Topmonument
Maar eerst gaan we terug naar het begin van de eeuw.
Tussen de beide wereldoorlogen vond een ingrijpende
vernieuwing van de drinkwaterbereiding plaats. Op
Leiduin werden diverse nieuwe filterwerken en bijbeho
rende gebouwen neergezet, terwijl aan de Oranjekom in
de duinen, vlakbij de Oase, een nieuw en krachtig pomp
station verrees: Oranjekom I (1932). Dit pompte het
water uit de Oranjekom, waar zich het water uit de dui
nen verzamelt, door naar het Leiduin-terrein. Overigens
werd in de jaren zestig deze functie overgenomen door
Vissers Pompstation Oranjekom II. In Oranjekom I zwijgen
de installaties; het gebouw wordt in reserve gehouden.
Met Oranjekom I bezit Gemeentewaterleidingen (en dus
de gemeente Bloemendaal) een industrieel topmonument.
De bouwmeester is niet bekend, maar de architectuur is
duidelijk geïnspireerd door het werk van Frank Lloyd
Wright: een symmetrische ordening van de bouwmassa en
een strakke, horizontale belijning. Tegelijkertijd bevat het
gebouw allerlei ornamenten, die een luxueuze, art deco-
achtige atmosfeer ademen. Vooral het interieur wordt
hierdoor gekenmerkt. De pompen en andere machines zijn
gehuld in een deftige omhulling versierd met kleurige,
geglazuurde stenen, kunstig geprofileerde kraagstenen en
bewerkte teakhouten deuren. Het prachtig aan de
Oranjekom gelegen gebouw heeft de tand des tijds
redelijk doorstaan en is nog - op wat afbrokkelend beton
na - gaaf.
Deconstructivisme
De opeenvolgende architecten van Gemeente
waterleidingen zijn derhalve bij het ontwerpen niet
gestopt bij het voldoen aan de functie van het gebouw.
Het interessante is, dat de in wezen utilitaire gebouwen
een veelheid van stijlinvloeden laten zien. Van neo-classi-
cisme tot Amsterdamse School en Nieuwe Bouwen. De
afgelopen vijf jaar zijn daar nog het zogenoemde decon
structivisme en de op de antroposofie gebaseerde organi
sche architectuur bijgekomen.
De jonge Haarlemse architect Cees den Heijer tekende
voor twee gebouwen in de gewaagde, schots en scheve
stijl van het deconstructivisme, een manier van ontwerpen
die in de bekende architect Rem Koolhaas een invloedrijk
pleitbezorger heeft; Den Heijers bouwwerken zijn aan de
andere kant van de gemeentegrens, op Heemsteeds grond
gebied, te vinden.
De derde huid
Het architectenbureau van Ton Alberts Max van Huut
ontwierp enkele gebouwen in de karakteristieke, aan de
natuur ontleende bouwstijl van de antroposofie. De pro
jecten van Alberts Van Huut liggen hoofdzakelijk in
Vogelenzang.
Alberts Van Huut maakten midden jaren tachtig naam
met het hoofdkantoor van de NMB (tegenwoordig ING)
in Amsterdam-Zuidoost. Bij het ontwerpen van dit grotes
ke, bakstenen gebouw, waarvan geen lijn recht is, waren
energiezuinigheid en een natuurlijke werkomgeving voor
het personeel de belangrijkste uitgangspunten. Een ander
spraakmakend ontwerp van hun hand is het majestueuze
hoofdkantoor van de Gasunie aan de rand van de stad
Groningen (1994). Met hun gebouwen, die een alternatief
bieden voor de gangbare, op modernistische leest
geschoeide architectuur, appelleren Alberts Van Huut
aan de smaak van het grote publiek. Steevast zijn hun
gebouwen in populariteitspolls de favorieten van leken,
terwijl vakgenoten juist niets van hun 'ecologische' manier
van ontwerpen moeten hebben. Tegelijkertijd valt hun
werk in de smaak bij opdrachtgevers, die gecharmeerd zijn
van het verband dat Alberts Van Huut willen leggen tus
sen de architectuur, de natuur en de mens. Voor d.eze
architecten is een gebouw als het ware de 'derde huid' van
mensen, na de lichaamshuid en de kleding. Dat betekent
dat 'natuurlijke' vormen, materialen, kleuren en structuren
moeten terugkeren in de gebouwen.
Ozon- en Koolfiltergebouw op Leiduin. Gebouwd in de organische stijl van
de architecten Alberts Van Huut. Er zijn in de gevels nergens stompe
hoeken te ontdekken (Jos Fielmich).
Ons Bloemendaal, 21e jaargang, Lustrumnummer 4, winter 1997
29
