Aan liet 'Indische Bouwen' hebben veel Nederlandse archi
tecten belangrijke bijdragen geleverd. Tot in de jaren dertig
van de vorige eeuw kenden de bouwactiviteiten een hausse,
door de vestiging en uitbreiding van ondernemingen, de
noodzaak een goede infrastructuur te ontwikkelen (havens,
spoorwegen, stedenbouwkundige planning)en om de toe
vloed van nieuwkomers te kunnen huisvesten. Deze situatie
gaf tal van impulsen om op architectuurgebied vernieuwin
gen te brengen.
De betekenis van Ghijsels
Met betrekking tot de betekenis hierin van Ghijsels is van
belang dat hij niet slechts aan deze ontwikkelingen deel
nam, maar dat hij er actief richting en inhoud aan wist te
geven. Hij was de sturende kracht achter het AIA-bureau,
Hotel des Indes, 1930.
dat een reputatie verwierf vanwege de kwaliteit van de plan
nen en ook omdat het, door zelf projecten te realiseren, de
bouwkosten laag kon houden.
Zijn belang voor de architectuur werd al betrekkelijk vroeg
onderkend. Bij gelegenheid van een grote architectuurten-
toonstelling in 1925 in Batavia, oogst hij bewondering en
respect. Een recensent acht het oude Griekse adagium 'een
voud is de kortste weg naar schoonheid' zeer op Ghijsels'
werk van toepassing en hij vervolgt met: 'Al zijn grote wer
ken (het K.P.M.-gebouw, de RK kerk in Meester Cornelis
etc.) geven blijk van zijn eenvoud, doorgevoerd tot in de
kleinste details. Ghijsels' werken zijn bijzonder sympathiek,
de krachtige lijnen, de artistieke persoonlijkheid, die niet
langer naar schoonheid hoeft te zoeken, omdat hij deze al
gevonden heeft.
architecten werden ingeschakeld. Na de
eeuwwisseling verbetert dit, zowel wat
betreft de technische als de artistieke
kant. In de inbreng van de architecten
ziet men de vernieuwing van de Neder
landse architectuur weerspiegeld. Maar
ook al zijn bijvoorbeeld de 'Amsterdam
se School' of het 'Nieuwe Bouwen' te
herkennen, in de ontwerpen blijkt men
zich vaak ook te laten inspireren door in
landse traditionele vormen. De bekende
Javaanse dakvormen worden zo bijvoor
beeld toegepast, al dan niet verhoogd
uitgevoerd, om de ventilatie te verbete
ren. Om dezelfde reden laat men de
ruimten in kantoorgebouwen wel in
open verbinding met elkaar staan. Gale
rijen dienen vaak als bufferzone of om een tweede
facade te creëren als bescherming tegen de zon en
de hitte. Op dergelijke wijzen poogt men de
bouwwerken zo goed mogelijk af te stemmen op
lokale klimatologische gegevenheden. Aldus ge
formuleerd zou het 'Indische bouwen' gezien
kunnen worden als een louter tropische variant op
Nederlandse bouwstijlen. Maar dan miskent men
de essentie ervan. Het aan- of afwezig zijn van dit
type bouwkundige voorzieningen is immers niet
doorslaggevend. Essentieel voor deze architectuur
is de synthese van 'moderne' westerse structuren
en technieken enerzijds en oosterse kunstvormen
en bouwkundige oplossingen anderzijds, waarbij
voor de kwaliteit bepalend is of de architect kans
ziet beide benaderingen met elkaar in harmonie te
brengen.
Spoorwegstation Kota Batavia, 1929.
Ons Bloemendaal, 25e jaargang, nummer 1, lente 200 1
27
