beeldhouwer Mari Andriessen aangebracht.
Met de bouw van deze kerk is het verhaal van de St.
Antoniusparochie nog niet ten einde. De groei van de
parochie mondde een tiental jaren later uit in nog een
gebouw, namelijk de St. Antoniusschool aan de Teding
van Berkhoutlaan (1932-1933). Ditmaal tekende de, rela
tief onbekende, architect M.J. van Engelen het ontwerp. De
Amsterdamse School-stijl waarin hij te werk ging leidde
tot loodzware, massieve architectuur. Intrigerend, dat wel,
maar eigenlijk ongepast in een dergelijke landelijke setting.
Adventskerk
Niet alleen de Rooms-Katholieken toonden zich goede
opdrachtgevers in Aerdenhout. In 1960 beleefden de
Nederlands-Hervormden de langverwachte voltooiing van
hun Adventskerk, gelegen op een ruim terrein aan de
Leeuwerikenlaan. Dit imposante kerkgebouw, ontworpen
door K.L. Sijmons, wordt wel gerekend tot de meest inte
ressante kerkgebouwen in Nederland uit de periode van de
wederopbouw.
Doordat het gebouw helemaal vrij kwam te liggen kon de
architect zijn gang gaan, ongehinderd door omringende
bebouwing of andere dwingende stedenbouwkundige fac
toren. Opvallend genoeg hebben de traveeën van de kerk-
zaal ongelijke afmetingen. Ze worden afgesloten door
schaalvormige kappen, een gebruikelijke constructiemetho
de in de jaren zestig. Daarentegen wordt de lage, langge
rekte gevel van de ontmoetingsruimte gedomineerd door
een horizontale strook vierkante ramen. De eenvoudige
klokkentoren brengt de compositie in evenwicht met een
krachtig verticaal accent.
Ook het interieur van de Adventskerk is interessant.
Komend uit de beboste omgeving is het weldadig om bin
nen rond te lopen. Het is er sfeervol, stemmig. Kerk en
ontmoetingsruimte lopen vloeiend in elkaar over. 'Men
moet in een kerk kunnen dwalen, perspectieven kunnen
beleven, niet alles in één oogopslag kunnen overzien', ver
klaarde Sijmons zijn keuze voor afwisselende ruimtes. Het
beton ziet eruit alsof het net uit de bekisting is gekomen:
overal is de nerfstructuur zichtbaar. Een oer-Hollandse
uiting van bouwkundige puurheid. Maar het meest van
alles boeien de raampartijen in de hoge westgevel: de
betonnen vensters, die met elkaar een abstract-geometri-
sche compositie vormen, zijn voorzien van gekleurde glas
panelen. Onder invloed van het steeds wisselende daglicht
ontwikkelt zich een indrukwekkend schouwspel.
Scholenbouw
Naast Sijmons, Holt Bijvoet en Dam is er nóg een gere
puteerde architect in het na-oorlogse Aerdenhout actief
geweest. Maar eerst gaan we terug naar A.P. Smits. Die
was namelijk niet alleen als huizenontwerper actief. Ook
het eerste schoolgebouw in Aerdenhout is van zijn hand.
Dat werd gebouwd in 1923 en staat aan de rotonde, waar
de Bentveldsduinweg, de Mr. Enschedélaan en de Van
Vollenhovenlaan samenkomen. De school werd gebouwd
op initiatief van enkele daadkrachtige inwoners van het
dorp, die het zat waren dat hun kinderen helemaal naar
Bloemendaal, Zandvoort of Haarlem moesten om zich te
laten onderwijzen. Om die reden richtten zij de
'Schoolvereeniging Aerdenhout-Bentveld' op.
Een goed voorbeeld doet volgen. In de jaren dertig nam
de gemeente Bloemendaal, in het kader van de werkver
schaffing, zelf de bouw van scholen ter hand. Een van de
aardigste exemplaren bevindt zich aan de Juliana van
Stolberglaan, waar de Bloemendaalse architect H.W. van
Kempen in 1935 een school met een zogeheten 'vlinder
plattegrond' neerzette. Met behulp van het V-vormige
grondplan konden de leslokalen zoveel mogelijk op het
zuiden worden georiënteerd. Zonlicht heette goed te zijn
voor de ontwikkeling van het kind.
Smits tekende een ontwerp met een romantische inslag;
hoe kan het ook anders, gezien De Kroft.
'Schoolvereeniging Aerdenhout-Bentveld' betrok een
robuust, bakstenen gebouw dat er vanuit de verte wel wat
uitzag als een villa. Tussen de beide vleugels, waarin zich
respectievelijk de leslokalen en de gymzaal bevonden,
prijkte een torenachtige uitbouw. Hierin krulde zich een
trap omhoog, op vergelijkbare wijze als in Smits' eigen
landhuis. De architect prees zich gelukkig, zo gaf hij
naderhand in een artikel te kennen, dat deze markante
toren niet 'als offer van de bezuiniging' viel.
Architect Hertzberger
Enkele jaren geleden is het charmante schoolgebouw
helaas gedeeltelijk afgebroken. Dat gebeurde in 1988, toen
de school flink werd uitgebreid. Het was een gelukkige
greep van de architect, de zeer bekende Herman
Hertzberger, om de rechter vleugel, inclusief de traptoren,
bij deze verbouwing te sparen. Hierdoor bleef een tastbare
herinnering aan de geschiedenis van de schoolvereniging
Aerdenhout-Bentveld bewaard.
Bovendien zorgt het contrast tussen de oude school en
Hertzbergers nieuwbouw voor een interessant spannings
veld. Evenals Smits is Hertzberger bij het ontwerpen
namelijk uitgegaan van de directe omgeving. Hij heeft dat
echter wel op eigenzinnige wijze gedaan. De ligging van
de school aan de rotonde inspireerde hem tot een halfron
de cilinder, die met zwart-glimmend hout is afgetimmerd.
Binnen trekt vooral de centrale hal de aandacht. Deze
20
Ons Bloemendaal, 21e jaargang, Lustrumnummer 1, voorjaar 1997
