KAUWGOM KAUWEN: NIET Zó MODERN!
Wereld van
onuitstaanbaar braaf
en Old Shatterhand
weer tot leven gewekt
aait
PAGINA 2
Enkele jaren geleden kwam in
Italië de „klassieke" spektakel
film in de mode, waarin zwaar
gespierde krachtpatsers de onge
lofelijkste avonturen beleefden.
De reeks wordt nog altijd onver
droten voortgezet, maar de aan
vankelijke geestdrift is getaand.
De verhalen worden voortdurend
stompzinniger, de steeds maar
weer gebruikte decors en kostuums
raken tot op de draad versleten
en de regie laat het afweten. Alles
draait nu alleen nog maar om de
namen van de sterren, die er in
optreden. Eenzelfde verschijnsel
lijkt zich op het ogenblik te gaan
voordoen met betrekking tot de
Duitse Western. Een film van enig
formaat, wat onderwerp en vorm
geving betreft, is er de laatste ja
ren niet in West - Duitsland ge
maakt. Wat intussen nog niet zeg
gen wil, dat er in de Duitse film
industrie geen geld zou worden
verdiend. Twee jaar geleden
kwam „De Schat van het Zilver-
meer" aan de markt met
enorm financiëel succes. Wie
meende, dat dit succes „einmalig"
zou zijn, vergiste zich. De wereld
van het Duitse 'Wilde Westen
heeft zich sindsdien uitgebreid en
geconsolideerd en is zelfs het bol
werk geworden van de Westduitse
filmindustrie.
Onuitstaanbare held
Der Oelprinz
Gemengd gezelschap
Veel geleerd
Spionage
Foto bovenaan: aan actie in klassieke Wild West-stijl ontbreekt het niet in de Duitse Western. Hier
een beeld uit de film „Winnetou, het grote opperhoofd". Foto midden: Pierre Brice als Winnetou, de
nobele Indiaan in de Duitse versie van „Old Shatterhand". Foto onder: rechts Stewart Granger in
rol van Old Shatterhand, scène uit de film „Onder gieren". Alle opnamen zijn in Joego-Slavië gemaakt.
WILD-WEST-FILMS
In Freedomland staat een huis, daar is het vast niet
pluisHet is, kortweg gezegd, een „gek huis",
omdat het gebouwd is onder een hoek van 27°.
Dat betekent dus, dat deze zonderlinge woning in
de New Yorkse wijk Freedomland, volkomen scheef
staat. Bezoekers aan Casa Loco, de naam van het huis,
zijn met stomheid geslagen als zij de hachelijk hellen
de muren bekijken, of de meubelen, die van de ene
tiaar de andere kant schijnen te glijden. Een lamp op
een plank blijft op het nippertje staan, en de be
treder van dit wonderlijke bouwsel heeft grote
moeite zich staande te houden. De hellingshoek met
de horizon bedraagt, zoals gezegd, 27 graden, maar de
bezoekers hebben daar, eenmaal binnen, geen erg in,
omdat zij geen horizontale lijn zien; het enige dat hen
binnen bezighoudt is zo gauw mogelijk een houvast
zien te vinden om niet languit op de vloer te belanden.
Het gevolg van die sterke hellingshoek is bijvoorbeeld,
dat een druppel water die uit een kraan loopt, de
indruk wekt schuin naar beneden te vallen, maar hei
toppunt van verbijstering bij bezoekers wordt bereikt,
wanneer water in een afvoergoot niet naar beneden
maar in opwaartse richting schijnt te stromen. Casa
Loco lijkt te spotten met de wetten der zwaartekracht.
en dat is wel de belangrijkste reden, waarom het
scheve huis zoveel bezoekers trekt.
HET is bekend dat Ame
rikanen dol op kauw
gum zijn en het zijn
dan ook geweldige verbrui
kers van dit produkt. Er
wordt beweerd dat zij cr
jaarlijks zo'n 200 miljoen dol
lar voor uitgeven. De eerste
wereldoorlog, maar vooral ook
de laatste wereldoorlog, heb
ben echter ook Europa en an
dere delen van de wereld ver
trouwd gemaakt met de ty
pisch Amerikaanse gewoonte
van malende kaken. Toen was
de gehele produktie van
kauwgum voor de Ameri
kaanse troepen bestemd ter
versterking van hun moreel
in de oorlogsstrijd en om hun
gespannen en geprikkelde ze
nuwen te kunnen afreageren.
De kauwgum, zoals wij die
thans kennen, Is onmisken
baar een Amerikaanse vin
ding. Maar het principe van
de kauwgum is veel ouder en
werd toegepast by de oor
spronkelijke bewoners van de
Nieuwe Wereld, zoals de Az
teken, die de Spaanse verove
raars verbaasden door op as
falt te kauwen. De vrouwen
der Azteken kauwden dit as
falt om een frisse adem en
witte tanden te verkrijgen.
Meestal gebeurde dit binnens
huis, want in het openbaar
kauwen was op zijn zachtst
uitgedrukt onfatsoenlijk. Ook
de mannelijke Azteken kauw
den tzictli, zoals zij het noem
den en waarvan dus de Ame
rikanen het „chicle-gum" voor
kauwgum hebben afgeleid. Zij
deden het met hetzelfde doel
als de vrouwen, maar strikt
in het geheim, want geen van
de dappere krijgers wilde na
tuurlijk voor zijn medebroe
der weten dat hij zich met
deze vrouwelijke gewoonte
onledig hield. Om het asfalt
soepeler en gemakkelijker
kauwbaar te maken en het
tevens compacter te doen zijn,
vermengden de Azteken het
met was. Deze was verkregen
zij door een bepaald soort
boomrupsen te koken en
daarna uit te persen, waarna
de aldus verkregen substantie
bewaard werd in de bladeren
van de maisplant. Ook de
Maya's kenden een soort
kauwgum, waarvan het pro
dukt dat wij nu kennen regel
recht afstamt. Zij tapten door
middel van een v-vormige
snede in de bast van de Sapo-
dillaboom latex af, waaruit zij
door verdamping het overtol
lige vocht verdreven, en ver
wierven aldus hün kauwgum.
Later zou deze methode weer
door de Azteken zijn overge
nomen, die dus van het asfalt
afstapten. In 1860 kwam deze
kauwgum van Mexico naar
New York. Een zekere Adams
ging met de rubber, want dit
was het, aan het experimen
teren en toen dat niet best
lukte, begon hij er tenslotte
maar op te kauwen. Een aan
tal jaren later had deze
Adams reeds patent op een
machine om zachtere kauw
gum te maken. Langzaam aan
begon men er allerlei smake
lijke ingrediënten aan toe te
voegen en begon het kauwen
van kauwgum in de mode te
komen.
Het is de zoon van een zeep
fabrikant geweest, die daar
aan een behoorlijk steentje
heeft bijgedragen. Hij pro
beerde eerst de zeep van zijn
vader aan de man te brengen,
maar dat liep op een fiasco
uit. De bakpoeder, waarmee
hij het daarna probeerde, was
ook al geen groot succes te
noemen. Toen kwam hij op
het idee bij elk pak bakpoe
der een stukje kauwgum ca
deau te geven en zie, de bak
poeder vloog weg. Al gauw
kwam hij tot de ontdekking
dat het poeder gekocht werd
om de kauwgum en hij be
sloot zich voortaan helemaal
op het laatste te gaan toeleg
gen.. Zijn naam luidde' Wrig-
ley, een naam die later een
begrip werd in de kauwgum
industrie. Als u nog eens op
een stukje kauwgum kauwt,
dan weet u nu, dat u eenvou
dig een eeuwenoude traditie
voortzet en helemaal niet zo
modern bent als u vroeger
misschien dacht
komen tegenwoordig uit
Duitsland en Joegoslavië
geworden. Deze rechtlijnige, edele fi
guur te paard, de haren wapperend in
de wind, zo vol edelaardige goedhe'
dat men er bijna onpasselijk van wr
heeft het aanzien gegeven aan een n.
we vorm van romanticisme- Men zou u.
kunne:', beschouwen als een verwerping
door het Duitse publiek van de werke
lijkheid, een terugkeer naar de wereld
van het- kind, waarin alles goed of slecht,
wit of zwart is, in zoverre het de eigen
problemen betreft. Geen verleden en
geen heden., maar alleen een droom
wereld.
Een geslaagde Western levert in Duits
land zelf een winst op van zeven mil
joen gulden. Met het gevolg, dat in de
de thans begonnen herfst de Duitse bios
copen zullen worden overstroom met
eigengemaakte, in Joego-Slavië opgeno
men Westerns. Afgezien van een spora
dische film in de trant van Edgar Wal
lace en een paar James Bond-imitatics.
kent de Duitse film zelfs niets anders
dan Westerns. Voor de weinige filmre
gisseurs van naam in Duitsland ls het
momenteel onmogelijk de films te ma
ken, die ze graag zouden willen. De
vooraanstaande acteurs geven er de
voorkeur aan werkeloos te blijven, of
naar het toneel terug te keren, liever
dan op te treden in slechte films. Voor
de serieuze filmer en acteur blijven de
vooruitzichten heel somber, aangezien
de scenario's, waarover de producenten
beschikken, zonder meer erbarmelijk
zijn, vrijwel uitsluitend slechte, fantasie
loze varianten op vroegere successen.
Voorlopig zal het daarom voor het Duit
se bioscooppubliek al Western zijn, wat
de klok slaat.
Er zijn twee soorten Duitse Westerns:
Westerns, die op de verhalen van Karl
May zijn gebaseerd en Westerns, die dat
niet zijn, omdat de producent geen rech
ten heeft op een Karl May - verhaal
De wereld van Karl May is een heel
eigene. May is nooit in het echte Wilde
Westen geweest. In feite heeft hij de
meeste van zijn verhalen geschreven,
toen hij in de gevangenis zat. Het is niet
het historische westen, of het westen van
de Amerikaanse fibfi, maar een uiterst
romantisch bedenksel, een ontsnapping
uit de werkelijkheid. Zijn grote Indiaan
se held Winnetou is een bijna onuitstaan
bare figuur: dapper, ongelofelijk braaf,
meer een symbool dan een persoon. Toch
is hij de nieuwe held van de Duitse film
De films zijn geen zuivere weerspiege
ling van de geest van Karl May. Ais dat
wel het geval was. zouden ze misschien
zelfs voor een Duits publiek te sentimen
teel zijn. Om dus de aandacht af te lei
den van Winnetou, wordt er in de films,
zoveel mogelijk lichamelijke actie opge-
men plus de een of andere prairiejager
gewoonlijk Old Shatterhand (Lex
Barker), Old Surehand (Stewart Gran,
ger) en wat jeugdige romantiek (Gotz
George, Elke Scmmer, Macha Meril pf
Mario Girotti).
Hoewel op de eerste plaats voor de
Duitse markt gemaakt, zijn verschillen
de van deze Westerns aangekocht door
buitenlandse maatschappijen.
In Joego - Slavië zijn enkele weken ge
leden de buitenopnamen gemaakt voor
weer een nieuwe film naar een May-ver-
haal, ..Der Oelprinz" met Stewart Gran
ger als Ols Surehand. In het boek komt
de hele figuur van Old Surehand met
voor. Wel Old Shatterhand. Maar wie
maakt zich druk om dergelijke kleinig
heden. Macha Meril en Mario Girotti
zorgen voor de romantiek en natuurlijk
krijgen we Pierre Brice weer te zien als
onze oude vriend Winnetou.
Het had oorspronkelijk in de bedoeling
gelegen om Old Shatterhand als „gast"
te laten optreden, maar het bleek, dat
de begroting een gelijktijdige verschij
ning van Granger en Lex Barker in de
film niet toeliet.
De filmgroep had haar basis in Split
aan de Adriatische Zee. Een paradijs
voor geschiedkenners, aangezien de
plaats reeds in de vierde eeuw vóór
Christus bewoond was. maar overigens
vrij deprimerend. De plaats van de op
namen lag een half uur rijden verder
op en daar de lokale wegen in Joego
slavië veel weg hebben van een met
kraters overdekt maanoppervlak, was
de tocht erheen een hele onderneming.
Het grootste raadsel was misschien
wel. hoe deze afgelegen plek ooit was
ontdekt. Maar was men er eenmaal,
dan kon men er zich best amuseren-
Een groep huifkarren stond in een hal.
ve cirkel opgesteld aan de oever van
een snel stromende rivier, terwijl tal
van Joego-Slavische figuranten emmers
water gooiden over de brandende zeilen
van de wagens. Old Surehand op de voor
grond was bezig een bende tamelijk op
gewonden Indianen te kalmeren, waar
bij hij hun ten bewijze van zijn goede
bedoelingen het lijk van de een of ande
re blanke schurk aanbood. De regisseur
schreeuwde aanwijzingen in het Duits
naar een assistent, die ze voor de figu
ranten in het Joego-Slavisch vertaalde,
waarop de regisseur Granger in het En
gels vertelde, wat hij moest doen. Nu en
dan kreeg men ook nog opmerkingen in
het Frans en Italiaans te horen. De
groep, die hier bijeen was, bleek dus al
even gemengd als de pioniers indertijd
in het echte Wilde Westen.
De Britse filmjournalist Robin Bean,
die de opnamen bijwoonde, vroeg Gran
ger, hoe hij er toe was gekomen om in
„Unter Geiern" (Onder gieren), zijn eer
ste Duitse Western op te treden. „Door
mijn agent, die ook Lex Barker (Old
Shatterhand) vertegenwoordigt. Weet u
wel, hoe groot de markt voor dit soort
films is? In Duitsland, Oostenrijk, Neder
land en Scandinavië maken ze twee mil
joen dollars winst. En alles, wat daar
nog bij komt ze worden ook op be
perkte schaal in Italië en Frankrijk ver
toond is extra. „Unter Geiern" heeft
al bijna evenveel opgebracht als „De
Schat van het Zilvermeer". Ze wilden,
dat ik Old Surehand precies zo zou spelen
als Lex Barker Old Shatterhand: drama
tisch en heldhaftig. Ik was echter van
mening, dat dat er bij het publiek niet
zou ingaan. Ze willen véél liever een
sympathieke figuur, die zichzelf niet al
te ernstig neemt en die meer Wild West
is dan .John Wayne ooit was.
Ik deed alles, wat ik mijn leven lang
graag had willen doen. Het publiek vond
het verrukkelijk- Zelf.heb ik eigenlijk
niets bedaeht. Ik ging in mijn herinne
ring alle leuke dingen na, die ik ooit in
een film had gezien en probeerde ze na
te doen- Alles lukte niet, maar het mees
te wel. Trouwens, welke Western is te
genwoordig nog ooit origineel? Nu ben ik
van plan, dit soort films zelf te gaan
produceren en regisseren. Als ik dat doe,
zal ik nooit een artistiek verantwoorde
film maken. Daar ben ik niet knap ge
noeg voor. Maar één ding weet ik: wat
een commerciële film is. Ik ken de kos
ten, ik weet, hoeveel geld er vaak ver
spild worrdt en hoe belangrijk het is, om
alles tot in de kleinste details voor te be
reiden. Als regisseur zal ik waarschijn
lijk een verschrikking zijn voor acteurs,
die zeggen: „Dat kan ik niet, ik voel die
tekst niet aan". Ik weet daar alles van,
omdat ik het zelf óók heb geprobeerd
Spotten met de zwaartekracht
Als je, zoals ik. 22 jaar lang een zoge
naamde ster bent geweest en gedurende
die tijd in meer dan zeventig films bent
opgetreden, voornamelijk slechte films,
heb je van de slechte films meer geleerd
dan van de goede. Goede films hebben
van die vage kwaliteiten. Je kan nooit
precies zeggen, wèt ze zo goed maakt.
Maar in slechte films weet je precies
waar de fouten zijn gemaakt- Als regis
seur moet ik dus wel een wonder zijn,
want ik ben waarschijnlijk in meer slech
te films opgetreden dan enige andere
thans levende acteur".
De Duitse Western heeft Granger tot
een van de populairste acteurs in Duits
land gemaakt- Maar op zijn beurt heeft
hij dit genre films een zekere waardig
heid en humor gegeven, die de levens
duur ervan aanmerkelijk zouden kunnen
verlengen, als ze op de juiste wijze wor
den gedoseerd. ,.Ik heb", aldus Granger,
„tegen de producent Horst Wendlandt
gezegd, dat deze film steeds beter moe
ten worden gemaakt en dat hij er dan
wel twintig jaar mee zou kunnen door
gaan. Als ze echter steeds meer op een
koopje worden gemaakt, zal het binnen
een jaar zijn afgelopen".
Neemt men de laatste Amerikaanse
Westerns in ogenschouw, dan lijkt- het er
op. of de Duitsers ze op het ogenblik
in sommige opzichten overtreffen. De
Amerikanen zijn een beetje te glad en
te ironisch geworden met betrekking tot
het Wilde Westen, en willen er steeds
meer diepgang in aanbrengen. De Duit
sers daarentegen sluiten zich aan bij de
voorstelling die de jeugd ervan heeft:
een land waar schurken zijn en de bra
ve supermensen, die het recht altijd
doen zegevieren.
Kort voor zijn overlijden heeft Ian Fle
ming, de schepper van James Bond, een
verhaal geschreven, dat hij „The Dia
mond Spy" noemde. Het manuscript, dat
pas onlangs werd gevonden, had Fle
ming ontleend aan een serie artikelen
over diamantsmokkelarij, die hij in 1957
heeft geschreven voor een zondagsblad.
Van „The Diamond Spy" zal nu een film
worden gemaakt, die twaalf miljoen gul
den gaat kosten. Reeds de volgende
maand zal in Zuid-Afrika een begin wor
den gemaakt met de opnamen. Verder
zullen nog buitenopnamen worden ge
maakt in Amsterdam, aan de Baltische
kust, in West-Duitsland en in Londen.
Voorlopig komt er nog geen eind aan
de spionagefilms. Columbia heeft de
rechten aangekocht van „The Looking
Glass War" (de spiegeloorlog), een
nieuw verhaal van John Le Carre, de
schrijver van „The Spy who came in
from the cold", dat inmiddels is ver
filmd met Richard Burton in de hoofdrol.
James Woolf zal deze nieuwe spionage
thriller produceren met Jack Clayton als
regisseur- Woolf and Clayton hebben al
eerder samengewerkt aan de films
„Room at the top" en „The Pumpkin
Eater". „The Looking Glass War'' speelt
zich af in Engeland, Finland en Oost-
Duitsland- Le Carre zal ook het scenario
schrijven.
De Italianen kunnen nooit eens ernstig
zijn. Zelfs de laatste wereldoorlog was
voor velen hunner min of meer een
grap. Geen wonder, dat ze een bijnaam
hebben voor James Bond de niets ont
ziende filmheld anno 1965. Ze noemen
Agent 007 „Signor Beng-beng Kus-kus".
De Amerikaanse televisie houdt de
mensen bezig van het moment, dat ze
opstaan, tot ze naar bed gaan. Een New
Yorks station zendt een serie van Char
les Chaplin's vroegste twee-acters uit
om half zeven in de ochtend.
Als iémand de mensen zo vroeg aan
het lachen kan brengen, dan is het Char
lie.
