3'/« miljoen kg.) is buitengewoon
belangrijk en komt na de haring di
rect op de tweede plaats. Ook wil
