Saxenburg en de 'nieuwe,
architectonische tuinstijl'
De tuin bij het huis Saxenburg is een goed voorbeeld van
het werk van Dirk Frederik Tersteeg (1876-1942)Deze
vooraanstaande tuinarchitect hield er ten aanzien van de
voorafgaande landschapsstijl duidelijk vernieuwende ideeën
op na. In de kleinere particuliere tuinen die hij tekende was
er gewoon te weinig ruimte voor de forse elementen en het
ruimtelijk perspectief van de landschapsstijl. En van die klei
nere tuinen waren er steeds meer, vooral door de groeiende
groep van middenstanders die het industriële tijdperk had
gecreëerd. Daarnaast was er in een landschappelijke aanleg
met moeite een plaats te vinden voor de exotische bloemen
en planten die eind 19e eeuw werden ingevoerd. Bij de par
ticulier bestond daar grote belangstelling voor.
Al in 1906 schreef Tersteeg een artikel in het tijdschrift Huis
Oud en Nieuw waarin hij de tuin beschreef als "onmiddel
lijk bij het huis behoorend", met de kanttekening: "hoewel
het gebrek aan harmonie tusschen huis en tuin van de laat
ste honderdtal jaren een zóó nauwe betrekking niet doet
vermoeden". Een jaar later schreef hij in hetzelfde tijd
schrift: "In géén geval moet men de tuin als louter versie
ring van het huis beschouwen, 't Intieme leven van daarbin
nen moet ook in den tuin worden geleefd; die plek gronds
moet evenals de kamers een prettig, huiselijk karakter krij
gen, wat de architect in zijn bouw en de architect in zijn
aanleg moet uitdrukken."
Een nieuwe tuinstijl
Het waren vooral particuliere tuinen die Tersteeg in zijn
'nieuwe architectonische stijl' aanlegde. Zoals gezegd teken
de hij zijn ontwerpen met de gedachte dat de tuin werd
gericht op het huis, met het doel daar een eenheid mee te
vormen. In de tuin werd dus niet alleen gewerkt met bloe
men en planten, maar zeker ook met architectonische ele
menten, zoals terrassen, regelmatig gevormde vijvers (al
dan niet met spuwer of fontein), pergola's, priëlen en
muren. De grondslag berustte op de regelmatigheid die ook
in de renaissance- en baroktuinen te vinden is. Waar sym
metrie niet kon door het ontbreken van een duidelijke mid-
denas van het huis, werden er verschillende regelmatige
tuingedeeltes rond of bij het huis gegroepeerd. Deze afde
lingen werden, om een harmonisch geheel te vormen met
elkaar en met het huis, door een omheining omgeven of
terrasvormig aangelegd.
Saxenburg
Het huis Saxenburg is gebouwd in 1918-1919 door de ar
chitect J.W. Hanrath. Het ontwerp voor de tuinaanleg van
Saxenburg door Tersteeg is gedateerd 1919. Een aantal ge
schriften, foto's en brieven over de tuin is bewaard geble
ven, waaronder een brief van Tersteeg aan Hanrath over de
plaatsing van het huis op het terrein. Tersteeg is er dus van-
De nog vrijwel in oorspronkelijke staat verkerende tuin, getekend door Jan Broos. ('Groei en Bloei', 1984)
14
Ons Bloemendaal, 24e jaargang, nummer 1, voorjaar 2000
