Afb. 1: Gezicht op Haarlem met de bleekvelden, omstreeks 1670, schil
derij door Jacob van Ruisdael, Mauritshuis, Den Haag.
Stofferen
Jacob van Ruisdael moet Bloemendaal op zijn duimpje
gekend hebben en zal menig keer in de omgeving aan het
einde van de Kleverlaan op het hoge duin zijn tekenmate
riaal gereed hebben gelegd om zijn panoramagezichten in
zijn schetsboek te tekenen. Hij werd in Haarlem geboren,
schilderde er en ging later naar Amsterdam. Tenslotte
werd hij in zijn geboortestad Haarlem begraven. Men
moet zich realiseren hoe Ruisdael, evenals trouwens alle
Nederlandse zeventiende eeuwse landschapschilders, werk
te. Men tekende 'naar het leven', of anders gezegd, 'naar
de natuur' in het schetsboek. Daarna werden de natuurstu
dies thuis in het atelier op het schilderij verwerkt.
Het kwam voor, dat schilders in het atelier, de topografie
met gefantaseerde onderwerpen gingen 'stofferen' waar
door de topografische voorstelling niet meer klopte.
Topografie
Van twee Ruisdaels gezichten op Haarlem en de bleekvel
den mogen we aannemen, dat deze schilderijen topogra
fisch vrij juist zijn. Op het eerste schilderij van Ruisdael
(afb. 1) zien we op de voorgrond de duinen met daar
onder de Bloemendaalseweg. Vervolgens een linnenblekerij
in vol bedrijf en op de achtergrond de stad Haarlem met
St. Bavo. We moeten deze blekerij zoeken in Bloemendaal
in de omgeving waar de Korte Kleverlaan en de Kleverlaan
samenkomen.
Een bewijs hiervoor is, dat in de 17de eeuw de schilder
Jan van Kessel (1641/42-1680), een tijdgenoot van
Ruisdael, bijna hetzelfde punt koos als Van Ruisdael en de
Afb. 2: Gezicht vanaf de Bloemendaalse duinen op de stad Haarlem in de
17de eeuw. Schilderij door Jan van Kessel, Koninklijk Museum van Schone
Kunsten te Brussel.
situatie schetste met eveneens de bleekvelden met de con
touren van Haarlem op de achtergrond. Van Kessel laat
alleen op zijn schilderij aan de linkerkant een stukje topo
grafie meer zien, namelijk het begin van de Kleverlaan in
Bloemendaal (afb. 2). We zien daar op de voorgrond, net
achter het duintopje, de Bloemendaalseweg.
De weg links, die afbuigt naar de Kleverlaan, is de huidige
Busken Huetlaan. Rechts van deze laan zien we een ver
hoogde bult met gras begroeid die dienst doet als zoge
naamde droogberg voor de omliggende blekerijen. We
zien dat deze berg is voorzien van enige stokken of stek
ken waar aan trossen het gebleekte garen te drogen hangt.
Achter deze droogberg zien we twee topgevels die de
bebouwing van blekerij 'De Knip' voorstellen. Het toeval
wil dat heden ten dage deze 'monumentale' bebouwing
nog steeds aanwezig is en zich bevindt aan de Kleverlaan,
nummer 2 en 4 bij de kruising Korte Kleverlaan. Links op
de achtergrond van het schilderij van Van Kessel zien we
de Kleverlaan lopen met in de verte de ruïne van Huis Ter
Kleef, thans de Stadskweektuin. Ook zien we weer de con
touren van de stad Haarlem met de St. Bavo.
Blekerij
Maar, zoals reeds gezegd, Ruisdael schilderde meer van
deze zogenaamde 'Haarlempjes'. Een vanaf het hoge duin
aan de noordkant van de Kleverlaan (afb. 3). Daar zien we
opnieuw het vlakke terrein van een blekerij in bedrijf en
tussen de twee huizen de Keverlaan lopen. Links is de ruï
ne van Huis Ter Kleef en uiterst links het nog aanwezige
molentje aan de Heussensvaart, thans Heussensstraat te
22
Ons Bloemendaal, 18e jaargang, nummer 3, herfst 1994
