Voorzieningen vergen 9000 miljoen gulden
Grote sted
en i
kij
ken uit naar Biesboscl
h
NEDERLANDERS VINDEN TOEKOMST IN
CALIFORNIË -„The Golden
DONDERDAG 25 NOVEMBER 1965
PAGINA 13
(Door P. VAN DER EIJK)
Bijna driekwart van deze wereld bestaat uit water, wat
helaas niet kan verhinderen, dat er een wijdverbreid
en vaak nijpend tekort is aan bruikbaar water op het
betrekkelijk kleine deel dat land heet. Nederland neemt in
deze mondiale Tantaluskwelling ruimschoots zijn deel:
terwijl het met zijn Deltawerken bezig is drie miljard
éulden uit te geven om het water te keren, zal er een veel
voud van dit bedrag nodig zijn om ander water te winnen.
Gigantische bedragen zullen er ter beschikking moeten
komen, zo zeggen deskundigen, om de watervoorziening in
Nederland voorlopig tot het jaar 2000 veilig te stellen.
Is geraamd bedrag wordt de
laatste tijd steeds genoemd
negen miljard oftewel
negenduizend miljoen gulden.
Om deze noodzakelijke investe
ringen te kunnen doen zal het
drinkwater in de toekomst aan
merkelijk duurder worden. Ge
rekend wordt op een prijs die
hvee a drie keer zo hoog zal zijn
als de huidige prijs van zo'n der
tig cent per kubieke meter. Een
vooruitzicht waarmee waterlei
dingdeskundigen de publieke opi
nie langzaam proberen vertrouwd
*e maken.
De snel groeiende industrie in Zeeuws-Vlaanderen brengt een
sterk groeiende vraag naar water met zich mee, dat uit Noord-
Brabant moet worden aangevoerd. De kostbare oversteek van de
Westerschelde voor de transportbuizen werd gemaakt in samen
werking met de Gasunie, die ook buizen moest leggen van Brabant
naar Zeeuws-Vlaanderen.
?en bizar overzicht van het Haagse waterwingebied in de aan de zee grenzende duinen. De foto
aat het „infïltratiegebied" zienwaar het van grote afstand aangevoerde water uit de Lek wordt
wgelaten en wel in zulke hoeveelheden dat er zich grillige meertjes vormen. Het is dan ook niet alles
onvervalst duinwater loat er blinkt. (Luchtfoto Aero Camera
(Door H. W. M. DE HAAS)
Verreweg de grootste groep
naar de Verenigde Staten
van Noord-Amerika ge-
emigreerde Nederlanders heeft
zich gevestigd in Californië.
Ruim 23.000 van de 54.500 die
zich vorig jaar permanent in de
V.S. bevonden, wonen in of bij
een der vele steden van de lang
gerekte zuidwestelijke kuststaat.
Los Angeles, conglomeraatsa
mengesteld uit een kern en vele
woonoorden, tezamen ruim vijf
miljoen inwoners tellend. Het
klimaat en de schoonheid van
de metropolis (naar grootte de
derde in de Verenigde Staten)
trekken jaarlijks meer dan een
miljoen bezoekers. Vélen blijven
er.
mm
SaAraraento
X
0«kj#ncA
Modegfco
Monters;
.os Angeles
Water wordt duurder
Laatstelijk heeft prof. ir. L. Huis
man van de Technische Hoge
school in Delft er in een rede
voering bij de Machevo-beurs
gewezen: voor goed drinkwater zal
men in Nederland in de toekomst
meer over moeten hebben. Het is in
teressant af te wachten hoe het pu-
hhek hierop zal reageren. Hoeveel
jmeft men over voor koel helder wa
ter? Het moet geenszins uitgesloten
gorden geacht dat in een actualitei
tenrubriek van de televisie over het
an inmiddels verkregen twaalfde net
een kritisch programma wordt gewijd
*an het feit dat de kosten van het
wafer nu weer met een gulden per
jfezin per maand zijn verhoogd, vvel-
kritiek dan wellicht door menig
*ijker, gezeten voor zijn zojuist aan
schaft kleurentelevisietoestel, mop-
r^end zal worden onderschre-
Want zo overgecultiveerd zijn
ook wel weer. Water mag dan
van de primaire behoeften zijn,
dat wil niet zeggen dat wij er ook
evenredig veel voor willen betalen.
Vindt men goed drinkwater eigen
lijk wel belangrijk? Het lijkt van niet.
Op de ochtend van de 23e januari
1963, toen er uit de Rotterdamse kra
nen vrijwel ondrinkbaar en naar het
leek klinkklaar zout kwam, gingen
de Rotterdammers gewoon naar hun
tverk in plaats van om maar eens
een opruiend voorbeeld te noemen
al of niet hand in hand het stad
huis te bestormen. Maar de Rotter
dammers begrépen; heel verstandig
natuurlijk. Een mooi absurditeitje, als
net niet zo lelijk was geweest, was
?°k dat normaal drinkwater uitslui
tend werd verstrekt op dokters-attest,
lets om geestelijk even op te blijven
nakauwen. Het was toen inmiddels
wel duidelijk geworden dat Rotterdam
meer over had gehad voor zjjn vaar-
dan voor zijn drinkwater. Maar het
is bekend Rotterdammers worden
pas kwaad wanneer het om echt be
langrijke dingen gaat; u bent me al
voor: Feijenoord bijvoorbeeld. Er zijn
nu dan grote plannen in uitvoering
om de watervoorziening althans voor
de naaste toekomst veilig te stellen.
Rotterdam staat overigens in deze
merkwaardige situatie, een wereldstad
te zijn met alle comfort zonder over
goed of over voldoende drinkwater te
beschikken, niet alleen. In New York
bijvoorbeeld, die andere aanvoerder
van de lijst van 's werelds grootste
havensteden, heerst soms ook een
soort noodtoestand. Er worden wel
zeppelins opgelaten die met lichtende
letters aansporen zuinig te zijn met
water. Een situatie die inmiddels voor
een schrijver aanleiding is geworden
in gedachten een klein stapje verder
te gaan, waardoor voor hem de si
tuatie ontstond die hij beschreef in
zjjn boek „The day New York went
dry", een werkje dat dan ook op de
voorplaat een kraan laat zien die
door een gewapende politieman wordt
bewaakt. Een leuk beeld van de si
tuatie geeft ook het feit dat de be
roemde juwelier Tiffany het klater-
rende fonteintje in zijn etalage, dat
moet dienen als blikvanger, moet voe
den met jenever in plaats van met
water om niet in strijd te komen met
de verordeningen die elke verkwisting
verbieden.
Om het zover in Nederland niet te
laten komen worden er nu vele plan
nen gemaakt, en al uitgevoerd, om het
water blijvend rijkelijk te kunnen la
ten stromen. Volgens de prognoses
een wankel gegeven, want dat zijn de
enige voorspellingen die nooit uitko
men volgens de prognoses dus zal
er in het jaar tweeduizend, wanneer
wij geacht worden met zijn twintig
miljoenen te zijn, vier miljard ku
bieke meter water nodig zijn, een hoe
veelheid bijna drie keer zo groot als
het huidige verbruik. Dat water zal
verhoudingsgewijs steeds minder aan
de grond onttrokken kunnen worden.
Het maximum wordt geschat op an
derhalf miljard kubieke meter per
jaar. De rest zal dus in toenemende
mate moeten komen van „oppervlak
tewateren", vooral dus van de grote
rivieren. En is het deze ontwikkeling
die steeds meer uitgebreide voorzienin
gen zal vergen voor winning, reini
ging en transport, Rotterdam kan
daar nu al over meepraten. Het vers
je dat tot voor kort op veel water
leidingbedrijven van toepassing was:
„Je boort een gaatje in de grond en
gaat dan met de kwitantie rond", zal
steeds minder opgeld gaan doen.
De gebieden waar nu en in de
naaste toekomst kostbare maatrege
len genomen moeten worden om niet
door watertekort bedreigd te worden
zijn vooral gelegen in Noord- en Zuid-
Holland, Zeeuws-Vlaanderen, Noord-
Brabant en Friesland. Daar zijn al
lereerst de grote steden. Rotterdam
is dus bezig met zijn project de Bee-
renplaat, waar een geheel nieuw wa
terleidingbedrijf komt, compleet met
reusachtige reservoirs. Hierin kunnen
in de tijd dat het rivierwater kwali
tatief het beste is, wat bij grote wa-
teraanvoer het geval is, voorraden
worden aangelegd voor de ongeveer
vijf maanden dat de rivierstand laag
en het water door eenzelfde graad
van vervuiling, slecht is. Bovendien
zal binnenkort in het oude waterlei
dingbedrijf worden overgegaan van
biologische reiniging op volledig che
mische reiniging, wat een aanmerke
lijke smaakverbetering zal betekenen,
naar men verwacht. De voorzieningen
op de Beerenplaat zijn alleen nog
maar voldoende voor de komende vijf
jaar of daaromtrent. Daarna zullen
er weer andere mogelijkheden gescha
pen moeten wonlen en wel in de
Biesbosch, waar eveneens grote re
servoirs zullen worden aangelegd. On
eindig jammer dat ..o'n gebied voor
de recreatie gedeeltelijk verloren gaat,
maar dat is nu juist een van die
onvermijdelijke werkelijkheden waar
mee een dichtbevolkt land als Neder
land in toenemende mate geconfron
teerd zal worden. De kosten van het
onderhanden zijnde project bedragen
zo'n honderdmiljoen gulden; de plan
nen voor de Biesbosch zullen niet
minder vergen. En het zijn de ..ater-
verbruikers die dit uiteindelijk zullen
moeten betalen.
Ook Den Haag en Amsterdam, die
pseudo-grondwater hebben doordat zij
rivierwater inlaten in de duinen om
het later weer als „duinwater" op te
vangen, moeten zeer omvangrijke en
kostbare voorzieningen treffen om
om aan de snel toenemende vraag
te kunnen voldoen. Amsterdam, dat
rivierwater aftapt bij Jutfaas, is be
zig aan een verdubbeling van de aan-
voercapaciteit naar de duinen of
rechtstreeks naar de industrie. Er is
een prognose van 1950, waarin het
gebruik werd geraamd tot in 1980. Du
maximum-getal is inmiddels, vijftien
sterk groeiende industrie de vraag
snel is toegenomen. W s er vijf jaar
jaar eerder, bereikt. Den Haag, dat
ook zijn duinen dankbaar benut, staat
voor hetzelfde probleem: het beschik
bare produktie- en transportvermo
gen zal binnenkort ontoereikend zijn.
Het is nog nooit publiekelijk gezegd,
maar het is ons bekend dat ook Den
Haag zijn belangstelling op de afge
legen Biesbosch richt, omdat het met
rechtstreekse aanvoer uit de Lek al
leen niet kan volstaan, ook kwalita
tief niet. Het is te hopen dat ook
hier opgaat, dat wat je ver haalt
lekker is.
Die smaak, ja. Rotterdam heeft
op het ogenblik hygiënisch vol
komen betrouwbaar water,
maar het smaakt niet. De eer
der al genoemde prof. Huisman zegt
dat deze slechte smaak het geluk van
de mensen belaagt. Toch is hij niet
bereid uit te varen tegen Rotterdam.
De catastrofe van enige jaren gele
den, zegt hij, werd veroorzaakt door
een onvoorziene, uiterst geringe wa
tertoevoer van de Rijn, samenhan
gend met de langdurige jjsvorming
Hierdoor kon het zeewater met zijn
zout („het gif der zee", Stevin) tot
Rotterdam doordringen en bovendien
kreeg de Rijn een ongekend hoge ver
vuilingsgraad. Dit alles was een sa
menloop van omstandigheden die
slechts zeer zelden voorkomt en waar
mee men nauwelijks rekening kan
houden. Als voorbeeld haalt prof.
Huisman er de Deltawerken bij. De
vroegere waterkering was niet meer
bestand op een situatie die volgens
berekeningen slechts eens in de drie
honderd jaar voorkomt. De Deltawer
ken in aanbouw zullen alleen niet be
rekend zijn op een geweld dat vol
gens berekeningen slechts eens in de
drieduizend jaar zal voorkomen. Maar
dat kan wel volgende week zijn. En
wat de constante slechte smaak van
het water betreft? Prof. Huisman
spreekt met waardering over de
grootse oplossing waaraan nu gewerkt
wordt, en waardoor ook dat euvel tot
het verleden zal gaan behoren.
Een duidelijk beeld van de enorme
voorzieningen die nodig zijn geeft
Zeeuws-Vlaanderen, waar door een
geleden nog maar een jaarlijks ver
bruik van vier miljoen kubieke me
ter water per jaar, nu moet al een
hoeveelheid van tien miljoen kubieke
nieter worden geleverd per jaar. Over
vijf jaar zal de vraag veertig mil
joen kubieke meter zijn. Daarna zal,
op langere termijn, de vraag nog toe
nemen tot vijftig a zestig miljoen. En
om die hoeveelheden aan te voeren,
vooralsnog ook al weer uit Noord-
Brabant, en af te leveren zal er zo'n
driehonderd miljoen gulden geïnves
teerd moeten worden.
Al deze spectaculaire voorzieningen
verspreid in het land lijken wel voor
lopig de watervoorziening veilig te
gaan stellen zelfs wanneer on,.e „wa
terbeschaving" zou toenemen. Het zijn
voorlopig vooral de toeneming van de
bevolking en de uitbreiding van de in
dustrie die voor de grotere vraag zor
gen. De Nederlander gebruikt per hoofd
(en lichaam) gemiddeld ongeveer hon
derd liter water per dag, wat in ver
gelijking met ons omringende landen
weinig is. ,.De Nederlander wast zijn
auto beter dan zich zelf", constateert
prof* Huisman. „Het zaterdagse bad
staat nog in hoog aanzien."
Zal het waterverbruik nog eens zo
groot worden dat er geheel nieuwe
bronnen moeten worden .angeboord
op langere termijn? Zal het zeewa
ter bijvoorbeeld ïog eens benut kun
nen worden? Ir Huisman: die mo
gelijkheden zijn voor de verre toe
komst misschien weggelegd, voorna
melijk afhankelijk van de techniek
van ontzilting. De technieken zijn er
nu ook wel. maar voor gebruik in
normale omstandigheden zijn ze nog
te duur. De kosten bedragen nu onge
veer een k twee gulden per Kubieke
meter. In de toekomst denkt men
deze te kunnen terugbrengen tot zo'n
dertig cent per kubieke meter, wat
voor alleen de winning nog erg duur is.
Toch is het een geruststellende ge
dachte: de Noordzee achter de hand
te weten als mer a boire.
In de staat New York wonen niet
meer dan 5.500 van onze vroegere
landgenoten, van wie ruim 350 niet
permanent.
De staat Michigan heelt na de oor
log 4.142 Nederlanders opgenomen,
van wie 123 tijdelijk.
Op de vierde plaats komt, volgens
de gegevens waarover Nederlandse
instanties in New York en Washington
in '64 beschikten: New Jersey met
3.243 van wie 68 er tijdelijk verble
ven. Dan volgden zeven staten waar
tussen één en tweeduizend Nederland
se emigranten wonen. Het zijn Illi
nois met 1925. Massachusetts met
ruim 1500, Utah niet "J"?* ^5?,®.' Was
hington DC met bijna 1300» Ohio met
ruim 1200, Oregon met bijna 1200 en
Pennsylvanië met bijna 1100.
Vermeldenswaard js in dit ver
band nog, dat de Nederlanders die
naar de nieuwe wereld verhuisden zjjn
uitgewaaierd over alle staten van
Noord Amerika: van Alaska in het
noorden tot Texas en r lorida in het
zuiden en van de Maagden-eilander
in de Atlantische Oceaan tot Hawaii
en Guam in de verre Pacific.
Californië heeft altijd veel aantri
kingskracht op Nederlanders uitgi
oefend. Nederzettingen van omvang
rijke groepen dateren van het einde
van de vorige eeuw. Zij vestigden zich
eerst in de omgeving van Hanford en
Merced. De opbrengst van de grond
beantwoordde niet aan hun verwach
tingen en zij verhuisden grotendeels
naar andere streken, maar bleven in
de centrale laagvlakte nabij de grote
rivieren. Hier en daar, zoals in Ripon.
vindt men nu Nederlandse stijl kenmer
ken in grote bouwwerken.
De Nederlanders die in het door de
jongste wereldoorlog omhoog gestuw
de Californië kwamen, vestigden zich
voor een groot deel in de landstreken
bjj de „gouden baai": Sacramento
(de administratieve hoofdstad) San Jo
se, Oakland, Berkely er San Fran
cisco.
Bij de Kerstviering in deze laatste
plaats kan men in de Grace Cathe
dral 1400 tot 1600 Nederlanders bijeen
vinden.
De Nederlandse Kamer van Koop
handel in San Francisco vierde drie
jaar geleden het gouden bestaans-
feest.
In het zuiden van Californië en voor
al in het conglomeraat (de county)
Los Angeles met ruim vijf miljoen in
gezetenen, vonden ook grote groepen
Nederlandse immigranten hun nieuwe
veste. Velen onder hen zijn vroegere
ingezetenen van Indonesië. Deze
„driehoeksvaarders" zoals zij in een
brochure over hun wel en wee wor
den genoemd, hebben er hun draai ge
vonden.
Nederlandse clubs houden hier zo
wel als in het Gouden Baai-gebied bij
San Francisco, een band tussen de
vroegere landgenoten. De clubs orga
niseren bijeenkomsten en clubreizen
met charter-vliegtuigen naar Neder
land.
Wij hebben op het vliegveld van Oak
land de gezellige opwinding meebe
leefd voor het vertrek van een char
ter-vliegtuig dat een groep Nederlan
ders naar New York zou brengen,
vanwaar zij met de KLM naar Schip
hol zou vliegen. Het was een matineu-
ze reünie van vertrekkenden en „afdu-
wers". Bestuursleden hadden een vlot
te „check in" (passagiersformalitei
ten) bij de balie verzorgd en een af-
scheidsontbijt in vakantiestemming
volgde. Verscheidene gezinnen hadden
hun ouders al over gehad of zouden
hen spoedig over krijgen. Maar zij
wilden toch zelf ook het „oude land"
weerzien. Er een vakantie doorbren
gen. Beslist niet in Nederland blijven.
Zelfs onder hen die, naar eigen getui
genis, niet tot de best geslaagden kun
nen worden gerekend, constateerden
wij weinig animo om te repatriëren.
De statistieken hebben uitgewezen
dat van de immigranten liet percenta
ge dat voor goed naar het land van
herkomst terugkeert onder de Neder
landers het kleinst is. In rapporten
van genootschappen die als sponsors
optraden worden hun aanpassing en
hun inbreng als burgers in de Ameri
kaanse gemeenschap hoog geschat.
Nog niet zo lang geleden vormden
die rapporten een steun voor senator
S. Hart, die verruiming van het toela-
tingsquotuin voor Nederlanders be
pleitte.
Onder de geëmigreerde Nederland
se gezinshoofden spreekt men onbe
vangen over de betere kansen en de
toekomst van hun kinderen in het gro
te Californië. Maar ook over de eigen
nieuwe wijze van leven en het koste
lijke klimaat van de staat aan de Pa-
cific-kust.
De transmigratie naar het westen
van de VS betreft ook immigranten
die eerst elders waren gevestigd en
die, evenals vele geboren Amerikanen
het advies opvolgden: „Go west young
man!"
Tegenover een jaarlijkse toename
der bevolking van de staat New York
met 5,5 pet., heeft Californië een be
volkingsaccres van 11,5 pet. per jaar.
De cijfers wezen uit (Census '64),
dat Californië reeds dit jaar meer in
woners zou hebben dan New York.
Do verwachting was: twintigmil
joen ingezetenen tegen bijna negen
tien miljoen in de staat New York.
Maar reeds in de tweede editie
(48) van zjjn „Inside USA" onder
kende John Gunther Californië als
de belangrijkste Amerikaanse staat,
om zijn verscheidenheid van voort
brenging, zijn natuurlijke en industrië
le mogelijkheden. Misschien is de be
volking nu nog heterogener dan zeven
tien jaar geleden. Een bijzonder sterke
toename van niet-westerse groepen is
op vele plaatsen te merken, gxoepen
die waardevolle mankracht leveren
voor het gewone werk en voor de sub
alterne functies op de reusachtige
etablissementen.
Californië trad als 31ste staat toe
tot de Unie maar nog is er een aan
stekelijke vrijheidszin, naast een haast
karakteristieke tolerantie. In opper
vlakte heeft het lange tijd de tweede
plaats ingenomen. De Californiër
spreekt over de geografische wonde
ren van zjjn staat: het hoogste punt
der VS. (Mt. Whitney) en het laagste
(Death Valley), over de natuurreser
vaten als het Yosemite-park maar ook
vol trots over de boeiende, zij het
jonge historie van deze staat, die
naar zijn vaste overtuiging tot nog
grotere bloei is voorbestemd.
