Electrische Spoorweg-Maatschappij
SALONRIJTUIG
indient voor de aanleg van een tramlijn naar Zandvoort.
Misschien zou je kunnen zeggen dat beide heren project
ontwikkelaars avant la lettre zijn geweest. Overigens zagen
veel particulieren tegen het einde van de vorige eeuw de
exploitatie van tramwegen als een goudmijn. Als architec
ten konden ze erop rekenen dat het mes van twee kanten
zou kunnen snijden.
Eerste elektrische tram
In 1897 werd een commissie geïnstalleerd die zich moest
beraden over de vele aanvragen voor concessies. In deze
commissie had overigens de beroemde Haarlemse rijtuig
maker Beijnes zitting. De concessie werd aan Van den
Arend en Van der Steur verleend en op 4 juni 1898 werd
de Eerste Nederlandse Electrische Tram Maatschappij
(ENET) opgericht om zodoende een beroep op de kapi
taalmarkt te kunnen doen. Daarmee werd de allereerste
elektrische tram in Nederland een feit. Het tracé van de
lijn Haarlem-Zandvoort van 8,2 kilometer liep bij de ope
ning op 3 juli 1899 van het Heerenhek (later
Tempeliersstraat) naar het Tramplein (Haltestraat) in
Zandvoort. De route liep door Aerdenhout vrijwel geheel
parallel aan de Zandvoorterweg/Zandvoortselaan. Een via
duct werd aangelegd over de laag gelegen spoorlijn
Haarlem-Leiden ter plaatse van de huidige spoorkruising
Voor een rit van /VMSTEPDAM naar HAARLEM of omgekeerd is een toeslag ver
schuldigd van f O.IO -r plaats
REIZIGERS worden uitsluitend opgenomen te Haarlem aan de Temoelierssiraat
pn Kampervest, e:i te Amsterdam aan het Spui, de Spuistraat en Marnixstraat.
Toeslagbiljetten zijn in hel rijtuig bij den conducteur verkrijgbaar.
Overigens gelden de bestaande „Tarieven benevens Bepalingen voor de Uitvoering
van het Locaalreizigerstarief."
DIENSTREGELING (alleen op werkdagen.)
van HAARLEM vm. 8.40 vm. 10.30, nm. 12.20, nm. 2.20, nm. 4.20, nnt. G.40
van AMSTERDAM 9.40 11.30, 1.30, 3.20, 5.20, 7.40'
IIH SAIjOXItlJTl" 1C« ïh <>i> Zon- on l-vest«lajyoii Ixwhik-
ixuir voor gc/icim'liaitix'ii van Irn hooguit' 20 pcrstmcn, tcjycu
hHalin» van :SO enkele reisbiljetten voI»ens «ewoon tarief
voor één rit van AM KT Kit DAM naar HAAltKEM of '/VXD-
VOOItT of omgekeerd.
Op een reclame-uitgave van de ESM uit 1911 ziet men het nieuwe inte
rieur van het restauratierijtuig afgebeeld tezamen met verdere bijzonderhe
den voor potentiële gegadigden.
met de Randweg. Vervolgens langs de Houtvaart over het
huidige terrein van Empelen en Van Dijk naar de halte De
Viersprong. Het tracé vond zijn vervolg ten noorden van
de Zandvoorterweg en is nog steeds zichtbaar als het fiets
pad achter de eerste rij villa's. Er waren nog twee halten,
namelijk ter hoogte van de Doodweg (Mr. Enschedêweg)
en halverwege de Sparrenlaan en de Bentveldseweg. In het
begin was de lijn grotendeels uitgevoerd als enkelsporig
traject (één meter spoorbreedte). Door de groei van het
vervoer (personen én mest) werd in 1903 gestart met ver
dubbeling van het grootste deel van het tracé.
Bij de concessieverlening werd bepaald dat het tarief niet
meer mocht bedragen dan 'tien cents voor den eersten rit
over een afstand van 3 kilometers of een gedeelte daarvan
en vijf cents voor eiken kilometer of een gedeelte daarvan
meer'.
Op 6 oktober 1904 werd de tramverbinding Zandvoort-
Haarlem verlengd tot Amsterdam (Spui) en daarmee is een
belangrijke mogelijkheid ontstaan voor het forensenver-
voer. Op 1 januari 1924 werd de exploitatie overgenomen
door de NZH, die reeds vele tramverbindingen (onder
meer naar Leiden, Scheveningen, Katwijk, Noordwijk en
in Waterland) onderhoudt.
Bij de opening van de lijn vermeldt de 'Oprechte
Haarlemsche Courant': 'Daarmee was de officieele plech
tigheid afgeloopen en de opening geschied eener tramlijn,
de eerste van dien aard en op dien schaal in ons land, een
lijn, die voor de betrokken gemeenten van zeer groot
belang kan worden'.
Villa's
Uit stafkaarten uit het begin van deze eeuw kan worden
geconcludeerd, dat het aantal villa's sterk toenam. 'Kleine'
kavels werden uitgegeven van minimaal 11.000 m2 en
dichtbij de halten langs de lijn worden grote panden neer
gezet. In 1912 staan er 14 panden tussen de Viersprong
en de Mr. Enschedêweg. In 1892 waren dat er overigens
0! Op de kaart van 1924 zijn er al meer dan vijftig te tel
len tussen Zandvoorterweg en Schulpweg. Ook aan de
zuidkant van de Zandvoorterweg wordt dan een aantal
ontsluitingswegen aangelegd ten westen van de
Boekenroodeweg (Van Lenneplaan e.o.). Zo komt ook het
landgoed Kareol in de invloedssfeer van de tram te liggen.
Pas in 1928 werd aan de lijn van de Hollandsche IJzeren
Spoorweg Maatschappij (HIJSM) de halte Heemstede-
Aerdenhout aangelegd. De opgegeven reden was het grote
aantal forensen dat zich inmiddels in de nabijheid had
gevestigd.
Ons Bloemendaal, 21e jaargang, Lustrumnummer 1, voorjaar 1997
13
