Aerdenhout en de tram
Opening ENET-lijn in 1899.
Misschien is de titel van deze bijdrage wel
onjuist en moet deze eigenlijk luiden: de tram
en daarna pas Aerdenhout. In feite is de ont
sluiting van de 'Andere Hout' door de tram
van groot belang geweest voor het ontstaan van
dit villadorp. Net zoals veel plaatsen zijn ont
staan bij dammen en voorden of trichten, zo
zijn ook kernen gegroeid doordat wegen,
waterwegen en spoor- of tramwegen werden
aangelegd.
In 1825 werd besloten vanaf de Tol (bij de Viersprong)
een straatweg aan te leggen naar Zandvoort. Tot dan toe
was er alleen een zand- en schelpenweg (Schulpweg) die
leidde door de Wildernisse of Warande van Brederode,
waarbij het woord 'Wildernisse' dan gebruikt werd in de
oorspronkelijke betekenis van het woord: als een gebied
dat rijk is aan wild. Na de Aerdenhoutse bossages hield de
wereld wel zo'n beetje op. Er restte slechts een soort
'woestijn' met tegen de zee aangeplakt het vissersdorp
Zandvoort, waar volgens de annalen niets, helemaal niets
groeide.
'Dit schijnt de zandzee of nog droeviger woestijn. Géén boom! geen kruid!
geen gras! wie zou hier willen wonen? Hier ziet men 't rijk des doods
naar 't leven zich vertoonen. 0, Zandvoort, zal ik u benijden of beklagen?
Dat in dit barre duin slijt zorgeloos uwe dagen.'
(Haarlemse dichter Wellekens, 1810.)
De plannen voor de ontsluiting werden gemaakt door een
groep grootgrondbezitters waaronder de heren Barnaart
(Vogelenzang) de Van Lenneps (Manpad en Groot
Bentveld) en Enschedé (Klein Bentveld)Zij wilden van
Zandvoort een badplaats maken, maar ook de ontginning
van de duinen mogelijk doen zijn. Zo zou men de arme
bevolking van Zandvoort aan werk kunnen helpen. Ook
Koning Willem I ondersteunde de aanleg met een bedrag
van 10.000 gulden. De weg werd in 1828 opengesteld.
Goudmijn
Op oude stafkaarten van de 19e eeuw is te zien dat het
aantal panden in Aerdenhout nog betrekkelijk beperkt was.
Natuurlijk was er de herberg De Haringbuys bij het
Klaphek en huize Bosch en Landzigt. Ook waren er de
grote landgoederen Boekenroode, Mariënbosch en Groot
en Klein Bentveld, maar verder was er weinig. Het zal dan
ook wel geen toeval zijn dat de architect D.E.L. van den
Arend het landgoed Bosch en Landzigt koopt in 1890 en
met zijn collega-architect J.A.G. van der Steur op 21 juli
1894 bij de Raad van de gemeente Haarlem een aanvraag
12
Ons Bloemendaal, 21e jaargang, Lustrumnummer 1, voorjaar 1997
