Rusland op zoek naar
„concurrerende" liturgie
zonder godsdienst
Sluiting van
kerken had
averechts
resultaat
I
Ons zesde zintuig
DE INTUÏTIE
HOE VAAK KOMEN UW
VOORGEVOELENS UIT....?
Pijnlijk
Onnozel
Propagandisten
tegen godsdienst
niet opgewassen
tegen priesters
Afkomst
PLUS
ZATERDAG 6 NOVEMBER 1965
pagina?
Als ik wilde pochengegeseld ben ik, gestenigd, ik was driemaal schipbreuke
ling, ik heb duizenden kilometers afgelegd op gevaarlijke reizen
DE apostel Paulus heeft altijd
een slechte pers gehad. Aan
halingen uit zijn brieven, bij
voorkeur gebruikt in felle discus
sies, hebben bij velen de overtui
ging doen postvatten, dat hij eer
hard, onsympathiek mens was, bij
wie speciaal de vrouwen geen goed
konden doen. De stukken uit zijn
geschriften, die 's zondags als epis
tel worden voorgelezen, wekken de
indruk, dat hij graag ingewikkelde
argumenten gebruikte voor onder
werpen, die de arme kerkganger
van vandaag weinig interesseren.
Zijn brieven zijn geen zorgvuldig
uitgedachte verhandelingen. Pau
lus ging niet zitten om ze te schrij
ven zoals men gaat zitten voor een
artikel. Hij ijsbeerde hét vertrek
op en neer en sprak in dictaat-tem
po. Zijn driftige en onstuimige ont
boezemingen zijn niet gemakkelijk
te lezen, maar ze onthullen wel, wie
de schrijver was.
Artikelen in de „World Marxist
Review" van Spaanse en Italiaaö'
se communisten betogen dat be'
socialisme niet onverenigbaar 15
met de religie van hen die tot de
arbeidende klasse behoren. DeZe
meningen worden thans in RuS'
land met de grootste ernst bestd'
deerd.
Is er iemand, die zich niet aange
trokken voelt tot een man als deze
Paulus? Hij is zo bezorgd voor zijn
christenen, dat hij zichzelf vergeet
en zich toont zoals hij is. En daar
schaamt hij zich dan toch weer
voor.
somolskaya Pravda" - waar
bij de communistische cam
pagne voor het atheïsme onder de
loep wordt genomen - wordt zon
der meer gesteld, dat het sluiten
van kerken in de Sovjet Unie al
leen maar de aantrekkingskracht
van de religie bevordert en het
verzet onder het volk aanwakkert
Snel van begrip
Controle
«s***
PAULUS: apostel met
„slechte pers"
Er bestaat een beschrijving van hem
uit de tweede eeuw, opgenomen in de
apocrieve „Handelingen van Paulus".
Klein van gestalte, dun haar, krom
me benen, grote ogen, wenkbrauwen,
die aaneen gegroeid zijn, de neus licht
gebogen." De beschrijving is zo wei
nig flatteus, dat ze waarschijnlijk naar
het leven getekend is. Toch gaat ze
aldus verder: „Zijn verschijning was
vol van genade: soms leek hij meer
op een engel dan op een mens."
Hij moet wel een buitengewone bun
deling van tegenspraken zijn geweest.
Dat blijkt uit zijn tweede brief aan de
Corinthiërs. Wat we op zondag Sexa
gesima daarvan lezen, schijnt zo wei
nig zin te hebben met de vreemde ver
wijzingen naar „vele reizen", spre
kend als een, die van zijn zinnen be
roofd is", „in het lichaam of buiten
het lichaam, ik weet het niet, God weet
het" en daarop volgend een lijst van
gebeurtenissen, die ogenschijnlijk in
geen enkel verband staan. Maar in die
woorden openbaart Paulus zich aan ons
als nergens anders. Hij probeert zich
te verdedigen tegen zendelingen, die
naar Corinthe waren gekomen, toen
hij al vertrokken was, en die daar las
ter en leugens over hem hadden ver
spreid. Ze hadden gezegd, dat hij niet
standvastig was, onoprecht, arrogant
en despotisch. Ook zou hij zich volgens
hen alleen voor het geld van de Co
rinthiërs interesseren. Aangezien de
Corinthiërs neiging vertoonden om ge
loof te hechten aan deze kwaadspre
kerij, zag Paulus zich genoodzaakt een
woord van verdediging te spreken. Hij
vindt het verschrikkelijk en herhaalt
dan ook steeds, dat hij zich niet op zijn
gemak voelt bij dit spelletje van „Al
les wat jullie kunnen, kan ik nog be
ter."
Hij schrijft: „Ik vraag om vergiffe
nis voor wat ik ga doen. Denkt niet
dat ik krankzinnig ben geworden. Of
denk dat wel, als jullie dat wilt, als
jullie maar begrijpt, dat ik dit moet
doen, omdat anders mijn tegenstan
ders jullie aan het wankelen zullen
brengen. Ik moet wel meedoen aan dit
spel. In ieder geval schijnen jullie, Co
rinthiërs. bereid om zulke onzin te ver
dragen, want tenslotte hebben jullie
toch te veel verstand om je werkelijk
beet te laten nemen. Wel, als jullie
hen verdragen, zelfs al maken ze sla
ven van je, zelfs al leven ze op jul
lie kosten, zelfs al nemen ze jullie beet.
zelfs al gebruiken ze jullie alleen
maar om hogerop te komen, zelfs al
beledigen en intimideren ze jullie als
jullie dat gepoch van zulke lieden
kunt verdragen, dan zullen jullie ook
mij wel even kunnen aanhoren, hoe
wel ik tot mijn schande moet beken
nen, dat ik niet half zo goed ben als
zij in het knechten en klaplopen en
intimideren.
Apostel Paulus zoals Rembrandt
hem zag.
verkorenen? Ik eveneens. Afstam
melingen van Abraham en daardoor
erfgenamen van Gods beloften? Dat
ben ik ook. Zij geven voor dienaren
van Christus te zijn! Aha, daar staan
we één-nul. Dit is een dwaas spel.
ik weet 't, maar jullie hebt er zelf
om gevraagd! Hier volgt mijn lijst
van verdiensten: ik heb veel har
der gezwoegd dan zij. Ik heb lan
ger in de gevangenis gezeten dan
zij. Ik ben vaker gegeseld dan zij.
Ik heb vaker mijn leven gewaagd
dan zij.
Van de Joden kreeg ik vijf keer de
veertig min een, van de Romeinen ont
ving ik drie geselingen en zoals jul
lie wel weet stellen zij geen paal en
pers aan zo'n bestraffing ondanks
mijn Romeins burgerrecht, dat mij
daartegen moeten beschermen.
Zelfs ben ik een keer gestenigd
en wel zo hevig, dat men meende
mij daaraan te zien sterven. Ik heb
drie keer schipbreuk geleden en vie-
enwintig uur rondgedreven op de
open zee.
En daarbij komen dan nog de der
tienduizend kilometers, die ik op mis
siereizen heb afgelegd, met al hun ge
varen: rivieren, die ik moest overste
ken zonder dat er bruggen waren,
rovers onderweg, de eeuwige vijandig
heid niet alleen van de heidenen,
want daarop was ik voorbereid maar
evenzeer van mijn landgenoten. Altijd
weer heb ik in gevaar verkeerd: in de
steden, op het platteland, op zee en
het ergste gevaar is nog de altijd aan
wezige dreiging van mede-Christenen
die mijn werk van binnenuit te gronde
willen richten. En jullie weten wel wie
dat zijn.
Och kan ik er nog aan toevoegen 't
zware werk, de vermoeidheid, de sla
peloze nachten, de honger, de dorst,
het gedwongen vasten, de kou en het
ontbreken van behoorlijke kleding.
Maar ik wil jullie niet langer verve
len met deze lijst. Ik wil jullie alleen
er aan herinneren, dat ik nog werd ge
kweld door mijn angst en zorg voor
de bekeerlingen, die ik in het midden
Oosten heb gemaakt, van Antiochië
tot aan Ephese, van Noord- tot Zuid-
Griekenland, mijn onafgebroken ver
antwoordelijkheid voor hen allen. Als
iemand van hen zich bezwaard voelt,
voel ik hetzelfde. Als een van hen in
zonde vervalt, word ik zelf gekweld
door de pijn daarvan.
zelf te steken dan zal ik het doen over
de dingen, die mij vernederen. Jullie
mogen me uitlachen, als je zin hebt,
maar ik kan echt niet steeds weer ver
tellen, wat een flinke vent ik ben.
Ik zweer echter, dat dit waar ge
beurd is. Een paar jaar geleden had
den de Joden in Damascus het op mij
gemunt en ze vroegen koning Aretas
de stad te bewaken. De enige manier,
waarop ik buiten de stad kon komen,j
was in een mand, die ze uit een raam
in de stadsmuren naar beneden lie
ten, een waardige aftocht, waarop ik
me terecht kan beroemen. Vooruit, j
lach me maar uit!
Maar wacht nog even Ik heb zo-1
juist gezegd, dat ik niet mijn eigen lof
wilde zingen. Als mijn tegenstanders
in Corinthe echter proberen indruk op
jullie te maken met visioenen en open
baringen en zielsvervoeringen, waar
mee ze zijn begunstigd, dan kunnen
wij het ook nog even over visioenen
hebben. Dat is nog wel pijnlijker, maar
ik moet jullie toch laten zien, dat ik
ook op dat punt niet bij hen achter
blijf. Nu we weer aan het pochen zijn,
laten we dan eindigen niet iets goeds.
(Hoewel ik daar misschien beter over
kan praten in de derde persoon, dan
hoef ik niet aldoor „ik, ik, ik" te zeg
gen). Het volgende is veertien jaar ge
leden gebeurd. Een zeker man, een
Christen, die ik goed ken(!) werd op
gevoerd naar de hemel. Ik heb geen
idee, of zijn lichaam hem volgde of
hier op aarde bleef. Alles wat ik weet
is, dat hij werkelijk in de tegenwoor
digheid van God was en dat het geen
droom of een fantasie was en dat hij
daar zulke verheven geheimen heeft
ieren kennen, dat er geen menselijke
woorden voor bestaan.
Zo, is dat soms iets om je op te be
roemen? Maar laten we nu daarmee
ophouden. Als ik over mijzelf moet
spreken, zal ik opnieuw spreken over
mijn vernederingen. Let wel, als ik wil
de pochen, zou ik dat kunnen doen,
want ik heb genoeg om me op te be
roemen en daar zou ik niet om hoeven
liegen. Maar ik wil jullie niet verve
len en het staat me trouwens tegen.
Ik wil dat jullie mij zien met je eigen
ogen en niet zoals ik me voordoe. Daar
om zal ik jullie spreken over wat mij
vernedert. God heeft gezorgd, dat ik
niet te veel verbeelding zou krijgen,
omdat ik mystieke ervaringen heb ge
had. Hij vindt goed. dat de duivel mij
kwelt. Hij vindt goed, dat mijn eigen
landgenoten, de Joden, mijn eigen
vlees en bloed een doorn in mijn vlees
zijn. En deze beproeving is zo ondraag
lijk, dat ik de Heer drie keer ge
vraagd heb mij daarvan te bevrijden.
Maar Hij antwoordde slechts: „Mijn
genade is sterk genoeg om je dit te
doen dragen. Dat je gekweld wordt
en zwak bent, zal het alleen duidelij
ker maken dat het mijn kracht is en
niet de jouwe, die je steunt".
De St.-Basiliusbasiliek op het Rode Plein in Moskou. Rechts op de foto de klokketoren bij de hoofdingang van liet
Kremlin.
wen door een betere eigentijdse?
zijn toch bezig de oude wereld te vera
deren in een nieuwe?"
Het gewetensonderzoek van de B05"
sische communisten gaat tevens
paard met een algemene herziend
van de houding van de beproefde W"
xist tegenover de religie in het a'»6"
meen en jegens de godsdienst i®
bijzonder. De categorische verwe'"
ping van de godsdienst als „opiuB1'
voor het volk" is als principe niet a'
leen lastig en hinderlijk voor 't aanval'
den van de communist als medebur?e(
in de christelijke landen. Ook in
Sovjet Unie zal door me:, onderric^
en erkenning van de nationale
voor filosoferen de oude propaganda
van het atheïsme niet langer aanvaa^
worden.
Dat is de reden, waarom ik het niet
erg vind over zaken te praten, die mij
belachelijk maken in het oog van de
mensen, zelfs niet als het gaat om de
ze vernederende vervolging door mijn
eigen volk. Het interesseert me niet
ln het minst, dat ik een belachelijk
mannetje ben, omdat het daardoor dui
delijker wordt, dat niet ik succes heb,
als ik predik, maar de kracht van
Christus, die in my leeft. Ik ben blij,
dat ik in het nauw gebracht word door
vervolging, ontbering en beledigingen,
omdat daardoor de tegenstelling tot
de kracht van Christus scherper wordt
Naarmate ik zwakker ben, des te
machtiger is hij in mij.
Maar dit alles is te pijnlijk om in
woorden uit te drukken. Ik al waar
lijk niet verder gaan en als het dan
nodig is om de loftrompet over mij-
Dat was dan een onnozele wedstrijd
ln het pochen, maar jullie hebben me
ertoe gebracht. Jullie hadden eigenlijk
over mij moeten pochen, maar aange
zien jullie dat niet hebben g edaan,
moest ik zelf bewijzen, dat ik wel te-
ten die supermensen van jullie ben op
gewassen. En als ze jullie vertellen,
dat ze wonderen kunnen doen, vergeet
dan niet, dat jullie zelf de wonderen
hebt aanschouwd, die ik onder jullie
heb gedaan. Er is slechts één punt,
waarin ik moet bekennen, dat ik niet
hun evenknie ben: ik heb namelijk
niet zoals zij geld van jullie aange
nomen."
(Van een correspondent)
N een lang artikel in „Kom-
Het artikel, een bijdrage van een pro
pagandist voor het atheïsme in de
Rooms-Katholieke streek van LIov, stelt
bovendien, dat het zelfbedrog is te me
nen dat vele gelovigen de Kerk verlaten
zouden hebben- „Het is misschien waar,"
zo zegt de schrijver, „maar alleen in dié
zin, dat er grote Russische gebieden zjjn
zonder kerken of priesters"!
Nochtans zijn daar ook gelovigen en
als ze niet tot de Orthodoxe kerk beho
ren, zijn ze lid van afgescheiden secten.
De schrijver van het artikel conclu
deert, dat de anti-godsdienst campagne
geen succes zal boeken indien men voort
blijft gaan op de huidige weg, dat wil
zeggen met 't hanteren van „zuiver nega
tieve propaganda". En daarmee is het
een van de vele artikelen welke versche
nen na de dood van de Italiaanse com
munistenleider Palmiro Togliatti en ge-
inspireerd werden door diens testament.
De voormalige Italiaanse communisten-
leider betuigde zich immers een voor
stander van een onbevangen gesprek
tussen communisten en christenen.
Togliatti's „Memorandum" zoals net
in Rusland bekend is, sloeg in als een
bom bij de communistische intelligent-ia.
Maar misschien omdat een maand na de
publicatie van het ..Memorandum" gro
te onzekerheid ontstond door de val van
Kroetsjev, was er vrijwel geen discussie
over het idee van de Italiaan in de alge
mene pers. Thans is zijn visie „dat de
oude methode van propagandavoeren
voor het atheïsme nutteloos en waarde-
Als we echter een wedstrijd gaan SH HbBÉIMI «'ÉdMPlBgïÉa
houden in het pochen ik moet gek
zijn, dat ik zo spreek dan wil ik '-'ifetfc.W™*
beslist meedoen. Laten we beginnen:
gij laten zich op hun afkomst voor- gfe. jg i|3l
■taan. Goed, ik ook. Ze pochen, dat ~'w
ze tot het Joodse volk horen. Ik „Klein van gestalte, kromme benenDe beschrijving uit de „Handelingen van Paulus" is weinig in overeen-
hoor daar ook toe. Zijn zij Gods uit- stemming met de afbeeldingen die wij van hem kennen.
loos is" en zijn pleidooi, „dat communis-
ische landen toe moeten staan dat er
vrij gediscussieerd moet wo- '.en en men
niet langer moet geloven in de waan, dat
alles altijd zo goed is gegaan", op
nieuw aan de orde gesteld.
Stelling nemend tegen de „kinderlij
ke" en „primitieve" manier van propa
ganda bedrijven door sommige atheïs
ten, die de Kerk voorstellen als „een
rem op de vooruitgang" en die bij
voortduring „dezelfde bekrompen en ste
reotype misverstanden produceren"
meent de auteur van de „Komsomolska-
ya Pravda", dat in het verleden gods
dienst niet onverenigbaar was met pro
gressiviteit en socialisme". Een rem op
de vooruitgang? Inderdaad, maar dan
bedoelt men waarschijnlijk de tijd van
Copernicus, Campanella. Thomas More
en Leo Tolstoi. De grove manier van
propagandabedrijven om Godloochenaars
te „produceren" heeft beschamende re
sultaten opgeleverd", aldus het blad.
,De schrijver ziet als voornaamste
moeilijkheid in de werfcampagne „het
lage intellectuele gehalte" van de pro
pagandisten en in dezelfde krant, „dat
de geestelijkheid altijd goed voorbe
reid is in een discussie en dat, als
het er op aan zou komen wie in het
debat als overwinnaar zou \erschijnen,
dit de priester zou zijn. Het beste is
maar zich geen moeilijkheden op de
hals te halen", meent hij
Friedrich Engels heeft eens gezegd, dat-
het Christendom nimmer over het hei
dendom getriomfeerd zou hebben, indien
de heiligen niet de plaats hadden ingeno
men van al die heidense goden. Het arti
kel in de krant suggereert thans diezelf
de methodiek maar over de namen. „Het
is van het grootste belang voor het com
munisme in één of andere vorm een be
paald ritueel vast te stellen dat de
plaats kan innemen van de kerkelijke li
turgie, wanneer het gaat om bijeenkom
sten van de atheïsten-"
Congressen en vergaderingen van
atheïsten vervelen het publiek maar al te
vaak. Er wordt teveel gesproken en al
tijd wordt er verwacht dat men alles
kritiekloos aanvaardt. Er wordt geen
ontroering of begeestering opgeroepen
door een bepaalde sfeer. „Waarom kun
nen we de oude methode niet vernieu-
„Ben je er zeker van Robert, dat de
goudvissen terug zijn in de kom?"
/N Amerika is een studie-bijeen
komst over het zesde zintuig ge
houden. Een professor aan de
universiteit van Harvard, heeft ver
slag uitgebracht van aldaar getrok
ken conclusies. Het is een feit, dat
mensen vaak handelen volgens een
ingeving. Kunnen we nu eigenlijk wel
op zulke ingevingen vertrouwen?
Wanneer berust een ingeving werke-
dat bepaalde gevoel, dan vergist hij
zich ook zelden. Is dat niet het geval,
dan wordt zijn oordeel geregeerd
door de wetten van het toeval. De
intuïtie komt en gaat.
Het schijnt ook moeilijk te zijn om
de beide functies te combineren: het
logisch denken werkt storend en
brengt de via de intuitie ontvangen
lijk op intuitie en wanneer is het
eigenlijk maar een slag in de ruimte?
De psychologen, die zich in dit on
derwerp verdiepten, maken allereerst
onderscheid tussen logisch en intuï
tief denken. Logisch denken voltrekt
zich in een logische volgorde, maar
de intuïtie neemt een kortere weg.
Wie intuïtief denkt, komt tot een op
lossing zonder zich bewust te zijn van
het proces, dat daaraan voorafgaat.
Dr. Bruner en zijn collega's zijn
van mening, dat een mens vaak pro
blemen oplost door intuïtief denken,
terwijl hij die vraagstukken op een
andere manier nooit tot oplossing had
kunnen brengen. De lof, die geleer
den hun „intuïtieve" collega toe
zwaaien, toont ook aan, dat de in
tuïtie in de wetenschap van even gro
te waarde is als in het dagelijks le
ven. En dit geldt eveneens op het ge
bied van muziek en literatuur.
Natuurlijk heeft de intuïtie niet al
tijd gelijk. Alle menselijke activitei
ten zijn onvolmaakt en ook degeen,
die langs logische weg een oplossing
zoekt, kan zich vergissen. Intuïtieve
gaven kunnen bovendien verschillen
de graden van ontwikkeling bereiken.
In tegenstelling tot het normale
denkproces kan de intuïtie niet naar
believen in- en uitgeschakeld worden.
Soms zwijgt de intuïtie in alle talen,
maar degeen, die deze gave bezit,
weet zelf, wanneer hij logisch denkt
en wanneer hij gehoor geeft aan een
„inspiratie". En heeft hij eenmaal
boodschap vaak verminkt over. Bo
vendien kan de intuitie ons in de
steek laten, wanneer we ons teveel
richten op winst of eigenbelang.
Intuïtieve mensen hebben bepaal
de eigenschappen. In Vassar heeft
men een enquête gehouden onder
een paar honderd studenten en de in
tuïtieve denkers hadden een andere
persoonlijkheid en ook een andere
kijk op het leven. Ze zijn snel van
begrip, vrijmoedig, spontaan, onaf
hankelijk en hebben gewoonlijk een
vooruitziende blik. Ze interesseren
zich meer dan de anderen voor kunst,
literatuur, muziek en toneel. Zesen
tachtig procent van de intuïtieven
was creatief werkzaam, het meren
deel hield zich met schrijven bezig.
Ze brachten graag vragen van filo
sofische of esthetische aard ter spra
ke en dachten dieper na over mense
lijke waarden. Meestal konden ze hun
gedachten goed onder woorden bren
gen, hadden uitgesproken ideeën over
onderwerpen op vele terreinen en
wilden vóór alles „zichzelf zijn". De
vraag, of ze risico wilden aanvaar
den, werd door allen bevestigend be
antwoord of het nu om waagstukken
van fysieke aard ging, zoals ski'
springen of bergbeklimmen, of otI)
een strijd voor een verloren zaak-
Mensen met intuïtieve gaven zÜ3
emotioneel sterk bij hun werk be'
trokken, zeggen de psychologen.
zijn niet bang voor zichzelf, voor hul
ervaringen of de wereld, waarin tfi
leven en ze zijn snel bereid op eed
uitdaging in te gaan. Ze zijn oncoH'
venitioneel en voelen zich daar W®
bij. Twijfel en onzekerheid kunne11
hen niet uit het veld slaan en ze zet'
ten zich graag in voor een zaak. Ze
hebben een voorkeur voor scheppen^
werk en zijn niet bang voor kritiek»
Er is echter nog een andere groe]>
Een groot aantal van de ondervraag"
den probeerde wél de vragen lang*
intuïtieve weg op te lossen, ma3*
slaagde daar niet in. Ze reageerde'
wel snel, maar ze waren ook cynisch»
eigenzinnig en gespannen. Ze hielde*
niet van conventie net als degene"'
die wèl op hun intuïtie konden vet'
trouwen, maar er school een soo*
wanhoop in hun afwijzing van col*
ventie, alsof ze zich gedwongen voel'
den om „anders" te zijn. Uit teste3
bleek, dat ze in een crisis zeer be'
vreesd waren en risico's aanvaard'
den met de moed der wanhoop eI)
niet met energie en zelfvertrouwe3'
Zij, die alleen op de logica zijn aah'
gewezen, zijn vaak vriendelijk, be'
scheiden en attent voor anderen. Cod'
servatief en conventioneel als zij ziF
gedragen ze zich zelden vreemd 0
exientriek. Even zelden gehoorzame*
ze aan een ingeving.
Hoe kunnen we nu uitmaken of or»'
ze intuitie werkt? Door te controle'
ren, hoe vaak onze voorgevoelens
kloppen. Als we dat geruime tijd 9e'
daan hebben en we hebben een hooB
gemiddelde bereikt, dan kunnen d>e
onze intuitie verder ontwikkelen*
Maar als de „innerlijke stem" on*
vaak misleidt, moeten we maar l"-e'
ver de moeilijke weg volgen en on*
aan de keiharde logica houden. -»
