Richard Crowley:
Primitief
leven
temidden
der
Indianen
Binnenkort: dag soldaten
Hebt u dat
gelezen
Leef lang en
gelukkig
PLUS
18 DECEMBER 1965
-AGINA 3
Hi».
Aan de uiterste rand van het vochtige oerwoud nabij
de Stille Oceaan, die de kust van Mexico omspoelt,
bivakkeert in een schamele van bladeren en boom
stammetjes zelfgebouwde hut de vermoedelijk jong
ste kluizenaar ter wereld Richard Crowley, een twee
en dertig jarige Amerikaan, die de beschaving ont
vluchtte en in de totale eenzaamheid het geluk heeft
gevonden.
TUREND door de zoeker van
zijn camera probeerde een
verslaggever een half do
zijn vraatzuchtige gieren, die in
een dode boom zaten aan het
door de jungle omzoomde strand
van Puerto Escendio in Mexico,
te fotograferen toen er plotse
ling op zijn schouder werd ge
tikt en een stem in Amerikaans-
Engels zei: „Hello, ornitholiig,
dat zal best een mooi plaatje
Worden! Ik vind gieren de lelijk
ste vogels van de schepping,
maar wat ik ervan denk is niet
zo belangrijk. Sorry, dat ik je
gestoord heb.
De fotograaf draaide zich om
en keek in het glimlachende ge
bruinde gezicht van een tanige,
magere man met een volle baard
en een versleten strooien hoed
op het hoofd. „Je bent de eerste
blanke, die ik sinds weken zie.
Hier in de buurt wonen alleen
maar Indianen. Hoe ben je hier
gekomen, vreemdeling? Ben je
Yank? Nee, wat ben je dan?
Europeaan?! Ja, ik zie het, je
bent uit good old Europe
De zwarte gieren vlogen op,
zij hadden elders een prooi ont
dekt. De baardige man vervolg
de: „Als je hier een paar dagen
bent, krijg je kansen genoeg om
die vuilnismannen van het oer
woud in de lens te nemen. Waar.
logeer je? Er -is hier kilometers
in de omtrek geen onderkomen
voor je. Wie je ook bent en wat
je ook gedaan hebt in je leven,
je bent mijn gast zolang je in
Puerto Escendio wilt blijven.
Puerto Escendio, dat betekent
Verborgen Haven. Come on, ga
mee, naar mijn huis op de heu
vel."
Spitten
In Europa
Geloof kwijt
Malaria
Voor Schoonhoven is het pleit I
beslist: het raakt definitief zijn
garnizoen kwijt. Dat betekent,
dat het aantal (tijdelijke) inwo- J
ners met ongeveer 600 personen i
zal verminderen, een aanmerk-
lijke aderlating voor het Zil-
verstadje, dat nog geen 7000
inwoners telt. Als streefdatum, i
waarbinnen het instructiebatal- i
jon Van Heutz naar Den Bosch
moet zijn overgeplaatst, wordt J
1 februari genoemd. De midden- J
stand vreest dat de inkomsten i
sterk zullen teruglopen, en wel I
zeker is, dat de leefbaarheid van j
het stadje, dat ruim een eeuw j
lang zo verstrengeld is geweest
met het wel en wee van zijn mi- S
litaire element, geweld wordt
aangedaan. Des te meer zal J
Schoonhoven het binnenkort van 1
de inkomsten uit het toerisme
moeten hebben. Het stadje in de i
wijde Hollandse polder is de
belangstelling waard.
Kluizenaar uit weerzin
EEN schatrijke exporteur uit
Brazilië, die vernam dat zijn
oude vader in Tel Aviv op
sterven lag, charterde in Rome
een Caravelle met 97 plaatsen,
betaalde zevenduizend dollar en
stapte er als enig passagier met
een koffertje in. Zo'n bericht
breekt enerzijds het hart, an
derzijds een record. Ik weet nog
heel goed hoeveel indruk op
mijn jong gemoed het bericht
maakte, dat een vader drie
duizend kilometer per fiets af
legde, om zijn zoon uit het
Vreemdelingenlegioen te bevrij
den. Het is ook ontroerend als je
leest, dat een buurtgemeenschap
binnen twee dagen het geld
bijeen brengt voor een ouder
paar, dat een zwaar zieke doch
ter in Australië nog éénmaal wil
zien-
Maar de Braziliaan gaat toch
wel de kant uit van een sprook
je, dat echter niet zo mooi is als
het lijkt. Honderdduizenden
mensen in dit Zuidamerikaanse
land lijden honger, duizenden
sterven van ellende en armoede.
De schatrijke exporteur telde
zo'n slordige vijfentwintigdui
zend gulden op tafel om zijn
vader te bezoekenDaar had
weer heel wat leed mee gelenigd
kunnen worden, terwijl de za
kenman de volgende dag zijn
reis op normale wijze had kun
nen voortzetten.
Steenrijke sjeiks, oliemagna
ten, spreken sterk tot onze ver
beelding. Als we lezen, dat zij
een badkamer met gouden vloer
laten maken terwille van hun
vrouwen, wanen wij ons in een
andere ongrijpbare wereld. Het
doet me ook denken aan de
krankzinnige weeldetijd van
Hollywood, toen filmsterren uit
louter spilzucht in een bad met
champagne doken. Opmerkelijk
en veelzeggend is de geschiede
nis van de mijnwerker, die an
derhalf miljoen gulden in de
voetbalpool won. met geld smeet
en zich dood reed in een Jaguar.
De weduwe verklaarde daarna:
ik wil al mijn geld geven als ik
mijn man terug kan krijgen.
Veel geld maakt zelden ge
lukkig en het is een grote kunst
ermee om te gaan. Het bekende
liedje „Money is the root of all
evil" geld is de wortel van
alle kwaad is indertijd mis
schien zo populair geworden om
de waarheid die in de tekst
schuilt.
In deze dagen vóór Kerstmis
wordt overal geld ingezameld
voor mensen die van een mini
mum leven, maar de welvaarts-
franje van het leven overal
rondom zich zien. Predikanten
bevelen een „stille" collecte aan
met een opbrengst van louter
papier. Het Leger des Heils
houdt een traditie rondom
Kerstmis in ere. Miljoenen gul
dens gaan naar onderontwikkel
de gebieden. Zo wordt die wor
tel van al het kwaad ten dele
uitgerukt.
Laat sjeiks dan maar rom
melen of bulkrijke Zuidameri
kanen temidden van armoede
feest vieren. Je kan soms van
een weggegeven tientje voor
honderd gulden voldoening heb-
ben. Zoals een tekort gedaan
f tientje je dagenlang dwars kan
zitten.
PHILIP LANGERAK
Hoewel de verslaggever van plan
was liftend op stoffige vrachtwagens
(er was hier geen ander vervoer)
door te trekken naar Guatamala, be
sloot hij die trip even uit te stellen
en het aanbod van de gebaarde klui
zenaar te accepteren. Deze had iets
vertrouwenwekkends en oprechts in
zijn optreden en even later stapte hij
welgemoed met hem door het zand
van het strand naar een tussen wat
rotsblokken verborgen ruwhouten
hutje.
„Ik heet Richard Crowley en ben
tweeëndertig jaar. Mijn vader is post
bode en we hebben thuis drie televi
sietoestellen en twee auto's. Zie je, dat
was het 'm nu net, die auto's, die koel
kasten, die televisieapparaten, ze gin
gen op mijn zenuwen werken. Wel
vaart en dat soort begrippen interes
seren mij niet en daarom zwerf ik
sinds tien jaar over de globe. Ik hoop,
dat ik hier in Puerto Escendio kan
vergeten, dat ik besta."
Richard had zijn hoed afgezet en
speelde met een vervaarlijk Indiaans
hakmes in zijn handen. Hij pakte een
kokosnoot van een stapeltje en kliefde
met een slag de vrucht open. „Lekker
hè, die koele kokosmelk. Het vrucht
vlees moet je ook eten. Ik leef ervan
en als extraatje neem ik wat wilde to
maten, die verderop in de wildernis
groeien, 's Morgens schiet ik meestal
een zeebaars in de golven en voor de
rest heb ik niets nodig. Waar ik de tijd
mee verdrijf? Och, ik ben amateur-
archeoloog en hoeveel uren ik al spit
tend in de Mexicaanse harde grond
heb doorgebracht, ik weet het niet, ik
ben de tel kwijt. Wilt u mijn laatste
vondst eens zien?"
De kluizenaar ging voor naar een
diepe kuil, op ongeveer tweehonderd
meter van zijn hut verwijderd. De zon
zond vurige stralen op hen neer. Ri
chard sprong lenig omlaag en diepte
uit de voor een lemen bakje te voor
schijn. „Er zit nog meer! Ik doe het
niet voor het geld, want dat heb ik
niet nodig. Noem het een sport, dat
delven naar oude gebruiksvoorwerpen
der Inca's. De hele dag mediteren en
zalig nietsdoen zijn funest. Of ik ge
lukkig ben? Ja, ik ben very happy! De
eenzaamheid is soms hard, maar ik
kan er toch niet buiten. Kom, ik zal
u mijn geschiedenis eens vertellen. Ik
heb in lange tijd niet gepraat. Nü heb
ik er zin in."
Tot diep in de tropische nacht heb
ben zij liggend in hangmatten gepraat.
De verslaggever luisterde naar het
boeiende verhaal van een jonge, in de
beschaving teleurgestelde Amerikaan,
die zijn paradijsje op aarde ver daar
vandaan had gevonden.
„Ik ben geboren in Savannabpark,
een klein plaatsje in de Verenigde
Staten. Volgens mijn ouders was ik
geen lastig kind, maar wel wat eigen
zinnig. Vader, die gewoon een post
bode was en nu nog is, was een man
zonder ambities. Hij genoot, zoals mil
joenen Amerikanen van zijn „car" en
's zondags moest ik mee, het land ver
kennen. Die ritjes hingen mij al gauw
de keel uit en ik begon auto's te ha
ten. Ik liep de middelbare school af
ïn had toen maar één verlangen: Euro
pa zien en beleven. De enige mogelijk
heid was soldaat worden in het Ame
rikaanse bezettingsleger in Duitsland.
Hoewel ik niets van militairisme moest
hebben, tekende ik voor drie jaar en
werd in Karlsruhe gestationeerd. Ik
leerde Duitsland goed kennen en op
„leave" zwierf ik dagenlang door Eu
ropa. Het liefst bracht ik de tijd in
Brussel door en ook in Parijs heb ik
heel wat voetstappen gezet. Tijdens een
In de buurt zaten hongerige gieren in kale bomen.
manoeuvre in het Zwarte Woud kreeg
ik buiten mijn schuld een zwaar voor
werp op mijn hoofd. Ik raakte buiten
bewustzijn en toen ik bijkwam, lag ik
helemaal in het gips in een ziekenhuis.
Mijn nekwervel was ernstig bescha
digd. Het letsel bleek van dien aard,
dat ik na herstel eervol uit de dienst
werd ontslagen met. ja, lach niet,
pensioen! Zesendertig dollar per
maand werden mij voor de rest van
mijn leven toegekend.
Met de boot ging ik terug naar
Amerika. Ik wilde een nieuw leven
beginnen, maar ik kon er niet meer
ademhalen. Europa zat in mijn bloed
en ik besefte, dat ik een ontheemde
was geworden in mijn eigen land. Op
een goeie dag, nu tien jaar geleden,
kocht ik een rugzak, een hangmat uit
legervoorraden, schafte mij een
nieuw paspoort aan en verzilverde
mijn kleine eigendommen. Ik was
een zwerver geworden uit eigen vrije
wil; ik kon gewoon niet anders. De
V.S. boeiden mij niet meer en ik
nam vrijwillig afsche/.d van mijn
vaderland, dat ik niet meer als zo
danig beschouwde. De omstandighe
den en een goed gesternte voerden
mij naar Mexico, waar ik mij Mexi
caan onder de Mexicanen voel. Mijn
ouders heb ik niet meer terug ge
zien. Soms met tussenpozen van
enkele jaren schrijven we elkaar."
Met matte stem vertelde Richard
Crowley verder. Zij konden elkaar
niet meer zien. Het licht was te zwak
en de maan ging nog schuil achter de
heuvels.
„Of mijn weggaan een vlucht is?
Misschien. In ieder geval ben ik het
geloof in Amerika kwijt geraakt. Wij
zijn daarginds aan de top en wij zijn
hard op weg naar beneden te tuimelen,
geestelijk gesproken dan! Ik heb veel
nagedacht. De hoge levensstandaard
in de Verenigde Staten is volgens mij
een der oorzaken van het verweke-
lijkingsproces.
Richard Crowley kuchte even en
nam dan een slok uit de kokosnoot,
„Van de zesendertig dollar per
maand kan ik net rond komen. Ik hou
zelfs wat over. Per slot van rekening
heb ik verschrikkelijk weinig nodig
en mijn voedsel vind ik in de jungle
de buurt heb ik vriendschap gesloten.
Zij leren mij de kruiden van het oer-
en in de zee. Met een paar Indianen in
woud en van hen heb ik menig arche
ologische tip gekregen.
Op mijn beurt heb ik me ook Mexi
co verdienstelijk gemaakt door de ont
dekking van een wapensmokkelaffaire
tussen de baai van Puerto Escendio
en Cuba. Vanuit mijn hoge uitkijkpost
hier heb ik een prachtig uitzicht over
zee. Toen ik drie jaar geleden arri
veerde, zag ik steeds tegen het vallen
van de avond een groot wit jacht voor
anker gaan in de „Verborgen Haven".
Kleine schuitjes voerden zware pak
ken aan, die snel in het jacht werden
geladen. Alles ging er geheimzinnig
en onder de dekmantel der duisternis.
Ik maakte mjjn vrienden de Indianen
er op attent, omdat ik niet wist wat
zich daar afspeelde. Vele avonden heb
ben enkelen van hen en ik op de loer
De kluizenaar tijdens zijn dagelijkse werkzaamheden
in het barre en droge gebied aan de kust van Mexico.
gelegen en het was duidelijk, dat zich
hier vreemde dingen afspeelden. In
het holst van de nacht kwamen auto's
via de bijna onbegaanbare wegen aan
rijden en zij vervoerden de lading, die
met schuitjes naar het mysterieuze
jacht werd gebracht. Het bleek, dat
het witte plezierjacht eigendom was
van een piraat, die wapens uit de Ver
enigde Staten via Mexico naar Cuba
smokkelde.
Hoe was Richard in Puerto Escen
dio verzeild geraakt Hij begon te
grinniken. „Precies zoals u, ook ik
was van plan dwars door de jungle
en langs het natuurlijke strand van
Guatamala te gaan. Maar in deze buurt
werd ik besprongen door de malaria.
Ik werd binnen vierentwintig uur
koortsig en ziek. Mijn krachten namen
snel af en ik was niet in staat mijn
hangmat op te knopen. Als een haas
verborgen in zijn leger, zo lag ik tus
sen de bladeren van de wildernis.
Enorme spinnen kropen er over mij
heen. Ik was doodziek en had de moed
reeds opgegeven. Zo vond een Indi
aanse vrouw mij, die wilde tomaten
zocht. Met behulp van vreemde krui
den en drankjes, die zij zelf brouwden,
brachten die eenvoudige mensen mij
weer op de been. De koorts was weg
en ik had geen zin meer weg te gaan.
Deze plaats beviel mij! Ik besloot in
Puerto Escendio te blijven, voorgoed!"
Richard bouwde zijn hut en brood
oven, en van zijn laatste geld kocht
hij een snorkel en een watergeweer.
Uit de cactusplanten trok hij een soort
brandewijn en voor de rest plukte hij
de dag.
„Of je lang of kort leeft is niet zo
belangrijk. Belangrijk is hóe je leeft!
Een horloge heb ik niet! De dagen ben
ik verg> en. Ik eet wanneer ik honger
heb en slaap wanneer mijn ogen dicht
vallen. Naar de V.S. ga ik nooit meer
terug!"
Nog een lange zucht na zijn verhaal
en toen sliep Richard Crowley. De ver-
slagge r liet zich uit de hangmat glij
den en genoot een lange tijd van de
eerste warme rode stralen van de op
komende zon. De branding van de
Stille Oceaan had witte kuiven en een
vroege pelikaan zweefde dolgelukkig
met de nieuwe dag over de golven, die
rusteloos in hun eeuwige regelmaat
kwamen aanrollen op het strand. Dan
opende Richard zijn ogen en zei: „Kun
je je nu voorstellen, dat ik mij in deze
Verborgen Haven heb verborgen?"
BEDRIEGELIJKE RUST IN
SCHOON SCHOONHOVEN
ALS U ooit gedacht hebt,
dat alleen Pisa een scheve
toren heeft, welnu, dan
dacht u verkeerd. Niet slechts
Italië is bedeeld met dergelijke
toeristische curiosa. Ook ons
eigen Hollandse polderland kent
stadjes, die al vanuit de verte
hun scheve toren laten wenken
als een reusachtige wenkende
wijsvinger. Zo'n stadje is
Schoonhoven. Gelegen aan de
Lek, met die oneindig mooie
vergezichten, rijst de hellende
Bartholomeustoren hoog op bo
ven de vlakke weilanden. De
wandelaar in de polder ziet de
toren reeds van verre en het
is werkelijk of de spits een uit
nodigend gebaar maakt om eens
langs te komen.
De eerste aanblik van Schoonhoven
verleidt tot de gedachte: wat is het
hier oud, stil en rustig. Maar de eerste
kennismaking is ook meestal 'n opper
vlakkige. Wie langer ronddwaalt door
de nauwe straten, merkt al spoedig,
dat er een bruisend leven schuilgaat
achter eeuwenoude geveltjes. Merkt,
dat er achter de wallen een druk beva
ren rivier ligt en dat buiten het oude
stadje de nieuwe wijken oprijzen, waar
het ritme van onze tijd het arbeidstem-
po bepaalt. Dat is de charmante men
geling van Schoonhoven.
Terwijl midden in de plaats een schil
derachtig raadhuis droomt van de tijd
van weleer, het stadskorenpakhuis uit
1566 herinnert aan de vreemde sche
pen, die eens het haventje zijn binnen
gevaren en terwijl de wereldreizigei
Olivier van Noort rust in de grote
Bartholomeuskerk, is ook het heden in
Schoonhoven wel degelijk aanwezig D.
winkelstraat van het stadje mag dar
niet zo riant zijn als de winkelstraten
van de grote steden, Rotterdam zoi
jaloers zijn, als er in zijn winkelstra
ten zoveel sfeer was als hier in di
echte Hollandse polderstadje.
Het huis van het „Edelambacht" l>
overigens, evenals vroeger, nog altijd
het symbool van Schoonhoven als de
Zilverstad. Van oudsher al was het
stadje bekend om het prachtige zilver
smeedwerk dat er werd vervaardigd.
In het Edelambachthuis is duidelijk
de ontwikkeling te volgen die dit kun
stige handwerk er heeft doorgemaakt
en er valt volop te genieten van de ve
le schone voorwerpen die door de sme
den in de loop der eeuwen werden ge
maakt.
Maar ook daarbuiten biedt Schoon
hoven nog veel fraais. Daar is bijvoor
beeld het oude waaggebouw, eens het
centrum van de hennephandel, verder
het Doelenhuis en het al genoemde
raadhuis met zijn parmantig gotisch
torentje. Terwijl de bezoeker rond
dwaalt door' de straatjes, wordt zijn
oog telkens getroffen door verschillen
de, soms zeer mooie gevelstenen, en
iedereen die het verhaal van de tijd
kan verstaan, leest in een dergelijke
steen steeds weer een ander hoofdstuk
uit de geschiedenis, die hier voorbij
ging. Uiteindelijk komt men, het kan
niet anders, terecht bij de brede Lek,
die zich als een lint slingert langs de
groene wallen, maar voordat u de
stad aan de rivierzijde hebt verlaten,
bent u de Veerpoort gepasseerd, een
uniek bezit van dit polderstadje.
De polder is: een hoofdstuk apart in
de geschiedenis van Schoonhoven. De
horizon rond het stadje wordt overal
gebroken door statige hofsteden, elk
met hun eigen verhaal. De polders lo
pen door tot het stroomgebied van de
Vlist, een der aardigste riviertjes van
heel de randstad Holland. In de omge
ving van Schoonhoven ligt ook een
buurtschap die „Bon repos" heet en
waar volgens de legende, keizer Napo
leon uitgerust heeft van de jacht en
een maaltijd heeft gebruikt. Het gebied
wemelt van molens en van met riet
kragen omzoomde waterplassen. De
liefhebber van de natuur heeft nauwe
lijks verdere aanmoedigingen nodig.
Het is in Schoonhoven al niet anders
dan in zovéél van dergelijke uit de mid
deleeuwen aan ons overgeleverde plaat
sen: het moderne leven met zijn rumoe
rig, steeds intenser wordend, verkeer
leeft moeite zich aan die oude situatie
ïan te passen. Buschauffeurs moeten
:ichzelf in bochten wringen achter hp:
•tuur teneinde het openbaar vervoer
n de nauwe straatjes gaande te hou-
len. Eigenlijk is het hart van Schoon
hoven op deze manier nauwelijks te
bereiken. Er zal onvermijdelijk aan het
verkeer geofferd moeten worden in de
vorm van afbraak van panden en het
is de kunst dit zo te doen, dat de sfeer
er niet te zeer door bedorven wordt.
Schoonhoven zal het immers nog ster
ker dan voorheen, toen het garnizoen
nog wat geld in het laatje der midden
standers bracht, van het toerisme moe-
n hebben.
Schoonhoven heeft zich de laatste tijd
itwikkeld als een stadje van forensen,
ie zich voornamelijk buiten de wallen
ebben gevestigd. Rotterdam en Utrecht
iggen belde op ongeveer dertig kilo-
neter afstand, in onze tijd geen on
overbrugbare drempel meer, om ln die
teden het dageljjks brood te verdie-
en. Als verzorgingscentrum van de
treek boet Schoonhoven steeds meer
an betekenis ln. De grote steden lig-
en te zeer in de nabijheid om een
ntwlkkellng in die richting mogelijk
3 maken. Maar naarmate afstanden
linder een rol spelen, zal Schoonho-
en in toenemende mate onderdak gaan
'eden aan mensen die elders werken,
er zün slechter plaatsen denkbaar
woonoord.
A. A. J. de WOLF.
HET recept voor een lang en
gezond leven houdt volgens de
90-jarige Harry Raudenbusch uit
Drexel Hill (Pennsylvania) het vol
gende in: „Zorg dat je geen vijan
den hebt. Wees altijd opgeruimd en
maak op middelbare leeftijd het be
sluit nóóit oud te zullen worden."
Het helpt! Zijn vrouw is óók 90.
