verbinding doorsneden. Zo was de Kleverlaan de weg die
het Huis te Brederode verbond met het Huis ter Cleef en
de Zijlweg, de weg die Haarlemmers naar het 'Over' het
'Veen' gelegen Tetterode bracht. Verder zuidelijker hebben
de Zandvoorters hun weg, via de viersprong in
Aerdenhout richting Haarlem.
Voor het overige was er alleen sprake, daar waar dat zin
nig was, van paden in westelijke of oostelijke richting,
respectievelijk het duin of het veen in.
Voor Overveen was de Zijlweg van groot belang als ver
binding met Haarlem en het achterland. De weg lag als
een soort dam in het veen; de naam komt waarschijnlijk
van de aanwezigheid van een zijl, ziel of sijl sluis) in
een waterloop die 'den Tetterodeweg na die poorte' ergens
doorsneed.
Langs de Zijlweg zoals wij die nu kennen treft men met
name aan de noordkant een indrukwekkende reeks 19 de
eeuwse stadsvilla's aan, gekenmerkt door de bekende
'speklagen' in het metselwerk. De reeks begint met de
geheel vrijstaande villa Tetterode, gebouwd in 1860, en
vindt zijn vervolg in de deels vrijstaande, deels als een
aaneengesloten rij gebouwde huizen langs de Zijlweg om
tenslotte zijn bekroning te vinden in de statige geheel aan
eengesloten bebouwing langs de Wilhelminastraat in
Haarlem.
Annexatie
De Westelijke Randweg, aangelegd in 1962, heeft een
breuk in de Zijlweg veroorzaakt, waardoor een stukje
Kruispunt Militairenpad/Bloemendaalseweg/julianalaan, gezien vanuit de
Militairenweg, in de jaren dertig. De boom op de hoek links staat thans
midden op het kruispunt.
Haarlem geïsoleerd is geraakt van de rest van de stad.
Sinds de annexatie door Haarlem in 1927 van het dorp
Schoten en van grote delen van Bloemendaal en
Heemstede is bij de Zijlweg de gemeentegrens opgescho
ven van het viaduct van de spoorlijn Haarlem-Den Haag
naar het Zandvoorterpad in Overveen. Een zichtbaar
gevolg van de annexatie vinden we terug in de numme
ring van de panden langs de Zijlweg. Zo is 't Koffiehuisje
op de westhoek van het Zandvoorterpad genummerd 22
(Overveen) terwijl het pand op de oosthoek van het pad
nr. 342 draagt (Haarlem).
Dorpskern
Rondom de kruising Zijlweg-Bloemendaalseweg ligt de
oude dorpskern van Overveen. Hier stond de Quirinus-
kapel en het Klokhuis. Hier stond het Rechthuis en later
het Raadhuis, het bestuurlijk centrum van Aelbertsberg,
Tetterode ende Vogelensang, later de gemeente
Bloemendaal. Hier lag de oude, algemene begraafplaats,
daar waar nu de parkeerplaats van Hotel Roozendaal is, en
hier woonde de eerste burgemeester van de gemeente, Jan
Pieter Lonbar Petri, in huize Bellevue aan de Zijlweg (nu
nrs. 20 en 22).
Op deze plek loopt achter de Zijlweg langs het
Zandvoorterpad, dat men noemde naar de Zandvoortse
vissers die komend van het Visserspad door de duinen bij
Kraantje Lek langs Duinlustweg en Korte Zijlweg via dit
pad en de Zijlweg naar Haarlem liepen om daar hun vis te
slijten. Op die manier vermeden zij de tol bij de
Haringbuijs aan de Zandvoorterweg.
Tegenover de uitmonding van de Zijlweg op de
Bloemendaalseweg liep de Middenduinseweg, waarvan de
toegangsweg tot de kwekerij van de familie Koelemij een
restant is. De oude weg liep over het terrein van
Belvédère, langs de Joodse Begraafplaats naar Middenduin.
Bij de Overveners van toen was de weg ook bekend als
Pluijmslaan, zo genoemd naar de toenmalige eigenaar van
Belvédère, Arent Pluijm. Daar er toch wel veel bezwaren
kleefden aan een openbare weg over particulier terrein,
waarlangs ook nog regelmatig begrafenisstoeten trokken,
kreeg de bewoner van de buitenplaats in 1874 toestem
ming de weg af te sluiten, mits een nieuwe weg langs de
begraafplaats naar Middenduin werd aangelegd. Deze nieu
we weg kennen we nog altijd als Tetterodeweg.
Wildernispaden
Behalve de Pluijmslaan en de Tetterodeweg waren er nog
andere zandpaden het duin in, de zogenoemde wilderni
spaden. Het gehele duingebied ten westen van de
Bloemendaalseweg en het verlengde daarvan wordt op
6
Ons Bloemendaal, 21e jaargang, Lustrumnummer 3, herfst 1997
