Dansende Tapuya indianen,
schilderij van Albert Eckhout
Het einde van het Braziliaans avontuur
Ondanks zijn verzoenende politiek en ondanks het in
1640 tussen de Republiek en de Portugese koning gesloten
verdrag om gezamenlijk tegen Spanje op te trekken, ont
stonden er in Brazilië toenemende spanningen. Mede door
geldgebrek besloot men Joan Maurits terug te trekken,
hetgeen in Brazilië alom werd betreurd. Na een plechtige
afscheidsvergadering in mei 1644 werd de terugreis aan
vaard. De hele kolonie liep hiervoor uit en begeleidde
hem met veel ceremonieel. Op de schouders van Indianen
werd hij door de branding naar zijn schip gedragen.
Twee maanden later kon hij zijn nieuwe woning betrek
ken - het huidige museum Mauritshuis aan de Korte
Vijverweg in Den Haag. Dit verblijf zou overigens slechts
tot 1647 duren. Toen werd hij benoemd tot stadhouder
van Kleef, Mark, Minden en Ravensberg. Tot aan zijn dood
in 1679 bleef hij op vele terreinen actief - onder meer in
de politiek, in de bouwkunst, als veldheer en als begunsti
ger van kunstenaars.
Het Hollandse bewind zou duren tot men in 1654 Recife
moest prijsgeven en men besloot definitief uit Brazilië te
vertrekken.
Tot slot
Het voorgaande illustreert hoe Joan Maurits vanuit
zijn humanistische idealen, er op gericht de mens door
zelfontwikkeling een eigen plaats te laten vinden in de
maatschappij, bijgedragen heeft aan de opbouw van de
economie, de beschaving en de ontwikkeling van de
Braziliaanse bevolking. Dit maakt de in eerste instantie wat
wonderlijk aandoende naamgeving van dit deel van
Overveen, althans voor wie er het boek van mej. Nierhoff
nog niet op had nageslagen, wat meer begrijpelijk.
P.S. Dat ook nu nog in Brazilië sprake is van een fascinatie
voor deze prins van Nassau, blijkt uit de publiciteit die
vooraf gaat aan het officiële bezoek, begin maart '98, van
prins Willem-Alexander aan dit land.
Peter de Natris
Bronnen:
De informatie voor dit artikel is vooral ontleend aan de inleiding van
Janine Nauta op de tentoonstelling die het Mauritshuis eind '79-begin
'80 wijdde aan Johan Maurits. Tenzij anders vermeld stammen de illus
traties uit v.d. Straaten.
- H. Hettema Jr.: Grote historische schoolatlas. W.E.J. Tjeenk Willink,
Zwolle, 1947.
- Janine Nauta: Johan Maurits 'de Braziliaan'. AO No.1793, Stichting
IVIO, 1979.
- A.M.G. Nierhoff: Bloemendaal, lanen en wegen; hun naam en geschie
denis. Uitgave van de Gemeente Bloemendaal, 1963.
- Harald S. van der Straaten: Brazil, a destiny. Dutch contacts through the
ages. Staatsuitgeverij, Den Haag, 1984.
Ons Bloemendaal, 22e jaargang, nummer 1, voorjaar 1998
25
