deze wijze nieuwe zin te geven aan een bestaan, waarvan het traditionele
normbesef, eeuwenlang gebaseerd op Bijbel en Klassieke Oudheid, zwaar geha
vend te voorschijn gekomen was uit de strijd met Verlichtingsfilosofen als
Rousseau en Voltaire. Door het versterken van het besef een gemeenschappelijk
verleden te hebben, moet hij de verwachting gekoesterd hebben voor zijn tijd
genoten een dam op te kunnen werpen om de centrifugale tendenties in het
denken over staat en maatschappij af te remmen.
Begrip voor het begin der 19e eeuw, tegen de geestelijke achtergrond waarvan
David Jacob Van Lennep zijn Duinzang en Verhandeling schreef, is voor ons
waardevol. Hier, immers, begon het "moderne" leven, want sterker dan tijdens
de Renaissance voelde de Europese mens zich geconfronteerd met het probleem
der maatschappelijke verandering, samenhangend met de geest der Franse Revo
lutie. die aan ieder de vrijheid schonk van zijn leven te maken wat binnen het
bereik van zijn vermogens en verlangens was, zonder belemmering door stand
of geboorte. De toekomst, immers, was open komen te liggen voor het talent.
Stendhal heeft in zijn Rouge et Noir op indringende wijze een beeld geschapen
van een streven dit Napoleontische parool in praktijk te brengen. Hoewel het
woord progressief in Van Lenneps tijd nog niet in zwang geweest schijnt te zijn,
duidt het veelvuldig gebruik van termen als Ontwikkeling, evolutie, revolu
tie, vernieuwing, vooruitgang en reactie toch wel aan, dat de mobiliteit der
maatschappelijke verhoudingen onderwerp van drukke discussie geweest is.
Zonder het verleden heilig te verklaren als een door God gewilde toestand,
zoekt Van Lennep daarin wat nog waardevol was voor zijn eigen tijd, een streven
naar bezinning en verdieping, dat hem recht geeft op onze sympathie, ook al
vinden wij, die dit verleden als een veel meer "onvoltooide" zaak zien, zijn
vondsten wel eens naïef.
A. van Mourik
Gezicht op de zeer oude huisjes in de bocht van de Kleverlaan;
Conrad Busken Huet woonde hier in "Bellevue"
14
