ELSWOUT, EEN NAVOLGING?
Op Goede Vrijdag - 7 April - 1939 vielen Italiaanse legereenheden het koninkrijk
Albanië binnen. De dag daarop vluchtte koning Zog I. Ook de jonge koningin, van
geboorte Géraldine gravin Apponyi, verwant aan de legitimistische Hongaarse staats
man van die naam en door verre familiebetrekking verbonden met de latere Ameri
kaanse president Nixon, week uit met haar drie dagen oude zoon, de huidige "ko
ning" Leka. Een tocht vol gevaren en grote ontberingen. In haar gezelschap bevond
zich toen een gravin Seherr-Thoss- Hohenfriedberg, uit een Duits-Silezisch geslacht,
dat een slot bezat bij Görlitz op de linkeroever van de Neisze. Hier was in de late
19e eeuw Miss J.M. Wills, een Schotse notarisdochter, dame de compagnie. Na in
dezelfde functie werkzaam te zijn geweest op het kasteel "Heeze" in Brabant, trad
ze tegen het einde van wereldoorlog I als zodanig in dienst op het Overveense
"Duinlust", nu C.I.O.S.-vestiging, waar ze tot 1939 zou blijven.
In de zomer van 1941 op een zeer vroege Zondagmorgen, kwam Mevrouw Seherr-
Thoss via een achterdeur, als was zij er goed bekend, mijn ouderlijk huis binnen.
Ineens was zij er. Terstond ging ze met mijn vader in diens werkkamer in een zeer
langdurig gesprek. Later pas hoorde ik, dat zij hem deelgenoot had gemaakt van
gebeurtenissen en feiten die voor mij altijd geheim zijn gebleven. Toen ze in de late
reeds donkerende avond op het punt stond te vertrekken, alleen en te voet, bege
leiding beslist weigerend, hoorde ik haar fluisterend in een mengelmoes van gebrek
kig Frans en Duits tegen mijn vader zeggen, dat het kasteel "Vilette" in Picardië bij
Parijs door de Duitsers, "les sales Boches", was verwoest, "complètement dévasté".
Nimmer heb ik de portee van die mededeling begrepen.
Maanden daarna in de Oudemanhuispoort te Amsterdam trok een 18de-eeuwse, naar
het eerst leek, optica-prent, daar door de bouquiniste Pfann aan twee houten was
knijpers opgehangen, mijn aandacht. Bij nauwkeuriger bekijken, was ik verrast een
uit omstreeks 1770 daterende, ingekleurde koperdruk te zien van een door Vergnaux
vervaardigde tekening van het kasteel "Villette", dat in opzet en aanleg onmisken
baar gelijkenis vertoont met het uit 1883/84 daterende huis "Elswout". "Wat men
afdingt"zegt het spreekwoord, "is het eerst betaald". Ik kocht echter de prent voor
de gevraagde prijs: f.2,10.
Met in gedachten dat wonderlijke bezoek op die Zondag deed ik pas korte tijd na
afloop van wereldoorlog II pogingen de eigenaar van "Villette" te vinden: Comte
Bertrand d'Aramon (1876-1949) te Parijs, 18, rue Barbet de Jouy VII. Ik bood hem
de gravure ten geschenke aan. Na zijn overlijden werd ze mij door zijn weduwe
teruggezonden met een pieux memento van haar echtgenoot. Vandaar de mogelijkheid
van fotografische reproductie hier.
34
