Mauricia en Recife, schilderij
van Frans Post
den opgeheven. Men vreesde een verlies aan inkomsten,
terwijl Joan Maurits dit noodzakelijk vond om de econo
mie juist te verbeteren. Door dit monopolie los te laten
werd het hem mogelijk om samen te werken met bekwa
me Portugese kolonisten - een noodzaak omdat uit
Nederland geen vaklieden naar Brazilië kwamen, maar
slechts waardeloze avonturiers en nietsnutten. Het conflict
liep zo hoog op dat uiteindelijk de overheid, de Staten
Generaal, hierin de knoop door moesten hakken - waarbij
Joan Maurits in het gelijk werd gesteld.
Waardering bij de Brazilianen
Door de projecten die hij zelf opzette of stimuleerde ten
behoeve van een gezonde, zelfstandige economie, kwam
hij bij de Braziliaanse bevolking in hoog aanzien. Dit werd
nog versterkt doordat hij blijk gaf van verdraagzaamheid
ten aanzien van andersdenkenden. Uitgangspunt was voor
Joan Maurits steeds dat ieder behandeld moest worden
zoals men zelf door de ander behandeld wilde worden.
Katholieken werden vrijgelaten in de uitoefening van hun
geloof, Joden kregen de ruimte voor hun koopmans-acti-
viteiten en met Portugezen werd op een open wijze over
leg gevoerd. Ook maakte hij indruk door in 1640 een ver
gadering van vertegenwoordigers uit de gehele kolonie te
beleggen, het 'eerste parlement van Zuid-Amerika', om
militaire en economische kwesties te bespreken. Dit alles
maakte dat hij als O PRINCIPE MAURICIO de Braziliaanse
geschiedenis is ingegaan. De waardering voor zijn beteke
nis was in Brazilië aanleiding om in 193 7 het begin van
zijn bewind te herdenken. Deze gebeurtenis was aanlei
ding voor Jhr. Mr. C.J.A. de Tex, toen burgemeester van
Bloemendaal, om in de naamgeving van de nieuwe wijk
op de gronden van de voormalige blekerij van Gelirels
naar deze opmerkelijke koloniale periode te verwijzen.
naar Brazilië vergezelden, had tot taak het vaderland te
voorzien van levensechte beelden van de bevolking en de
natuur. Frans Post (1612-1680) richtte zich op het land
schap, Albert Eckhout (±1610-1666) op het portretteren
van de inheemse bevolking. Willem Piso (161 1-1678)
ging mee als lijfarts, maar kreeg meer taken. Zo richtte hij
bijvoorbeeld ook een ziekenhuis en tehuizen voor wezen
en armen op. Hij deed voorts wetenschappelijk onderzoek
naar ziektes en geneeswijzen van de inheemse bevolking
om hier lering uit te trekken - hetgeen een middel ople
verde waarmee dysenterie was te genezen. De natuurkun
dige Georg Marckgrav (1610-1644) bestudeerde tropische
plant- en diersoorten en hield zich voorts bezig met astro
nomische en weerkundige verschijnselen.
Toen Recife vol raakte werd op een drooggelegd moeras
sig eiland een nieuwe stad gebouwd, Mauricia of
Mauritsstad geheten, met het vaste land door twee brug
gen verbonden. Er verrezen door Pieter Post ontworpen
statige gebouwen waarin welgestelde kooplieden hun
onderdak vonden. Voor zichzelf liet hij eerst een paleis
bouwen, Vrijburgh, later nog gevolgd door een buitenver
blijf, Boa Vista. De naam Vrijburgh is, zo vermeldt mej.
Nierhoff, een toespeling op de vrijheid die het
Nederlandse bestuur dacht te handhaven. Het weelderig
ingerichte paleis diende om er grote ontvangsten en fees
ten te organiseren. In het erbij aangelegde park met tropi
sche planten en dieren vonden botanische experimenten
plaats - onder andere met uit Amsterdam ingevoerde kof-
fiestruiken en met het overplanten van volwassen cocos-
palrnen.
Spanningen tussen Joan Maurits
en de W.I.C
Bij zijn opdrachtgevers in Nederland riep het bewind van
Joan Maurits gemengde
gevoelens, zo niet tegen
stand op. Begrijpelijk was
dat ze bezwaren hadden
tegen de grote uitgaven
die zijn royale levenswijze
met zich bracht. Ook zijn
opvattingen kon men niet
altijd delen, met name niet
zijn stellingname dat het
monopolie van de West
Indische Compagnie op de
suikerhandel moest wor-
24
Ons Bloemendaal, 22e jaargang, nummer 1, voorjaar 1998
