samen te vatten. Dat het aanzien van het terrein er ingrij
pend door is veranderd, is echter onmiskenbaar. De huidi
ge situatie wordt hierna globaal belicht aan de hand van
een terreinkaart uit omstreeks 1995. Hierop is een drietal
bebouwingsclusters te onderscheiden.
Noord-westelijk cluster
Nadat al decennia lang de huisvesting van patiënten hier
van een ontoelaatbaar niveau was, maar nieuwbouw niet
werd toegestaan, viel 'Het Nieuwe Gedeelte' in de jaren
tachtig onder de slopershamer. Er voor in de plaats kwam
een drietal laagbouw-paviljoens: West-Friesland (1980),
De Meerlanden (1982) en de dr B.H. Evertskliniek (1990).
Deze zijn nog steeds in gebruik voor patiëntenzorg. Ten
dele zijn dit psychiatrische patiënten voor wie in
Amsterdam vervangende oplossingen moeten worden
gerealiseerd. Ten dele is het een tijdelijk gebruik door de
Brijder Stichting die hulp biedt aan drugs- en alcoholver
slaafden.
Noord-oostelijk cluster
In de hoek tussen Velserendlaan en Brederoodseweg, het
meest noord-oostelijk deel van het PZS-terrein, treft men
de thans niet meer voor de psychiatrie gebruikte
Brederodekliniek. Deze werd in 1960 ontworpen voor de
toen in opkomst zijnde sterk medisch gerichte psychiatrie.
De beoogde aanpak werd er echter niet gerealiseerd. Tot
aan de jaren negentig was hier de opname en de kort
durende behandeling ondergebracht.
Zuidelijk van dit gebouw staan de accommodaties voor
bewegingstherapie/sport en fysiotherapie en een keuken.
Deze nieuwbouw uit 1991 wordt thans ook door derden
gebruikt.
Zuidelijk cluster
Centraal in het meest zuidelijk gelegen cluster staat het
hoofdgebouw. Aan de Brederodelaan treft men de prote
stantse kerk, de vroegere portierswoning en een toegangs
hek.
Aan de duinzijde staan gebouwen met uiteenlopende func
ties:
Wieringerland. In drie fasen gebouwd (1937, 1939,
1951) ter huisvesting voor vrouwelijke verpleegkundi
gen. Later aangepast voor psychiatrische patiënten en
vooralsnog daartoe in gebruik.
Op de gronden achter Wieringerland lag de katholieke
begraafplaats, met daarnaast een hoek voor joodse gra
ven.
Carpe Diem, uit circa 1925, gebruikt bij de tuinthera-
pie.
Het voormalige 'Paviljoen' dat in 1973 werd uitge
breid en verbouwd tot opleidings- en personeelscen-
trum. Later diende het tevens voor de ontspanning van
patiënten.
Het Mortuarium/ Pathologisch Anatomisch
Laboratorium (eind 19e eeuw).
Op het achterterrein van het hoofdgebouw bevindt
zich het uit 1898 stammende en vrijwel intact geble
ven 'oude zusterhuis' dat decennia lang gediend heeft
voor de huisvesting van vrouwelijke verpleegkundigen.
Lanen en wegen
Voor de verbinding tussen de clusters is vooral de rond
weg van belang die om het bebouwde deel van het park
loopt.
De Beukenlaan, in 1899 tegen de duinvoet aangelegd, is
de belangrijkste verbinding tussen het zuidelijke en het
noord-oostelijke cluster. Opvallend is hier de hoogte van
de binnenduinrand, met de overgang van enkele weitjes
(voorheen bleekvelden) naar de volgende strandwal - de
Brederodelaan.
Ten oosten van deze laan staan de vroegere directeurswo
ning 'Meerzicht', het voormalige koetshuis en nog enkele
bedrij fsgebouwtj es
Bij de nieuwbouw treft men een afslag die leidt naar
'Brederodeduin', aan de overkant van de Bergweg gelegen,
dat lang patiënten heeft gehuisvest maar inmiddels een
andere bestemming heeft gekregen.
Iets meer noordelijk is er een tweede doorgang, nu onder
de Bergweg door, naar Jagtlust. Dit terrein werd benut
voor de bostherapie en voor ontspanning van zowel
patiënten als van personeel. Men treft hier nog de resten
van een openluchttheater, van sportvelden en van een
openluchtbad. In 1996 is Jagtlust opgenomen in het
Nationaal Park Zuid-Kennemerland.
De verbinding tussen het noord-westelijke en het noord
oostelijke cluster gaat over grotendeels vlak en open ter
rein. Links heeft men zicht op de villa 'Bloemendaals
Begin', rechts op het tuinbouwgebied en de boomgaarden.
Vanuit de Brederodekliniek loopt de verbinding met het
hoofdgebouw via de Lindenlaan, gevolgd door De Dreef.
Na het gebouw van de bewegings- en fysiotherapie treft
men rechts enkele bedrijfsgebouwen (van brandweer en
technische dienst) en een voormalige ontspanningszaal
voor patiënten 'Musis Sacrum' (1963). Links passeert men
eerst de locatie van de vroegere begraafplaats 'Rust na
Onrust' - een parafrasering op 'Rust en Onrust' zoals een
tijdlang de hofstede Valckenburgh heette. Na de huidige
hoofdingang passeert men vervolgens enkele woningen.
Ons Bloemendaal, 22e jaargang, nummer 2, zomer 1998
9
