week- WERELDBEELD
Wadden uniek
op continent
Om nooit te vergeten...
MARTINI
City van Londen verwacht in
maart nieuwe verkiezingen
l)E WEEK IN
WESTMINSTER
TIJDSIGNALEN:
Antillen wil stappen
Biologische rijkdom van intercontinentale betekenis
Buitenlands-""1^
overzicht
Zeehonden
ZATERDAG 18 DECEMBER 1965
PAGINA 5
De laatste ruimte van ons land: de Waddenzee.
PRESIDENT NYERERE
van Tanzania.
(Van onze verslaggever)
UTRECHT, 18 dec. „De in
dijking van de Waddenzee is tech
nisch mogelijk, maar stelt qua
omvang en investering alles wat
tot dusverre in ons land op water
bouwkundig gebied is verricht
verre in de schaduw. Om een der
gelijke gigantische investering te
rechtvaardigen moeten wel zeer
zwaarwegende argumenten wor
den aangevoerd.
Kaart van geplande dammen in de Waddenzee.
MARTINI - Iets bijzonders bij elke gelegenheid!
Waddenzee: nu nog domein van scholeksters en miljoenen andere
vogelsafkomstig uit twee werelddelen.
Helder, opstel na opstel, onthult dit boek
de waarheid over het Sovjet-imperialisme.
Wie wereld-kundig wil zijn neemt uit de
primaire dijk
secundaire dijk
I :,|Mi PMO0TTO IPgl
LdrIU Cu*
A8T1 3 HO SSI
«^WAWTmi',01* fCr;
Or.Ba&eOZJDtt VfW9^
Indijking Waddenzee fataal
voor Europese vogels
Dat de Organisatie van Afrikaan
se Eenheid in feite niet zo'n
eenheid vormt als de naam
legt, is deze week weer eens geble
ken. Slechts een deel van de O.A.E.
heeft met Engeland gebroken over
Rhodesiê. Binnen de organisatie be
staat meningsverschil over de beoor
deling wan Wilsons politiek ten aan
zien van Ian Smith. Op een spoed-
conferentie van de O.A.E. in Addis
Abeba, ruim twee weken geleden,
Werd aan de Londense regering een
Ultimatum gesteld. Als vóór 15 de
cember geen einde was gemaakt aan
de onwettige onafhankelijkheid van
Rhodesiê zouden de vijfendertig
Afrikaanse staten hun diplomatieke
betrekkingen met Engeland ver
breken. De resolutie werd met alge
mene stemmen aangenomen. Maar
hoewel de gestelde termijn al met
enige dagen overschreden is, hebben
Uog slechts zeven Afrikaanse staten
Werkelijk hun banden met Groot-Brit-
tannië doorgesneden. De eerste leider
Van een Gemenebestland die deze
stap nam, was president Nyerere van
Tanzania, die zich zelfs door een per
soonlijke boodschap van Wilson niet
liet weerhouden. Het voorbeeld van
Neyerere werd spoedig gevolgd door
een tweede lid van de Com
monwealth, Ghana. Dat onder meer
ook Guinee, Mali en Egypte zich te
gen de Britten keerden behoeft geen
Verbazing te wekken. Maar wel op
merkelijk is, dat president Dacko
van de Centraal-Afrikaanse Repu
bliek de gestelde vervaldatum van
het ultimatum „belachelijk" heeft
genoemd, en dat Marokko niet aan
een breuk met Engeland denkt, als
niet alle Afrikaanse staten hiertoe
Overgaan.
De fele reactie van sommige Afri
kaanse landen is tot op zekere hoogte
begrijpelijk, maar tegelijk ook be
treurenswaardig, vooral omdat zij
zich zelf het meest schaden met hun
drastische maatregel. Het is boven
dien geen constructieve bijdrage tot
oen oplossing van het Rhodesische
Probleem. Onmiddellijk nadat Ian
Smith op 11 november tot zijn een
zijdige onafhankelijkheidsverkla
ring overging, heeft Engeland ver
klaard dit onwettige besluit niet te
zullen accepteren. Wilson is het met
de Afrikaanse leiders eens. dat het
bewind van Smith in Salisbury tot
oen capitulatie gedwongen moet wor
den. Maar het verschil van mening
gaat over de manier waarop dit
doel kan worden verwezenlijkt. En
geland is tegen een invasie van Rho-
desië en tegen het gebruik van mili
tair geweld. Het wil Smith met finan
ciële en economische sancties op de
knieën krijgen. Wilson, die nu in
Amerika is, overlegt met de Ameri
kaanse regering hoe men een doel
matig internationaal olie-embargo
tegen Rhodesiê kan organise
ren. Donderdag heeft de Britse pre-
thier, in de Algemene Vergadering
Van de Verenigde Naties, een beroep
gedaan op de leden van de volkeren
organisatie Engeland de tijd te geven
de Rhodesische crisis te regelen.
Maar toen Wilson op het punt stond
zÜn rede te beginnen, liepen de
meeste Afrikaanse afgevaardigden
dit protest uit de vergaderzaal.
Terwijl Engeland weinig sympa
thie ontmoet in de Organisatie
van Afrikaanse Eenheid heeft
de Noord-Atlantische Verdragsor
ganisatie zich achter Wilsons Rhode-
Slë-politiek gesteld. Dit gebeurde op
de NAVO-conferentie in Parijs van
deze week, waar vooral de Ameri
kaanse minister van Buitenlandse
'-aken, Rusk, het Britse beleid steun
de.
Op de NAVO-bijeenkomst is ook ge
sproken over de verdeling van de
verantwoordelijkheid op het gebied
van de atoomverdediging. Het plan
voor een Atlantische kernmacht is
Wmieuw bestudeerd, waarbij het
zSfd afgewogen tegen het voorge- sciuke VI
*ieiae internationale verdrag ter (Reuter),
voorkoming van kernspreiding. De
Atlantische ministerraad is echter
niet tot concrete aanbevelingen ge
komen. In het algemeen werden de
NAVO-ministers bij hun besluitvor
ming aanzienlijk geremd door de on
zekerheid over de toekomstige Fran
se buitenlandse politiek.
Morgen wordt in Frankrijk beslist
of Charles de Gaulle president zal
blijven. In de tweede en beslissende
ronde van de strijd om het Elysée
moet de generaal het opnemen tegen
Frangois Mitterrand, die zich in de
eerste ronde goed geweerd heeft. De
kandidaat van links, die zich nu
bij voorkeur de kandidaat van
de republiek laat noemen, genoot bij
de verkiezingen van twee weken ge
leden de steun van socialisten, radi
calen en communisten. Hij verwierf
daarmee 7,6 miljoen stemmen of bij
na 32 pet. van het totaal, tegen De
Gaulle 10,5 miljoen stemmen, of
ruim 44 pet. Derde in deze wedloop
was de kandidaat van het centrum,
Jean Lecanuet met 3,7 miljoen
stemmen of ruim 15 pet. Lecanuet
heeft donderdag zijn aanhangers ge
adviseerd vooral niet op De Gaulie
te stemmen, omdat hij het Europese
beleid van de generaal afkeurt. De
kiezers van het centrum zouden óf
blanco moeten stemmen, óf zich voor
Mitterrand moeten uitspreken. Als dit
advies van de „Franse Kennedy" ef
fect heeft, krijgt De Gaulle het zon
dag heel moeilijk.
De laatste grote verkiezingsstunt
van De Gaulle vóór de eerste ron
de was het lanceren van een Frans
kunstmaantje. Daarmee mocht
Frankrijk zich de derde ruimtevaart
natie noemen, na Amerika en Rus
land. Maar die Franse nationale
prestatie valt in het niet bij de fan
tastische Amerikaanse verrichting
van woensdag: het rendez-vous van
de Gemini 6 en de Gemini 7, waar
voor zelfs de Russen hun bewonde
ring hebben betuigd. De Gaulle's pre
tentie dat Frankrijk zich als wereld-
mogendheid met de V.S. kan meten,
wordt onder meer gelogenstraft door
de onmetelijke en hopeloze achter
stand van d Fransen bij de Ame
rikanen in de internationale ruimte
wedloop.
Advertentie
Het is nog niet te laat,
geef een platenbon of geel een plaat!
Verenigde Staten Een vroegere
drummer van de Beatles, Pete Best,
eist acht miljoen dollar schadevergoe
ding van de groep en van de uitgeverij
van het Amerikaanse tijdschrift „Play
boy" naar aanleiding van een artikel
in dit blad, waarin enkele van de
Beatles zeiden dat Best door het ge
bruik van verdovende middelen onge
schikt voor zijn werk was geworden.
Dat stelde nir. H. P. Gorter, direc
teur van de Vereniging tot Behoud van
Natuurmonumenten, vanmiddag op een
Waddenzee-congres van de Contact
commissie voor Natuur- en Land
schapsbescherming, waar voornamelijk
zwaarwichtige tegenargumenten wer
den aangedragen. Centraal stond daar
bij de ongeëvenaarde biologische rijk
(Advertentie)
Het is nog niet te laat.
geef een platenbon of geef een plaat!
dom van het Waddengebied; een rijk
dom die van internationale, ja zelfs in
tercontinentale betekenis is.
In Europees verband gezien neemt
de Nederlandse Waddenzee een uitzon
derlijk belangrijke plaats in onder c.e
reeks kustwateren, waarlangs de broed-
vogelpopulaties van Noord-Europa naar
hun winterkwartieren in Zuid-Europa
en Afrika trekken, zo zette prof. dr.
M. F. Mörzer Bruyns buitenge
woon hoogleraar in natuurbehoud en
natuurbeheer te Wageningen in een
uitvoering betoog uiteen. Het Nederland
se Waddengebied is blijkens een on
langs gepubliceerd overzicht van de
uit ornithologisch oogpunt belangrijk
ste wateren en moerassen van 31 Euro
pese en Noordafrikaanse landen het
vogelrijkste van alle onderzochte ter
reinen. Prof. Bruyns acht het waar
schijnlijk, dat de populaties wadvogels
die in grote aantallen en gedurende
lange tijd pleisteren in de Nederland
se Waddenzee, zich op bet thans be
staande niveau kunnen handhaven dank
zij de levenskansen die hun hier wor
den geboden. In elk geval gaan de
consequenties van eventuele ingrepen
in het Waddengebied veel verder dan
alleen het eigen land.
Recente tellingen hebben uitgewezen,
dat zich op de Waddenzee concentra
ties voordoen tot een half miljoen een-
dachtigen en tot zeshonderdduizend.
De befaamde Camarque, de Rhónedelta
in Frankrijk, en de Ebro-delta in noord
oost Spanje blijven daar ver onder.
Hoewel de doortrekkende watervogels
géén van de schakels in de reeks van
Westeuropese fouragegebieden kunnen
missen, is de Nederlandse Waddenzee
veruit het belangrijkste terrein. De vo
gels doen hier krachten en reserves
op voor de verdere reis. De Zeeuwse
wateren hebben die betekenis niet, al
kunnen ze als tussenstation wellicht
niet worden gemist.
Een verklaring voor de yoedsel-
rijkdom van het Waddengebied gaf
dr. J. Verwey, oud-directeur van het
Nederlands Instituut voor Onderzoek
der Zee te Den Helder. Twee keer
per etmaal stuwt de Noordzee 3,5
miljoen kubieke kilometer water de
Waddenzee binnen, waardoor deze
continu met zwevend materiaal wordt
gevoed. In het ondiepe water is bo
vendien een overvloed aan licht aan
wezig, zodat een rijkelijk voorkomen
van plantaardig en dierlijk plankton
aanwezig is. Mossels en kokkels zjjn
daar de voornaamste verbruikers
van. De meer dan honderd miljard
op de Waddenzeebodem levende mos
sels zullen per jaar drie miljard kilo
zwevend materiaal om! Onze Wadden
zee is dan ook het best geëxploiteer
de mossel produktiegebied in West-
Europa; per jaar worden vijf miljard
mossels geoogst.
Waddenvissers vangen per jaar een
zelfde aantal garnalen. Deze diertjes
leven evenals de talrijke strandkrab-
ben vooral van de wormen, die zich
voeden met het materiaal dat op de
bodem wordt afgezet. Op hun beurt
strekken garnalen en strandkrabben
weer tot voedsel aan de platvissen,
waarvan de dichtheden in de Wadden
zee tientallen malen hoger zijn dan op
de Noordzee. Daar profiteren dan de
zeehonden weer van, die in bet Wadden
gebied nog in een aantal van ongeveer
1400 voorkomen.
De wormen 2500 stuks per vier
kante meter vormen ook het be
langrijkste voedsel voor de vogels, die
verloren doen gaan, maar ook het ka-
WADDENZEE
Wintertijd vol jolijt, gezelligheid en Martini. Want ijspret en
Martini gaan hand in hand. Gekoeld, met soda of 'on the
rocks"... steeds weer proeft u de gulle rijkdom van heerlijke
Martini. Proost op de winter, op het ijs. Met Martini "on the
rocks"
ROSSO, BIANCO EN EXTRA DRY Vi Re» f 7 55 Re» f J.75
.- s
■v.v—„v.——v.
rakter van de natuurgebieden op de
eilanden veranderen. Juist het isolement
van de eilanden, hun verschillende op
bouw, de overgangen van zout naar zoet,
van nat naar droog, van kalkrijk naar
kalkarm en van zandig naar kleiig zor
gen voor een ongeëvenaarde ryKaom
in botanisch, vegetatiekundig en zo
ologisch opzicht. Deze natuurlijke rijk
dom staat en valt met het einlandka-
rakter van de Waddeneilanden; ophef
fing van de isolatie leidt onherroepelijk
tot het verlies van vele karakteristieke
elementen en daardoor tot nivellering
bovendien miljarden kokkels eten. Dank
zij de steeds doorgaande toevoer van
materiaal uit de Noordzee bluft de ta-
van onze natuurlijke milieus. Dat zou
(Advertentie)
Het Is nog niet te laat.
geef een platenbon of gaaf een plaat!
LONDEN, 18 dec. Na de nauwelijks
vermeden nederlaag van donderdag in
het Lagerhuis een regeringsmeerder
heid van 292 tegen 291 voor de plannen
tot inkrimping van de Landweer zui
len de bespiegelingen over spoedige al
gemene verkiezingen ongetwijfeld toe
nemen. In de Londense City, onder de
makelaars en financiers, is, evenals
trouwens in Westminster, de mening
wijdverbreid, dat er verkiezingen zullen
komen in het voorjaar van 1966 en wel
in de maand maart, achttien maanden
nadat Labour in oktober 1964 met haar
geringe meerderheid aan de macht
kwam.
De reden waarom men meent dat het
maart zal worden, is gelegen in de over
tuiging dat de Britse regering tot heden
heeft gefaald in haar pogingen de Britse
economie te saneren en dat Labour in
de begrotingsmaand, april 1966, opnieuw
de belastingen zal moeten verhogen. Het
zou derhalve voor de hand liggen, dat
de verkiezingen worden gehouden voor
dat de kanselier van de schatkist zijn
begroting indient.
Met enig gebrek aan finesse heeft de
Britse premier, Harold Wilson, gespro
ken over de „verdomde luiheid" in het
land, die het beperken Van de invoer
naar Groot-Brittannië in de weg staat.
Lonen, salarissen en prijzen blijven stij
gen met gevaarlijke snelheid. In verband
met de prijsstijgingen is het onwaar
schijnlijk, dat de regering een verdere
stijging zou stimuleren door opnieuw de
onredelijk hoge koopbelasting te ver
hogen. De enige uitweg voor een doel
treffende inflatie zou moeten worden
gezocht in het verhogen var inkomsten
belasting en van de zogenaamde „sur
tax", een extra heffing op grote inko
men*.
De handelsbalans is minder gunstig
dan de kanselier van de schatkist had
gehoopt en zal waarschijnlijk aan het
eind van het jaar een deficit vertonen
van vier miljard gulden of meer. En
Brittannië heeft enorme schulden. In de
loop van de volgende vijf jaren zal het
meer dan tien miljard gulden moeten
terugbetalen aan buitenlandse crediteu
ren, waaronder meer dan acht en een
half miljard aan het internationaal mo
netair fonds.
Het lijkt derhalve op een voorjaars
verkiezing, indien Labour durft te ho-
pen dat zij opnieuw kan winnen. In de
partij zelf heerst enig optimisme. On
danks de mening in de City dat Labour
het niet zou halen in een voorjaarsver
kiezing, is er reden om aan te nemen
dat Labour een goede kans maakt, niet
niet zozeer vanwege de positieve kanten
van het regeringsbeleid tot heden als
wel vanwege de opvallend' tekortkomin
gen van de oppositie, die er tot vandaag
onder haar nieuwe leider, dward Heath,
niet in is geslaagd veel indruk te
maken op de publieke opinie. Het is op
merkelijk hoe het land deze week de
oren spitste, toen de voormalige eerste
minister Sir Alec Douglas Home in Glas
gow een rede hield over de Rhodesische
kwestie. Het leek alsof men heimwee
bad naar een stem uit het recente ver
leden. Edward Heath en zijn ploeg zul
len meer moeten presteren om een
meerderheid van de natie over te halen
Labour haar congé te geven.
Dank zij de meningsverschillen in het
Gemenebest over de Rhodesische kwes
tie, is er opnieuw aanleiding zich af te
vragen wat er met het Gemenebest zal
gebeuren. Twee van de gemenebestlan-
den in Afrika hebben hun diplomatieke
betrekkingen met Groot-Brittannië ver
broken, Tanzania en Ghana. Het is
moeilijk te zien hoe leden van het Ge
menebest de diplomatieke betrekkingen
met Brittannië kunnen verbreken zon
der het lidmaatschap van het Gemene
best prijs te geven. Toen Harold Wilson
donderdag zijn toespraak hield tot de
Algemene Vergadering van de Verenig
de Naties en de delegaties van een
twintigtal Afrikaanse naties ostentatief
de zaai verlieten, uit protest tegen het
Britse beleid ten aanzien van Rhodesiê,
bleven slechts de vertegenwoordigers
van één Afrikaans land van het Ge
menebest, Malawi, op hun plaats.
Het is een allerzonderlingste toestand,
dat het dictoriale regiem van een land
als Ghana, dat militaire interventie eist
in Rhodesiê, zich in dezelfde politieke
hoek bevindt als de meest linkse ele
menten van de Britse Labourpartij, die
niet ophouden fel en luidruchtig te
protesteren tegen Amerikaanse interven
tie in Vietnam en tegelijkertijd aan
dringen op Britse militaire interventie
tegen de blanken in Rhodesiê. Het is de
Britse regering bittere ernst geleidelijk
de macht in Rhodesiê over te hevelen
naar de Afrikaanse meerderheid. Doch
men kan moeilijk nalaten zich af te
vragen wat er, als het piobieem van
Rhodesiê eindelijk is opgelost, za' over
blijven van de huidige fictie van het
Gemenebest
Dr. D. G. VAN DER VAT.
temeer te betreuren zijn, nu wetenschap
pelijke onderzoekers steeds duidelijker
inzien, dat behoud van de verschillen
de natuurlijke milieus in gebieden van
voldoende oppervlakte noodzakelijk is
voor een optimaal gebruik van de na
tuurlijke welvaartsbronnen en daarmee
voor het welzijn van de mensheid. Dr.
Bruijns wees er nog op, dat alle delen
van de Waddenzee hun eigen betekenis
hebben en dat ook het verloren gaan
van een deel het geheel wezenlijk zal
aantasten.
Welke grote belangen zouden de ver
nietiging van deze natuurlijke rijkdom
men aanvaardbaar maken? Mr. Gorter
stond stil bü enkele mogelijke voorde
len: een verkorting van zeewerende dij-
fel niettemin steeds gedekt.
Een afsluiting van de Waddenzee zou
niet alleen de bekende en nog vele
onbekende rijkdommen van het wad
(Advertentie)
Het is nog niet te laat,
geef een platenbon of geef een plaatl
ken, landaanwinning voor de landbouw,
spaarbekkens voor drinkwater, nieuw*
recreatieruimte. Wat de zeeweringen
betreft rekende hij voor, dat deze van
240 tot 140 km. verkort zouden worden,
tegen In het Deltagebied van zevenhon
derd km. tot enkele tientallen kilome
ters. Verzwaring van de bestaande zee
dijken die voor de veiligheid afdoen
de zijn en waarmee men al volop bezig
is zou slechts zes procent eisen van
de kosten van totale indijking, die vijf
zes miljard zullen vergen, ongerekend
de noodzakelijke aanpassingswerken,
zoals afwatering van het oude land en
inrichting van de drooggevallen gron
den. Buiten de strook langs de Fries-
Groningse kust die reeds wordt inge
polderd bestaat het hele Waddenge
bied uit zand, zodat het voor de land
bouw geen perspectieven biedt. Voor
spaarbekkens ligt de Waddenzee te ex
centrisch, zo heeft de directeur van het
Rijksinstituut voor Drinkwatervoorzie
ning onlangs verklaard. Bovendien kan
het IJsselmeer het reeds schaarse Rijn
water niet missen.
Rest de recreatie, waarvoor dan een
investering van tien tot twintig mille
per hectare nodig zou zijn. De schaar
se gelden, die voor de recreatie be
schikbaar zijn, zullen echter moeten
worden besteed waar de nood het
hoogst is: in de Randstad Holland,
waar negen grote boscomplexen onge
veer één miljard zullen vragen. Ook
bij Leeuwarden, Groningen en in de
Lauwerszee komen al kostbare recre
atieprojecten, die voorrang hebben.
Voor het opvangen van de expansie
van industrie en bevolking tenslotte
komt het Waddengebied ook niet in
aanmerking, aangezien de ontwikke
ling zich hoofdzakelijk in het westen
en zuiden zal blijven voltrekken, in
aansluiting op de ontwikkelingen over
de grenzen. Conclusie: bij indijking
van de Waddenzee zou ten koste
van gigantische bedragen een over
vloed aan ruimte beschikbaar komen
op een plaats, waar daaraan juist wei
nig behoefte bestaat
(Advertentie)
Communisme en kolonialisme door W. Kolarz (paperback 8.50)
(Vervolg van pagina 1)
Alders namens het NKV opnieuw op
Curacao. Hij bracht daarbij, in tegen
stelling tot zijn eerste verblijf, een be
zoek aan de minister-president Efraim
Jonekheer, die onlangs aan de Vrije
Universiteit te Amsterdam een erepro
motie doorstond en daarbij door pro
motor De Gaay Fortman, tevens advi
seur van de Antilliaanse regering, een
„juridisch natuurtalent" werd ge
noemd. In een interview van de Ami-
goe di Curagao van 8 maart verklaar
de de heer Alders na het gesprek met
de premier op de vraag: „Hebt U nu
na dit gesprek een andere indruk ge
kregen over de politieke toestand in de
Nederlandse Antillen als U in Uw op
zienbarend artikel hebt doen uitko
men?":
„De minister-president heeft ge
tracht mij te overtuigen van mijn onge
lijk, maar het spijt mij te moeten zeg
gen, dat hij daarin niet is geslaagd".
Ook ten opzichte van de positie van
de minister-aannemer Ernesto Pe-
tronia maakte de heer Alders toen een
kritische aantekening.
De nieuwe voorgenomen actie van de
(Advertentie)
Het is nog niet te laat,
geef een platenbon of geef een plaat!
Antilliaanse minister van Justitie tt-
gen de heer Alders heeft dus een be
wogen voorgeschiedenis. Van de zijd*
van de heer Alders konden wjj geen
commentaar krijgen, daar hjj zich te
Brussel bevindt.
Van de zijde van het NKV vernemen
wjj, dat vice-minister-president mr B.
Biesheuvel nimmer in het bezit is ge
steld van het intern rapport. Hij hééft
er na hef telegram van de Antillen
wel de heer Alders over opgebeld en
om gevraagd. De heer Alders was al
léén bereid geweest de minister een
rapport ter hand te stellen ontdaan van
de namen van de berichtgevers der di
verse gemaakte kritische aantekenin
gen. Minister Biesheuvel wilde echter
het gehele rapport ontvangen, zodat het
hem geweigerd moest worden.
Ten aanzien van de voorgenomen
klacht bij de Nederlandse justitie deel
de men van de zijde van het NKV
mede, dat men maar moest doen wat
men niet laten kan. Het NKV staat op
het standpunt, dat de inzet een eigen
intern en vertrouwelijk rapport be
treft. Het NKV heeft geen behoefte
hieruit mededelingen te doen. De An
tilliaanse minister van Justitie zal dan
op de proppen moeten komen met het
eventueel in zijn bezit zijnde exemplaar
van het vertrouwelijke rapport, dat
eigendom van het NKV is. Het zou in
teressant zijn te vernemen, aldus het
Ned. Katholiek Vakverbond, waar de
Antilliaanse minister zijn inlichtingen
vandaan heeft.
(Advertentie)
I
